interview michael ammerlaan

7 maart 2014
We zijn met z’n allen gaan denken
dat geld het doel is
Is onze rol geld verdienen of
een beter samenleving faciliteren?
We zoeken naar zingeving. Nemen afscheid
van het oude, een horizontale manier van
werken is in opkomst. De waarde van geld
wordt daarbij ter discussie gesteld. Is het
niet gewoon een ruilmiddel, bedoeld om
van elkaars talenten te kunnen
gebruikmaken? Wat vraagt deze overgang
aan leiderschap? Adviseur Mark Reijnders
is in gesprek met Michael Ammerlaan,
topman en strateeg bij uitzendgigant USG
People.
!!
Waar nemen we afscheid van? Wat gaat er dood, wat zien
we nieuw opkomen?
Wat verdwijnt zijn oude vormen van
samenwerking, vooral in organisaties. Hiërarchie
zie je in hoog tempo verdwijnen. Horizontale
verbanden komen op. Mensen worden
ondersteund in het uiten van wat ze leuk vinden
en waar ze goed in zijn, wat hun drijfveren en
motieven zijn; dat wordt - denk ik - de nieuwe
manier van organiseren. Die komt in plaats van
organisaties met een productieproces of
dienstverleningsproces, wat vroeger op bijna
terroristische wijze werd ingeregeld, omdat het
1
voortdurend lagere kosten moest opleveren. Ik denk dat we binnen tien tot 25 jaar niet meer
praten over organisaties zoals we die vandaag de
dag kennen: als panden met logo’s erop. Het
zullen veel meer minibedrijfjes gaan worden;
amoebe netwerkjes die in elkaar overvloeien,
kleiner en weer groter worden. Die organisch
ontstaan - en ook weer ophouden met bestaan.
Met digitalisering als onderliggende megatrend en
stuwer. Een combinatie van kunstmatige
intelligentie, robotics, mobiele technologie, Big
Data, cloud en sociale media. Met sociale media
bijvoorbeeld kunnen die amoebe netwerkjes nu al
worden ondersteund. Daarnaast vervult sociale
media de sterke hang naar ergens bijhoren en
jezelf laten zien. Niet op de klassieke manier; bij
een bedrijf, in een gezin of kerk of
voetbalvereniging, maar op meer emotionele
aspecten. De stammengedachte.
Ook hier zullen de oude structuren veranderen.
Mensen zullen blijven zoeken naar uitwisseling,
dat is wat ons onderscheidt van dieren: wij kunnen
met een bepaald bewustzijn communiceren. Daar
zit een zingeving onder. Het zoeken naar mensen
die gelijkgestemd zijn, dát zal de uitdaging
worden.
!
INTRINSIEKE MOTIVATIE 7 maart 2014
Nieuwe samenwerkingsvormen worden echt
niet bedacht in organisaties als de onze
Het onbekende houdt ons nu nog tegen. Op het moment dat
het nieuwe meer uitgesproken is, die eerste schapen over de
dam zijn, zullen we daar een enorme versnelling zien. De
jeugd is daarin toch een katalysator. Nieuwe
samenwerkingsvormen worden echt niet bedacht in
organisaties als de onze - wij houden juist vast aan oude
waarden en normen, aan de manieren van sturen. Het is de
jeugd die zo meteen vergezeld van onder meer sociale media
de revolutie gaat veroorzaken. Deze jeugd, die is opgegroeid
met technologie, heeft de versnelling van het tempo van leven
minder meegemaakt. Daardoor neemt ze minder ballast mee
en opereert dus ook vrijer.
!
Volgens het baanbrekende werk ‘De logica van het gevoel’ draai je eens in
de twintig jaar je leven opnieuw. De eerste twintig jaar van je leven leef
je, en dat herhaal je daarna drie keer. De eerste periode groei je op tot wie
je bent. De tweede keer kijk je terug - wat heb ik gemist en wat heb ik
goed gedaan - de derde keer ga je over die levenslessen communiceren.
Voor de veertigers, mijn leeftijdscategorie, zijn de veranderingen in de
tweede laag zo snel gegaan dat ze bijna geen tijd hebben gehad om hun
eerste periode te herleven. De context is totaal veranderd.
Dat klopt. Die tijd is ze niet gegund. Daarom zie je dat veel
mensen grote problemen hebben met nadenken over wat ze
in de tweede of derde fase van hun leven zouden moeten. En
die periodes van twintig jaar zullen nog wel korter gaan
worden. Onze jongste dochter van zes werkt even makkelijk
met een i-pad als ik met mijn laptop. Haar manier van
communiceren is, vanuit ons perspectief, enorm ontwikkeld.
Technologie zorgt daarvoor: het indrukken en inkrimpen van
het heden. Een interessante vraag - die het boek niet stelt - is:
komt er na die drie communicatielagen nog een vierde laag,
een meganiveau daarboven? Dat zit er wel aan te komen.
Jongeren komen nu sneller tot emotionele volwassenheid. De
ervaring die bij ons over een heel aantal jaren waren
verspreid, komt ook veel compacter hun kant op. En ze
hebben toegang tot data die ongekend groot is. Als je de
discussies ziet die wij met onze twee pubers van vijftien en
zeventien hebben - dat zijn heel andere gesprekken dan ik
vroeger met mijn ouders had. Daar zat veel meer hiërarchie
tussen; zij vertelden en jij voerde uit, bij wijze van spreken.
Op een gegeven moment kwam er zo’n rebellie-fase. Dat zie
ik bij onze kinderen helemaal niet. Daar hebben we veel
volwassener gesprekken - nu al - mee, dan ik die als
twintigjarige voerde. Daarin is de rol van de ouders ook
veranderd. Die was vroeger vooral beschermend, met
Pas als we weer in
een ijstijd terecht
komen, dan gaan
we ons aanpassen
2
wijsheden uit een opvoedwerk als Spock, terwijl die nu veel
meer faciliterend en stimulerend is: het kind de kans en de
ruimte geven om die buitenwereld vooral op te zoeken.
Minder normerend, minder kaderstellend, en veel meer
vanuit goedheid kijken naar positieve kanten.
!
Jongeren kijken straks dan ook heel anders naar arbeid en
verdiensten dan wij. Wat ze doen moet een verrijking zijn
van hun totale leven; daarin speelt geld een rol, maar niet de
hoofdtoon. Bestaat de economie, het kapitalisme, zoals we die
vandaag de dag kennen, over tien vijftien jaar nog wel? Ik
denk dat veel mensen zich dat afvragen. Misschien gaan we
wel terug naar het delen, in een modern jasje. Dat gebeurt op
kleine schaal al. Als tastbaar voorbeeld: in een rijtje
nieuwbouwwoningen wordt één grasmaaier gekocht, een
ander koopt een heggenschaar, die ruil je met elkaar.
Misschien is delen ook wel de enige manier waarop de groei
beheersbaar blijft. Er zit een einde aan de groei. Met hoeveel
mensen zijn we nu? Bijna acht miljard? We moeten onze
middelen anders inzetten, en daar hoort ook de factor arbeid
bij. En het effect van emoties en ons oerbrein op ons
handelen. Van de cortex, het jongste deel van ons brein,
weten we helemaal niet of we die wel goed benutten en
inzetten.
!
De factor geluk gaat veel meer spelen, de factor liefde. Dat moeten we
terugbrengen! Nu is liefde binnen een organisatie een groot woord - en ik
weet ook niet of iedereen dat al aankan. Maar geluk? Waarom bouwen
we zoveel organisaties waarin mensen ongelukkig zijn?
Omdat we uitgaan van het economische principe, en niet van
talenten of drijfveren. Daarom zijn heel veel mensen
ongelukkig in een organisatie, omdat hun talent niet
maximaal wordt aangesproken, omdat het niet aansluit bij
het doel van die organisatie: geld verdienen. Maar dat talent
is wat waard. Zou je dat als uitgangspunt nemen, dan heb je
geen organisatie meer waar je een proces hebt te doen, want
iedereen is zijn eigen productiefabriekje geworden. De
komende jaren moeten we op zoek naar hoe we talenten
kunnen gelijkstellen aan geld. Er moeten immers ook
transacties kunnen plaatsvinden. Kun je in diensten of
activiteiten uitdrukken hetgeen je voor anderen kunt
betekenen? Kun je daarvan een huis blijven bewonen?
!
INTRINSIEKE MOTIVATIE 7 maart 2014
We moeten nadenken over hoe we hier uit komen,
want het kán ecologisch niet wat we nu doen
Het systeem gaat op de schop. In delen van Spanje zijn lokale
valuta in opkomst. Het is nog niet heel groot, maar het is wel
een beweging. Deze alternatieve valuta werken als een soort
tegoedbonnen, en ook tijd is een betaalmiddel. Dit staat veel
dichter bij wat mensen voor hun gemeenschap kunnen
betekenen. Geld wordt weer een ruilmiddel - waar het ooit
voor bedoeld was.
Wij zijn met z’n allen doorgeschoten in het denken dat geld
het doel is. Zo is ons economische principe een
belemmerende factor geworden, waar alles op gericht is. Ik
zou bijvoorbeeld willen dat de jeugd meer leert over filosofie,
de focus is zo beroepsmatig, jammer genoeg. En ik begrijp de
roep om beroepsmatig op te leiden. Maar het is de dood van
wie wij als mensen zijn. Van iemand die geschiedenis of een
taal heeft gestudeerd, wordt gezegd dat ie een pretberoep
heeft. Dan heb je het toch niet helemaal begrepen, denk ik
dan. Hogescholen en mbo’s moeten arbeidsmarktgericht zijn,
maar drukken hun studenten daarmee ook in een formatje,
dat uitsluitend het ondersteunen van economische groei tot
doel heeft. We verworden tot een productiefactor. En dat is
over het algemeen niet waar mensen op zitten te wachten.
Met stress, en zieke en ongelukkige mensen als gevolg.
!
Wat is de maatschappelijke functie dan van grote corporates in
Nederland?
Zij moeten het voorbeeld geven. Zij kunnen laten zien dat de
waarde die ze creëren als organisatie niet exclusief uit te
drukken valt in geld, maar in wat ze betekenen voor de
samenleving. Ze moeten hun businessmodel zo
langzamerhand eens gaan aanpassen. Zo kunnen ze
bijvoorbeeld taken en verantwoordelijkheden overnemen van
overheden. Met als doel die verantwoordelijkheid dicht bij de
mensen te leggen, door die mensen zelf te laten organiseren.
Het leiderschap moet een veel bredere kijk hebben op de
samenleving. Ik denk dat grote corporates binnen niet al te
lange tijd het voortouw gaan nemen met mensen deels
vrijstellen om maatschappelijk verantwoorde activiteiten te
gaan verrichten. We moeten nadenken over hoe we hier uit
gaan komen. Want we zitten nu in een model dat voor ons
heel prettig is, maar het is niet duurzaam, het kán ecologisch
niet wat we nu aan het doen zijn. Ik merk dat ik er ook
anders inzit. Ik heb afscheid genomen van altijd beter en
meer willen - ik stop geen bovenmatige energie meer in het
’Ik heb afscheid
genomen van
altijd beter en
meer willen’
!!
!!
!
Michael
Ammerlaan
Topman en strateeg
van uitzendgigant
USG People
3
hebben van bezit. Ik ben ook boven de veertig, dus ben aan
mijn derde tranche van twintig jaar bezig; dan wordt
zingeving ook belangrijker.
!
Nu is geld de maatstaf voor alles. Of je meedoet of niet
meedoet, of je wordt uitgenodigd of niet, of materiële en
immateriële dingen bereikbaar zijn of niet. Ik denk dat het
tijd wordt voor wat anders, na goed honderd jaar kapitalisme.
Daarom zie je dat veel corporates, en ook de overheid aan
het worstelen zijn met hun rol. Is onze rol geld verdienen of
een betere samenleving faciliteren? Het creëren van een
Utopia, ik volg het televisie-experiment niet, maar het zegt
wel wat dat het juist nu ontstaat, en dat er zóveel mensen
naar kijken: we willen terug naar de basis, we willen weer de
ruwe ervaring hebben. Het is een andere vorm van hoe we
vroeger cowboytje speelden op straat.
Ik denk dat de oplossing niet ver weg ligt. Geld zou dood
moeten zijn. Dat zou een mooi experiment zijn: er is een
grote computercrash en geld bestaat niet meer. En dan? Hoe
gaan we dat als weldenkende mensen met elkaar oplossen?
We moeten dan opnieuw gaan uitvinden hoe we elkaar
belonen voor ieders inspanningen en bijdragen. Het
kapitalisme 3.0.
!
De betekenis die wij hebben gegeven aan de wereld is zo complex
geworden, door alle regels die we met elkaar hebben afgesproken - daar
komen we niet meer uit.
Het is gek dat wij een economische crisis niet aangrijpen om
fundamenteel wat anders te gaan doen. Dat komt omdat de
mens ook een biologisch dier is, we hebben een blikveld die
erop gericht is om de gevaren die nú op je afkomen aan te
pakken. We hebben te weinig ontwikkeld besef naar de
toekomst toe. Het zal onze tijd wel duren. Kennelijk moet er
écht een keer iets gebeuren. Hoe ziet de aarde er over
duizend jaar uit? En als we tweeduizend jaar vooruitkijken?
Wij zijn uit onszelf niet in staat om grootschalige
aanpassingen in systemen te doen. Dat doen we als we
gedwongen worden, als er een grote komeet op ons afkomt,
ik noem maar iets geks, waardoor we weer in een ijstijd
terecht komen. Dán gaan we ons aanpassen. Maar niet nu.
Het gevaar is niet groot genoeg, het gevaar is te ver weg in de
tijd. Ik denk dat we die angst waardoor we in beweging
komen, toch dichterbij moeten halen.
!
We zijn trots dat we nu iets minder vervuilen, maar per saldo
hebben we al enorm vervuild en blijven dat ook gewoon
doen. We kijken naar percentuele verbeteringen en slaan
elkaar daarvoor op de schouders. We stellen ons de verkeerde
vragen! We proberen het efficiënter te maken, minder slecht.
Waarom bestaan er geen auto’s die het milieu schoner
maken? Of: waarom is er geen systeem van vervoer,
waardoor we helemaal geen auto’s meer nodig hebben? Het
systeem dat alles in de weg zit: geld. Ik pleit niet voor een
socialistische revolutie, ik pleit ervoor te kijken naar wat we
hier met zijn allen doen de hele dag. Het winstdenken moet
eraf.
!
Ik hoop dat ik jou over een paar jaar met geluk kan terugbetalen.
Dat zou mooi zijn.

Download Report