Witte Donderdag 2014 Ten leven Lezingen De laatste avond voor zijn dood, vierde Jezus met zijn leerlingen de seider, het Paasmaal.De woorden die hij sprak komen drie maal in het Nieuwe Testament voor. Met grote verschillen. Lezen wij de overlevering wel goed? Mattheus 26: 26-28 26 Toen ze verder aten nam Jezus een brood, sprak het zegengebed uit, brak het brood en gaf de leerlingen ervan met de woorden: ‘Neem, eet, dit is mijn lichaam.’ 27 En hij nam een beker, sprak het dankgebed uit en gaf hun de beker met de woorden: ‘Drink allen hieruit, 28 dit is mijn bloed, het bloed van het verbond, dat voor velen wordt vergoten tot vergeving van zonden. Lucas 22: 14-20 14 Toen het zover was, ging hij samen met de apostelen aanliggen voor de maaltijd. 15 Hij zei tegen hen: ‘Ik heb er hevig naar verlangd dit pesachmaal met jullie te eten voor de tijd van mijn lijden aanbreekt. 16 Want ik zeg jullie: ik zal geen pesachmaal meer eten voordat het zijn vervulling heeft gevonden in het koninkrijk van God.’ 17 Hij nam een beker, sprak het dankgebed uit en zei: ‘Neem deze beker en geef hem aan elkaar door. 18 Want ik zeg jullie: vanaf nu zal ik niet meer drinken van de vrucht van de wijnstok tot het koninkrijk van God gekomen is.’ 19 En hij nam een brood, sprak het dankgebed uit, brak het brood, deelde het uit en zei: ‘Dit is mijn lichaam dat voor jullie gegeven wordt. Doe dit, telkens opnieuw, om mij te gedenken.’ 20 Zo nam hij na de maaltijd ook de beker, en zei: ‘Deze beker, die voor jullie wordt uitgegoten, is het nieuwe verbond dat door mijn bloed gesloten wordt. I Kor 11: 23-26 23 Want wat ik heb ontvangen en aan u heb doorgegeven, gaat terug op de Heer zelf. In de nacht waarin de Heer Jezus werd uitgeleverd nam hij een brood, 24 sprak het dankgebed uit, brak het brood en zei: ‘Dit is mijn lichaam voor jullie. 1 18 april 2014 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam Doe dit, telkens opnieuw, om mij te gedenken.’ 25 Zo nam hij na de maaltijd ook de beker, en hij zei: ‘Deze beker is het nieuwe verbond dat door mijn bloed gesloten wordt. Doe dit, telkens als jullie hieruit drinken, om mij te gedenken.’ 26 Dus altijd wanneer u dit brood eet en uit de beker drinkt, verkondigt u de dood van de Heer, totdat hij komt. Stabat mater dolorosa, Corsica, XIVe eeuw https://www.youtube.com/watch?v=eJXf-R3eEy0 Overdenking Witte Donderdag. Dé dag waarop in het evangelie Jezus de laatste maaltijd met zijn leerlingen gebruikte. De dag waarop wij ‘s- avonds de instelling van het avondmaal gedenken. De opmaat naar Goede Vrijdag, stille zaterdag en uiteindelijk Pasen. Het is een belangrijke dag, omdat op Witte donderdag, een oude symboliek herleeft en een nieuwe symboliek ontstaat. Het evangelie geeft verschillende accenten aan wat er toen, aan tafel, werd gezegd en gedaan. Wij hebben er twee versies van gehoord: Uit Lucas en uit Mattheus. Ze leggen een ander accent. En de vraag is: lezen we dit veelkleurig verhaal wel goed? Wat gedenken we precies, vandaag, waarom en vooral waartoe? Er wordt niets nieuws ingesteld Om te beginnen: er wordt door Jezus niets nieuws ingesteld. Lucas vertelt dat de leerlingen van Jezus op zijn verzoek alles in gereedheid hadden gebracht en: Toen het zover was, ging Jezus samen met de leerlingen aanliggen voor de maaltijd. Hij zei tegen hen: ‘ik heb er hevig naar verlangd dit pesachmaal met jullie te eten voor de tijd van mijn lijden aanbreekt’ Pesach is in aantocht, een feest dat 7 of 8 dagen duurt. Op de eerste avond wordt er met familie en vrienden een rituele avondmaaltijd gebruikt, de seider. Verhalen uit een ver verleden worden verteld: over de slavernij in Egypte en de uittocht onder leiding van Mozes. Het gaat om de eeuwige strijd om vrijheid, om ervaringen van de voorvaderen. Kinderen wordt de traditie bijgebracht, in een vreugdevolle setting, ze mogen meedoen, soms met kolderieke taferelen, zoals het verstoppen van een matzes en een zoektocht ernaar in het hele huis. De seidermaaltijd is een vreugdevolle bijeenkomst. Maar bij elk verhaal van gelukkige afloop, wordt het beleefde lijden nooit vergeten. Wat de voorvaderen doormaakten wordt enerzijds gevierd maar anderzijds als waarschuwing gebruikt voor wat er in de toekomst kan geschieden. Er zit altijd een hinderlijk gezoem van dreiging in de seiderverhalen. Er wordt ook getracht actuele verhalen te koppelen aan de oude verhalen. Onder het motto: wat zegt het verleden dat weerklank zou kunnen vinden in heden of toekomst? 2 18 april 2014 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam Ik denk dat Jezus hier die koppeling maakt tussen de oude verhalen en zijn eigen voorland. Een voorland – zijn lijden - dat voor hem buiten twijfel staat. Even buiten twijfel als de oeroude verhalen. Want ik zeg jullie: vanaf nu zal ik niet meer drinken van de wijnstok tot het Koninkrijk van God gekomen is. Wat betekent dat? Dat er geen jaar voorbij zal gaan (de tijd tot de volgende seider) eer een nieuwe wereld aanbreekt, een wereld waarin haat, geweld en onrecht vervangen zullen worden door liefde, vrede en gerechtigheid. Dat noemt hij het Koninkrijk Gods. Dàt is Jezus’ verwachting, op de seideravond vóór zijn dood. Dàt is, is hij ervan overtuigd, de nieuwe belofte van God aan zijn volk, die hij noemt Nieuw Verbond. Brood Twee elementen staan centraal in de seider. Ongedesemd brood, brood dat niet gerezen is, net als in Egypte toen, bij de vlucht. Er was namelijk geen tijd om het brood te laten rijzen. En wijn. Vier glazen om precies te zijn, één per verhaal. Jezus volgt de traditie nauwgezet: Toen ze verder aten nam Jezus een brood, sprak het zegengebed uit, brak het brood en gaf de leerlingen ervan zegt de evangelist Mattheus. Mét deze toevoeging: Neem, zegt Jezus, eet, dit is mijn lichaam Wat wil hij daarmee zeggen? Jezus heeft zijn hele publieke leven zijn leerlingen onderricht. Hen in woord en daad duidelijk gemaakt dàt haat, geweld en onrecht vervangen moesten worden en gingen door liefde, vrede en gerechtigheid. Blijde boodschap, bevrijding voor de mensen. Dàt gaf hij hen mee. Als brood voor onderweg. Net als de Israëlieten brood voor onderweg hadden meegenomen uit hun huizen bij hun vlucht uit Egypte. Zegt Jezus hier niet opnieuw: ga op weg naar de vrijheid, net als onze voorvaderen, met brood voor onderweg. Neem mijn onderricht mee, als innerlijk voedsel, als richtsnoer ten leven. Eet het op, als was het mijzelf. Dit is mijn bloed De volgende zin in het verhaal is wellicht de moeilijkste zin uit de evangelische overlevering. Zo nam hij na de maaltijd ook de beker, schrijft Lukas. 3 18 april 2014 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam Met andere woorden, de traditionele verhalen van de seider zijn allemaal aan de beurt geweest. De maaltijd is zo goed als voorbij. Men blijft natafelen. Het is het moment om te vertellen hoe de oude verhalen in de tegenwoordige tijd een echo vinden. Jezus gebruikt hetzelfde stramien als bij de eerste 4 bekers wijn. Bij elk verhaal, wordt een beetje rode wijn op de tafel gemorst. Opzettelijk. Betekenis: bij elk verhaal van bevrijding vallen slachtoffers, vloeit bloed, wordt door de mens geleden. Dat moeten we nooit vergeten. Zo nam hij na de maaltijd ook de beker en zei: ‘Deze beker, die voor jullie wordt uitgegoten, is het nieuwe verbond dat door mijn bloed gesloten wordt. Het verhaal dat deze beker wijn vertelt, is wat Jezus in de komende dagen gaat beleven. Hij weet dat de dood hem wacht, zijn boodschap tart de machthebbers, die mensen uitbuiten, zij zullen hem niet verder laten getuigen van zijn ideaal. Hij is te gevaarlijk. En in dat Koninkrijk van vrede en gerechtigheid dat hij aankondigt, hebben ze al helemaal geen trek. De beker die Jezus nu in zijn hand neemt vertegenwoordigt de bevrijding uit de tirannie van het kwaad en de komst van de nieuwe wereld, en de druppels rode wijn die gemorst worden, symboliseren Jezus’ lijden, zijn bloed. Voor Jezus en zijn leerlingen daar, aan de seidermaaltijd, brengt deze vijfde beker het onderricht van de vier eerdere bekers in het heden. Die vier bekers vertellen elk jaar opnieuw hoe het Verbond van God met zijn volk stand houdt. Vanavond, zegt Jezus, wordt een Nieuw Verbond gesloten. Nu wordt de bevrijding uit haat, geweld en onrecht, definitief. Want bij de volgende seider, over één jaar, zal dat het Koninkrijk een feit zijn. Bobonne Ik moet u zeggen dat ik de kracht van de symboliek van het morsen van wijn pas kort geleden begreep. Mijn grootmoeder, die volstrekt seculier was, ontving regelmatig mensen. Zij richtte maaltijden aan die zich in mijn herinnering hebben gegrifd. Ze had de eigenaardige gewoonte om voordat de eerste slok rode wijn werd gedronken, discreet op de witte damast een paar druppels wijn te morsen. Als kind vond ik dat fascinerend. Bobonne was niet bepaald van het knoeierige type. Ik vroeg haar waarom ze dat deed. “Om de mensen niet in verlegenheid te brengen als ze zelf vlekken zouden maken”, zei ze. Toppunt van gastvrijheid vond ik dat. Pas een tijdje geleden viel bij mij het kwartje. Met dit gebaar wilde ze iets zeggen, iets kenbaar maken: voelde ze een geheim verlangen naar vroeger? Ik zal het nooit weten. Maar voor haar droeg dit eeuwenoude gebaar een krachtige symboliek, een symboliek dat ze zelf invulde. Dat mogen wij óók doen, als we straks samen de wijn van de gedachtenis zullen drinken. Met respect voor de traditie die overgeleverd is, zoeken naar een betekenis van het delen van brood en wijn op Witte Donderdag die ons raakt en in beweging zet. Amen 4 18 april 2014 C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
© Copyright 2024 ExpyDoc
