Nieuwsbrief RONDOM - Omgevingsdienst Midden- en West

R O N D
In deze uitgave:
• Frans Gelissen, OM
• Marc Langenhuijsen
over de omgevingsdienst
M
Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant
VEILIGHEID: EEN KWESTIE VAN GELUK?
Maar Gelissen stelt ook vast dat in de afwezigheid
van een aantal gemeenten nog een flinke opgave
“We beginnen tot elkaar te komen”, concludeert
schuilt. En dat een deel van de discussie, begrijpe-
Frans Gelissen, officier van Justitie bij het
lijk, nog gaat over de randvoorwaarden: uitvoering,
Functioneel Parket in ’s-Hertogenbosch.
mandatering (wie gaat er over?) en kosten.
Eerder noemde hij de handhaving van milieu-
“Natuurlijk, het opbouwen, structureren en orga-
regels niet effectief, inefficiënt en bij risicovolle
niseren van een nieuwe dienst voor verschillende
(BRZO-)bedrijven tekortschietend. Om de discussie
situaties en uitdagingen kost tijd. Meer zelfs dan
te prikkelen is zijn boude stelling: Veiligheid is een
je vanaf de zijlijn zou denken. Maar de inhoudelijke
kwestie van geluk. Met de komst van omgevings-
vraag moet snel centraal komen te staan: Wat is
diensten ziet hij mogelijkheden tot verbetering.
er aan de hand, welke oorzaken en verklaringen
zien we? Waar zitten de risico’s en hoe kunnen
“In het eerste bestuurlijk BRZO-overleg zijn in
we vervolgens optimaal interveniëren? Op welke
januari 2014 aanzetten gegeven tot een goede
BRZO-bedrijven moeten we ons richten en welke
definiëring van de vraag ‘waar gaat het over’.”
kennis is daarvoor nodig?”
vervolg op pagina 2.
“Samen de verantwoordelijkheid voelen voor het hele proces, van intake bij de balie
tot aan het advies aan de burgemeester over de handhaving. Denken in ketens.
Dat moet het devies zijn.”
Berend de Vries, wethouder milieu Tilburg
April 2014
Veiligheid: een kwestie van geluk? (vervolg)
In de gezamenlijk setting die nu is ontstaan, kunnen
dreigingen en risico’s zien, en prioriteiten stellen
antwoorden gevonden worden door verschillende
die zich lenen voor gezamenlijke aanpak en doelen
perspectieven en ervaringen van bestuurders en
benoemen. Laat de directeur van de OMWB en
OM bij elkaar te brengen. Uit zaken die bij het OM
bijvoorbeeld de politie beoordelen over hoe zij die
terechtkomen, valt veel te leren. Hoe ging het
gaan aanpakken, en verantwoording afleggen over
eraan toe bij een gerenommeerd bedrijf als
de inzet en uitkomsten.”
Dow Chemical? Hoe bij Chemie Pack? Het zijn
Het OM kan vanuit haar ervaring advies geven,
zaken die Gelissen en zijn team, evenals onder
inzicht bieden in de feiten van de veiligheidscultuur
andere politie en inspectie SZW, enorm veel inzet
bij bedrijven, publieke verantwoording afdwingen
en uren hebben gekost. Tijd die hij enerzijds liever
en normen (her)stellen daar waar men op een
besteedt aan preventie. Anderzijds leverden ze
glijdende schaal is terechtgekomen. Gelissen:
enorm veel, diepgravende informatie op over de
“Wij kunnen natuurlijke personen en opdrachtgevers
werkelijkheid, over hoe de veiligheidscultuur bij
aanpakken. Iets wat bestuursrechtelijk niet kan.
sommige bedrijven er voor staat.
Neem Chemie Pack. We hebben daar niet die ene
veroorzaker van de brand, maar zijn bazen aan-
Gelissen: “Dergelijke informatie kan helpen om
gepakt, omdat de situatie in het bedrijf zodanig
onze naïviteit kwijt te raken, ons de ogen te
bleek dat er door wel tientallen andere redenen
openen. Vaak zijn we in ons regel- en handhaving-
een dergelijke calamiteit had kunnen uitbreken.
systeem tevreden als aan de papieren werkelijk-
Het zat in de cultuur en die wordt uiteindelijk ge-
heid is voldaan. We kijken bijvoorbeeld of de stick
maakt en gedragen door verantwoordelijke, echte
met stofnamen om in geval van een calamiteit de
mensen binnen – en niet door – rechtspersonen.”
brandweer te informeren op de aangeven plaats
hangt. Maar kijk eens verder: controleer eens
Als je niet door de werkelijkheid ingehaald wilt
of die lijst ook klopt met de opgeslagen stoffen.
worden, moet je harder rijden, is het motto van
Bel niet altijd op voor je een controle uitvoert.
Gelissen. Blijven discussiëren over de randvoor-
Natuurlijk, soms moet dat, soms kan het ook,
waarden, vergelijkt hij in die beeldspraak met ‘op
maar soms moet het beter maar eens niet. Je wilt
de rem trappen’. Maar voorzichtig proeft hij nu
toch niet de situatie van die ene aangekondigde
dat het heengaat waar het heen zou moeten gaan.
dag tot algemene waarheid verklaren?”
Op niveau van casuïstiek zijn er inmiddels overleggen
gestart met OMWB, Justitie en politie. En bestuur-
“Laat bestuurders met het OM, dat ook bevoegd
lijk zijn zojuist de eerste voorzichtige stappen
gezag is, het debat voeren over wat ze als
gezet. “We beginnen tot elkaar te komen.”
VEILLIGHEIDSREGIO’S OP SCHAAL VAN BRZO
Om met de kennis en uitvoering van hun
De veiligheidsregio’s streven hiermee naar
taken bij risicovolle bedrijven effectief en
verdere verbeteringen op het gebied van
efficiënt aan te kunnen sluiten bij de zes
kwaliteit en uniformiteit in de inspecties
gespecialiseerde BRZO-omgevingsdiensten, en adviezen op het gebied van de fysieke
hebben de 25 veiligheidsregio’s samen-
veiligheid. Door meer uniformiteit willen
werkingsverbanden opgericht. De zes
zij beter voorspelbaar zijn voor het bedrijfs-
samenwerkingsverbanden zijn vanaf
leven en de partners, zoals de BRZO-
begin 2014 operationeel.
omgevingsdiensten.
DE OMGEVINGSDIENST: AFSPRAKEN, ERVARINGEN EN AMBITIES
Met de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2014 eindigde de huidige bestuursperiode. Daarin is op
12 december 2012 de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant opgericht (OMWB). Vanaf 1 juni 2013
is deze dienst volledig operationeel. Het bestuur van de OMWB biedt met een overdrachtsdocument
inzicht in de gedane inspanningen, en in de mogelijkheden, verwachtingen en opgaven voor de komende
periode. Het overdrachtsdocument is in de vergadering van 26 februari aangeboden aan het algemeen
bestuur en voor kennisgeving aangenomen.
De voorgeschiedenis
Om te voorkomen dat problemen van individuele
Een landelijk stelsel van omgevingsdiensten moet
deelnemers ten koste van het collectief opgelost
per 1 januari 2013 zorgen voor verbetering van
moeten worden, zijn nulmetingen uitgevoerd op
de handhavingspraktijk op het terrein van VROM-
de kwaliteit van de overgedragen medewerkers
regelgeving, waar tot dan sprake is fragmentatie in
en op de omvang van en kwaliteitsverschillen in
de handhaving van milieuregels, onrechtvaardige
de uitvoering van het werk bij de verschillende
verschillen in behandeling van burgers en bedrijven,
deelnemers.
geen zicht op mobiele en ketenactiviteiten, en
een falende aanpak van zware en georganiseerde
De bestaande VTH-systemen bij gemeente
milieucriminaliteit. Zes omgevingsdiensten, waar-
blijven vooralsnog intact en gemeenten blijven
onder de OMWB, worden aangewezen voor het
verantwoordelijk voor de archieven. De OWMB
toezicht op de meest risicovolle bedrijven.
neemt voor de beginperiode de systemen van de
Regionale Milieudienst RMD over; voor de langere
Brabantse afspraken
termijn zal worden onderzocht of op basis van
Midden- en West-Brabantse bestuurders kiezen
convergentie de informatiehuishouding centraal kan
voor een gezamenlijke omgevingsdienst en maken
worden geregeld. De omgevingdienst krijgt één
de volgende afspraken:
centrale locatie met gedeconcentreerde werkplek-
• Er worden geen bestuurlijke bevoegdheden
ken bij de eigenaren. Een Brabandbreed sociaal
overgedragen en de deelnemers brengen hun
beleidskader, met onder meer baangaranties voor
capaciteit en/of budget in voor de taken van die
vier jaar, regelt de overgang van het personeel.
nieuwe dienst (kostenneutraliteit). De risico’s
voor basistaken en collectieve taken komen
De OMWB in 2013
voor rekening van het collectief, de risico’s voor
Vertragende onderhandelingen over het sociaal
verzoektaken voor rekening van de deelnemers
beleidskader leidden tot een verlate start van
die deze taken afnemen.
de dienst en een onvoldoende management-
• Het budget voor de taken wordt in elk geval voor
voorbereiding. In de eerste maanden ervaart
drie jaar gegarandeerd, maar de OMWB moet wel
men de gevolgen daarvan en van (onbedoeld)
met ingang van 2015 een bezuinigingstaakstelling
niet-eenduidige afspraken, zoals ICT-problemen
realiseren van 3 procent gedurende drie jaren.
en gebrekkige informatieoverdracht, toegang tot
• De bestaande registratiesystemen blijven
en kennis van informatiesystemen, inefficiëntie,
vooralsnog intact, maar voor de langere termijn
gebrek aan uniformering in werkprocessen en
zal uniformering van de informatiehuishouding
mandatering, beschikbaarheid en volledigheid
onderzocht worden.
van dossiers etc. Deelnemers blijken daarbij in
• De omgevingsdienst krijgt één centrale locatie
de rollen van eigenaar en die van opdrachtgever
met gedeconcentreerde werkplekken bij de
niet altijd dezelfde belangen te hebben.
eigenaren. Voor de overgang van het personeel
Desalniettemin blijkt aan het eind van het jaar aan
komt er een Brabantbreed sociaal beleidskader
de hand van een representatieve steekproef dat
met baangaranties.
de productie op VTH-taken in 2013 op hoofdlijnen
VERBETEREN DOELMATIGHEID
conform de verwachting is (aantal vergunningen
De drie partijen die verantwoordelijk zijn voor de
en gelieerde producten, aantal meldingen, aantal
uitvoering van het BRZO-toezicht werken vanaf
(her)controles, aantal repressieve trajecten en
1 januari 2014 gestructureerd samen in het BRZO+.
aantal klachten). Daarbij is in aanmerking genomen
De samenwerking en afstemming is een van de
dat de dienst later is gestart dan gepland, en
criteria aan de hand waarvan het rijk in 2014 het
dat niet alle deelnemers alle VTH-taken hebben
functioneren van de BRZO-omgevingsdiensten zal
ingebracht.
evalueren.
2014, de ambities
Landelijke samenwerking en afstemming moet bij-
In 2014 zal gewerkt moeten worden aan verbete-
dragen aan kwaliteitsverbetering teneinde de veiligheid
ringen op het terrein van afstemming opdracht-
te vergroten en de milieubelasting te verkleinen.
gever- en opdrachtnemerschap, evaluatie van
BRZO+ werkt aan de kwaliteitsverbeteringen door:
dienstverleningsovereenkomsten, bepaling inzet
• landelijk uniform te werken, level playing field;
van capaciteit voor groei in kwaliteit, een zicht-
• samen te werken als zijnde één overheid richting
bedrijfsleven;
baarder accountbeheer, uniformeren processen
en werkafspraken, normering, herontwerp ict-
• bedrijven integraal te benaderen en te beoordelen;
systemen, huisvesting en personeel, en afspraken
• risicogestuurd te werken;
over financiën. De zorg voor een veilige en duur-
• door te pakken waar nodig en ruimte te geven waar dat kan;
zame (lokale) leefomgeving vereist een regionale
agenda om bedreigingen in de regio samen aan
• transparant te zijn, zowel naar bedrijven als naar derden.
te pakken en risico’s gezamenlijk in te perken
(samen met ketenpartners als de veiligheidsregio
BRZO+ voert hierop de regie en initieert daarvoor zo
en de waterschappen). De focus moet daarbij in
nodig ontwikkeltrajecten. Daarbij betreft het niet
eerste gericht zijn op de grote groep inrichtingen
alleen BRZO-toezicht, maar ook vergunningverlening.
die net niet onder de noemer ‘BRZO-bedrijf’ vallen,
De grootste uitdaging voor de drie BRZO-partners
maar minstens zo risicovol zijn
(Wabo-bevoegd gezag, veiligheidsregio’s en inspectie
SZW) is snel de slagkracht waar te maken en uit te
stralen, wat voor een belangrijk deel afhankelijk is
(Het volledige overdrachtsdocument kan worden
van overeenstemming tussen de directeuren van
opgevraagd bij de directiesecretaris van de OMWB,
de omgevingsdiensten over de aanpak en van het
Frans Goorden, [email protected])
mandaat dat zij van het bevoegd gezag krijgen.
JAN KONING NIEUWE VOORZITTER AMBTELIJK OVERLEG
Jan Koning, regiefunctionaris bij de gemeente
leden van het algemeen bestuur goed
doorontwikkeling van
Woensdrecht, is de nieuwe voorzitter van
kunnen voorbereiden op de vergadering.
de OMWB wordt momen-
het ambtelijk overleg tussen OMWB en de
Daarnaast bespreken de eigenaars/opdracht- teel gewerkt aan een
27 eigenaars/opdrachtgevers. Hij volgt
gevers in het ambtelijk overleg zaken die
nieuwe opzet van het ambtelijk overleg.
Remco Verschoor op. Het ambtelijk overleg
wat hen betreft verbetering behoeven,
“Een optie is om zaken voor te bereiden in
vindt telkens plaats voorafgaand aan de
zoals het afleggen van verantwoording
kleinere subgroepen,” aldus Jan Koning, “maar
vergaderingen van het algemeen bestuur
en het uniformeren van werkprocessen.
we hebben nog niets definitief afgesproken.”
en is gericht op het doornemen van de
Om een efficiëntie discussie en werkwijze
Contactgegevens Jan Koning:
bestuurlijke agenda, zodat de ambtenaren
te bevorderen en de functionarissen van
(0164) 61 11 92 / (06) 51 22 30 64
van gemeenten en provincie hun eigen
de deelnemers te betrekken bij de
[email protected]
“ZOEKEN NAAR INHOUDELIJKE BETROKKENHEID”
Overheden moeten met ingang van 2015 voldoen
beoogde samenwerking is de omgevingsdienst een
aan kwaliteitscriteria als het gaat om de uitvoering
gelijkwaardige partner van die gemeenten.”
van milieu- en bouwtaken. Dat wil zeggen: voldoende
Gemeenten hebben echter alternatieven: bijvoorbeeld
capaciteit en deskundigheid in huis hebben.
aansluiting zoeken bij een andere (grote) gemeente,
De kwaliteitscriteria zullen uiteindelijk ook in wet-
zonder de OMWB erbij. Of zelf mensen in dienst
geving verankerd worden. Daarnaast noopt de in
nemen om aan de kwaliteitscriteria te voldoen.
voorbereiding zijnde private kwaliteitsborging voor
Kwaliteit tijdelijk inhuren behoort in elk geval
de bouwsector tot een heroriëntatie van gemeenten
straks niet meer tot de mogelijkheden.
op de uitvoering van taken. Vijf regiogemeenten
“De keuze is aan gemeenten zelf. Het lijkt me
nemen een voorschot op deze ontwikkelingen en
logisch dat ze bij hun afwegingen ook naar de
vroegen de OMWB de mogelijkheden uit te werken
portemonnee kijken. In de businesscase die wij
van een samenwerkingsverband. Marc Langenhuijsen,
op verzoek van die vijf gemeenten nu opstellen,
programmamanager bij de OMWB, werkt aan een
staan dan ook de taken, de investeringen en het
businesscase.
rendement centraal. Voordeel dat gemeenten er
op voorhand in zien, is dat een vrijwillig samen-
“We zijn als omgevingsdienst nog volop aan
werkingsverband in deze opzet vorm kan krijgen
het opbouwen en aan het afstemmen met onze
met een eigen bestuurscommissie onder de be-
eigenaren,” begint Marc Langenhuijsen, “en aan
staande gemeenschappelijke regeling. Dat scheelt
het toewerken naar de vereiste kwaliteitscriteria
een hoop organisatorisch gedoe.” Daarbij komt
voor bouwtaken. Want het rijk wil, omdat we een
dat elk alternatief samenwerkingsverband toch
van de zes BRZO-omgevingsdiensten zijn, dat
weer zal moeten afstemmen op en samenwerken
we in 2014 al fungeren als het Wabo-loket voor
met de OMWB, om integrale uitvoering van de
BRZO-bedrijven. De provincie heeft ons inmiddels
Wabo te verzekeren.
al gemandateerd voor de Wabo-taken voor de
bedrijven waarvoor zij het bevoegd gezag is.”
In de businesscase wordt ervoor gewaakt de
28 eigenaren van de OMWB met risico’s op te
Een eerste stap die de omgevingsdienst gezet
zadelen. Er zal voor het samenwerkingsverband
heeft op weg naar het voldoen aan de kwaliteits-
bouwtaken sprake zijn van een zelfstandige
criteria, is gebruik te maken van de expertise van
begroting. Een ander uitgangspunt: de ‘bouw-
de gemeente Moerdijk, die deze bouwtaken voor
gemeenten’ blijven zelf verantwoordelijk voor
een deel eerder voor de provincie uitvoerde.
de front-office. En de afspraak is gemaakt dat
Maar die samenwerking alleen is niet voldoende
gemeente die nu aansluiten bij het samenwer-
capaciteit om aan die criteria te voldoen. Andere
kingsverband voor bouwtaken gegarandeerd
gemeenten zochten echter ook naar mogelijkheden
ook hun personeel daarin kunnen onderbrengen.
tot samenwerking op het gebied van bouwtaken
Zowel voor gemeenten als ambtenaren een
om verzekerd te zijn van een back-office-organisatie
geruststellende gedachte. Als de vijf betrokken
met voldoende capaciteit en deskundigheid.
gemeenten positief oordelen over de businesscase,
“Uitgangspunt is,”aldus Marc Langenhuijsen, “dat
kan deze zomer het bedrijfsplan gereed zijn:
we door bundeling van kennis en capaciteit gezamen-
de basis voor definitieve besluitvorming over
lijk aan die kwaliteitscriteria kunnen voldoen. In de
een adequate uitvoering van bouwtaken
“Natuurlijk hebben gemeenten verschillende belangen. Om die belangen op elkaar af
te stemmen, is betrokkenheid van de gemeenteraden een democratische vereiste”.
Selçuk Akinci, wethouder milieu Breda
Omgevingsdienst
Midden- en West-Brabant
DE OPDRACHT
In deze uitgave leest u hoe ver we zijn met de ontwikkeling en de opbouw
van uw omgevingsdienst. Wat er afgesproken was, wat er gebeurd is en waar
nog de nodige opgaven liggen. De praktijk is soms weerbarstig, en we zijn niet
overal zo ver als u en ik zouden willen. Maar ondanks de nodige startperikelen
mag de productie er zijn. We bouwen en we werken. Maar dat overschaduwt
soms de vraag: waarom zijn we er? Achter ons en uw werk schuilt een opdracht
die in de waan van de dag soms ondergesneeuwd raakt: zorgen voor de
leefbaarheid en veiligheid van het publieke domein. Anticiperen op risico’s.
En daar moeten we veel voor doen. Omdat het publieke domein veel actoren
kent en behoorlijk complex is. Natuurlijk moeten we alert zijn en wie zich niet
aan de spelregels houdt ‘terug in het hok’ zetten. Door toezicht en repressieve
handhaving. Dat is nodig en dat zal nodig blijven.
Maar voorkomen is beter dan genezen. We moeten nadenken over risico’s
en over preventie. En hoe meer we samenwerken en ervaringen en inzichten
delen, hoe sneller we de risico’s in zicht krijgen. Goed preventief beleid kan
bovendien helpen de kosten voor het realiseren van dat leefbare en veilige
publiek domein te reduceren. Omgekeerd: Minder aandacht voor preventie
leidt uiteindelijk tot hogere kosten.
Als omgevingsdienst werken we ‘aan de voorkant’ door het schrijven van adequate vergunningen, waarmee we risico’s binnen aanvaardbare proporties
houden. Maar we zullen ook moeten inschatten hoe bedrijven zich in de praktijk
gedragen. Welke veiligheidscultuur heerst daar? Hoe gaan leiding en werknemers daarmee om? En wat beweegt hen? Vinden ze het zelf belangrijk?
Voor hun werkernemers, hun omgeving of hun reputatie? Of zijn ze berekenend
en wegen ze pakkans en strafmaat tegen elkaar af? En wat verandert er met
de veiligheidscultuur als de financiële positie van een bedrijf verzwakt?
Blijft men dan even recht in de leer, of is het hemd dan nader dan de rok?
Schenken we bedrijven vertrouwen of moeten ze ons vertrouwen verdienen?
En wat betekent dat voor onze manier van toezicht houden. Is systeemtoezicht
dé oplossing? Is het deeloplossing? Vraagt het aanvullend maatregelen?
Of moeten we er niet mee willen werken?
Ad Houtman, directeur
Tal van vragen zullen we moeten beantwoorden voor we inzicht in risico’s en
risicofactoren krijgen. De ervaringen van het Openbaar Ministerie leren dat
we niet te naïef moeten zijn. Ik denk het OM gelijk heeft. Om de veiligheid
en leefbaarheid van het publiek domein te bewaken, moeten we beter leren
kijken, meer leren zien en adequaat risico’s leren inschatten. Zodat we tijdig
de juiste maatregelen treffen, de juiste toezichtinstrumenten inzetten en tijdig
ingrijpen. Uiteindelijk is dat een bestuurlijke opdracht, bij voorkeur gevoed
door kennis en ervaring van deskundigen en niet ingegeven door een incident
of calamiteit. Want dan hebben we dus weer achter de feiten aangelopen.
En ondertussen bouwen we aan uw omgevingsdienst om klaar te zijn voor
die opdracht. Met vallen en opstaan. Maar we komen er wel
Spoorlaan 181
5038 CB Tilburg
Postbus 75,
5000 AB Tilburg
(013) 206 01 00
[email protected]
www.omwb.nl
Milieuklachtenlijn
(013) 206 05 00 (24 uur per dag)
Directeur
A. Houtman
(013) 206 02 43
[email protected]

Download Report