Vitamines van groei: Over de cruciale rol van

Vitamines van groei:
Over de cruciale rol van behoefteondersteunende coaching
Prof. Dr. Maarten Vansteenkiste
Universiteit Gent
Contactadres: [email protected]
www.psych.rochester.edu/SDT
www.vopspsy.ugent.be
Copyright ©
Wat is de doelstelling van deze sessie?
• De globale doelstelling is om, in interactie en met de hulp van jullie,
te reflecteren over wat een motiverende coachingsstijl inhoudt
Is competitie motiverend of demotiverend?
Hoe regels en afspraken introduceren en opvolgen?
Hoe op een motiverende wijze een wedstrijdanalyse uitvoeren?
Is een straftraining motiverend of demotiverend?
Wat zijn de valkuilen om druk te zetten?
• Om deze vragen te beantwoorden, lijkt het belangrijk om een aantal
zaken op te frissen
Copyright ©
Dinsdagavond 19u00 op stage:
De hoofdcoach analyseert samen met zijn ploeg basketbalspeelsters de voorgaande
wedstrijd. De coach spant zich hierbij erg in om op een constructieve wijze een aantal
werkpunten aan te brengen in samenspraak met zijn speelsters. Zij krijgen ook de kans
om aan het woord te zijn. Op het ogenblik dat de bespreking wordt afgesloten, stapt één
van de speelsters kwaad weg. Haar lichaamstaal geeft aan dat ze met bepaalde zaken
niet akkoord is. De hoofdcoach merkt dit op. Via zijn hulpcoach laat hij weten dat ze
onmiddellijk op zijn kamer wordt verwacht, waar zij een uitbrander krijgt. “Ik duld dergelijk
gedrag niet. Jouw negatieve houding beïnvloedt de groep en zorgt voor onderlinge
spanning. Ik wil dergelijke houding niet meer zien!”, maakt de coach haar op een kordate
en bevelende wijze duidelijk. Het gesprek heeft nauwelijks twee minuten geduurd. De
speelster is onder de voeten van deze uitbrander en zoekt in tranen steun bij haar
medespeelsters. Zij belt ook de familie thuis op. De coach zelf slaapt die nacht ook niet
goed. De dag nadien vraagt de coach na het middageten een gesprek aan, waarbij ze
terugkeren op de gebeurtenissen van de dag voordien en de plooien glad worden
gestreken.
Copyright ©
ZELF-DETERMINATIE THEORIE
Prof. Edward Deci
(University of Rochester, NY)
Copyright ©
Prof. Richard Ryan
(University of Rochester, NY)
DEEL I
Uitdagingen voor een motivatiepsycholoog
Copyright ©
Uitdagingen voor een motivatiepsycholoog
Uitdaging 1: Structuur zoeken
Motivatie < movere of “to move” = beweging
⇒Welke factoren doen mensen bewegen?
⇒De vraag naar drijfveer, reden of motief van gedrag
⇒Biedt een vocabularium om te spreken over motivatie
Copyright ©
Topsport
Copyright ©
Eetgewoontes
Kineoefeningen
Uitdaging 2: Effecten in kaart brengen
⇒Heeft de aard van deze drijfveren een impact op
- Medewerking & naleven van gemaakte afspraken?
- Zelfdiscipline?
- Afhaken versus volhouden?
- Faalangst en verkramping?
- Progressie en topprestaties?
- Copingsvaardigheden bij tegenslag?
- Welbevinden?
Copyright ©
Uitdaging 3: De motor van motivatie bloot leggen
⇒Vraag naar de energetische basis of drijvende kracht van motivatie
⇒Proces identificeren
⇒Blootleggen van vitamines van groei
Copyright ©
Vitamines
Copyright ©
Motivatie
Uitkomst
Uitdaging 4: Wat is een motiverende aanpak?
⇒Wat doet een motiverende coach?
⇒Wat doet een motiverende directie?
⇒Wat doet een motiverende ouder?
Copyright ©
Motiverende
aanpak
Copyright ©
Vitamines
Motivatie
Uitkomst
Uitdaging 5: Wat verhindert een coach om een motiverende
aanpak te hanteren?
⇒Wat zijn valkuilen bij het coachen?
Copyright ©
Valkuilen
Motiverende
aanpak
Copyright ©
Vitamines
Motivatie
Uitkomst
Uitdaging 1
“Waarom we doen wat we doen”:
Wat weet u nog van de voorgaande sessie over de
verschillende types motivatie ☺?
Copyright ©
Oefening 1:
Wat doet een motiverende en demotiverende sportcoach?
Probeer even na te denken over je eigen ervaringen als coaches.
Probeer je een situatie voor de geest te halen waarin je motiverend was
en een situatie waarin je eerder demotiverend was. Probeer de volgende
twee vragen te beantwoorden:
•Op welke manier wist je een motiverende en stimulerende rol op te
nemen? Wat deed je om sporters te motiveren?
•Op welke manier coachte je toen je demotiverend was? Wat deed
je waardoor je demotiverend overkwam?
⇒Probeer voor elk van beide drie voorbeelden te zoeken.
Copyright ©
Oefening 2: Combineer & benoem
⇒Probeer types motivatie samen te plaatsen
Copyright ©
1
2
3
4
5
helemaal niet belangrijk
heel belangrijk
Ik span mij in voor mijn mijn sport omdat …
1 … omdat de voordelen van sport voor mij persoonlijk belangrijk zijn
1
2
3
4
5
2 … omdat dit is wat anderen (bv. trainer, ouders, spelers) van mij verwachten
1
2
3
4
5
3 … omdat ik me schuldig zou voelen als ik het niet zou doen
1
2
3
4
5
4 … omdat ik het plezierig vind
1
2
3
4
5
5 … omdat ik dit persoonlijk zinvol vind
1
2
3
4
5
6 … om de negatieve commentaar van anderen (bv. trainers, ouders, spelers)
te vermijden
1
2
3
4
5
7 … om te bewijzen dat ik een uitmuntende / getalenteerde sporter ben
1
2
3
4
5
8 … omdat ik het als een uitdaging ervaar
1
2
3
4
5
Copyright ©
Stelling: Concept motivatie
Het fundamentele onderscheid binnen de ZDT is dat
tussen autonome of vrijwillige en gecontroleerde of
gemoetiveerde motivatie.
⇒Implicatie voor de praktijk: Taak van de
sportpsycholoog, bewegings- of sportcoach, kinesist =
aanmoedigen van autonome motivatie
Copyright ©
WAAROM WE DOEN WAT WE DOEN
Straf,
beloning,
verwachting
Schaamte,
schuld,
zelf-waaarde
Persoonlijke
relevantie,
betekenisvol
Plezier
passie,
interesse
Verplichting, druk, stress
Welwillend, psychologisch vrij
Gecontroleerde
Motivatie
Autonome
Motivatie
“Moeten” of
“moetivatie”
“Willen” of
“goesting”
Copyright ©
Straf,
beloning,
verwachting
Schaamte,
schuld,
zelfwaarde
Persoonlijke
relevantie,
zinvol
Geboeidheid,
interesse,
plezier
⇒ Waarom ga je “bijtrainen” (bvb., na een blessure)?
‘omdat anderen dit
van mij verwachten’ of
‘omdat ik slechts door
te spelen iets verdien’
Copyright ©
‘omdat ik dien te
bewijzen dat ik het
waard ben in de ploeg
te staan’
‘omdat ik er persoonlijk
voor kies om aan mijn
comeback te werken’
‘omdat ik trainen
plezant vind’
⇒Discussie voorgaande keer wijst uit dat de notie druk
verschillend wordt opgevat
Verplichting, stress,
moetivatie
Copyright ©
Uitdaging, prikkelen
Stelling: Concept motivatie
Moetivatie en angst (amotivatie) gaan hand in hand!
⇒Implicatie voor de praktijk: Taak van de sportcoach =
druk proberen af te houden in plaats van op te
schroeven
Copyright ©
Stelling: Rol van perfectionisme
-
Zelfkritisch perfectionisme = sluipend vergif dat wel tot extra
inspanning kan leiden, maar stress ontlokt en testangst in de hand
werkt
Copyright ©
Uitdaging 2
Speelt de kwaliteit van de motivatie een rol?
Copyright ©
Vitamines
Motiverende
aanpak
Copyright ©
Vitamines
Motivatie
Uitkomst
Stelling: Kwaliteit van motivatie telt!
Het is niet enkel belangrijk dát een sporter gemotiveerd is, maar dat hij goed
gemotiveerd is, want draagt bij tot
(a) Welbevinden
(b) Prestaties
(c) Realiseren van persoonlijke doelstellingen
⇒Implicatie voor de praktijk: Druk zetten op sporters brengt – zeker op lange
termijn - weinig zoden aan de dijk!
Copyright ©
Uitdaging 3
De vitamines van groei:
De rol van psychologische behoeftebevrediging
Copyright ©
Vitamines
Motiverende
aanpak
Copyright ©
Vitamines
Motivatie
Uitkomst
Welke behoeftes sluiten aan bij deze criteria?
Eerder
psychologisch dan
fysiologisch
Eerder aangeboren
dan verworven
Copyright ©
Eerder universeel
dan gebonden aan
cultuur
Fundamenteel
Basisbehoeftes
Behoefte aan
autonomie
Behoefte aan
verbondenheid
Behoefte aan
competentie
A
B
C
-Initiator zijn van eigen
-Geliefd worden door
-Gedrag tot een goed
acties
-Zelf aan basis liggen
van gedrag
-Jezelf kunnen zijn
anderen
-Goede, close relaties
hebben
einde kunnen brengen
-Controle hebben over
uitkomstgedrag
Copyright ©
A
B
C
Copyright ©
Optimale Motivatie,
Groei, Integratie &
Engagement
Stelling: Rol van behoeftebevrediging
De behoeftes aan autonomie, competentie en verbondenheid vormen het
ABC van deze motivatietheorie:
- ze vormen de vitamines voor ons dagelijks geluk!
- ze hangen samen met ons eet- en slaappatroon
⇒Implicatie voor de praktijk: Probeer maximaal aan de behoeftes van
atleten tegemoet te komen!
⇒Cruciale rol van vitaliteit = hoeveelheid energie ter beschikking om ook
tegenslagen beter het hoofd te bieden
Copyright ©
DEEL III
Hoe kan je een motiverende omgeving creëren?
of
Wat is de brandstof voor de motor?
of
Hoe kan een coach als “motivatiepsycholoog”
optreden?
Copyright ©
Autonomieondersteunende vs.
controlerende context
Betrokken
vs. kille & verwaarlozende
context
Structurerende vs.
Chaotische context
Copyright ©
Autonomie
VerBondenheid
Competentie
Drie thema’s
Betrokkenheid
versterken
Copyright ©
Grenzen
vastleggen
Instructies &
feedback
geven
THEMA 1
Hoe kunnen coaches de betrokkenheid bij atleten
versterken?
Copyright ©
TIP
Probeer te
letten op uw
taalgebruik!
Copyright ©
Zondagnamiddag 14u20 in Laarne-Kalken:
“Ja, jongens, kunnen jullie even stil zijn”. Marc, de hoofdcoach van
Laarne-Kalken (1ste provinciale Oost-Vlaanderen) vroeg de aandacht
van zijn voetbalspelers voor de wedstrijdbespreking. “Het is duidelijk
dat we na vorige week iets recht te zetten hebben. We zijn dit aan de
club en onze supporters verschuldigd. We spelen vandaag tegen de
voorlaatste; dus, dat zou geen problemen mogen opleveren. Tenzij
we natuurlijk dezelfde mentaliteit en hetzelfde spel brengen als vorige
week. Het mag duidelijk zijn dat we vandaag moeten winnen. Het is
aan jullie om de draad opnieuw op te pikken en als groep een
antwoord te geven”.
Copyright ©
Uitnodigende taal
Dwingende taal
(Be)vragen
Bevelen
Kunnen
Moeten
Voorstellen
Horen
Zou
Verwachten
Copyright ©
Motiverende taal
- Probeer om te vermijden om schuld- of schaamte-inducerende
taal te hanteren
vb. “Ik verwacht een scherpe reactie na de teleurstellende 1ste helft”
“Ik had gedacht dat je sneller je draai zou vinden””
“Deze prestatie was werkelijk beschamend; ik zal het weer
mogen uitleggen aan het bestuur/de supporters”
“Het wordt dringend tijd dat je jouw waarde eens bewijst”
Copyright ©
TIP
Probeer zoveel
mogelijk
gewenste
keuze te
verlenen
Copyright ©
Oefening 3:
Hoe kunnen jullie als sportcoaches keuze aanbieden?
Training
Voorbeeld 1
Voorbeeld 2
Copyright ©
Voorbereiding van of tijdens
wedstrijd
-
Probeer de gewenste hoeveelheid OPTIEKEUZE aan te bieden
Vb. 1: keuze tussen soort opwarmingsoefeningen
Vb. 2: meebepalen van trainingsinhoud
Vb. 3: formuleren van doelstellingen
Vb. 4: voorbereidingsroutine laten invullen
Vb. 5: keuze om niet te trainen (cfr. Jokersysteem)
Nuancering:
1) Het optimale aantal opties: 3 à 4, want dit moet beheersbaar
blijven
2) De aangeboden opties moeten zinvol zijn
Copyright ©
valse keuze
Beleefd Plezier aan Activiteit in Functie van Aantal Opties
6
5
4
3
2
1
0
2 opties
Copyright ©
3 opties
4 opties
5 opties
6 opties
7 opties
Van optiekeuze naar actiekeuze!
Copyright ©
ACTIEKEUZE
1) “Hoe”-component
vb. Volgorde van uitgevoerde oefeningen
vb. Route om tot eindresultaat te komen
2) “Wanneer”-component
3) Waar-component
4) Met wie-component
Copyright ©
TIP
Probeer een
spelelement in
de training te
verwerken
Copyright ©
Oefening 4:
Kunnen jullie een aantal concrete voorbeelden geven van hoe je
spelplezier probeert te bevorderen tijdens de training of wedstrijd?
Training
Voorbeeld 1
Voorbeeld 2
Copyright ©
Wedstrijd
- Spelers zelf leuke opwarming laten voorbereiden
- Voldoende variatie en differentiatie voorzien
- Draagt competitie tijdens de training bij tot het spelplezier?
Verschillende elementen spelen een rol.
- Aard van de competitie: interpersoonlijk vs. intrapersoonlijk
- Competitie = impliciet of eerder expliciet aanwezig
vb. afvinken van mate van progressie tijdens turnoefeningen
- Sanctie koppelen aan verlies
vb. Verliezer van wedstrijd moet drie rondjes lopen
Copyright ©
Om de (de)motiverende impact van competitie te kennen, dient de vraag
gesteld in welke mate deze de nodige vitamines aanlevert, dan wel de
behoeftes beknot
A
Competitie
B
C
Copyright ©
Is het de bedoeling om het
gedrag te evalueren en te
beoordelen?
-Stress
BEDREIGEND
- Relationele
spanning
Wat is de
bedoeling van de
competitie in de
ogen van de
spelers?
Is het de bedoeling om de
spelers te informeren,
werkpunten aan te geven
en te bevestigen in hun
competentie?
Copyright ©
-Twijfel
-Groei
UITDAGEND
- Bevestiging
- Vertrouwen
TIP
Belang van een
goede, zinvolle
uitleg
Copyright ©
Probeer een zinvolle en specifieke uitleg te geven
1) Oefeningen
-
Terugkoppeling naar wedstrijdsituatie
Inoefenen van specifieke vaardigheden
2) Tactische strategie
3) Regels & afspraken (zie verder)
Copyright ©
Even samenvatten:
betrokkenheid vergroten
Copyright ©
Behoefteondersteunende sportcoaches …
1) … hanteren uitnodigende veeleer dan dwingende en schuldbeladen taal
2) … moedigen inspraak & participatie aan en laten keuze toe veeleer dan de
doelstellingen op te leggen.
3) … proberen een betekenisvolle en zinvolle uitleg te geven zodat er begrip en
bereidheid ontstaat voor een opdracht.
4) … proberen begrip op te brengen voor standpunt van een sporter
5) … proberen een spelelement te verwerken in de training
6) … geven onvoorwaardelijke aandacht aan sporters veeleer dan sporters het gevoel
te geven dat ze hun aandacht te moeten verdienen
7) … hanteren geen sociale vergelijking en evaluerende competitie als een
motivationele strategie om sporters te prikkelen
Copyright ©
Heeft iemand een kritische bedenking?
Ik heb er zelf een paar ☺!
Copyright ©
Kritische bedenkingen
1.
2.
3.
4.
Druk is soms nodig en wenselijk.
Behoefteondersteunend coachen vergt meer tijd en is dus niet
efficiënt
Sommige atleten wensen geen inspraak. Zij willen een coach die
hen zegt wat ze moeten doen.
Dialoog en participatie kan verzeilen in een laisser-faire klimaat.
Copyright ©
1. Druk is soms noodzakelijk en goed!
Stelling:
Autonomieondersteunend coachen mag dan wel gunstiger
zijn, in sommige situaties is het gerechtvaardigd dat
coaches druk zetten en dit heeft zo zijn positieve effecten.
1.
2.
3.
4.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Akkoord
Helemaal akkoord
Copyright ©
1. Druk is soms noodzakelijk en goed!
⇒ Een aantal nuanceringen:
• Druk heeft een aantal voordelen, zoals
- oppervlakkig leergedrag (cfr. onderwijscontext)
- kortstondig uitvoeren van de activiteit
maar druk brengt ook heel wat « collateral damage » mee, zoals
- stress & angst
- verminderd welzijn
- agressief spel
Copyright ©
Welke emotieregulatiestrategie fungeert
als een buffer tegen druk?
Balk, Y. A., Adriaanse,
M. A., de Ridder,
D. T.. D., & Evers, C. (2013). Coping under pressure: Employing emotion regulation strategies to enhance
Copyright
©
performance under pressure. Journal of Sport & Exercise Psychology, 35, 408-418.
- Golf taak: zoveel mogelijk “scoren”
- 2 fases: weinig & veel druk ~ video opname + financiële beloning per
gescoorde hole
- Onervaren golfers (studenten)
- Prestaties, hartslag & angst gemeten
Copyright ©
- Golf taak: analoog aan studie 1
- 2 fases: weinig & veel druk
- video opname
- resultaten ophangen in club house
- financiële beloning (golf shop coupon)
- Ervaren golfers (studenten)
- Prestaties gemeten
Cognitieve herinterpretatie
Afleiding
Balk, Y. A., Adriaanse,
M. A., de Ridder,
D. T.. D., & Evers, C. (2013). Coping under pressure: Employing emotion regulation strategies to enhance
Copyright
©
performance under pressure. Journal of Sport & Exercise Psychology, 35, 408-418.
Balk, Y. A., Adriaanse,
M. A., de Ridder,
D. T.. D., & Evers, C. (2013). Coping under pressure: Employing emotion regulation strategies to enhance
Copyright
©
performance under pressure. Journal of Sport & Exercise Psychology, 35, 408-418.
1. Druk is soms noodzakelijk en goed!
⇒ Een aantal nuanceringen:
• Er dient een onderscheid gemaakt te worden tussen
Objectieve situatie
Interpretatie van situatie
Roepende &
Bevelende coach
Perceptie van
druk
Inspraak & keuze
Perceptie van
inspraak
Copyright ©
1. Druk is soms noodzakelijk en goed!
⇒ Een aantal nuanceringen:
2) Vaststellingen
- Gemiddeld verband tussen objectieve situatie en perceptie
- ‘Roepen’ en ‘bevelen’ zal waarschijnlijk minder druk ontlokken als atleten
dit als legitiem ervaren
⇒ Cruciaal voor coach om mandaat te vragen & uitleg te geven bij aanpak
in deze noodsituaties
Copyright ©
1. Druk is soms noodzakelijk en goed!
⇒ Een aantal nuanceringen:
• ZDT is geen fase theorie! Druk is geen wenselijk startpunt
voor het bevorderen van autonome motivatie!
Straf,
beloning,
verwachting
Schaamte,
schuld,
zelfwaarde
Persoonlijke
relevantie,
zinvol
Geboeidheid,
interesse,
plezier
FASE 1
FASE 2
FASE 3
FASE 4
Copyright ©
2. Tijdsargument
- Behoefteondersteunende coaches investeren aanvankelijk veel tijd en
energie, maar op termijn wordt de ‘verloren tijd’ ingewonnen
- Atleten van behoefteondersteunende coachen zullen
Proactiever zijn: vb. Zaken signaleren; anderen helpen
Zelfstandiger zijn: vb. Kunnen zelf beslissingen nemen zonder coach
Meer spontane zelfdiscipline vertonen
Grotere inspanning leveren voor hun sport; leergieriger
Copyright ©
3. Inspraak is niet steeds gewenst!
- Sommige atleten kiezen om niet te kiezen en op hun coach terug te
plooien!
“Hoe”
Vrijwillig
ondersteunen
Zelfstandigheid
“Wat”
Afhankelijkheid
Copyright ©
Deze atleten plooien graag
terug op hun coach voor
beslissingen, raad, &
advies
Opleggen - doordrukken
3. Inspraak is niet steeds gewenst!
⇒ Maar moeten deze afhankelijke atleten niet tot meer zelfstandigheid worden
aangemoedigd? We moeten ze toch niet pamperen!!
⇒ Ja, maar wel op het ritme van de atleet! Behoefteondersteunende coaches
- …weten dus goed in te schatten wat de volgende stap is in de
ontwikkeling van atleten en wanneer ze daar rijp voor zijn; ze dwingen hen
niet vroegtijdig tot een premature stap
- … verduidelijken waarom ze het cruciaal vinden dat atleten de volgende
stap in hun ontwikkeling zetten, zodat ze er vrijwilliger voor kiezen
- … schenken ook vertrouwen weg in plaats van voortdurend touwtjes in
handen te willen houden; cfr. Time-out: zich niet mengen
⇒coaches kunnen afhankelijke houding in de hand werken!
Copyright ©
Resulteert dialoog en inspraak niet in een laisser-faire
klimaat?
Hoe grenzen vastleggen?
= THEMA 2
Copyright ©
Straf,
beloning,
verwachting
Schaamte,
schuld,
zelfwaarde
Persoonlijke
relevantie,
zinvol
Geboeidheid,
interesse,
plezier
⇒ Waarom volg je de regels in de topsportschool (bvb. op tijd komen, outfit dragen etc.)?
‘omdat ik anders
gestraft word’
Copyright ©
‘omdat ik me anders
schuldig zou voelen’
‘omdat ik inzie en
begrijp dat deze nodig
zijn’
‘omdat ik ze
interessant vind’
Oefening 5: De eerste trainingen van het jaar
De eerste traingingen van een nieuw seizoen zijn van groot
belang zijn. Hoe tekenen jullie als sportcoaches de
krijtlijnen uit tijdens deze eerste lessen/trainingen?
⇒ Bespreek twee elementen die volgens jou/jullie cruciaal
zijn om op een motiverende wijze grenzen te trekken.
Copyright ©
Stelling:
Het verlenen van autonomie aan sporters staat haaks op
het trekken van grenzen, die noodzakelijk zijn in de
coaching, begeleiding en bij het lesgeven.
1.
2.
3.
4.
Helemaal niet akkoord
Niet akkoord
Akkoord
Helemaal akkoord
Copyright ©
-
Negatieve vrijheid
Positieve vrijheid
Onbeperkte vrijheid
- bevrijding
Evolutie naar
meestershap - rede
Elke externe inmenging &
dus elk verbod = aanslag
op vrijheid
Opent deur voor een
permissieve aanpak
Copyright ©
-
Verbod staat niet per definitie
haaks op positieve vrijheid!
-
Grenzen stellen en
autonomieondersteuning
kunnen hand in hand gaan
Nuance: Autonomieondersteuning is niet gelijk aan een laissez-faire
mentaliteit = gebrek aan structuur & grenzen
Structuur
= houvast
Gebrek aan structuur =
chaos
Autonomieondersteunend
Controlerend
Vansteenkiste, M., Sierens, E., Soenens, B., Goossens, L., Dochy, F., Aelterman, N., Haerens, L., Mouratidis, A., & Beyers, W. (2012). Identifying
Copyright ©
configurations of perceived teacher autonomy support and structure: Associations with self-regulated learning, motivation and problem behavior.
Learning and Instruction, 22, 431-439
De vraag of grenzen motiverend zijn dan wel
verzet uitlokken is afhankelijk van minstens twee
voorwaarden:
« Hoe » = stijl van
grens trekken
Copyright ©
« Wat » = inhoud
van grens
TIP
Probeer in dialoog
grenzen vast te
leggen!
Copyright ©
Het is noodzakelijk om aan te geven wat kan en niet kan. Sporters
kunnen hier in verschillende mate bij betrokken worden: stijl van
trekken van grens is belangrijk!
Oplijsten van regels
& sancties
Copyright ©
Betrekken van sporters
bij vastleggen van
afspraken & gevolgen
Hoe?
- 1) Open houding tijdens groepsdiscussie
vb. “Hoe kunnen we er samen voor zorgen dat het dit jaar een
boeiend en succesvol sportjaar wordt?”
⇒ Expliciet keuze om niet op regels te focussen, maar
‧ Op het stimuleren van interessegebieden
‧ Het bevragen van ingrediënten voor succeservaring in de ogen van
sporters zelf
⇒ Grenzen komen al doende aan bod
Copyright ©
Hoe?
-
2) Laat jongeren zelf aangeven wat kan en niet kan = ze geven hun
eigen grenzen = zelfbegrenzing
vb. “Kunnen we te laat komen tolereren?”
⇒ Als sportcoach fungeer je als moderator
⇒ Flexibele aanpak
⇒ Zo kom je tot een afspraak
Copyright ©
Afspraak
Grens die van
onderuit is gegroeid
Copyright ©
Regel
Grens die van boven
af is opgelegd
- 3) Sportcoaches kunnen zelf grenzen trekken = regel introduceren. Als
ze dit doen, dan proberen behoefteondersteunende sportcoaches…
a) … de regels goed te onderbouwen
b) … irritatie niet onder de mat te vegen, maar een stem te geven!
⇒Een weerspannige jongere = INTERESSANT veeleer dan IRRITANT
c) …. regels af te toetsen bij de sporters
vb. “Wat denken jullie ervan?”
Copyright ©
En hier is misschien een zot idee?!
Wat dachten jullie van een jokersysteem
Copyright ©
-
4) Voer eventueel een jokersysteem in.
⇒Idee?
‣ Sporters krijgen twee jokers die ze kunnen inzetten voor het stellen
van ongepast gedrag (bv., te laat komen, niet komen trainen)
‣ Jokers kunnen niet verdiend worden => geen beloning!
⇒Wat is het voordeel hiervan?
Copyright ©
a) Ongepast gedrag wordt getolereerd i.p.v. direct bestreden; biedt
jongeren meer ruimte om te kiezen om al dan niet de grenzen te
respecteren (cfr. paradoxale opdracht)
b) Vermijden van discussie en vermanende vinger bij elke overtreding
speelsere manier
⇒ Irritatie & spanning blijft achterwege
c) Derde overtreding = betekenisvol en beginpunt van gesprek; bij een
vierde overtreding wordt de afgesproken consequentie toegepast
d) Getuigd van een zekere mildheid
Copyright ©
Zijn er hier valkuilen aan verbonden? Waarschijnlijk wel.
a) Jongeren die niet het ongepaste gedrag stellen worden misschien
verleid het wel te doen
b) De topsportschool kan een permissief imago krijgen, maar niet
noodzakelijk zo.
Copyright ©
Is er binnen deze visie ruimte voor sancties?
Ja & neen, want er bestaat een verschil
tussen een sanctie en een logische
consequentie
Copyright ©
-
5) Laat de jongeren zelf de consequenties van ongepast gedrag
vastleggen
⇒Deze kunnen best ook grappig zijn!
Consequentie
Sanctie
Van onder uit vastgelegd
gevolg voor het overtreden
van een samen vastgelegde
afspraak; vaak logisch, fair,
en legitiem
Van boven uit opgelegd
gevolg voor het overtreden
van een regel; kan logisch,
fair, en legitiem, maar niet
per definitie het geval
Cfr. GAS-boetes
Copyright ©
Copyright ©
Een afspraak maken betekent dat je met de studenten in
dialoog gaat. Dit betekent niet noodzakelijk dat
topsportstudenten alles zelf kiezen, maar wel dat ze zich
kunnen terugvinden in wat je hen opdraagt, zelfs in de
consequenties die gekoppeld zijn aan het niet naleven van
de afspraak. Er is dus ruimte voor het sanctioneren van
topsportstudenten, maar dit zal niet per se aanvoelen als
een sanctie!
Het is van uitermate groot belang om hier voldoende tijd voor
uit te trekken en deze oefening twee maal per jaar te doen!
Copyright ©
Wat vinden jullie van de reactie van de
volleybalcoach in het hoger gegeven
voorbeeld?
Copyright ©
Dinsdagavond 19u00 op stage
De hoofdcoach analyseert samen met zijn ploeg basketbalspeelsters de voorgaande
wedstrijd. De coach spant zich hierbij erg in om op een constructieve wijze een aantal
werkpunten aan te brengen in samenspraak met zijn speelsters. Zij krijgen ook de kans
om aan het woord te zijn. Op het ogenblik dat de bespreking wordt afgesloten, stapt één
van de speelsters kwaad weg. Haar lichaamstaal geeft aan dat ze met bepaalde zaken
niet akkoord is. De hoofdcoach merkt dit op. Via zijn hulpcoach laat hij weten dat ze
onmiddellijk op zijn kamer wordt verwacht, waar zij een uitbrander krijgt. “Ik duld dergelijk
gedrag niet. Jouw negatieve houding beïnvloedt de groep en zorgt voor onderlinge
spanning. Ik wil dergelijke houding niet meer zien!”, maakt de coach haar op een kordate
en bevelende wijze duidelijk. Het gesprek heeft nauwelijks twee minuten geduurd. De
speelster is onder de voeten van deze uitbrander en zoekt in tranen steun bij haar
medespeelsters. Zij belt ook de familie thuis op. De coach zelf slaapt die nacht ook niet
goed. De dag nadien vraagt de coach na het middageten een gesprek aan, waarbij ze
terugkeren op de gebeurtenissen van de dag voordien en de plooien glad worden
gestreken.
Copyright ©
Oefening 6: Straftraining = onverwachte extra training
Hoe (de)motiverend is een straftraining? Kan je twee voor- en
nadelen van een straftraining opsommen?
Voordeel
Voorbeeld 1
Voorbeeld 2
Copyright ©
Nadeel
Een aantal bespiegelingen
1) Het woordje straf heeft een dwingende connotatie; coach laat macht
gelden ~ voorbeeld van voorwaardelijke aandacht
2) Gepercipieerde legitimiteit van extra training speelt een rol
- Inzicht geven in het waarom
silent treatment (cfr. “beeld zonder klank”)
- Komen spelers zelf tot inzicht van noodzaak extra training?
- Inhoud van de training: conditie
werkpunten van in de wedstrijd
aanpakken
3) “Good is stonger than bad?”
Copyright ©
Onverwacht een extra training inlassen zal op irritatie &
weerstand botsen indien atleten de noodzaak van deze
training niet inzien of de training ervaren als uiting van
macht.
Dit betekent niet dat trainers geen extra training kunnen
inlassen, maar de reden hiertoe dient best duidelijk
gecommuniceerd en afgetoetst zijn met de atleten, zodat er
een bereidheid ontstaat om deze extra inspanning te
leveren.
Copyright ©
Naast de stijl van grenzen trekken, speelt ook
de inhoud een cruciale rol
Copyright ©
De vraag of grenzen motiverend zijn dan wel
verzet uitlokken is afhankelijk van minstens twee
voorwaarden:
« Hoe » = stijl van
grens trekken
Copyright ©
« Wat » = inhoud
van grens
Zondag, na de wedstrijd:
Jonathan heeft moeite om zijn overgewicht onder controle te houden. Het
is een delicaat thema waarover hij niet onmiddellijk bereid is veel te
praten. Na een goede wedstrijdprestatie ziet de trainer zijn kans om even
het probleem van zijn overgewicht aan te kaarten. Hij denkt dat Jonathan
er nu misschien wel voor open zou staan. Hij vindt het belangrijk dat
Jonathan iets aan zijn overgewicht doet, want zijn startsnelheid en
snelheid van uitvoering lijden er onder. Ook worden zijn knieën bij het
springen overbelast. Op het ogenblik dat de coach één woord er over
rept, zegt de speler geïrriteerd: “Moeten we hier nu echt over beginnen op
dit moment? Kunnen we niet gewoon eens blij zijn met onze goede
prestatie?”. De speler klapt dicht. De trainer ergert zich omdat de speler
gewoon zijn boodschap niet wil horen.
Copyright ©
Welk soort regels bestaan er?
- Fysieke & psychische
welzijn van anderen
(vb. niet slaan)
- Rechtvaardigheid &
fairheid (vb. niet liegen)
Morele
Domein
Copyright ©
- Tafeletiquette
- Schoolgewoontes
(vb. schoolfeest)
- Regels m.b.t. rollen
Conventionele
Domein
- Gezondheid
(vb. fruit eten)
- Voorzichtigheid
(vb. fietshelm dragen
niet op speelplaats
fietsen)
- Keuze van
vrienden, kledij
& kapsel
(vb. piercings,
uniform)
Prudentiële
Domein
Persoonlijke
Domein
-
6) De mate van verzet is afhankelijk van het soort regels dat wordt
geïntroduceerd
⇒ Sommige zaken behoren tot de grijze zone = conflictzone
Morele
Domein
Persoonlijke
Domein
Legitiem
Illegitiem,
bemoeizucht
Aanvaarding
Opstandig
verzet
Copyright ©
Een samenvatten:
Hoe grenzen vastleggen?
Copyright ©
Behoefteondersteunende sportcoaches …
1) … stimuleren een groepsdiscussie over grenzen
2) … bieden atleten de kans om aan zelfbegrenzing te doen
3) … geven een duidelijk en betekenisvol argument voor het invoeren van bepaalde
regels
4) … zijn ontvankelijk voor irritatie veeleer dan deze in de kiem te smoren.
5) … maken gebruik van een jokersysteem
6) … geven inspraak over de consequenties van het stellen van ongewenst gedrag
7) … maken geen gebruik van straftrainingen als een uiting van macht
8) … zijn bedachtzaam over het soort regels dat ze formuleren om niet op het
persoonlijk territorium van spelers te komen
9) … volgen afspraken consequent op
Copyright ©
THEMA 3
Hoe kunnen sportcoaches op een motiverende
wijze een wedstrijdanalyse houden en feedback
geven?
Copyright ©
Dinsdagavond op de training:
De voetbalcoach en zijn hulptrainer hebben hu spelers samengeroepen
om een wedstrijdbespreking te houden voor de training begint. “Ja,
jongens, we wouden jullie samenroepen om het even te hebben over de
wedstrijd van afgelopen zondag. Het is al een paar weken dat het niet
goed loopt: afspraken worden niet opgevolgd en als jullie dan nog eens
onderling beginnen te zagen en denken allemaal trainer te moeten zijn,
dan loopt het natuurlijk helemaal vierkant. We moeten hier echt iets aan
doen, want zo kan het niet verder. We gaan vandaag een fysieke training
inlassen, want aan duelkracht ontbreekt het ons. Maar het is niet enkel
duelkracht, bij sommige jongens ontbreekt er ook de goesting om er voor
te gaan. Heeft er iemand iets toe te voegen?” De spelersgroep zwijgt; er
valt een ongemakkelijke stilte, die de hulpcoach invult door een nieuw
betoog te beginnen.
Copyright ©
Opdracht 7:
Wat vinden jullie van het voorbeeld hierboven? Op
wat letten jullie als jullie een wedstrijd, tornooi,
seizoenshelft evalueren met de atleet?
Copyright ©
TIP
Probeer
zelfreflectie aan te
moedigen
Copyright ©
- Vraag 1: Probeer zelfreflectie aan te moedigen: “Wat vond je zelf
van het afgelopen training/semester/seizoen/tornooi?”
⇒ Zwijgen is goud waard: laat de sporter voor zichzelf spreken!
- Vraag 2: Zou je er iets willen aan doen?
⇒ Indien niet dan probeer je nieuwsgierig interesse te tonen
⇒ Je gaat er niet zomaar vanuit dat een slabakkende sporter er iets
wil aan doen!
- Vraag 3: Wat wil je er aan doen?
- Vraag 4: Hoe gaan we er iets aan doen? Kan mijn hulp zinvol zijn?
Copyright ©
TIP
Probeer het
werkpunten op een
constructieve wijze
te formuleren
Copyright ©
Donderdagavond, turntraining op de topsportschool (brug met
ongelijke leggers)
“Goed, Mieke, jouw benen waren wel mooi gestrekt bij de afsprong,
maar je moet jouw knieën meer intrekken bij de afsprong. Dan pas zal
het perfect zijn, want dat is hetgeen waar de jury ook in het bijzonder
op let. Allé, doe het nog eens opnieuw. ”
Copyright ©
Opdracht 8:
Op wat kan je letten bij het communiceren van
werkpunten?
Kan je twee aandachtspunten aangeven?
Copyright ©
- Probeer eerst een positief punt te vermelden
- Probeer niet te “maaren”
- Vraag eventueel toelating (mandaat) om een werkpunt te suggereren
vb. “Ik heb nog een tip. Zou je hem willen horen?”
- Probeer te letten op jouw taalgebruik: Probeer op een uitnodigende
in plaats van dwingende wijze te communiceren
vb. “Je zou meer moeten focussen op X” versus “Ik stel voor dat …”
Copyright ©
- Probeer gedetailleerde feedback te geven
- Het woordje ‘perfect’ hoeft niet gebruikt te worden
- Gevaar van een te veel aan zelfreflectie over negatieve zaken, maar
gebrek aan zelfreflectie over positieve zaken
- Zelfreflectie na de wedstrijd
vb. punt op tien geven inzake techniek, inzet, etc.
Copyright ©
Werkpunten kunnen op een heel verscheiden wijze worden
gecommuniceerd. Ze kunnen als kritiek en als dwingend
worden ervaren of eerder opbouwend en uitnodigend om
een volgende stap te zetten in het leerproces.
Copyright ©
TIP
Probeer
gewenste
hoeveelheid
informatie te
geven
Copyright ©
Soms willen we té behulpzaam zijn!
1) Te veel informatie is niet behulpzaam, maar overweldigend
2) Ongewilde hulp en informatie komen niet over als behulpzaam, maar als
bemoederend en getuigen van een gebrek aan vertrouwen
bvb. obese persoon
verkeer
⇒ Belang van empathie en bevragen van atleten!
Copyright ©
THEMA 3: Even samenvatten
Hoe kunnen sportcoaches op een motiverende
wijze instructies en feedback geven?
Copyright ©
Behoefteondersteunende coaches
1) … bieden de gewenste hoeveelheid instructie en informatie
2) … moedigen zelfreflectie aan
3) … proberen op een motiverende wijze werkpunten te communiceren
4) … schenken vertrouwen in plaats van de leerlingen angst in te
boezemen.
5) … maken niet gebruik van negatieve feedback als een strategie om
iemand wakker te schudden en onder druk te zetten
6) … proberen optimale uitdaging te creëren
Copyright ©
Uitdaging 5: Wat verhindert een coach om een motiverende
aanpak te hanteren? Wat ondersteunt de coach om
motiverend te coachen?
⇒Wat zijn valkuilen bij het coachen?
Copyright ©
Valkuilen
Motiverende
aanpak
Copyright ©
Vitamines
Motivatie
Uitkomst
Oefening 7: Valkuilen & ondersteuning
Kunnen jullie twee valkuilen om demotiverend te
coachen en twee ondersteunende factoren om
motiverende te coachen bedenken?
Valkuilen
Voorbeeld 1
Voorbeeld 2
Copyright ©
Opportuniteiten
.62**
Sturende /
controlerende
betrokkenheid
Fragiele
zelfwaarde
Onvervulde
dromen
.36**
Copyright ©
.30**
Mate van
betrokkenheid
Zelfkritisch
perfectionisme
Copyright ©
Dwingende
aanpak
Copyright ©

Download Report