Notitie t.b.v. de Bijzondere Procedure Oostvaardersplassen op 15

Notitie t.b.v. de Bijzondere Procedure Oostvaardersplassen op 15 april 2014.
Auteur: Dr. C.F. van Beusekom, oud-directeur van Staatsbosbeheer.
“STAATSBOSBEHEER IS DE WEG KWIJT”
Sterfhuis als topnatuur.
In de Oostvaardersplassen speelt zich iedere winter een drama af, onder verantwoordelijkheid van
Staatsbosbeheer en de minister van EZ, Henk Kamp. Het gaat om het gestuurd laten verhongeren
van grote aantallen paarden, herten en runderen. Deze vorm van dierenmishandeling wordt ons
door de betrokken deskundigen en beheerders verkocht als de normaalste zaak van de wereld.
Sterker, als het hoogste goed! Het sterfhuis Oostvaarderplassen wordt namelijk met trots
gepresenteerd als Nederlands mooiste natuurontwikkelingsproject. “Het doel van dit project is,” zo
lezen we op de website van SBB, “natuurlijke dynamiek de ruimte te geven. Natuurlijke processen
zijn leidend. De natuur kiest haar eigen weg. Precies dat maakt de Oostvaardersplassen zo’n uniek
gebied.” Imponerende bezweringen, gevolgd door wervende kreten: “Maak kennis met het
Nederland van duizenden jaren geleden.” De realiteit wordt paradijselijk ingekleurd: “Met elkaar
leven de dieren hier een natuurlijk leven, in een gebied waar de natuur het voor het zeggen heeft.”
Hoe natuurlijk is de natuur in de Oostvaardersplassen eigenlijk?
Het is een gebied in ontwikkeling, potentieel rijk aan biodiversiteit, maar wel binnen kunstmatige
randvoorwaarden, namelijk de waterhuishouding, de inrastering van het gebied en de keuze van
de ingezette grote grazers. En juist bij die grote grazers wringt de schoen. Bij gebrek aan natuurlijke
vijanden of uitwijkmogelijkheden zijn ze gaan “woekeren” ten koste van de rest van het
ecosysteem. Ze vreten de hele primaire productie op. Grof gezegd bestaat dat ecosysteem nu uit
niet veel anders dan gras en grazers: Een zwaar gestoord systeem, dat zich bevindt op het niveau
van een intensieve veehouderij. En dat brengt Staatsbosbeheer aan de man als “het Nederland van
duizenden jaren geleden.”
Kan het anders?
Het ontwikkelen en beheren van ecosystemen is een vak dat alles te maken heeft met het leiden
van stuurbare processen in gewenste banen. Concreet: Als grote grazers worden ingezet om
habitats en soorten te sturen naar een gewenste kwaliteit en samenstelling, moet men ofwel de
randvoorwaarden ofwel de processen ofwel beide tegelijk corrigeren als dat niet goed gaat. Dat is
ten onrechte niet gebeurd en daardoor is het z.g. natuurlijke proces voorspelbaar ontspoord.
Hoe is het zover gekomen?
In het oorspronkelijke beheersplan van 1995 staan de grote grazers ten dienste van de prioritaire
vogelsoorten. Ze vormen geen op zichzelf staande doelstelling, ze zijn uitsluitend middel! Die
doelstelling verandert in het ontwikkelingsplan van 2008. Het in stand houden van het gebied ten
behoeve van prioritaire soorten is geschrapt. De doelstelling luidt nu: “Het scheppen van
randvoorwaarden voor natuurlijke processen en deze in stand houden. Welke randvoorwaarden
en voor welke processen dat zijn wordt ontleend aan de spontane ontwikkeling in het gebied zelf
en aan natuurlijk functionerende ecosystemen elders in de wereld die als referentiekader dienen.”
Een soort toverformule waarmee je veel kanten op kunt. “Natuurlijke processen” hebben een
absoluut karakter gekregen en zijn een geloofsartikel geworden. Dat blijkt ook uit de toon van het
document; die is niet zakelijk meer. “De kern van de toekomstvisie OVP is dat wat er tot nu toe aan
kwaliteit tot stand kwam en nog komt, de uitkomst was, is en zal zijn van natuurlijke processen.”
“Niets anders wacht ons dan de top! “ Ik zie eerder een afgrond: De natuurlijke processen, te
weten het uit de hand laten lopen van de grazerpopulaties, bevorderen de biodiversiteit niet maar
brengen die juist om zeep. Ik vind het schokkend dat dit aanvechtbare document, geschreven door
één enkele persoon, door Staatsbosbeheer – blijkbaar met goedkeuring van het toenmalige
ministerie van Landbouw - is geaccepteerd als basis voor het beheer. Het heeft geen
wetenschappelijk fundament, maar is gebaseerd op een blind vertrouwen in natuurlijke processen.
Kortom:
1.
2.
3.
4.
Het heersende regiem is een ecologische ramp.
Het is gebaseerd op een blind geloof in natuurlijke processen.
Het is het volkomen zinloos.
Het is een bron van dierenleed en heilloze maatschappelijke discussie.
Als een officiële beheersinstantie desondanks volhardt in de ingeslagen weg, moet zij daar toch
wel heel goede argumenten voor hebben. Welnu, die argumenten zijn er niet. Staatsbosbeheer,
met al haar commissies en adviseurs, laat zich leiden door een waan, een irrationeel geloof. Het
zijn de kleren van de keizer. En bijna iedereen trapt erin, zelfs de politiek. Het is tragisch dat zo’n
schitterend en veelbelovend natuurproject als de Oostvaardersplassen zo ver heeft kunnen
afglijden.
Oplossing.
De oplossing is eenvoudig: Terugbrengen van de dichtheid aan grote grazers tot op het niveau dat
in overeenstemming is met de draagkracht van het ecosysteem en die dichtheid handhaven.
Daarvoor hoeft het beleid niet te worden aangepast, men haalt de angel eruit. De huidige praktijk
is slechts het bedenksel van enkele personen.
Gevolgen als de huidige praktijk wordt gecontinueerd:
Eindeloze voortzetting van onnodig dierenleed, met alle daaruit voortvloeiende maatschappelijke
polarisatie en discussie. Een bedroevend resultaat in termen van natuurkwaliteit. Aantasting van
het maatschappelijk draagvlak voor natuurbeheer. Voortzetting van kwalijke misleidende
publieksvoorlichting. Uiteindelijk riskeert Staatsbosbeheer, bij ongewijzigde koers, zich ernstig te
blameren.

Download Report