Dat leest u in deze folder

Fotografie
Cover: Gerrit Oortgiesen, Geert Overmars (www.dewarande.nl)
Groot sneeuwklokje: Geert Overmars (www.dewarande.nl), Sterhyacint: wikimedia, Krokus: Geert Overmars (www.dewarande.nl),
Vroege sterhyacint: Willem van Kruijsbergen (Stichting Saxifraga), Bosanemoon: wikimedia, Blauwe anemoon: Rutger Barendse
(Stichting Saxifraga), Oosterse sterhyacint: Geert Overmars, Sneeuwroem: wikimedia, Vingerhelmbloem: Willem van Kruijsbergen
(Stichting Saxifraga), Wilde narcis: Willem van Kruijsbergen (Stichting Saxifraga), Witte narcis: Willem van Kruijsbergen (Stichting
Saxifraga), Bostulp: Jeroen Willemsen (Stichting Saxifraga), Witte klaverzuring: Hans Boll (Stichting Saxifraga), Daslook: Geert
Overmars (www.dewarande.nl), Lelietje-van-dalen: Jan van der Straaten (Stichting Saxifraga), Wilde hyacinth: Geert Overmars
(www.dewarande.nl), Zomerklokje: Jan van der Straaten (Stichting Saxifraga), Dalkruid: Hans Dekker, Franse vogelmelk: Jeroen
Willemsen (Stichting Saxifraga), Herfsttijloos: Piet Zomerdijk (Stichting Saxifraga)
De stinzenplanten van
Park Randenbroek
Stinzenplanten horen thuis op oude buitenplaatsen en op de oude
‘stinzen’ (landhuizen) in Friesland. De in het voorjaar bloeiende
bol-, knol- en wortelstokgewasjes zijn vaak al eeuwen geleden
in Nederland ingevoerd om buitenplaatsen op te fleuren. In Park
Randenbroek zijn 150.000 stinzenplanten aangeplant. Dat belooft een
waar lentefeest te worden!
Gemeente Amersfoort
Stedelijke Ontwikkeling en Beheer
Postadres
Postbus 4000
3800 ea Amersfoort
Bezoekadres
Stadhuisplein 1
3811 lm Amersfoort
T 033 461 40 33
E [email protected]
I www.parkrandenbroek.nl
Stad met een hart
Krokus - Crocus spec.
Groot sneeuwklokje
Galanthus elwesii
Het groot sneeuwklokje bloeit wel
2 à 3 weken eerder dan de gewone
sneeuwklok. Soms bloeien ze al met
Kerstmis. Vergeleken met ons gewoon
sneeuwklokje is het met z’n 30 centimeter een reus. In het wild is het groot
sneeuwklokje te vinden in ZuidoostEuropa. In 1874 werd het meegenomen
uit West-Turkije en aangeplant en
gekweekt in Engelse tuinen. Vanaf het
eind van de 19e eeuw verschijnt het
ook in Nederland.
2/3
15
Sneeuwklokje - Galanthus nivalis
20
Hoewel het sneeuwklokje nu in heel
Hoewel het sneeuwklokje nu in heel
Europa in tuinen voorkomt, wordt het
bolgewasje pas sinds de 16e eeuw als tuinplant vermeld. Oorspronkelijk komt het niet
in het wild voor ten noorden van de Alpen. De
oorsprong ligt in Zuid-Europa en de balkanlanden. De bolletjes vermeerderen zich snel en hij
zaait zich ook uit. Aan het zaad zit een eiwitrijk
’mierenbroodje’. Voor mieren een reden om
met de zaden te gaan slepen richting het nest.
Zo wordt het zaad door mieren verspreid.
Februari
Januari
25
3,4
3,4
Corydalis solida
Dit familielid van de holwortel staat al heel lang
in Park Randenbroek. Bij de herinrichting zijn geen
extra exemplaren aangeplant. De volksnaam is
“vogeltje-op-de-kruk’’. En als je de roze bloemen
goed bekijkt, dan snap je waar deze naam vandaan
komt. In heel Europa komt de soort verspreid in het
wild voor. En van daar uit is hij in tuinen aangeplant.
3,4
Grote sneeuwroem
25
20
3,4
Chionodoxa lucilae “Alba”
Ook als de zon niet schijnt,
blijven deze stervormige
bloemen open staan. Grote
sneeuwroem komt uit de
hoge bergen van Turkije.
Daar bloeien ze al tussen de
smeltende sneeuw. In 1842 is
de sneeuwroem vanuit Turkije meegenomen naar een
Duitse tuin. En van daaruit
zijn ze verder verspreid
in tuinen.
Bosanemoon – Anemone nemorosa
De bosanemoon bloeit vroeg in het jaar
als de bomen nog kaal zijn. De bosanemoon hoort van nature in onze eiken- en
beukenbossen op de wat rijkere gronden. Als je de bosanemoon tegenkomt in
graslanden en slootkanten, dan zijn dat
meestal plekken waar vroeger bos heeft
gestaan. De belangrijkste methode voor
de bosanemoon om zich voort te planten is door middel van de wortelstokken
die vlak onder de oppervlakte lopen.
Wilde narcis - Narcissus pseudonarcissus
Vooral als de zon schijnt staan de porseleinblauwe bloemen als sterretjes te stralen. Als stinzenplant is het een
nieuwkomer. Pas in 1931 is dit bolgewasje in Nederland
geïmporteerd uit de hooggelegen bergweides van de
Kaukasus, Zuid-Armenië en Noordwest-Iran.
3
20
Vroege sterhyacint
Scilla bifolia
Omdat de trossen met blauwe sterretjes
op stengels staan, tussen twee blaadjes,
heeft dit plantje de latijnse naam ’’bifolia.
Sterhyacinten kunnen zich snel vermeerderen
door nieuwe bolletjes te vormen en door zaad. Net als bij
sneeuwklokjes zit er een zoetig aanhangsel aan het zaad
waar mieren mee gaan slepen. In het wild vind je de bollen in de rijke loofbossen van Midden- en Noord-Europa.
Al sinds de 16e eeuw komt de plant in Nederlandse tuinen voor. Door de vroege bloei is de sterhyacint geschikt
voor gebruik in gazons.
Oosterse
sterhyacint
15-20
3,4
15
Scilla siberica
Bijna geen bolgewas
is zo blauw als de
oosterse sterhyacint.
Het heeft donkerblauwe
bloembladen met een
donkerblauwe streep
en dan ook nog blauwe
meeldraden. Op zonnige
lentedagen worden de
bloemen druk bezocht
door bijen en hommels.
De plant komt in het
wild voor in Midden- en
Zuid-Rusland. En niet in
Siberië - wat je wel zou
denken als je de latijnse
naam leest. Verder groeit
de plant in Zuid-OostEuropa, Turkije en NoordIran. Rond 1800 stonden
in Nederland de tuinen
er al vol mee.
De wilde narcis is één van de weinige stinzenplanten die ook van nature in Nederland in het
wild voorkomt. Ooit op veel plekken, nu alleen
nog in Zuid-Limburg. Vanuit het wild is de narcis
al heel lang geleden in tuinen geplant. De oorspronkelijke wilde vorm komt nog maar weinig
voor, omdat veel narcissensoorten en cultivars
met elkaar gekruist zijn. De cultivar ’major’ met
extra grote ’trompet’ wordt ook veel in tuinen
geplant.
4
4
35
40
Witte narcis
Narcissus poeticus
Als de gele narcissen zijn uitgebloeid
dan komt de witte narcis, ook wel dichternarcis genoemd. De geur is zo heerlijk
dat het blijkbaar velen tot het schrijven
van gedichten heeft aangezet. Van nature
komt de soort voor in de vochtige bergweides van Zuid-Europa. Al sinds de 16e eeuw
wordt de narcis in tuinen gekweekt.
Zomerklokje
Scilla non scripta
Als de blauwe bloemen
meestal aan één kant van
de stengel zitten, dan
heb je te maken met de
wilde hyacint. Zitten de
bloemen rondom, dan is
het de Spaanse hyacinth
(Scilla hispanica). Er komen veel kruisingen voor
en het is maar de vraag of
de zuivere vorm van beide
soorten nog voorkomt.
Vroeger kwam de soort
voor in alle loofbomen van
West-Europa.
Oosterse anemoon
Anemone blanda “Blue shades”
Blauwe anemoon
Anemone apennina
In het wild komt de blauwe anemoon voor
in het Middellandse-Zeegebied. Al sinds de
16e eeuw is het ook een tuinplant. Het is
een lieflijke stinzenplant die zich helaas niet
zo makkelijk uitbreidt. De soort is nauw verwant met de oosterse anemoon (Anemone
blanda). Het enige verschil zit in de beharing
van de bloembladen. Daar waar de blauwe
anemoon behaarde bloemblaadjes heeft, zijn
deze bij de oosterse anemoon glad.
5
Leucojum aestivum “Gravetye giant”
Het zomerklokje is een zeldzame wilde plant in
Nederland. Hij komt voor in de overstromingsvlaktes
van rivieren. De zaden en zaaddozen kunnen drijven
en worden zo langs de oevers verspreid. Al sinds
de 16e eeuw wordt de soort ook beperkt in tuinen
aangeplant.
40
5,6
Zoals de latijnse naam al aangeeft, heeft
dalkruid maar twee bladeren. Nadat de witte
bloemetjes zijn uitgebloeid en de bladeren
verdwenen, kunnen de rode bessen nog lang
zichtbaar zijn. In het wild is dalkruid een plant
van eiken-beukenbossen. De geurende bloemen
worden onder meer door zweefvliegen bezocht,
die voor de bestuiving en bevruchting zorgen.
Juni
Mei
De naar buiten gedraaide bloembladeren maken de bostulp heel elegant.
Alleen bij veel zon opent de bloem
zich. Of de bostulp het goed gaat doen,
blijft een beetje spannend. Het is een
kieskeurig bloembolletje! Hij houdt van
wat rijkere grond, en zelfs bij zonnig
voorjaar bloeien bostulpen nooit allemaal tegelijk. Maar als hij bloeit is het
een schoonheid. Tulpen zijn al in de 16e
eeuw vanuit Turkije naar West-Europa
gebracht. En daarna als statussymbool
in veel tuinen aangeplant.
5
35
Oxalis acetosella
Dit is geen echte stinzenplant, maar
wel minstens zo mooi! De blaadjes lijken op klaver en ze smaken zuur door
het oxaalzuur in het plantje. Daarom
is de naam eigenlijk heel logisch. Het is
een plant die in Nederland thuishoort
en vooral in bossen en bosranden te
vinden is.
Juli/Aug/Sept/Okt/Nov
6
30-40
Daslook - Allium ursinum
Als daslook massaal bloeit,
dan ruikt het hele bos naar
knoflook! Mooie voorbeelden
daarvan zijn van nature te
vinden in de hellingbossen van Zuid-Limburg. De
daslook wordt al heel lang in
tuinen aangeplant. Vanwege
de mooie bloemen, maar ook
om te eten.
Lelietje-van-dalen - Convallaria majalis
10-15
4,5
Witte klaverzuring
10
Dalkruid - Maianthemum bifolium
Ruim 150.000 bollen en wortelstokken worden geplant.
Dat lijkt heel veel en dat is het natuurlijk ook. Voor
iedere Amersfoorter één zou je kunnen zeggen. Maar
tegelijkertijd ook weer niet zoveel. Stel dat iedere
Amersfoorter één bloem plukt of uitsteekt? Dan blijft er
een kleurloos Park Randenbroek achter.
Stinzenbollen voor de eigen tuin zijn bijvoorbeeld te
bestellen op www.sterkebollen.nl
40
4,5
Bostulp - Tulipa sylvestris
50
5
150.000 bloembollen!
April
Maart
15
2
Sterhyacint Scilla mischtschenkoana
Wilde hyacinth
Vingerhelmbloem
30
1,2
2,3
Er bestaan wel 80 soorten krokussen! En hoewel een krokus
nu niet meer weg te denken is
uit de tuin, is de soort toch pas
sinds de 20ste eeuw aangeplant. Er zijn recent geen extra
krokussen aangeplant in het
park, maar vroeg in het jaar
kleuren ze de velden voor het
witte huis volop! Vooral de
boerenkrokus en de bonte krokus zijn zeer in trek bij vroege
bijen en hommels.
In grote groepen kunnen deze bloemen
zorgen voor een zware zoete geur onder
de bomen. Het lelietje-van-dalen heeft
geen bol zoals de meeste stinzenplanten,
maar een kruipende wortelstok. Op de
juiste plek kan de plant hiermee snel
uitbreiden.
5
30
Franse vogelmelk
Ornithogalum narbonense
De Franse vogelmelk bloeit
als de andere stinzenplanten zijn uitgebloeid.
Deze plant leeft in het
Middellandse-Zeegebied,
maar vooral Turkije en Iran.
De plant heeft een piramidevormige bloeiwijze en kan
tot wel 75 kleine stervormige bloemetjes krijgen.
8,9,10,11
Herfsttijloos
8
Colchicum
Bij deze bloemen die je in de herfst ziet,
horen bladeren en zaad dat pas in het
voorjaar te zien is. De bladeren lijken
erg op flinke tulpenbladeren, maar een
bloem zal je in het voorjaar niet zien.
In het najaar is de bloem, die op een
krokus lijkt, juist een leuke verwarrende
verschijning. De soort stamt oorspronkelijk uit West-Azië en het Middellandse
Zeegebied.

Download Report