Armoede door de lens van jongeren (pdf, 4.38 MB)

+ kinderarmoede +
ARMOEDE DOOR
DE LENS VAN
JONGEREN
In een debat dat meestal gevoerd word door volwassenen, laten drie projecten kinderen en jongeren aan het
woord over kinderarmoede. Samen met een jonge
filmmaker een documentaire maken over je leven of
een reizende fototentoonstelling in elkaar boksen – de
resultaten mogen er zijn. Maar hoe pak je zo’n project
het beste aan? De Agorakring, Recht-Op en Betonne
Jeugd leiden Krax+ door het proces.
K R AX + I 2 4
Debat voeren met beelden
Als kleine, humanistische burgergroep kan de Agorakring het
probleem van de armoede in de wereld niet oplossen - ook
niet dat van de armoede van kinderen. Maar ze meenden dat
ze wel iéts kunnen doen. Doorheen het hele jaar bedenkt de
Agorakring activiteiten rond participatief burgerschap. “Als
vele mensen iets doen, wordt de wereld langzaam maar
zeker toch beter,” zegt Rik Pinxten, medeorganisator van de
reizende tentoonstelling Armoede door Kinderogen en
onderzoeker in de culturele antropologie aan de Universiteit
Gent. Al enkele jaren brengt de Agorakring onder de leiding
van fotograaf Theo Beck kinderen en professionele fotografen
bij elkaar. “De kinderen wordt gevraagd hun wereld te tonen
zoals zij dat willen of belangrijk achten,” vertelt Rik. “De
fotograaf vertaalt dit in een foto. Soms trekken de jongeren
er zelf op uit met fototoestellen die we hen ter beschikking
stellen. De boodschappen van de kinderen winnen zo aan
kracht en worden indringende, beklijvende beelden.” De
burgers van Agora willen leerkrachten en scholen zo inwijden
in de situatie van kinderen in armoede, zodat signalen beter
opgevangen kunnen worden. De Agorakring bundelt de foto’s
daarom in een tentoonstelling, die in Vlaamse cultuurcentra
en onderwijskringen te zien is. “Arme kinderen zijn niet
+ kinderarmoede +
zomaar een schandaal in onze overvloedmaatschappij,”
meent Rik. “Ze zijn een groeiend schandaal, elk jaar zijn er
meer. Nog voor er een breuk ontstaat tussen de jongere in
armoede en de goed doorvoede maatschappij, kan en moet
een verantwoordelijke burger veel doen,” zegt Rik. “Maar hij
moet eerst in staat zijn om te zien.” Op beelden uit de
reizende tentoonstelling spelen mensen van vlees en bloed
de hoofdrol. Lachend, gelukkig, gretig, enthousiast, fier en
uitdagend: zo staan de kinderen op de foto. Weg met
stereotypes, en ook van meewarigheid wil de Agorakring
niets horen. “Kinderen zijn vaak onbevangen en in staat om
van het moment te genieten. ‘Wat kunnen jullie me maken?’,
schijnen ze te zeggen. ‘Ik weet wie ik ben, hier in mijn
wereld.’ Deze menselijke fierheid moeten we erkennen en
koesteren.” Maar ook leed en uitzichtloosheid krijgen een
plaats. Of, wanneer de vernedering als een veel te ruime jas
is aangemeten, de uitzichtloosheid. Een meisje met een
afgeknapte zonnebloem, een groep spelende kinderen met
geweren. Humanisme is ook vandaag een cultuur van respect
en medemenselijkheid. In deze beeldcultuur gebruikt de
Agorakring visuele media zoals de fotografie om de discussie
over armoede aan te gaan.
Openhartige vertelling
25 I K RA X +
Bij jongerenorganisatie Recht-Op, die zich specifiek richt op
jongeren in armoede, werden vijf jongeren van dichtbij
gevolgd en vertelden ze hun persoonlijke verhaal. Een
verhaal over het dagelijkse gevecht dat armoede is. Een
verhaal over vooroordelen, weinig kansen en ook dromen.
De documentaire Vechten voor Morgen is het resultaat van
een intensieve samenwerking met ANDERE WERELD Films,
leggen jeugdwerkers Lene Keersmaekers en Laura Pyl uit.
“Maandenlang werd het reilen en zeilen in de
jongerenwerking gefilmd,” vertellen ze. “Hierdoor ontstond
er een vertrouwensband tussen de reportagemaker en de
jongeren.“ De intensieve aanwezigheid van de
reportagemaker in de dagelijkse werking is volgens Lene en
Laura onontbeerlijk. “Buiten die essentiële vertrouwensband
krijgt de reportagemaker zo ook een zicht op de werking
zelf,” zegt Pyl. De makers gaven de jongeren van Recht-Op
niet alleen de hoofdrol in de documentaire, de jongeren
beslisten zelf over de vorm en de inhoud. Ze waren
hoofdpersonen doorheen het hele creatieve proces. In de
documentaire vertellen ze openhartig over de impact die
armoede heeft op de verschillende domeinen in hun leven,
zoals huisvesting, onderwijs, werk, hulpverlening en hun
gezin. De theorie en de beleving van armoede worden zo
verenigd in deze film.
Dé sleutel tot succes is volgens de twee jeugdwerkers het
aangaan van de juiste samenwerkingen. “Het is heel
belangrijk om een artistieke partner te vinden die dezelfde
visie heeft,” zegt Laura. “Eentje die respect voor de jongeren
belangrijker vindt dan scoren met zijn eigen product,” vult
Lene aan. Ook voor Recht-Op was het soms aanpassen. “Je
moet durven het proces het proces te laten zijn en niet te veel
bezig zijn met het product,” getuigt Lene. “Zo kan je op maat
en gaandeweg werken. We leerden met deze documentaire
zeker het noodzakelijke belang van het denken op lange
termijn kennen.“ Met Vechten voor Morgen hoopt Recht-Op
de individuele schuldvraag ter discussie te stellen, waar de
+ kinderarmoede +
jongeren in armoede vaak mee te maken krijgen. “Door de
individuele verhalen hopen we dat de kijker meer inzicht
krijgt in de complexe problematiek van jongerenarmoede
vandaag,” vertelt Laura. Om die boodschap over te
brengen, werd de documentaire op verschillende manieren
ontsloten. Een dvd is te verkrijgen bij Recht-Op en werd
ook opgenomen in een lespakket over armoede voor het
secundair onderwijs, Heb jij ze wel alle vijf? Recht-Op biedt
ook een vorming aan, met daarin het samen bekijken van
de film en een interactief gesprek met jongeren in
armoede over hun kijk op leven in armoede.
K R AX + I 2 6
Hopen op een betere toekomst
De A van Antwerpen werd de laatste jaren dé merknaam
die de stad Antwerpen promootte in een positieve
campagne. ‘Er zit sport in A’, ‘Ik werk voor A’ of ‘Ik ben zot
van A’: de positieve en grappige slogans doken op in
bushokjes, op stickers en op vlaggen. Jongerenwerking
Betonne Jeugd liet zich inspireren door de campagne om
iets rond de minder positieve aspecten van Antwerpen te
doen. “Mensen in armoede zitten ook bij A op den tram,
wonen ook bij A in de buurt en hebben soms wel een ander
verhaal aan en over A te vertellen,” zegt Thomas Neefs,
vrijwilliger bij Betonne Jeugd. De jongerenwerking besloot
een film te maken en gaf deze eerst de werktitel ‘De
wereld rondom A’. “We wilden jongeren in armoede zelf
hun kijk op het leven laten geven,” vertelt Thomas. “We
lieten ze vertellen wat het is om in armoede op te groeien.
Kennis over armoede is in het algemeen zeer pover – daar
wilden we met de film wel iets aan veranderen.” De makers wilden met de film bepaalde thema’s
bespreekbaar maken: opgroeien in armoede, het niet
krijgen van eerlijke kansen, vastzitten in of de angst om te
belanden in generatiearmoede… Filmregisseuse Joke
Nyssen praatte met verschillende jongeren van de werking,
waarna drie jongens zich kandidaat stelden om mee
opnames te maken. “Het is belangrijk dat dit vrijwillig
gebeurt,” zegt Thomas. “Je kan het raar vinden dat
bijvoorbeeld geen van de meisjes zich heeft opgegeven,
maar die keuze moet je als werking respecteren.” Ook bij
Betonne Jeugd werden de makers nauw betrokken bij de
dagelijkse werking. “Joke kwam bijna een heel jaar
geregeld, en heeft daardoor ook goed de sfeer kunnen
weergeven,” legt Thomas uit. Hoe hij die sfeer zelf zou
omschrijven? “We hebben allemaal al wel iets meegemaakt maar – ook al slaat het geregeld fameus tegen –
toch blijven we hopen op en dromen van een
betere toekomst. En als we aan die toekomst iets willen
veranderen, moet er iets fundamenteel veranderen in de
maatschappij en in de wereld, zodat we er ons van bewust
zijn dat armoede een onrecht is en dat armoede vaak nog
heel wat andere vormen van onrecht met zich meebrengt.”
Uiteindelijk werd de film naar de jongerenwerking
vernoemd, maar dat betekent niet dat deze een totaalbeeld
geeft van de werking, licht Thomas toe. “De film vormt
voor de jongeren in de film een bindmiddel, een
gemeengoed, een gedeelde hobby en een
vriendenkring.” Op 17 oktober, de dag van wereldwijd
verzet tegen armoede, vertonen de jongeren Betonne
Jeugd in Turnhout. Wie er niet bij kan zijn, kan de dvd ook
zelf in huis halen. ×

Download Report