LESBRIEF - Jonge Jury

LESBRIEF
Titel: Verlaten
Auteur: Annejoke Smids
Uitgever, jaar: Ploegsma, 2012
Geschikt voor niveau: 1 havo / vwo
Plusopdrachten ook geschikt voor: 2 havo / vwo
Door: Ymkje Swart
Citaat 1
Vincent is vijftien jaar en de zoon van de regent en koopman Van Ammering. Zijn moeder is een jaar
geleden overleden. Samen met zijn vriend Jurjan, zoon van de burgemeester van Amsterdam, is hij
getuige van een diefstal. De jongens rennen hard achter de dief aan. Tot hun grote verontwaardiging
gaat de dief vrijuit en pakken de mannen van de schutterij zomaar een jongen in de kraag, die de
schuld krijgt.
De eenzaamheid overvalt Vincent zodra hij de drempel van het huis aan de Keizersgracht overstapt.
Het huis voelt leeg, ook al weet hij dat er een stuk of twintig bedienden aan het werk zijn. Maar hij
heeft opzettelijk niet aangebeld en zijn eigen sleutel gebruikt; hij heeft geen zin om iemand te zien.
Zacht loopt hij over de marmeren vloer, maar juist als hij zijn voet op de derde tree van de trap zet,
komt de knecht aangesneld, haastig de onderste knoop van zijn jasje dichtmakend.
‘Jongheer Vincent, ik had u nog niet verwacht,’ zegt hij. Als hij dichterbij komt, ziet hij Vincents
verwarde en bezwete uiterlijk. ‘Is er iets gebeurd?’ vraagt hij bezorgd.
‘Nee, niets,’ zegt Vincent. ‘Ik heb hard gerend, dat is alles.’
Meteen verschijnt er een argwanende blik in de ogen van de knecht, maar hij vraagt er verder niets
over. ‘Zal ik de meid een kan water voor u laten opwarmen?’
‘Graag, Jacob,’ zegt Vincent.
‘En wilt u alvast iets eten? Uw vader heeft laten weten dat hij wat later thuis is. Hij zal proberen hier in
ieder geval voor half acht te zijn. De heer en mevrouw Van Breukelerwaard komen dineren.’
‘Nee hè?’ verzucht Vincent.
‘Mocht de heer Van Ammering dan zelf nog niet thuis zijn, laat hij vragen of u hen wilt ontvangen.’
‘Brengen ze dat akelige zoontje van hen ook mee?’ vraagt Vincent. ‘Of zou dat nare jong dan al in bed
liggen?’
‘Ik heb begrepen dat de jongeheer François zijn ouders inderdaad zal vergezellen,’ zegt Jacob met
een uitgestreken gezicht.
‘En hoe oud is die jongeheer tegenwoordig?’
‘Ik geloof dat hij, evenals de vorige keer dat hij op bezoek was, acht is.’
‘Hm. Het was ook te veel gevraagd dat hij ineens vijftien zou zijn geworden en beetje manieren had
geleerd, waarschijnlijk.’
‘Vijftien zou zeker een mooie leeftijd voor hem zijn,’ zegt Jacob met een klein hoofdknikje.
Op zijn kamer gooit Vincent zijn lange rokjas en vest op het bed. Als de meid het water heeft gebracht,
wast hij zijn gezicht en zijn armen. Zijn vader zal wel verwachten dat hij zich netjes kleedt voor het
bezoek, maar dat kan nog wel even wachten. François! Hadden ze dat kind niet eens een fatsoenlijke
Hollandse voornaam kunnen geven? Onwillekeurig denkt hij weer aan het schoffie dat is
meegenomen door de schutterij. Waar zou hij nu zijn? Zouden ze hem hebben opgesloten? Vincent
Lesbrief Jonge Jury 2014 - Verlaten
weet dat er in het stadhuis een paar cellen zijn. Zou hij vanavond te eten krijgen?
Om half acht loopt Vincent de trap af, gekleed in een okergele jas met brede manchetten aan de
mouwen, en een lichtgroen brokaten vest eronder met gouden knopen. Hij heeft ook maar een schone
kniebroek en kousen aangetrokken om zo goed mogelijk voor de dag te komen. Zoals veel
jongemannen draagt hij zijn eigen haar, al heeft hij wel de moeite genomen het met een nieuwe strik
samen te binden in zijn nek.
Opdrachten bij citaat 1
1. Vincent is de zoon van regent Van Ammering. Wat is een regent? Zoek je antwoord op in een
woordenboek of op internet.
2. Is de vader van Vincent arm of rijk? Schrijf in korte zinnen op waaraan je dat merkt.
3a. Hoe spreekt knecht Jacob Vincent aan?
b. Jacob zegt met een uitgestreken gezicht tegen Vincent: ‘Ik heb begrepen dat de jongeheer François
zijn ouders inderdaad zal vergezellen.’ Wat betekent een ‘uitgestreken gezicht’?
c. Is Jacob het met Vincent eens dat François een ‘naar jong’ is en een ‘akelige zoontje’?
d. Hoe komt het dat Vincent zo over François denkt? Wat zegt deze mening over Vincent zelf?
4a. Hoe ziet Vincent eruit als hij thuiskomt?
b. Vincent ‘draagt zijn eigen haar’, net zoals veel jongemannen. Hoe dragen de oude mannen hun
haar? Zoek je antwoord op via internet.
c. Omschrijf het verschil in het uiterlijk tussen Vincent aan het begin van het citaat en Vincent aan het
eind van het citaat.
Plusopdrachten bij citaat 1
5a. De eenzaamheid overvalt Vincent. Het huis voelt leeg voor hem. En dat terwijl er meer dan twintig
bedienden aan het werk zijn. Waardoor zou zijn eenzaamheid en gevoel van leegte komen?
b. Waarom zou Vincent opzettelijk niet hebben aangebeld en zijn eigen sleutel hebben gebruikt?
6a. Vincent denkt terug aan wat hij die middag met zijn vriend Jurjan gezien heeft. Schrijf de zinnen op
waarin je die gedachten leest.
b. Wat is het grote contrast tussen het leven van het schoffie en Vincents leven?
7. Wat vind jij van Vincent? Schrijf je mening op en leg uit.
Over Annejoke Smids
Als klein kind wist Annejoke Smids (1963) al dat ze kinderboekenschrijver wilde worden. Ze wilde naar
school om te leren lezen en schrijven. Toen ze dat eenmaal kon begon ze met het schrijven van
verhalen. Vervolgens leende en las ze bijna alle boeken uit de bibliotheek. Na haar studie Engelse
taal deed ze een cursus Italiaans. Ze werkte bij reclamebureaus en als journaliste, maar is nu fulltime
schrijver. Voor haar debuut Piratenbloed (2003) ontving de schrijfster de Vlag en Wimpel van de
Griffeljury. Daarna volgden vele titels met spannende historische verhalen. Voor haar historische
onderwerpen doet Annejoke Smids uitgebreid onderzoek en duikt in allerlei archieven.
Voor meer informatie over de schrijfster kun je surfen naar:
www.annejokesmids.nl
www.ploegsma.nl
www.leesplein.nl
www.jeugdliteratuur.org
Lesbrief Jonge Jury 2014 - Verlaten
Leestips
- Erik Horn – Wolkenkinderen. De voorganger
- Martina Sahler – Fina
Citaat 2
Vincent is door zijn vader op reis gestuurd, met de Sara Jacoba mee. Onderweg wordt hij op een
onbewoond eiland achtergelaten. Na vele maanden wordt ook kapitein Cromhout van de Sara Jacoba
afgezet. De twee mannen krijgen het met elkaar aan de stok. De kapitein wordt kwaad op Vincent en
neemt hem zijn mes en zijn waterbuidel af. Maar de kapitein weet niet hoe hij aan eten moet komen...
Vincent raapt hem op. Misschien denkt Cromhout dat het ding op dit moment geen waarde heeft,
maar dat laat alleen maar zien dat zijn blik niet erg helder meer is.
‘Geef me ook het mes. Dan maak ik eten voor je.’
Hij schudt zijn hoofd.
‘Man, wees toch niet zo koppig!’ valt Vincent dan uit. ‘Wat heb je te verliezen? Je hebt mij mijn spullen
afgepakt en wat doe je ermee? Behalve dieren uit het bos vermoorden.’
Er verschijnt een slome grijns op Cromhouts gezicht. ‘Heb je hem gevonden?’
‘Waarom heb je dat nou gedaan?’
‘Hij viel me lastig,’ zegt Cromhout.
‘Hij viel je lastig? En dan vermoord je hem maar? Laat me je iets leren over het bos, Cromhout, of “de
jungle” zoals jij het noemt. Als jij de dieren met rust laat, dan laten zij jou met rust.’
‘Dank je wel voor deze wijze les,’ zegt Cromhout cynisch. ‘Geldt dat ook voor deze dingen?’ Hij plukt
een mug uit zijn nek en knijpt die fijn tussen zijn nagels. Tot Vincents stomme verbazing valt hij
daarna om en blijft liggen in het zand. Vincent buigt zich voorover en trekt het mes uit zijn gordel.
Daarna sleurt hij Cromhout een eindje het bos in en legt hem in de schaduw.
Uit de buidel kan hij geen druppel water meer persen en als vanzelf loopt Vincent in de richting van de
waterval. Laat die rotvent daar eerst maar liggen. Straks zal hij wel wat te eten voor hem regelen en
als hij intussen doodgaat, is het jammer.
Bij de waterval is een familiereünie van insecten ontstaan. En het dode lichaam van de aap heeft nog
meer bezoekers aangetrokken, dieren die Vincent nog niet eerder heeft gezien. Misschien had hij het
lichaam weg moeten slepen, of zelfs begraven. Al heeft hij geen idee hoe hij dat had moeten doen of
waarmee. Apen ziet hij nergens, het lijkt wel of ze deze onheilsplek met een wijde boog mijden. Er is
er niet één bij de waterval, wat heel ongewoon is. Hij drinkt gulzig, spoelt de buidel af en vult die dan.
Het voelt goed zijn spullen weer te hebben, al is het bizar hoe dat is gegaan.
Terug aan het stand vangt hij een witte vogel, plukt die, haalt de ingewanden eruit en hangt hem
boven het vuur. Het mes is minder scherp dan het was, omdat Cromhout het heeft gebruikt om takken
te kappen. Toch is het nog steeds onmisbaar. Vincents maag rammelt, hij is intussen zelf ook toe aan
eten. Als de vogel gaar is, vult hij twee grote notendoppen met zeewater en gaat hij op zoek naar
Cromhout. Die ligt nog op dezelfde plek als waar hij hem heeft achtergelaten. Vincent plenst het water
over hem heen en geeft hem daarna een paar flinke klappen in zijn gezicht, misschien wat harder dan
nodig.
‘W-wat?’ stottert Cromhout, en hij gaat zitten.
‘Doe je mond open,’ zegt Vincent kortaf en hij houdt de waterbuidel boven zijn hoofd.
Gehoorzaam doet Cromhout wat Vincent zegt en Vincent geeft hem water. Hij weet zeker dat
Cromhout de buidel half zou leegdrinken als hij hem zijn gang liet gaan, en dat doet hij dus niet.
‘Dus de rollen zijn weer omgedraaid,’ zegt Cromhout als hij een beetje is bijgekomen.
‘Daar lijkt het op.’ Vincent staat op om naar het strand te gaan. ‘Ik heb eten, als je geïnteresseerd
bent.’
Hij heeft de vogel doormidden gesneden en elk deel op een blad gelegd. Zodra Cromhout het ziet,
stort hij zich erop en scheurt met zijn tanden grote stukken vlees van het bot. Binnen de kortste keren
Lesbrief Jonge Jury 2014 - Verlaten
is het op.
‘Heb je nog meer?’ vraagt hij.
‘Ik heb nog een paar vruchten,’ zegt Vincent. Hij geeft hem een grote, groene vrucht met een harde
schil die vanbinnen zoet, geel vlees heeft. ‘Je moet de schil er met je tanden afhalen.’
Cromhout begint als een wilde van het fruit te eten en gunt zich nauwelijks de tijd het ding te schillen.
Vincent had hem dit met het mes kunnen laten doen, maar hij voelt er weinig voor het weer uit handen
te geven.
Als ook de vrucht is verdwenen en er alleen nog een grote, platte pit over is, laat Cromhout zich
achterovervallen in het zand. Zijn ogen zijn gesloten, als hij plotseling zegt: ‘Leer mij vuur maken.’
Verwonderd kijkt Vincent naar hem en een tijdje geeft hij geen antwoord. ‘Dat zou betekenen dat je
naar mij moet luisteren,’ zegt hij dan. ‘Weet je zeker dat dat niet te veel gevraagd is?’
‘Je hebt geen hoge dunk van me, hè?’ zegt Cromhout dan.
‘Heb ik daar een reden voor, dan?’
‘Misschien wel,’ antwoordt Cromhout.
‘Eens even zien,’ begint Vincent. ‘Ik heb je ontmoet in het huis van mijn vader, daar leek je nog een
fatsoenlijke kerel. Mijn vader had zeker een hoge pet van je op. Toen op de Sara Jacoba, en daar
begon je je al snel op te dringen aan Brigitta. Daarna liet je een van je mannen geselen omdat zij het
had gewaagd iets tegen hem te zeggen. Met als gevolg dat die later overboord is gesprongen omdat
hij zich onrechtvaardig behandeld voelde. En dan heb ik het nog niet eens over wat er later gebeurde.
‘Had dat daarmee te maken?’ vraagt Cromhout verbaasd. ‘Ik dacht dat hij overboord was gesprongen
omdat hij genoeg had van het matrozenleven.’
‘Man!’ zegt Vincent ongeduldig. ‘Sta je ooit wel eens stil bij de gevolgen van je eigen daden?’
Cromhout gaat zitten. ‘Jij denkt dat je alles zo goed weet. Dat alles zo gemakkelijk is. Oorzaak en
gevolg. Als je goed doet, krijg je het ook weer terug. Nou, laat me je vertellen, zo simpel steekt de
wereld niet in elkaar. Jij met je rijke ouders en je grote huis. Heb jij je ooit afgevraagd waar je
volgende maaltijd vandaan zou komen toen je nog klein was? En of die er zou zijn?’
Cromhout woorden echoën op een vreemde manier zijn eigen gedachten sinds hij op het eiland is. Tot
die tijd had hij daar inderdaad nog nooit over nagedacht. En ook niet dat het dagelijks leven voor
sommige mensen heel ander was.
Opdrachten bij citaat 2
8a. Vincent sleurt de omgevallen Cromhout naar de schaduw. ‘Laat die rotvent daar eerst maar liggen.
Straks zal hij wel wat te eten voor hem regelen en als hij intussen doodgaat, is het jammer.’ Hoe komt
het dat Vincent zulke gedachten heeft?
8b. Vincent gaat water halen en komt terug bij Cromhout. Aan welke zin kun je nog meer aflezen dat
Vincent veranderd én ook gehard is door het leven op het eiland? Schrijf die zin op.
9a. Hoe reageert Cromhout als hij weer bijgekomen is?
b. Vincents mening over kapitein Cromhout is veranderd. Waardoor komt dat?
10. Vincent wordt achtergelaten op een onbewoond eiland. Zo goed en kwaad als het kan houdt hij
zichzelf in leven. Kapitein Cromhout echter bakt er niet veel van. Zoek in boeken of via internet naar
tips om te overleven in extreme omstandigheden, zoals het overleven op een eiland. Maak een lijstje
van ten minste drie tips.
Plusopdrachten bij citaat 2
11. Je hebt citaat 1 en 2 gelezen. In citaat 1 was Vincent netjes gekleed en woonde hij in een prachtig
pand aan de gracht. In citaat 2 leeft hij zonder al die pracht en praal. Cromhout verwijt hem dat de
wereld niet zo simpel in elkaar steekt en dat Vincent met zijn rijke ouders en zijn grote huis nooit heeft
hoeven nadenken over waar zijn volgende maaltijd vandaan zou komen. Maar Vincents
mening is veranderd.
Lesbrief Jonge Jury 2014 - Verlaten
a. Waardoor komt dat?
b. Hoe denkt hij nu over zijn wereld en die van anderen?
12. Is na het lezen van het tweede citaat jouw mening over Vincent hetzelfde gebleven, of denk je nu
anders over hem? Waardoor komt dat?
Fictiedossieropdrachten
Kies een van de volgende opdrachten en werk die uit voor het fictiedossier. Voor opdracht 13 geldt dat
je het boek Verlaten helemaal moet hebben gelezen.
13. Je gaat een tekst schrijven over beschaving. De onderwerpen beschaving en leven ver weg van
de beschaving lopen als een rode draad door het boek. Vincent heeft geleerd waartoe mensen in
staat zijn als ze zich buiten de beschaving wanen.
Schrijf je een tekst van maximaal 500 woorden over dit onderwerp voor de jongerenkrant 7-Days.
Neem gebeurtenissen uit het boek als voorbeeld bij je artikel. Bedenk ook een pakkende titel.
14. Je gaat een toeristische brochure maken met veel beeld en weinig tekst.
a. Surf naar de website van het Museum van Loon, www.museumvanloon.nl. Dit huis is goed bewaard
gebleven en ziet er nog uit zoals in de 18 eeuw. Bekijk de foto’s, zodat je een idee krijgt van hoe de
rijke mensen in die tijd leefden.
b. Maar de Gouden Eeuw en ook de tijd waarin Vincents verhaal speelt had een schaduwkant van
armoede en honger. Zoek naar informatie hierover en zoek ook naar beeld uit die tijd. Zoekwoorden
die je kunt gebruiken zijn: ‘Armoede, rijkdom, Gouden Eeuw’. Download tien beelden van overdadige
rijkdom en van armoede.
c. Ontwerp een toeristische brochure, getiteld Welkom in Amsterdam in de Gouden Eeuw.
Hetd oel is dat de toerist een beeld krijt van de stad in die tijd. gebruik dus veel beeld en niet meer dan
400 woorden.
TIP: De brochure kan gemaakt worden op een liggend A4‘tje, dat je vervolgens in drieën kunt vouwen.
Je kunt de voor- en de achterkant van het A4‘tje voor je ontwerp gebruiken. Kijk voor voorbeelden op
internet, zoekwoorden ‘brochure maken’.
de
15. Je gaat een spotprent tekenen. Een spotprent – of cartoon – is een humoristische tekening van
een persoon of een gebeurtenis.
De 7-Days wil bij het artikel van fictiedossieropdracht 1 over beschaving en leven ver weg van de
beschaving een spotprent plaatsen. Hoe beschaafd zijn mensen eigenlijk?
a. Lees met deze vraag in je achterhoofd nogmaals citaat 2.
b.Teken je spotprent met potlood.
c. Wanneer je tevreden bent over het resultaat, trek je de potloodlijnen over met een dunne zwarte
stift.
Lesbrief Jonge Jury 2014 - Verlaten

Download Report