Besturen is vooral proceskunst (presentatie NLBW Coöperatiedag)

Geert Teisman
NLBW
Platform31
Erasmus Universiteit Rotterdam
• We leven in the society of global villages’ die krachtig gelinked
zijn (gewild en ongewild)
• Overheden hinken en hikken daar amechtig achteraan
• Primair en vooral:
• Proberen weer greep te krijgen
• Nationale politie
• Als dat niet lukt (terugvaloptie)
• afstoten en
• Over schutting (omlaag) gooien
• Sociaal domein
• Doorschuiven naar hoger schaalniveau
• Toezicht op banken
• Het werkt positief
• Een overheid die zijn verantwoordelijkheid neemt en probeert het beter te
doen is verademing;
• lang leve de autoritaire overheid
• En het werkt negatief
• Er is weinig bewijs dat doorpakkende leider ‘het beter doet’
• Parlementaire enquêtes en rekenkameronderzoeken gaan juist over
autoritair leiderschap en eruit voortvloeiende tunnelvisie
• Er is weinig bewijs dat centraliseren de oplossing is
• Er is weinig bewijs dat decentraliseren de oplossing is
• ‘Glocaliseren’ als dominante maatschappelijke trend!
• ‘society of global villages’ is verbonden in (zichtbare en onzichtbare)
netwerken en ketens
• waardoor sturing nodig is op hoog systeemniveau
• Complexe systeemanalyses en ‘nudging’
• Society wordt afhankelijk van ontwikkelkracht unieke lokale ecologie
• Waardoor sturing op lokale ontwikkelkracht cruciaal is
• Cocreatie, opwerken, slimme allianties, triple helix (20%), naast
‘gewoon doen waar je voor bent (80 %)
• Glocalisering legt essentie bestuurskracht in multi-level governance
• Nudge
• concept in behavioral science, political theory and economics which argues
that
• positive reinforcement and indirect suggestions to try to achieve nonforced compliance can influence the motives, incentives and decision
making of groups and individuals alike, at least as effectively – if not
more effectively - than direct instruction, legislation, or enforcement.
• Kleine te omzeilen interventies met grote gevolgen
• Verleid en beloon: procesarchitectuur
•
•
•
•
Ja
Het is een ander woord voor
plannen
Veronderstelt kennis van
gehele systeem en die heeft
niemand
Veronderstelt dat een
architectuur is op te leven
aan anderen (denk aan de
schappen-opstelling van AH)
Veronderstelt dat politiek
weet waar het heen wil
Nee
• Verleiden lukt bedrijfsleven, dus
kan overheid dat ook
• Via nieuwe slimme
kennissystemen zijn we samen in
staat voldoende kennis te
ontwikkelen (living lab, social
media et cetera)
• Juist nudges maken het mogelijk
om lichte vormen van besturing
te introduceren die –als ze niet
werken – gemakkelijk zijn te
stoppen
• Co-creatie is samenwerking,
• waarbij alle deelnemers invloed hebben op proces en resultaat
• Kenmerkend
• dialoog, 'common ground', enthousiasme, daadkracht en focus op resultaat
• Voorwaarden
• gelijkwaardigheid van deelnemers, wederkerigheid, openheid en
vertrouwen.
• Daaraan is best voldaan in
• gestructureerd en creatief proces
• Onder begeleiding van procescoach/begeleider.
• Integriteit van deelnemers is vereist.
• Co-creatie wordt bruikbaar geacht voor verder brengen complexe
vraagstukken en realiseren veranderingen.
Nee
• Co-creatie geboren uit nood
in netwerksamenleving
• Meer wederzijdse
afhankelijkheid noopt tot
omgaan met ander
• Omgaan met ander leidt tot
verlies autonomie en eigen
beslisruimte
• Kortom: creëert gevoel van
verlies en verlangen naar
vroeger
Ja
• Co-creatie is een diep
menslijk verlangen om samen
de schouders eronder te
zetten
• Ieder wordt verlost uit zijn
eigen isolement
• Samen kun je iets wat je alleen
niet kunt
• Groepswerken is leuk en
creëert het gevoel van zinvol
opgenomen te zijn in
scheppende community
• Quick scan huidige situatie
• Rijksoverheid is voor multi-level governance
• Goed gepositioneerd en
• Slecht geëquipeerd
• Gemeente is voor multi-level governance
• Slecht gepositioneerd en
• Slecht geëquipeerd
• EU is voor multi-level governance
• Redelijk gepositioneerd
• Matig geëquipeerd
• En de provincie?
• Provincie is voor multi-level governance
• Goed gepositioneerd
• Beter dan rijk een relatie in de regio’s waar het kan gaan gebeuren (of
niet)
• Slechter dan rijk verbonden met EU
• Niet slechter of beter verbonden met private partijen
• Niet slechter of beter verbonden met kennisinstellingen
• Erkende onafhankelijke positie is ‘competitief voordeel’
• Matig geëquipeerd
• Systeemanalyse eigen ecologie geen kerncompetentie
• Enthousiasmeren gemeenten en bouwen regionale ketens en netwerken
geen kerncompetentie
• Oppikken initiatieven en deze verder laten evolueren zonder dood te
drukken of over te nemen is geen kerncompetentie
• Kans op transitie in deze richting (onder druk van samenvoegen) is
aanwezig
Nee
• Provincie is net als andere
overheden verlamd door
veranderende wereld
• Provincie focust - als andere
overheden - op eigen navel
• Provincie heeft –als andere
overheden – te veel mensen
die tijd willen uitzitten en niet
willen veranderen
Ja
• Provincie is niet gevangen
door het licht van de media
(zoals het rijk)
• Provincie is niet gevangen
door de toorn van het volk
(gemeenten)
• Provincies snappen de
nieuwe tijd
Ongunstige tekenen
• In reflectie is neiging zich te
zien als centrum wereld
nauwelijks onderdrukt
• Greep op gemeenten, die zijn
niet te vertrouwen
• Weg met waterschappen
• Decentraliseer RWS, DLG e.d.
naar provincie, want dat is
optimaal schaalniveau (???)
• Wij, DE kenniscentrum in regio
• DE regionale
belangenbehartiger
Gunstige tekenen
• Provincies reflecteren op hun rol
• In reflectie blijkt dat:
• Samenleving zet provincies aan tot
grens-ontkennende samenwerking
• Belang onorthodoxe oplossingen wordt
erkend evenals ‘recht op mislukken’
• GS en PS zullen zich meer bewust
moeten worden van hun verbindende rol
• Provincie als signalerende en
agenderende autoriteit
• Regisseren erkent dat anderen
hoofdrollen spelen
• Kennis is vooruitzien; belang triple en
quadrupel helix erkent (maar
doorleeft??)
• Ongeacht of er 13 of 5 provincies zijn:
• Kernvraag blijven
• ‘wat voeg ik toe’ in ketens en netwerken
• Heb ik unieke inhoudelijke kennis over ruimte, natuur en andere fysieke
zaken?
• Heb ik unieke systeemkennis en kansen op nudging?
• Heb ik unieke positie als ‘derde onafhankelijke partij’?
• Heb ik hoogwaardige skills in termen van procesarchitect, proces-initiator,
proces-organisator en proces-verrijker
• Erkennen de anderen deze en kunnen we samen verantwoording
dragen voor proces en resultaat
• Organiseer het recht op initiatief actief
• De provincie als uitnodigende overheid
• Communiceer een heldere procesarchitectuur
• Initiatief is mooi en initiatiefnemer verantwoordelijk voor eigen proces
• Provincie-inzet is drieledig:
• Helder wat uw eigen initiële inzet is (doel & middelen)
• Helder wat u niet zult steunen (kaders stellen)
• Helder hoe u initiatieven behandeld
• Eigen initiatief gericht op eigenbelang: normale procedure
• Initiatief met meer potenties en ambities: speciale aandachtprocedure
• Speciale aandachtprocedure: verder brengen en zoeken naar combinaties
• Maak van combineren van initiatieven uw handelsmerk
• Van introvert primaat politiek naar extraverte politieke
aanmoediging
• Programmamanagers (combinatie inhoud/proces) vormen
(tijdelijke) primaire knooppunten van ontwikkeling
• Lijn is zo sober mogelijk om maximale aandacht en inzet te
hebben in ontwikkelingspaden
• Verantwoording wordt georganiseerd in ontwikkelpaden,
waarbij gezamenlijk verantwoorden een pittig feest wordt
• Elk jaar wordt gevierd dat u met anderen iets hebt gedaan wat
(politiek) niet was afgesproken, maar goed uitpakt voor
regionale ontwikkeling