Lees dit artikel in pdf

Competence update
Waardering vruchtgebruik langstlevende bij
omzetting
Wetgever legt de criteria vast
1 Vruchtgebruik
Vruchtgebruik is het recht om van een zaak waarvan de blote eigenaar de eigendom heeft, het genot
te hebben, maar onder de verplichting om deze zaak in stand te houden. De vruchtgebruiker mag de
goederen gebruiken en er de vruchten (huur, intresten, dividenden…) van opstrijken.
Vruchtgebruik ontstaat doorgaans bij het overlijden van een echtgenoot of wettelijk samenwonende
partner. Het vruchtgebruik van de langstlevende partner zal dan eindigen bij zijn of haar overlijden.
Het is echter ook mogelijk het vruchtgebruik vroegtijdig te beëindigen. Het erfrechtelijk
vruchtgebruik kan bijvoorbeeld worden omgezet in erfgoederen, in een som geld (kapitaal) of in een
rente.
2 Omzetting van vruchtgebruik in een kapitaal
De omzetting van vruchtgebruik wordt steeds belangrijker gezien het toenemend aantal nieuw
samengestelde gezinnen. Wanneer bijvoorbeeld de blote eigenaars niet de biologische kinderen zijn
van de vruchtgebruiker komt het vaak voor dat men een einde wil maken aan de verhouding
vruchtgebruik-blote eigendom.
Indien ze samen niet tot een minnelijk akkoord komen, kan de omzetting gevraagd worden via een
gerechtelijke procedure.
Indien de afstammelingen de blote eigendom erfden, dan kunnen zowel de langstlevende partner als
de blote eigenaars, te allen tijde, de gehele of gedeeltelijke omzetting van het vruchtgebruik eisen.
Indien anderen dan de afstammelingen de blote eigendom erfden, dan kan enkel de langstlevende
partner de omzetting eisen, binnen een termijn van vijf jaar na het openvallen van de nalatenschap.
De langstlevende kan in dit geval wel te allen tijde ook de blote eigendom van de gezinswoning en
het huisraad eisen, mits betaling van een som geld.
De rechter is echter niet verplicht om de omzetting toe te staan en zal een oordeel vellen rekening
houdende met de belangen van de partijen. Hij kan bovendien nooit de omzetting van het
vruchtgebruik op de gezinswoning en het huisraad toestaan, zonder de instemming van de
langstlevende echtgenoot of wettelijk samenwonende. Dit geldt ook bij een nieuw samengesteld
gezin.
De vraag rijst hoe de waarde van het vruchtgebruik wordt berekend indien dit wordt omgezet in een
kapitaal.
3 Omzettingswaarde
Het Burgerlijk Wetboek vermeldde slechts enkele vage criteria zodat de waardering vaak aanleiding
gaf tot betwistingen tussen de erfgenamen. De wetgever greep in met een wet van 22 mei 20141

Wet houdende invoeging van artikel 624/1 in het Burgerlijk Wetboek en tot wijziging van artikel
745sexies van hetzelfde wetboek teneinde de regels vast te leggen voor de waardering van het
vruchtgebruik in geval van omzetting van het vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot en van
de langstlevende wettelijk samenwonende, B.S. 13 juni 2014.
1
waarbij de criteria worden vastgelegd voor de berekening. De minister van Justitie zal jaarlijks, op
één juli, een omzettingstabel voor mannen en een omzettingstabel voor vrouwen bepalen en deze
bekend maken via het Belgisch Staatsblad.
Het vruchtgebruik zal worden gewaardeerd op basis van deze omzettingstabellen, tenzij partijen
anders overeenkomen. Bij gebrek aan onderling akkoord zal men dus kunnen inschatten wat het
resultaat zal zijn.
Het uitgangspunt is dat de waarde van het vruchtgebruik en de blote eigendom samen, gelijk zijn
aan de waarde van de volle eigendom.
De waarde van het vruchtgebruik zal worden berekend als een percentage van de normale
verkoopwaarde van de goederen in volle eigendom. Er wordt dus geen rekening gehouden met de
werkelijke opbrengst van de vruchtgebruikgoederen wat de praktische toepassing vereenvoudigt.
Om in de omzettingstabel het toepasselijk percentage op te zoeken zal men moeten rekening
houden met de leeftijd van de vruchtgebruiker.
Wanneer echter omwille van de gezondheidstoestand van de vruchtgebruiker zijn verwachte
levensduur manifest lager is dan deze van de statistische tabellen, kan de rechter hetzij de
omzetting weigeren, hetzij de toepassing van de omzettingstabellen uitsluiten en andere
omzettingsvoorwaarden bepalen.
De vruchtgebruiker behoudt het vruchtgebruik van de goederen tot wanneer de kapitalisatiewaarde
van zijn vruchtgebruik effectief is betaald. Tot dat ogenblik brengt deze som geen intresten op in
het voordeel van de vruchtgebruiker, behalve indien de vruchtgebruiker na de definitieve vaststelling
van de kapitalisatiewaarde van zijn vruchtgebruik beslist om afstand te doen van het genot van de
zaak.
De waarde van de goederen is eveneens een groot twistpunt in de praktijk. Met de huidige
wetswijziging wordt voor die problematiek nog geen oplossing geboden.
4 Verkoop vruchtgebruikgoederen
De nieuwe wettelijke waarderingsmethode zal ook van toepassing zijn voor de verdeling van de
verkoopprijs indien de vruchtgebruiker en de blote eigenaar samen het goed verkopen aan een
derde.
Deze waarderingsmethode zal niet gelden voor fiscale doeleinden. In het Wetboek Successierechten
is er bijvoorbeeld een andere waarderingsmethode voorzien die geldt voor de heffing van de
successierechten. Die tabel wordt, in tegenstelling tot de nieuwe civielrechtelijke methode, niet
jaarlijks geactualiseerd en is ondertussen erg verouderd want gebaseerd op sterftetafels anno 1936.
Merk op dat men het omzettingsrecht ook kan modaliseren via huwelijksovereenkomst, contractuele
erfstelling of testament. Zo kan men desgewenst bijvoorbeeld via huwelijkscontract het
omzettingsrecht voor de gemeenschappelijke kinderen uitsluiten2.
5 Inwerkingtreding
De nieuwe eenvormige waarderingsregels voor de omzetting van vruchtgebruik zullen in werking
treden tien dagen na de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad van de eerste omzettingstabellen.
6 Conclusie
De geplande grote hervorming van het erfrecht heeft men niet kunnen realiseren tijdens de vorige
regeerperiode. Net voor de verkiezingen heeft men toch nog een wettelijke waarderingsmethode


2
Voor kinderen uit een vorige relatie is dit niet mogelijk.
ingevoerd voor de omzetting van vruchtgebruik. Het werk is nog niet af, maar dit is toch een stap in
de goede richting.
Sven Hubrecht
Optima Competence Center
23 juni 2014

Download Report