Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Directie Zeeland Nummer: S14 Bibliotheek, Koestr. 30,tel:0118-686362 postbus 5014, 4330 KA Middelburg KRAMMER-VOLKERAK HET KRAMMER-VOLKERAK/ NU EN NA DE AFSLUITING Een i n v e n t a r i s a t i e van de h u i d i g e s i t u a t i e en de v e r a n d e r i n g e n d i r e c t na de a f s l u i t i n g , u i t g e v o e r d door de R i j k d i e n s t voor de i j s s e l m e e r p o l d e r s , de D e l t a d i e n s t ( H o o f d a f d e l i n g M i l i e u en I n r i c h t i n g ) en de p r o v i n c i a l e p l a n o l o g i s c h e D i e n s t voor Zeeland i n h e t kade van de p r o j e c t g r o e p Krammer-volkerak. m a a r t , 1985. I Inhoud biz. 1. INLEIDING 3 2. GEBIEDSBESCHRIJVING 5 2.1. LIGGING EN LANDSCHAP 5 2.2. BEHEERS- EN EIGENDOMSSITUATIE 8 2.3. BEVOLKING 9 2.4. INFRASTRUCTUUR 9 2.4.1. Wegennet 2.4.2. Vaarwegen en havens 9 1 u 2.5. PLANOLOGISCHE SITUATIE 14 2.6. GEBRUIKSVORMEN 14 2.6.1. B e r o e p s s c h e e p v a a r t 14 2.6.2. R e e r e a t i e 1 2.6.3. B e r o e p s v i s s e r i j 21 2.6.4. Landbouw 21 2.6.5. J a c h t 2 2 2.6.6. Zandwinning en s p e c i e b e r g i n g 2 3 2.6.7. I n d u s t r i e 2 3 2.6.8. N a t u u r 2 3 3. ABIOTISCH MILIEU 3.1. 2 7 ABIOTISCHE UITGANGSSITUATIE 2 7 3.1.1. H o o g t e l i g g i n g en w a t e r d i e p t e 2 7 3.1.2. Bodem 2 8 3.1.3. W a t e r h u i s h o u d i n g 3 1 3.1.4. W a t e r k w a l i t e i t 3 2 3.2. VERANDERINGEN IN HET ABIOTISCH MILIEU 5 3 7 3.2.1. V e r s t u i v i n g 3 7 3.2.2. O e v e r p r o c e s s e n 3 8 3.2.3. Bodemkundige p r o c e s s e n 3 9 1. Inleiding Door de a a n l e g van de P h i l i p s d a m en de Oesterdam i n h e t o o s t e l i j k d e e l van de O o s t e r s c h e l d e z u l l e n de h u i d i g e g e t i j d e w a t e r e n Krammer, V o l k e r a k en h e t Verdronken Land van h e t M a r k i e z a a t van Bergen op Zoom worden a f g e s c h e i d e n van de O o s t e r s c h e l d e en veranderen i n z o e t e , stagnante meren. I n deze nieuwe meren kunnen nieuwe f u n c t i e s t o t o n t w i k k e l i n g komen, z o a l s op h e t g e b i e d van n a t u u r en r e c r e a t i e . Voor de afweging van de b e t e k e n i s van deze f u n c t i e s en de i n r i c h t i n g en h e t beheer van d e r g e l i j k e nieuwe gebieden i s k e n n i s n o d i g van de u i t g a n g s s i t u a t i e e n de h i e r i n t e verwachten veranderingen. Om de na a f s l u i t i n g van h e t Krammer-Volkerak optredende verande- r i n g e n i n goede banen t e l e i d e n i s b e s l o t e n een b e l e i d s p l a n op t e s t e l l e n voor i n r i c h t i n g en beheer van het g e b i e d . D i t b e l e i d s p l a n z a l worden o p g e s t e l d i n een o v e r l e g s t r u c t u u r w a a r i n de b e t r o k k e n gemeenten en p r o v i n c i e s en h e t r i j k samenwerken. De o v e r l e g s t r u c t u u r i s opgebouwd u i t een B e s t u u r l i j k O v e r l e g , een C o o r d i n a t i e g r o e p en een werkgroep voor de p l a n v o r m i n g , de P r o j e c t g r o e p Krammer-Volkerak (P.K.V.). Voor de P.K.V. i s door h e t B e s t u u r l i j k O v e r l e g i n September 1983 een p r o j e c t p i a n v a s t g e s t e l d . I n d i t p r o j e c t p i a n wordt a l s e e r s t e s t a p voor het o p s t e l l e n van een b e l e i d s p l a n voor i n r i c h t i n g en beheer van h e t Krammer-Volkerak genoemd een i n v e n t a r i s a t i e van gegevens en knelpunten. De v o o r l i g g e n d e n o t a bevat een i n v e n t a r i s a t i e van de h u i d i g e s i t u a t i e van h e t g e b i e d alsmede de v e r a n d e r i n g e n , d i e d a a r i n optreden v l a k n a de a f s l u i t i n g . Voor het o p s t e l l e n van deze n o t a i s g e b r u i k gemaakt van onderstaande n o t a ' s , z o n o d i g en zo m o g e l i j k aangevuld met de meest r e c e n t e i n f o r m a t i e . De gebruikte nota's z i j n de volgende: - Anonymus, 1982. L a n d s c h a p s o e c o l o g i s c h Onderzoek Krammer-Volkerak. R.W.S., D e l t a d i e n s t , n o t a D.D.M.I. 82.10/R.IJ.P., F l e v o b e r i c h t 209. - Anonymus, 1982. B e s c h r i j v i n g Krammer-Volkerak voor en n a a f s l u i t i n g . R.W.S., D e l t a d i e n s t , n o t a D.D.M.I. 82.16. - E n t e , P.J. ( r e d . ) , 1980. Volkerak-Krammer a t l a s bodemgesteldheid en h y d r o l o g i e . R . I J . P . - r a p p o r t 1980-15 Abw. - Loenen, M. ( e i n d r e d . ) , 1981. P e r s p e c t i e f voor n a t u u r op de b u i t e n . d i j k s e gronden van H a r i n g v l i e t , H o l l a n d s D i e p , Krammer/Volkerak en G r e v e l i n g e n . R . I J . P . - r a p p o r t 1981-25 Abw/Abg. De n o t a werd samengesteld door een r e d a c t i e g r o e p , bestaande u i t J.Q.C.C. Becht (Prov. P l a n o l . D i e n s t Z e e l a n d ) , i n g . N.C. P o o r t v l i e t (R.W.S., D e l t a d i e n s t ) en d r s . M. Loenen ( R . U . P . , tevens e i n d r e d a c t e u r ) . Tevens werd i n f o r m a t i e g e l e v e r d door d i v e r s e leden van de P.K.V. 2. G e b i e d s b e s c h r i j v i n g 2.1. Ligging en landschap Het p l a n g e b i e d Krammer-Volkerak vormt thans nog h e t n o o r d o o s t e l i j k d e e l van h e t O o s t e r s c h e l d e b e k k e n . Na gereedkoming van de compartimenteringsdammen omvat h e t h e t g e b i e d , g e l e g e n t e n o o s t e n van de P h i l i p s dam. Het p l a n g e b i e d z a l dan a l s v o l g t worden omgrensd: - door de P h i l i p s d a m i n h e t w e s t e n , i n c l u s i e f h e t s l u i z e n c o m p l e x op de P l a a t van de V l i e t , en de Grevelingendam; en h e t - door de k u s t van O v e r f l a k k e e , de Hellegatsdam en h e t H e l l e g a t s p l e i n i n h e t noorden; - door de Volkerakdam i n h e t o o s t e n ; - door de oevers van Noord-Brabant en Z e e l a n d en de e e r s t e b r u g (vanaf h e t Krammer-Volkerak) over de S c h e l d e - R i j n - v e r b i n d i n g i n het zuiden. Het s t u d i e g e b i e d i s r u i m e r dan h e t h i e r b o v e n beschreven p l a n g e b i e d en omvat ook d e l e n v a n de aan h e t p l a n g e b i e d grenzende D e l t a w a t e r e n . Een e x a c t e b e g r e n z i n g i s d a a r b i j n i e t aan t e geven, a a n g e z i e n d i e d e l e n i n de s t u d i e worden b e t r o k k e n , d i e een r e l a t i e met h e t p l a n g e b i e d hebben. Tengevolge daarvan z a l de grens van h e t s t u d i e g e b i e d v o o r de d i v e r s e i n s t u d i e t e nemen f a c e t t e n op een v e r s c h i l l e n d e p l a a t s liggen. F i g u u r 1 g e e f t de l i g g i n g van h e t p l a n g e b i e d i n de omliggende r e g i o weer. I n de h u i d i g e s i t u a t i e kan h e t p l a n g e b i e d worden gekens c h e t s t a l s g r o o t s c h a l i g g e t i j d e l a n d s c h a p , w a a r i n de volgende m i l i e u typen voorkomen: w a t e r , p l a t e n en s l i k k e n ( i n t e r g e t i j d e g e b i e d ) en s c h o r r e n . Na de v o l t o o i i n g van de Grevelingendam i n 1965 kwam i n 1969 de Volkerakdam gereed. De i n v l o e d van h e t door de R i j n en Maas aangevoerde z o e t e w a t e r op h e t Krammer-Volkerak i s daardoor afgenomen, t e r w i j l de i n v l o e d van de zee daarentegen i s toegenomen hetgeen o.a. b l i j k t u i t de g r o t e r e g e t i j - a m p l i t u d e en h e t hogere z o u t g e h a l t e t e n o p z i c h t e van de s i t u a t i e voor 1969. De o p p e r v l a k t e van h e t p l a n g e b i e d b e d r a a g t 6.450 h a ; de o p p e r v l a k t e s van de genoemde m i l i e u t y p e n zijn: w a t e r (beneden gemiddeld l a a g w a t e r ) 3.460 h a , i n t e r g e t i j d e g e b i e d ( t u s s e n gemiddeld l a a g w a t e r en gemiddeld hoogwater) 2.350 ha en s c h o r r e n 640 h a . Het i n t e r g e t i j d e g e b i e d wordt gevormd door ( z i e f i g u u r 2) - De Krammersche S l i k k e n n a b i j Oude Tonge. - De H e l l e g a t s p l a t e n langs de Hellegatsdam. - De S l i k k e n van de Heen b i j de monding van het S c h e l d e - R i j n k a n a a l - De S l i k k e n b i j de S a b i n a - H e n r i c a p o l d e r en - e n k e l e p l a t e n , waarvan het r e s t a n t van de P l a a t van de V l i e t de grootste i s . Grote o p p e r v l a k t e n schor worden a a n g e t r o f f e n langs de oever Noord-Brabant. Daarnaast van i s e r nog een k l e i n s c h o r g e b i e d langs de oever b i j O o l t g e n s p l a a t en op de H e l l e g a t s p l a t e n . U i t de m o r f o m e t r i e van het Volkerakmeer ( t a b e l 1) i s af te l e z e n , dat h e t g r o o t s t e d e e l van het water een d i e p t e van meer dan 2 meter h e e f t . T a b e l 1 i s gebaseerd op d i e p t e l o d i n g e n van van de P h i l i p s d a m en de daarmee gepaard 1982. Door de aanleg gaande v e r a n d e r i n g e n i n het s t r o m i n g s p a t r o o n en het z a n d t r a n s p o r t i n het Krammer-Volkerak kunnen h i e r i n i n de toekomst nog w i j z i g i n g e n optreden. T a b e l 1. De morfometrie van het Volkerakmeer Diepte Oppervlakte Volume (m - N.A.P.) (ha) (m 3 x 6 10 ) Cumulatieve % opp. volume 0 - 0,5 428 1 ,07 10,8 0,5 0,5 - 1,0 291 2,18 18,1 1,5 1,0 - 1,5 275 3,44 25,0 3,0 1,5 - 2,0 227 2,97 30,7 4,8 835 29,22 51,7 17,8 10 1184 88,80 81,5 57,5 - 16 732 95,16 2 - 5 5 10 - 100 100 Het Krammer-Volkerak i s een o n d e r d e e l van de drukke s c h e e p v a a r t r o u t e t u s s e n het Rijnmondgebied en het Scheldebekken, s i e f g e b r u i k t door zowel de beroepsscheepvaart Om c o n f l i e t e n tussen beide verkeersstromen noord-zuid a l s de recreatievaart. te voorkomen i s i n de Volkerakdam een a f z o n d e r l i j k e j a c h t e n s l u i s gebouwd. Ook b i j de i n aanbouw z i j n d e Krammersluizen beroepsscheepvaart z a l n a a s t de twee s l u i z e n voor een j a c h t e n s l u i s worden aangelegd. inten- de F i g u u r 1. L i g g i n g van h e t p l a n g e b i e d Het h u i d i g e lands chap van h e t Krammer-Volkerak l a n d s chap, gekenmerkt i s een g e t i j d e n - door openheid en n a t u u r l i j k h e i d , maar ook door c u l t u u r l i j k e elementen en m e n s e l i j k e a c t i v i t e i t e n . Door de g r o t e openheid wordt h e t t o t a a l b e e l d i n b e l a n g r i j k e mate b e p a a l d door de randen, bestaande u i t dammen, d i j k e n en i n de aangrenzende gebieden g e l e g e n hoge elementen ( i n d u s t r i e t e r r e i n D i n t e l m o n d , de v o o r m a l i g e f o r t e n P r i n s F r e d e r i k en de R u i t e r , i e p e n - en p o p u l i e r e n b e p l a n t i n g e n , e t c . ) , Het n a t u u r l i j k e k a r a k t e r van h e t g e t i j d e l a n d s chap wordt b e p a a l d door w a t e r - , s l i k - , p l a a t - en s c h o r g e b i e d e n , d i e i n voorkomen voortdurend veranderen o . i . v . h e t g e t i j . Door h e t i n t e n s i e v e scheep- v a a r t v e r k e e r wordt h e t c u l t u u r l i j k e k a r a k t e r van h e t landschap nog v e r s t e r k t , zowel v i s u e e l a l s door h e t verdragende g e l u i d van scheepsmotoren. De s c h e e p v a a r t g e e f t h e t landschap ook een e x t r a dynamisch k a r a k t e r . De Grevelingendam en de Hellegatsdam, met h e t z i c h d a a r o v e r v e r p l a a t s e n d e v e r k e e r , de Volkerakdam met s l u i z e n en de i n aanbouw z i j d e P h i l i p s d a m met K r a m m e r s l u i z e n vormen v i s u e l e b e g r e n z i n g e n met g e h e e l e i g e n kenmerken. De b e l e v i n g v a n h e t landschap v a n h e t Krammer-Volkerak v o o r n a m e l i j k p l a a t s vanaf vindt de schepen en r e c r e a t i e v a a r t u i g e n en vanaf de dammen. De d i j k e n rond h e t g e b i e d z i j n maar b e p e r k t t o e g a n k e l i j k . U i t z i c h t s p u n t e n z i j n : de Benedensas van de Roosendaalsche en Steenbergsche V l i e t , de G a l a t h e e s e Haven en de s l u i s b i j Oude Tonge. Door h e t w e g v a l l e n van de g e t i j b e w e g i n g en de v e r z o e t i n g van h e t Krammer-Volkerak z a l h e t l a n d s c h a p s b e e l d v e r a n d e r e n . A f h a n k e l i j k van het te v o e r e n beheer kunnen de permanent d r o o g v a l l e n d e gronden een meer of minder open k a r a k t e r k r i j g e n . Door bepaalde bestemmingen van oever- en p l a a t g e b i e d e n (b.v. landbouwgronden, r e c r e a t i e v o o r z i e n i n g e n ) i s een meer c u l t u u r l i j k k a r a k t e r m o g e l i j k . Aangezien het Krammer-Volkerak een g r o o t s c h a l i g w a t e r g e b i e d b l i j f t , z a l h e t landschap i n b e g i n s e l een open k a r a k t e r houden. Langs de oevers van h e t g e b i e d kunnen e c h t e r v e r a n d e r i n g e n o p t r e d e n , waardoor de i n v l o e d van de h u i d i g e randen kan verminderen. Het i n t e n s i e v e s c h e e p v a a r t - en r e e r e a t i e v e r k e e r blijft h e t dynamische en c u l t u u r l i j k e k a r a k t e r b e p a l e n . Een u i t g e b r e i d e r e b e s c h r i j v i n g van het landschap, w a a r i n o.a. ook de h i s t o r i s c h e a c h t e r g r o n d e n worden g e s c h e t s t , d i e n o d i g z i j n om het landschap b e t e r t e b e g r i j p e n en te waarderen, wordt gegeven i n b i j l a g e 1. 2.2. BeheersUit en eigendomssituatie f i g u u r 3 b l i j k t , dat het merendeel den R i j k s e i g e n d o m i s . van de b u i t e n d i j k s e g r o n - I n p a r a g r a a f 2.5. wordt de p r o v i n c i a l e en gemeen- t e l i j k e i n d e l i n g van h e t Krammer-Volkerak besproken. Voor wat betreft de r i j k s g r o n d e n b e r u s t h e t beheer b i j de R i j k s w a t e r s t a a t en de D i e n s t der Domeinen. G e d e e l t e n van de Krammersche S l i k k e n , de H e l l e g a t s p l a t e n en de S l i k k e n van D i n t e l o o r d z i j n i n p a r t i c u l i e r e handen, t e r w i j l een d e e l van de S l i k k e n van de Heen ( o o s t ) en de S l i k k e n van D i n t e l o o r d eigendom i s van een waterschap. De d i j k e n z i j n g r o t e n d e e l eigendom van c u l i e r e n o f waterschappen. parti- B i j l a g e 2 g e e f t een o v e r z i c h t van de p a r t i - c u l i e r e eigendommen. In (zie h e t p l a n g e b i e d z i j n de volgende waterschappen vertegenwoordigd figuur 4). - i n de p r o v i n c i e Z u i d - H o l l a n d het waterschap - i n de p r o v i n c i e Z e e l a n d de waterschappen Hendrikpolder Goeree-Overflakkee; T h o l e n en P r i n s (interprovinciaal); - i n de p r o v i n c i e Noord-Brabant de waterschappen S t r i e n e , de S a b i n a - H e n r i c a p o l d e r , de W i l l e m s p o l d e r , de Oude P r i n s l a n d s e p o l d e r , de V o l k e r a k p o l d e r s , de Heense p o l d e r , h e t Hoogheemraadschap West-Brabant en de P r i n s H e n d r i k p o l d e r ( i n t e r p r o v i n c i a a l ) . 2.3. Bevolking In deze p a r a g r a a f wordt een o v e r z i c h t gegeven van de i n de omgeving van h e t Krammer-Volkerak wonende b e v o l k i n g . T a b e l 2 g e e f t de inwonera a n t a l l e n p e r gemeente van de aan h e t Krammer-Volkerak grenzende gemeenten. T a b e l 2. I n w o n e r t a l gemeenten (per 1-1-1983) Regio Gemeente Noordwest B r a b a n t Steenbergen Noordwest Brabant D i n t e l o o r d en P r i n s e n l a n d 5.678 Noordwest B r a b a n t F i j n a a r t en H e i n i n g e n 6. 110 Noordwest B r a b a n t Willemstad 3.300 T h o l e n en S t . P h i l i p s l a n d T h o l e n en S t . P h i l i p s l a n d Schouwen-Duiveland Bruinisse 3. 177 Overflakkee Oostflakkee 9.351 Inwonertal 13.681 21.393 T a b e l 3 g e e f t een o v e r z i c h t van de b e v o l k i n g i n de wat ruimere omgeving van h e t Krammer-Volkerak. I n deze t a b e l i s tevens de b e v o l k i n g s prognose voor h e t j a a r 1990 (enige j a r e n n a de a f s l u i t i n g ) opgenomen. T a b e l 3. I n w o n e r t a l 1980 en 1990 i n de ruimere omgeving van h e t K r amme r-V o Ike r ak Regio I n w o n e r t a l 1980 I n w o n e r t a l 1990 29.000 30.000 Streekgewest West-Brabant 220.000 240.000 Stadsgewest B r e d a 353.000 385.000 Drechtsteden 239.000 266.500 Hoekse Waard 62.300 66.900 Goeree-Overflakkee 40.800 42.900 S ch ouwen-Du i v e 1 a n d 2.4. Infrastructuur 2.4.1. Wegennet F i g u u r 5 g e e f t de i n f r a s t r u c t u u r rond h e t p l a n g e b i e d weer. Naast h e t hoofdwegennet en de r e g i o n a l e en l o c a l e o n t s l u i t i n g s s t r u c t u u r i s ook de d e t a i l o n t s l u i t i n g van de oevers van h e t Krammer-Volkerak weergegeven. U i t deze f i g u u r b l i j k t de g e r i n g e o n t s l u i t i n g van de oevers van h e t p l a n g e b i e d , z e k e r a l s d a a r b i j i n aanmerking genomen, d a t n i e t a l l e d e t a i l o n t s l u i t i n g s w e g e n gankelijk wordt voor h e t p u b l i e k t o e - zijn. A l l e e n l a n g s de Hellgatsdam i s de oever goed o n t s l o t e n door de aanwezigheid van een p a r a l l e l w e g . E e n z e l f d e s i t u a t i e z a l i n de t o e - komst ook op de P h i l i p s d a m o n t s t a a n . V o o r t s z i j n v o o r een a a n t a l op genoemde k a a r t aangegeven t e l punten i n onderstaande t a b e l de v e r k e e r s i n t e n s i t e i t e n weergegeven. T a b e l 4. V e r k e e r s i n t e n s i t e i t i n m o t o r v o e r t u i g e n (1980) T e l p u n t e n ( z i e f i g u u r 5) A B C D 9.480 13.000 21.330 15.500 500 715 1.706 1. 160 1.650 1.650 3.300 3.300 Etmaalintensiteit; b e i d e r i c h t i n g e n tezamen I n t e n s i t e i t i n het drukste a v o n d s p i t s u u r i n een r i c h t i n g Capaciteit per uur; i n ee"n r i c h t i n g Bron: t e l g e g e v e n s prov. Z u i d - H o l l a n d . V o o r z o v e r gegevens bekend z i j n 1982 ( n i e t a l l e s i s t o e n g e t e l d ) l i g g e n de waarden ongeveer 10% boven d i e van 1980. voor 2.4.2. Vaarwegen en havens F i g u u r 6 g e e f t een o v e r z i c h t van de i n h e t Krammer-Volkerakgebied voorkomende scheepvaartwegen, s l u i z e n , bruggen en handelshavens. Tevens g e e f t deze f i g u u r een o v e r z i c h t van de k l a s s e - i n d e l i n g van de vaarwegen v o l g e n s de I n t e r n a t i o n a l e K l a s s e - i n d e l i n g . Deze i n d e l i n g i s gebaseerd op de t o e g a n k e l i j k h e i d van de vaarwegen v o o r de b e r o e p s v a a r t . De vaarweg Krammer-Volkerak, o f meer g e d e t a i l l e e r d van west n a a r o o s t Krammer, Z u i d V l i j e , V o l k e r a k , b e h o o r t t o t h e t hoofdvaarwegennet en vormt d a a r b i j de r o u t e Rijnmond-Scheldebekken. De r o u t e b e h o o r t g e h e e l t o t de v a a r w e g - k l a s s e V I . Qua m a a t v o e r i n g b e t e k e n t dat h e t volgende: max. toegestande s c h e e p s l e n g t e 185.00 m' max. t o e g e s t a n e s c h e e p s b r e e d t e 22.80 m' max. diepgang b e l a d e n 3.30 m' max. hoogte 8.75 m' max. t o e g e s t a n e laadvermogen 9.000 t o n De d i e p t e v a n een d e r g e l i j k e vaarweg moet minimaal 1,4 x de maximum toegestande diepgang z i j n . I n d i t g e v a l dus 4.60 m'. Rekening houdend met op- en a f w a a i i n g zou i n i e d e r g e v a l 5.00 m' w a t e r d i e p t e b i j normaal p e i l moeten worden aangehouden. Naast deze e i s t e n a a n z i e n van de w a t e r d i e p t e wordt v o o r de b e n e d e n r i v i e r e n een normbreedte van 250 m' aangehouden. Het h u i d i g e v a a r w a t e r i s door bebakening z o d a n i g g e t r a c e e r d , dat h e t , r e k e n i n g houdend met de g e t i j d e n , a l t i j d geheel bevaarbaar i s . D i t a l l e s g e l d t voor de h o o f d v a a r r o u t e . Naast deze h o o f d v a a r t r o u t e z i j n e r i n h e t g e b i e d nog een a a n t a l nevenvaarwateren. Het b e t r e f t de toegangen van havens en op h e t g e b i e d uitmondende vaarwegen van een l a g e r e orde. De s i t u a t i e waar h e t h i e r b i j om gaat k a n i n h e t k o r t a l s v o l g t worden omschreven. 1. De haven van_0o 11 g^nsg 1 aat - G.H.W. = N.A.P. + 2.20 m', G.L.W. = N.A.P. - 2.00 m'. - Bodemdiepte haventoegang i s N.A.P. - 1.30 m'. - Bodemdiepte haven i s N.A.P. - 0.30 m'. - De d r e m p e l d i e p t e van de k e e r s l u i s i s N.A.P. - 2.20 m'. - E r i s geen bebakening o f v e r l i c h t i n g van de haventoegang. 2 • pe_Dintelmond - G.H.W. = N.A.P. + 2.16 m', G.L.W. = N.A.P. - 2.50 m'. - Bodemdiepte i s + N.A.P. - 5.00 m'. - De havenmond wordt gemarkeerd door rode en groene h a v e n l i c h t e n . - De M a n d e r s l u i s g e e f t toegang t o t de D i n t e l w e l k e een d i e p t e h e e f t van 3.00 m' en een v a s t e brughoogte van 7m'. De s l u i s wordt 's w i n t e r s a l l e e n op werk- en z a t e r d a g e n b e d i e n t . Van 1/4 t o t 1/10 i s e r op zondagen ook b e d i e n i n g . 3 ' 2£_25l§i:!}£se_H^yen (ook w e l S l u i s s e Haven genoemd) - G.L.W. = N.A.P. + 2.10 m', G.L.W. = N.A.P. - 2.30 m'. - De haven wordt gedurende + 20 j a r e n n i e t meer op d i e p t e gehouden. Momenteel i s de bodemdiepte + N.A.P. - 2.00 m'. 4. De_Roosendaalsche_en_Steenbergsch - G.H.W. = N.A.P. + 1.75 m'. G.L.W. = N.A.P. - 2.25 m'. - De bodemdiepte van de b u i t e n h a v e n l o o p t van de mond van de g e u l op van N.A.P. - 3.95 m' t o t N.A.P. - 2.85 m'. - De s l u i s (Benedensas) wordt op werk- en zaterdagen b e d i e n d . Momenteel wordt e r boven een w a t e r s t a n d van N.A.P. + 1.60 m' n i e t geschut. - Aan de b u i t e n z i j d e van de s l u i s i s een r o y a a l remmingswerk van + 200 m' l e n g t e aanwezig. - De t o e g e l a t e n maximum diepgang van de boven de Benedensas gelegen wateren i s 2.30 m'. 5. De_haven van_0ude Tonge - G.H.W. = N.A.P. + 1.75 m', G.L.W. = N.A.P. - 1,40 m'. - De g e u l n a a r de haven h e e f t een d i e p t e van + N.A.P. - 1.50 m'. - Aan de w e s t z i j d e van de toegangsgeul i s d e e l s een b i j hoogwater onderlopende dam aanwezig. - De d r e m p e l d i e p t e van de twee k e e r s l u i z e n i s N.A.P. - 2.30 m'. - De haventoegang i s v r i j s l e c h t bebakend. - De toegangsgeul en de haven z e l f z i j n i n s l e c h t e s t a a t van onderhoud. Resumerend kan g e s t e l d worden d a t , met u i t z o n d e r i n g van Dintelmond a l l e havens b i j l a a g w a t e r s l e c h t o f n i e t b e r e i k b a a r zijn. I n onderstaande t a b e l l e n z i j n e n i g e gegevens over de aanwezige havenkommen en de v e r k e e r s i n t e n s i t e i t opgenomen, w a a r b i j de nummering overeenkomt met f i g u u r 6. T a b e l 5. O p p e r v l a k t e havenkommen Nat Volgnr. P l a a t s haven haven havenopper- v l a k i n m^ 1 O o l t g e n s p l a a t , dorp 4.400 2. G a l a t h e e s e haven 7.200 3 Oude Tonge, dorp 9. 100 4 F i j n a a r t , v l u c h t h a v e n Dintelmond 5 Dinteloord, vlasfabriek 1.000 6 Steenbergen, 5.000 7 Steenbergen, v l a s f a b r i e k 80.000 stad 1.000 Bron: opgave ( s c h a t t i n g ) beheerders T a b e l 6. V e r k e e r s i n t e n s i t e i t vaarwegen (1982) B i n n e n v a a r t s chepen Volgnr. telpunt Plaats telpunt Aantal laadvermogen 6 (x 1 0 t o n ) a V o l k e r a k s l u i s , Willemstad b Mandersluis, Dinteloord c Beneden S a s , De Heen 11 1.015 1 17,132 3.879 2,516 261 0,082 Bron: opgave CBS G e t e l d z i j n a l l e passerende v a a r t u i g e n met u i t z o n d e r i n g van: r i j k s v a a r t u i g e n , baggermolens, zandzuigers, vissersschepen, i j s b r e k e r s , woonschepen, binnenschepen met een laadvermogen van minder dan 21 t o n en r e c r e a t i e v a a r t u i g e n . Voor de a a n t a l l e n gepasseerde recreatievaartuigen wordt verwezen n a a r p a r a g r a a f 2.6.2. " R e c r e a t i e " . Uitgaande van de s c h e e p v a a r t p r o g n o s e s , z o a l s d i e z i j n vermeld i n h e t S t r u c t u u r s c h e m a Vaarwegen, k a n worden g e s t e l d d a t de g r o e i i n h e t a a n t a l s c h e e p v a a r t p a s s a g e s en i n h e t gepasseerde tonnage nog geruime t i j d z a l v o o r t d u r e n . Daarmee wordt h e t b e l a n g van h e t Krammer-Volkerak als vaarweg vtjpir de b e r o e p s s c h e e p v a a r t o n d e r s t r e e p t . 2.5. Planologische situatie Voor h e t Kr ammer—Volkerak g e l d e n de volgende s t r e e k p l a n n e n : - S t r e e k p l a n Z u i d - H o l l a n d - Z u i d , v a s t g e s t e l d i n 1982 - S t r e e k p l a n West-Brabant, v a s t g e s t e l d i n 1981 - S t r e e k p l a n Schouwen-Duiveland, h e r z i e n i n g 1978 Op f i g u u r 7 z i j n de i n deze s t r e e k p l a n n e n aangegeven bestemmingen v o o r h e t Krammer-Volkerak en de d i r e c t e omgeving weergegeven. Het p r o v i n c i a a l b e l e i d t . a . v . h e t Krammer-Volkerak i s weergegeven i n b i j l a g e 3. Het g e m e e n t e l i j k b e l e i d t.a.v. h e t Krammer-Volkerak i s weergegeven i n de volgende bestemmingsplannen: - Bestemmingsplan B u i t e n g e b i e d W i l l e m s t a d " F i j n a a r t en H e i n i n g e n D i n t e l o o r d en P r i n s e n l a n d " " " Steenbergen " St. Philipsland " Oostflakkee Voor h e t g e d e e l t e van h e t Krammer-Volkerak, d a t i s g e l e g e n i n de gemeente B r u i n i s s e , i s door deze gemeente een voorontwerpbestemmingsplan b u i t e n g e b i e d o p g e s t e l d . Op f i g u u r 8 z i j n de i n deze bestemmingsplannen aangegeven bestemmingen weergegeven. Op f i g u u r 9 z i j n de p r o v i n c i e - en gemeentegrenzen 2.6. weergegeven. Gebruiksvormen In deze p a r a g r a a f z u l l e n de vormen van m e n s e l i j k g e b r u i k van h e t Krammer-Volkerak aan de orde komen, v o o r z o v e r ze ook v o o r de s i t u a t i e na a f s l u i t i n g van b e l a n g kunnen z i j n . 2.6.1. Beroepsscheepvaart B i j de b e h a n d e l i n g van de i n f r a s t r u c t u u r van h e t g e b i e d i s a l op deze g e b r u i k s v o r m ingegaan. Daarom wordt h i e r v o l s t a a n met een v e r w i j z i n g naar de b e t r e f f e n d e p a r a g r a a f ( p a r a g r a a f 2.4.2. Vaarwegen en havens). 2.6.2. R e e r e a t i e In deze p a r a g r a a f wordt een g l o b a a l o v e r z i c h t gegeven van h e t h u i d i g r e c r e a t i e f g e b r u i k van h e t Krammer-Volkerak. Achtereenvolgens wordt aandacht b e s t e e d aan v e r b l i j f s r e c r e a t i e , o e v e r r e c r e a t i e , s p o r t v i s s e r i j en w a t e r s p o r t - Verb H j f s r e c r e a t i e Langs de Brabantse oever van h e t p l a n g e b i e d komen geen verblijfs- r e c r e a t i e v e complexen voor. Op F l a k k e e z i j n deze g e c o n c e n t r e e r d t e n z u i d e n van Oude Tonge en t e n o o s t e n van O o l t g e n s p l a a t (omvang r e s p . 125 en c a . 500 s l a a p p l a a t s e n ) . Er i s geen onderzoek geweest naar de omvang en de p l a a t s e n van o e v e r r e c r e a t i e i n h e t p l a n g e b i e d . G e z i e n de vorm van de oevers langs het Krammer-Volkerak komen nergens l o c a t i e s v o o r , d i e u i t e r m a t e g e s c h i k t z i j n voor g r o t e a a n t a l l e n o e v e r r e c r e a n t e n . De l o c a l e b e v o l k i n g en de i n het gebied v e r b l i j v e n d e r e c r e a n t e n maken g e b r u i k van de buitenbermen van de d i j k e n en de - l i e f s t z a n d i g e - v o o r o e v e r . Met name de d i c h t b i j de woonkernen l i g g e n d e d i j k v a k k e n komen h i e r v o o r i n aanmerking. De s p o r t v i s s e r i j i n h e t p l a n g e b i e d v i n d t h o o f d z a k e l i j k p l a a t s v a n u i t v i s b o o t j e s o f vanaf de oever. Daarnaast wordt ook vanaf motor- j a c h t e n g e v i s t . S p o r t v i s v e r h u u r s c h e p e n komen s l e c h t s s p o r a d i s c h i n h e t g e b i e d voor ( i n 1982 had 1 v e r h u u r s c h i p gedurende een h a l f j a a r een l i g p l a a t s i n de G a l a t h e e s e haven). In de d i v e r s e havens langs het Krammer-Volkerak v i n d e n ongeveer 120 v i s b o o t j e s (= b o t e n k l e i n e r dan 7 m) een l i g p l a a t s . De v e r d e l i n g over de d i v e r s e havens i s a l s v o l g t (gemiddelde a a n t a l l e n ) : - Dintelmond ( F i j n a a r t ) : - De D i n t e l : 27 (Dinteloord) . 5 - Waterkant S h i p s ( D i n t e l o o r d ) : 8 - De V l i e t (Steenbergen) : 21 - V o l k e r a k (Steenbergen) : 14 - Oude Tonge ( i n c l . havenkanaal) : 33 - G a l a t h e e s e Haven : 5 - Ooltgensplaat : 7 Daarnaast wordt nog een a a n t a l b o o t j e s door de e i g e n a r e n op s l i k k e n b u i t e n de havens a c h t e r g e l a t e n , o.a. b i j de monding van de Roosendaalsche en Steenbergsche V l i e t . I n 1982 werden h i e r gemiddeld 13 b o o t j e s waargenomen. Er z i j n s l e c h t s w e i n i g p l a a t s e n , waar p e r t r a i l e r aangevoerde b o t e n te w a t e r kunnen worden g e l a t e n . Behalve van de t r a i l e r h e l l i n g e n i n de havens ( z i e t a b e l 8) wordt ook g e b r u i k gemaakt van de m o g e l i j k - h e i d om b o t e n t e w a t e r t e l a t e n vanaf een strekdam aan de d i j k van Tabel 7. Watersporthavens; algemeen — ' 1 Plaats Naam Beheer 1 Fijnaart Dintelmond particulier 2 Dinteloord De D i n t e l watersportvereniging 3 Dinteloord Waterkant S h i p s o a r t i c u l i er 4 Steenbergen Steenbergen part i c u l i e r 5 Steenbergen De V l i e t watersportvereniging o Steenbergen Volkerak watersportvereniging 7 Ooltgensplaat Ooltgensplaat gemeente 8 Oude Tonge Oude Tonge watersportvereniging 9 Achthuizen G a l a t h e e s e Haven gemeente Volgnr. F l a k k e e n a b i j de Grevelingendam. L i c h t e v i s b o o t j e s kunnen ook elders o v e r de d i j k n a a r h e t water worden gedragen. Langs een g r o o t d e e l van de oever van het p l a n g e b i e d ( z i e ook p a r a g r a a f i n f r a s t r u c t u u r ) kan het water b e r e i k t worden om te v i s s e n . Het s p o r t v i s s e n c o n c e n t r e e r t z i c h op de p l a a t s e n , waar d i e p water d i r e c t aan de d i j k grenst. Katersport In het p l a n g e b i e d l i g t een a a n t a l havens, d i e (ook) door w a t e r s p o r t e r s worden g e b r u i k t . Hun l i g g i n g i s , tesamen met de g i n g van s c h u t s l u i z e n weergegeven op f i g u u r Tabel lig- 10. 8. W a t e r s p o r t h a v e n s ; v o o r z i e n i n g e n Volgnr. Trailerhelling V o o r z i e n i n g e n haven Ligging haven 1 Nieuwe haven; v o l l e d i g g e o u t i l l e e r d ja achter 2 Geen nee achter schutsluis 3 Vrij volledig geoutilleerd ja achter s c h u t s l u i s 4 V r i j gering; hijsmast nee achter s c h u t s l u i s 5 Geen nee achter s c h u t s l u i s 6 Geen nee tijhaven 7 Gering nee tijhaven 8 Geen nee tijhaven 9 Geen nee tijhaven 10 ton schutsluis In 1982 werden i n h e t k a d e r van h e t w a t e r s p o r t o n d e r z o e k ook de a a n t a l l e n b o t e n i n de havens zgn. o c h t e n d t e l l i n g e n ) . l a n g s de Krammer-Volkerak geteld (de De r e s u l t a t e n van deze t e l l i n g e n z i j n weerge- geven i n de v o l g e n d e t a b e l . T a b e l 9. A a n t a l aanwezige ——___yatum Haven ~~ ~—— Dintelmond 20/1 17/2 schepen i n j a c h t h a v e n (1982) 17/3 14/4 19/5 16/6 14/7 28/7 18/8 15/914/1018/1115/12 119 1 16 116 1 1 1 102 102 83 88 81 108 1 10 102 168 187 174 192 197 215 228 169 142 222 233 245 196 182 166 168 169 180 187 185 136 126 174 192 185 16 1 1 Steenbergen 1) 0 1) 1) 0 1) 1) 0 1) 1) 1) 1) 1 ) Vliet 77 77 72 69 78 71 66 81 85 90 97 83 Volkerak 77 2) 0 ' 0 42 37 40 48 40 Ooltgensplaat 3) De Dintel Waterkant De Ships ? o 5 3) 3) 3) 3) 9 10 10 9 36 36 35 38 42 40 39 30 4 3 3 6 6 6 9 589 574 592 609 663 685 557 4 Oude Tonge ^ G a l a t h e e s e Haven Totaal 2) 1) De aanwezige ; schepen 2 ) 17 o> 0" 1 1 10 7 5 28 43 41 42 41 9 6 6 5 8 8 519 641 723 703 B13 642 l i g g e n h i e r te wachten op r e p a r a t i e b i j de meepeteld. 2) U i t deze haven worden gedurende de w i n t e r p e r i o d e de s t e i g e r s en de schepen v e r w i j d e r d om storm- en i j s s c h a d e t e voorkomen. 3) N i e t g e t e l d . havenkanaal. Het b l i j k t , dat gedurende de maanden j u l i en augustus het a a n t a l i n de j a c h t h a v e n s aanwezige boten afneemt. H i e r u i t v a l t te c o n c l u - d e r e n , dat een a a n t a l b o o t e i g e n a r e n hun l i g p l a a t s i n het KrammerV o l k e r a k g e b r u i k t a l s u i t v a a r - b a s i s naar w a t e r s p o r t g e b i e d e n i n de omgeving ( z o a l s G r e v e l i n g e n en O o s t e r s c h e l d e ) . In onderstaande t a b e l s t a a t de v e r d e l i n g over de v e r s c h i l l e n d e o n d e r s c h e i d e n v a a r t u i g - c a t e g o r i e e n per haven weergegeven van de m a a n d e l i j k s e waarnemingen). 2 45 t e r p l a a t s e aanwezige w e r f . 0m d i e reden z i j n ze n i e t 4) I n c l u s i e f 5S (gemiddelde T a b e l 10. Gemiddeld a a n t a l b o t e n p e r j a c h t h a v e n Kajuit- Open z e i l - z e i l j a c h t e n boten Haven Motor- Boten Sportvisver- Totaal kruisers < huurschepen 7 m Dintelmond 74 1 29 5 0 109 De D i n t e l 72 6 93 27 o 198 107 2 51 8 0 Waterkant S h i p s 168 t Steenbergen De V l i e t Volkerak D 0 18 1 2 4> Ooltgensplaat 4) Oude Tong ' G a l a t h e e s e Haven 1) Z i e noot 1) 39 2 1> 3 Totaal 1) 21 2 ) 18 3) 14 > o 1 0 4 33 0 0 1 5 276 11 237 120 2 7 2 3 ) o> 37 3 ) 9 o o - t a b e l 9. 1982 g e t e l d . havenkanaal T a b e l 1 1.. W a t e r s p o r t h a v e n s ; a a n t a l Haven Kajuitzeiljachten Open zeilboten ligplaatsen MotorBoten k r u i s e r s <7 m Sportv i s verhuurschepen Totaal Dintelmond 290 4 150 3 3 450 De D i n t e l 100 4 105 15 I 225 Waterkant S h i p s 180 3 110 6 1 200 1 7 1 12 4 25 De V l i e t 25 7 27 20 1 80 Volkerak 2 4 2 42 Ooltgensplaat - 10 10 - 50 - G a l a t h e e s e HaveT - - - 10 - 10 Steenbergen Oude Tonge merendeel b o t e n < 7 ffl B r o n : o p g a v e / s c h a t t i n g beheerders ; j 38 j 645 l 2) S l e c h t s van mei t o t o k t o b e r b o t e n aanwezig; z i e noot 2 b i j 4) I n c l u s i e f 1) 79 1 b i j t a b e l 9. 3) A l l e e n tweede h e l f t ! 0 2 0> 3 ) i) 10 30 7 I n 1983 werden a l l e e n v i e r t e l l i n g e n t i j d e n s de zomermaanden u i t g e v o e r d . Deze l e v e r d e n ongeveer h e t z e l f d e b e e l d op a l s de t e l l i n g e n van 1982. V e r g e l i j k i n g van de gegevens u i t bovenstaande t a b e l met h e t a a n t a l l i g p l a a t s e n i n de j a c h t h a v e n s nog n i e t a l l e m a a l voor 100% b e z e t ( z i e t a b e l 11) l e e r t , d a t deze zijn. Van een a a n t a l j a c h t h a v e n s i s bekend h o e v e e l gastschepen e r aankwamen en h o e v e e l o v e r n a c h t i n g e n e r p l a a t s v o n d e n : ^ A a n t a l aangekomen p l e z i e r v a a r t u i g e n : Steenbergen Dintelsas Dintelsas Aantal (W.S.V. V o l k e r a k ) 1980 1981 1982 1983 400 392 394 367 57 243 125 118 95 50 149 500 577 565 538 427 243 125 118 151 62 231 (W.S.V. De D i n t e l ) _*) (Dintelmond) overnachtingen: Steenbergen (W.S.V. V o l k e r a k ) D i n t e l s a s (W.S.V. De D i n t e l ) Dintelsas _*) (Dintelmond) geen waarnemingen Door de D i e n s t Verkeerskunde van R i j k s w a t e r s t a a t worden de passages van de s l u i z e n g e r e g i s t r e e r d . Voor de s l u i z e n , d i e toegang geven t o t h e t Krammer-Volkerak, l e v e r t d i t h e t volgende b e e l d op: 1980 1981 1982 1983 33.430 35.900 41.540 41.610 M a n d e r s l u i s , D i n t e l o o r d (b) 9.040 9.900 10.700 _*) Beneden Sas, De Heen ( c ) 2.230 2,700 2.710 *) V o l k e r a k s l u i s , W i l l e m s t a d (a) *) i nog geen gegevens bekend t 1) b r o n : K o s t e r s , M.J., 1984, F r a a i zomerweer s t i m u l e e r d e h e t w a t e r t o e r i s m e i n 1983 R e c r e a t i e en t o e r i s m e 16 (8415): 194-199. De b e l a n g r i j k s t e kenmerken, d i e n.a.v. bovenstaande gegevens genoemd kunnen worden, z i j n : - Verreweg de meeste w a t e r s p o r t v o o r z i e n i n g e n z i j n gelegen aan de Brabantse z i j d e van h e t Krammer-Volkerak. - B i j de Dintelmond b e v i n d t z i c h een z e e r g r o t e c o n c e n t r a t i e van lig- p l a a t s e n voor de p l e z i e r v a a r t . - Een groot d e e l van de l i g p l a a t s e n en v o o r z i e n i n g e n i s i n p a r t i c u l i e r e handen. - V r i j w e l a l l e l i g p l a a t s e n z i j n (nog) door ( s c h u t ) s l u i z e n van het vaargebied gescheiden. - De aanwezige l i g p l a a t s c a p a c i t e i t wordt n i e t voor 100% b e z e t door v a s t e l i g g e r s . D i t gegeven l e i d t t o t de c o n c l u s i e , dat e r nog r u i m t e aanwezig i s voor een g r o e i van h e t botenbestand. Concrete gegevens over h e t p l a n k z e i l e n o n t b r e k e n ; deze w a t e r s p o r t vorm l i j k t i n h e t onderhavige g e b i e d v o o r a l s n o g geen b e l a n g r i j k e p l a a t s i n te nemen. 2.6.3. B e r o e p s v i s s e r i j De b e l a n g r i j k s t e vorm van v i s s e r i j op d i t moment i n h e t Krammer-Volkerak, z e k e r wat r u i m t e b e s l a g b e t r e f t , i s de m o s s e l v i s s e r i j . Thans l i g t c a . 1400 ha m o s s e l p e r c e e l i n h e t Krammer-Volkerak. Na de a f s l u i t i n g z a l deze vorm van v i s s e r i j g e h e e l v e r d w i j n e n , aangez i e n ze gebonden i s aan zout w a t e r . De o v e r i g e s c h e l p d i e r v i s s e r i j ( o e s t e r s , k o k k e l s ) i s i n d i t g e b i e d van w e i n i g o f geen b e l a n g en z a l na de a f s l u i t i n g ook geheel v e r d w i j n e n . V e r d e r v i n d t i n h e t g e b i e d nog v i s s e r i j (van g e r i n g e omvang) p l a a t s op o.a. g a r n a l e n ( z a l v e r d w i j n e n ) en p a l i n g . De p a l i n g v i s s e r i j i s voor een b e l a n g r i j k d e e l g e c o n c e n t r e e r d b i j de V o l k e r a k s l u i z e n . De toekomstige o n t w i k k e l i n g van deze vorm van v i s s e r i j i s i n b e l a n g r i j k e mate a f h a n k e l i j k van de w a t e r k w a l i t e i t i n de toekomstige s i t u a t i e (m.n. g e h a l t e s zware m e t a l e n , P.C.B.'s en andere t o x i s c h e s t o f f e n ) . 2.6.4. Landbouw De enige vorm van landbouw i n h e t Krammer-Volkerak z e l f b e s t a a t u i t b e w e i d i n g van een a a n t a l d i j k e n en s c h o r r e n . Het aan h e t Krammer- V o l k e r a k grenzende g e b i e d i s v r i j w e l geheel i n landbouwkundig gebruik genomen. Akkerbouw i s d a a r b i j de meest voorkomende vorm van landbouw. P l a a t s e l i j k komen ook w e i d e g e b i e d j e s en boomgaarden v o o r . Tuinbouw ander g l a s wordt s l e c h t s op k l e i n e s c h a a l bedreven; e r komen geen aaneengesloten complexen van k a s s e n v o o r . 2.6.5. J a c h t E i g e n a r e n van gronden kunnen h e t j a c h t r e c h t van hun eigendom aan derden v e r h u r e n . D i t gebeurt ook t . a . v . b u i t e n d i j k s e gronden i n h e t p l a n g e b i e d . F i g u u r 11 en t a b e l 12 geven h i e r v a n een o v e r z i c h t (N.B. T a b e l 12. J a c h t g e b r u i k b u i t e n d i j k s e gronden Krammer-Volkerak Volgnr. Eigenaar Huurder Omschrijving j acht- grond jachtrecht jachtrecht vergunning loopt t o t : JO - 1 Rijk 2 particulier 3 Rijk particulier waterwild 31-3-1988 4 Rijk particulier waterwild 31-3-1989 5 Rijk particulier waterwild 30-6-1984 6 particulier 7 Rijk particulier waterwild 31-1-1989 8 waterschap 9 waterschap particulier volledige jacht 31-3-1987 - 10 Rijk 11 waterschap 12 Rijk particulier volledige jacht 31-3-1986 13 Rijk particulier volledige jacht 31-3-1986 14 particulier 15 particulier 16 Rijk particulier volledige jacht 31-3-1989 17 Rijk particulier j a c h t met f r e t t e n 31-12-1984 Bron: D i r e c t i e Natuur, M i l i e u en Faunabeheer. Momenteel n i e t o f f i c i e e l verhuurd. E r l o p e n o n d e r h a n d e l i n g e n met de V e r e n i g i n g t o t Behoud van Natuurmonumenten i n N e d e r l a n d . grenzen op f i g u u r 11 s l e c h t s i n d i c a t i e f ! ) . De D i e n s t der Domeinen b e z i t h e t j a c h t r e c h t o v e r de R i j k s g r o n d e n . V e r h u r i n g van h e t j a c h t r e c h t v i n d t m e e s t a l p l a a t s v o o r een p e r i o d e van zes j a a r . 2.6.6. Zandwinning en s p e c i e b e r g i n g R i j k s w a t e r s t a a t i s de i n s t a n t i e , d i e vergunningen kan v e r l e n e n v o o r h e t winnen van zand c.q. h e t s t o r t e n van s p e c i e i n h e t p l a n g e b i e d . Het gebied i s d a a r t o e i n twee d e l e n g e s p l i t s t . Voor het w e s t e l i j k d e e l ( P h i l i p s d a m t o t en met Dintelmond) worden vergunningen v e r l e e n d door de D i r e c t i e Z e e l a n d , d i e n s t k r i n g Hansweert; v o o r h e t o v e r i g e d e e l door de D i r e c t i e B e n e d e n r i v i e r e n , d i e n s t k r i n g D o r d r e c h t . Voor z o v e r bekend v i n d t op d i t moment geen zandwinning c.q. s p e c i e b e r g i n g p l a a t s , b e h a l v e t.b.v. werkzaamheden aan de P h i l i p s d a m . 2.6.7. I n d u s t r i e De enige i n d u s t r i e v e s t i g i n g , d i r e c t grenzende aan h e t Krammer- V o l k e r a k , wordt gevormd door het i n d u s t r i e t e r r e i n Dintelmond b i j D i n t e l o o r d . Vanaf h e t Krammer-Volkerak i s nog een a a n t a l industrieen i n het Brabantse a c h t e r l a n d over h e t water b e r e i k b a a r : - v i a de Roosendaalsche en Steenbergsche V l i e t : Steenbergen, Roosendaal. - v i a de D i n t e l : D i n t e l o o r d , Stampersgat, S t a n d d a a r b u i t e n , Oudenbosch, Zevenbergen, T e r h e i d e , Breda 2.6.8. Natuur Door de a f s l u i t i n g z a l de n a t u u r i n het Krammer-Volkerak d r a s t i s c h v e r a n d e r e n . Daarom wordt geen b e s c h r i j v i n g gegeven van de h u i d i g e f l o r a en fauna van h e t g e b i e d , maar wordt v o l s t a a n met het b e s c h r i j v e n van n a t u u r g e b i e d e n i n de omgeving, d i e een r e l a t i e hebben en ook i n de t o e komst houden met h e t Krammer-Volkerak. Langs h e t Krammer-Volkerak l i g t een a a n t a l n a t u u r g e b i e d e n d i e een d i r e c t e r e l a t i e met d i t bekken hebben. Deze r e l a t i e kan b e s t a a n u i t de d i r e c t e i n v l o e d d i e d i t bekken h e e f t op de grondwaterstand i n h e t b e t r e f f e n d e g e b i e d , of u i t de a a n w e z i g h e i d van zoute k w e l . V e r d e r kan deze ook b e s t a a n u i t een f u n c t i o n e l e r e l a t i e , b.v. de f u n c t i e a l s h o o g w a t e r v l u c h t p l a a t s voor op de d r o o g v a l l e n d e s l i k k e n v o g e l s , o f a l s broedgebied Voor l i g g i n g : fouragerende voor v o g e l s d i e i n h e t bekken f o u r a g e r e n . z i e f i g u u r 12. 1. Schor- en g r a s l a n d e n i n de haven van Oude Tonge De l a a g s t e d e l e n van d i t gebied s t a a n onder d i r e c t e invloed van h e t g e t i j w a t e r en b e z i t t e n een " s c h o r r e n v e g e t a t i e " met zeldzame s o o r t e n a l s E n g e l s g r a s , D u n s t a a r t en Z i l t e zegge. Op de hogere d e l e n z i j n geen z o u t p l a n t e n aanwezig. Het gebied i s v e r d e r van e n i g b e l a n g voor w e i d e v o g e l s (o.a. Gele k w i k s t a a r t , T u r e l u u r , S c h o l e k s t e r ) . I n d i t gebied komt v e r d e r ook de zeldzame Noordse woelmuis v o o r . 2. Groote K r e e k D i t i s een k r e e k r e s t a n t met een o e v e r b e g r o e i i n g van r i e t en l a a g g e l e g e n g r a s l a n d , w a a r i n a l s g e v o l g van zoute kwel plaatselijk z o u t v e g e t a t i e s voorkomen. Het gebied i s v e r d e r van b e l a n g w a t e r - en w e i d e v o g e l s voor (o.a. Slobeend, K u i f e e n d , K i e v i t , T u r e l u u r ) . 3. Het Groote Gat D i t b e s t a a t u i t een k r e e k met brede r i e t l a n d e n . Het i s a l s n a t u u r r e s e r v a a t i n beheer b i j S t a a t s b o s b e h e e r . h o o f d z a k e l i j k zoutmijdende I n h e t gebied worden vegetaties aangetroffen. P l a a t s e l i j k komt e n i g e zoute kwel met z o u t v e g e t a t i e s voor. Het gebied i s b e l a n g r i j k a l s broedgebied voor t a l van moerasvogels. V e r d e r komt h i e r ook de zeldzame Noordse woelmuis voor. 4. H e l l e g a t s p l a t e n Voor de a a n l e g van de dammenweg vormden de V e n t j a g e r s p l a t e n en de H e l l e g a t s p l a t e n een g r o o t brakwater g e t i j d e g e b i e d . Na de a a n l e g van de dammenweg kwamen de V e n t j a g e r s p l a t e n i n h e t g e t i j l o z e H a r i n g v l i e t t e l i g g e n , t e r w i j l de H e l l e g a t s p l a t e n , t e n z u i d e n van de dammenweg, i n t e r g e t i j d e g e b i e d b l e v e n . De V e n t j a g e r s p l a t e n verminderden i n b e t e k e n i s a l s f o u r a g e e r g e b i e d voor steltlopers, maar gingen een v e e l b e l a n g r i j k e r f u n c t i e v e r v u l l e n a l s f o u r a g e e r en r u s t g e b i e d voor o.a. A a l s c h o l v e r s , eenden en ganzen. De H e l l e g a t s p l a t e n b e h i e l d e n hun f u n c t i e a l s f o u r a g e e r g e b i e d voor v o g e l s d i e f o u r a g e r e n i n h e t i n t e r g e t i j d e g e b i e d . B i j hoog w a t e r v e r p l a a t s e n de meeste v o g e l s van de H e l l e g a t s p l a t e n z i c h naar de V e n t j a g e r s p l a t e n om h i e r t e o v e r t i j e n e n , i n d i e n h i e r g e s c h i k t v o e d s e l g e b i e d aanwezig i s , v e r d e r t e f o u r a g e r e n . 5. H e l l e g a t s p l e i n D i t b e s t a a t u i t opgespoten t e r r e i n e n op h e t verkeersknooppunt H e l l e g a t s p l e i n . De b e g r o e i i n g h e e f t een z e e r open s c h r a a l k a r a k t e r met v e e l d u i n g r a s l a n d s o o r t e n , z o a l s Zandhaver en Muurpeper. H i e r i s een v r i j g r o t e b r o e d k o l o n i e van o.a. Kokmeeuw, V i s d i e f en B o n b e k p l e v i e r . Deze v o g e l s f o u r a g e r e n h o o f d z a k e l i j k i n h e t g e t i j d e gebied. 6. K l e i w i n p l a s s e n W i l l e m s t a d Deze z i j n o n t s t a a n door k l e i w i n u i n g en daarna i n g e r i c h t a l s n a t u u r g e b i e d met e i l a n d j e s en r i e t z o n e s . Het i s nu een broedgebied voor t a l van w a t e r - en moerasvogels. ca. Ook i s e r een k o l o n i e van 80 paar oeverzwaluwen. 7. S t . A n t h o n i e g o r z e n Dit i s een g r a s l a n d g e b i e d met ( z o e t e ) s l o t e n en h i e r en daar r i e t o e v e r s . Voornamelijk b e l a n g r i j k a l s weidevogelgebied (o.a. G r u t t o , T u r e l u u r , Slobeend, K u i f e e n d ) . 8. Roosendaalsche- en Steenbergsche Vliet De monding van d i t r i v i e r t j e h e e f t p l a a t s e l i j k brede oevers. E r langs l i g g e n p l a a t s e l i j k graslanden 0 riet- 's Zomers i s h e t water van de V l i e t b r a k . H i e r d o o r komen l a n g s de oevers nog z o u t p l a n t e n v o o r . V o o r a l de brede r i e t v l i j e n hebben een r i j k e b r o e d v o g e l b e v o I k i n g met zeldzame s o o r t e n z o a l s o.a. B r u i n e k i e k e n d i e f en Blauwborst. De gevolgen van h e t w e g v a l l e n van h e t g e t i j z u l l e n voor de meeste b i n n e n d i j k s e natuurgebieden de toekomstige naar v e r w a c h t i n g n i e t g r o o t z i j n . Omdat gemiddelde w a t e r s t a n d ongeveer overeen z a l komen met h e t gemiddelde p e i l i n de h u i d i g e s i t u a t i e z a l de grondwaterstand toekomstige i n de s i t u a t i e a l l e e n op p l a a t s e n waar g r o t e schorgebieden de d i j k l i g g e n l a g e r komen t e l i g g e n . Geen van bovengenoemde gebieden g r e n s t e c h t e r aan s c h o r g e b i e d e n , zodat de s i t u a t i e voor natuurhier n i e t v e e l z a l veranderen. De b r o e d f u n c t i e van de genoemde b i n n e n d i j k s e gebieden z a l i n de toekomst m o g e l i j k v e r a n d e r e n a l s g e v o l g van de w i j z i g i n g e n i n de r e l a t i e s met h e t dan zoete bekken. Voor de Roosendaalsche en Steenbergsche V l i e t z u l l e n de r i n g e n w e l groot z i j n . Na de a f s l u i t i n g z a l de w a t e r s t a n d verander- worden verhoogd van N.A.P. - 80 cm t o t N.A.P.. Daarom moeten langs deze r i v i e r aanpassingswerken worden u i t g e v o e r d . D i t z a l t o t g e v o l g hebben, dat de bestaande, o r n i t h o l o g i s c h e waardevolle r i e t l a n d e n grotendeels zullen verdwijnen. Na de a f s l u i t i n g z u l l e n de V e n t j a g e r s p l a t e n en de H e l l e g a t s p l a t e n te beschouwen z i j n a l s een groot gebied. De v o g e l b e v o l k i n g i n h e t l a a t s t e gebied z a l s t e r k v e r a n d e r e n ten o p z i c h t e van de h u i d i g e s i t u a t i e en meer gaan l i j k e n op d i e van de V e n t j a g e r s p l a t e n . 3. Abiotisch milieu De o n t w i k k e l i n g e n , d i e i n h e t Krammer-Volkerak z u l l e n gaan opt r e d e n z i j n a f h a n k e l i j k van een a a n t a l f a c t o r e n . Naast b.v. t o p o g r a f i e en m e n s e l i j k g e b r u i k kunnen deze f a c t o r e n worden samengevat a l s h e t a b i o t i s c h m i l i e u en de d a a r i n optredende p r o c e s s e n . Vandaar, dat i n d i t hoofdstuk u i t g e b r e i d z a l worden ingegaan op h e t a b i o t i s c h m i l i e u , z o a l s d a t na a f s l u i t i n g a a n g e t r o f f e n z a l worden en op de p r o c e s s e n , die a l s g e v o l g van de a f s l u i t i n g z u l l e n gaan 3.1. Abiotische optreden. uitgangssituatie 3.1.1. H o o g t e l i g g i n g en w a t e r d i e p t e De b u i t e n d i j k s e gebieden h e l l e n vanaf de d i j k n a a r h e t water a f (zie f i g u u r 13). Zowel op de S l i k k e n van de Heen a l s op de H e l l e g a t s - p l a t e n wordt d i t p a t r o o n doorbroken door de aanwezige a f w a t e r i n g s g e u l e n . Momenteel v a l l e n a l l e gronden gelegen boven 1,5 m - N.A.P. bij l a a g w a t e r d r o o g , t e r w i j l b i j hoogwater v r i j w e l a l l e gronden onder w a t e r komen t e s t a a n , hoewel de hoogste d e l e n maar k o r t en onder een dunne l a a g w a t e r . Na de a f s l u i t i n g van h e t Krammer-Volkerak van h e t g e t i j d e w a t e r van de O o s t e r s c h e l d e , z a l een p e i l worden i n g e s t e l d t u s s e n N.A.P. + 0,25 m en - 0,25 m. I n s t e l l i n g van een p e i l van c i r c a N.A.P. h e e f t tot g e v o l g d a t 1.780 ha permanent d r o o g v a l t en 4.670 ha u i t w a t e r z a l b e s t a a n . Wel kunnen de l a a g s t gelegen d e l e n nog v i a o v e r s p o e l i n g onder i n v l o e d b l i j v e n s t a a n van h e t open w a t e r van h e t Krammer-Volkerak. Daar waar door o e v e r e r o s i e een a f s l a g k l i f j e z a l o n t s t a a n , z a l v r i j w e l geen o v e r s p o e l i n g p l a a t s v i n d e n . T a b e l 13 g e e f t een o v e r z i c h t van de droogvallende Uit gronden p e r d e e l g e b i e d . de w a t e r d i e p t e k a a r t ( f i g u u r 13) b l i j k t , d a t vanaf de N . A . P . - l i j n de w a t e r d i e p t e op v e e l p l a a t s e n v r i j s n e l toeneemt. De d i e p t e van de g e u l e n l i g t rond de 10 meter met op sommige p l a a t s e n maximale d i e p t e s van ca. 20 meter. Ten westen van de Krammersche S l i k k e n komt een v r i j u i t g e b r e i d g e b i e d v o o r met g e r i n g e waterdieptes. 3.1.2. Bodem Om de bodemopbouw en de b e t e k e n i s daarvan v o o r de na d r o o g v a l l e n optredende o n t w i k k e l i n g e n op de b u i t e n d i j k s e gronden i n h e t T a b e l 13.Oppervlakte na droogvallen.de gebieden i n het Krammer-Volkerak afsluiting slik/plaat schor totaal ha ha ha 350 20 370 10 20 30 220 40 260 - 10 10 330 320 650 S l i k k e n van de Heen 120 230 350 P l a a t van de 110 - 110 1. 140 640 1.780 Hellegatsplaten Schorren b i j O o l t g e n s p l a a t Krammersche S l i k k e n S l i k k e n b i j de Dintelse Sabina-Henricapolder gorzen Vliet Totaal droogvallend Krammer-Volkerak goed te b e g r i j p e n i s e n i g i n z i c h t i n de g e o l o g i s c h e g e s c h i e d e n i s van het gebied gewenst. Vandaar, dat i n het onderstaande e e r s t een k o r t o v e r z i c h t van de g e o l o g i e van het gebied wordt gegeven, a l v o r e n s i n t e gaan op de bodemkundige opbouw van het g e b i e d en de gevolgen daarvan voor de g e o h y d r o l o g i e . Geologie Het r i j z e n van de z e e s p i e g e l en het r e l i e f van h e t p l e i s t o c e n e o p p e r v l a k hebben i n s t e r k e mate de opbouw en de d i k t e van het h o l o cene lagenpakket b e i n v l o e d . Door deze z e e s p i e g e l r i j z i n g en de daarmee samenhangende s t i j g i n g van de g r o n d w a t e r s p i e g e l en de k l i m a a t s v e r b e t e r i n g o n t s t o n d e r een moerasvegetatie en werd e r veen gevormd: het B a s i s v e e n . De dikte van het B a s i s v e e n i n d i t gebied bedraagt e n i g e d e c i m e t e r s . A l s g e v o l g van de s n e l l e z e e s p i e g e l r i j z i n g verdronk 6000 j a a r voor C h r i s t u s het veengebied omstreeks g r o t e n d e e l s en werden e r i n het b e t r o k k e n gebied mariene k l e i a n en zanden a f g e z e t . Deze mariene sedimenten behoren t o t de A f z e t t i n g e n van Calais. Aan de b a s i s van deze C a l a i s - a f z e t t i n g e n wordt v e e l a l een dunne, v e t t e k l e i l a a g a a n g e t r o f f e n . H i e r o p r u s t een pakket k l e i e n en zandige k l e i e n . Op de Krammersche S l i k k e n b e s t a a t de k e r n van de Afzettingen van C a l a i s v e e l a l u i t f i j n zand, t e r w i j l deze a f z e t t i n g e n i n h e t g e b i e d van de S l i k k e n van de Heen en de D i n t e l s e gorzen g e h e e l u i t zware, met r i e t d o o r g r o e i d e , k l e i e n z i j n opgebouwd. Daar waar h e t p l e i s t o c e n e zand hoger l i g t dan 4 m beneden N.A.P. o n t b r e k e n deze C a l a i s - a f z e t t i n g e n en kon de veenvorming o n g e s t o o r d v e r d e r gaan. 1 m tot De d i k t e van de C a l a i s - a f z e t t i n g e n v a r i e e r t van minder dan meer dan 10 ra. Omstreeks j a a r g e l e d e n begon de vorming van de 4500 strandwallen- k u s t , waardoor de s e d i m e n t a t i e van de A f z e t t i n g e n van C a l a i s e i n d i g d e en de veenvorming z i c h weer over h e t gehele g e b i e d u i t b r e i d d e . Zo o n t s t o n d e n e r m e t e r s d i k k e ( p l a a t s e l i j k meer dan 3 meter) p a k k e t t e n veen: h e t H o l l a n d v e e n . Pas omstreeks h e t veenlandschap 8 0 0 j a a r na C h r i s t u s drong de zee v a n u i t h e t westen opnieuw b i n n e n en werden de A f z e t t i n g e n van D u i n k e r k e gevormd. Het b e t r o f de D u i n k e r k e I I I - f a s e . De D u i n k e r k e I I I a f z e t t i n g e n b e s t a a n i n de b e t r o k k e n b u i t e n d i j k s e gebieden v o o r n a m e l i j k u i t f i j n , k l e i h o u d e n d zand. P l a a t s e l i j k z i j n d i e p e ( t o t 3 0 m) g e u l e n o n t s t a a n , w e l k e geheel z i j n opgevuld met erosie- zand. Op de D i n t e l s e gorzen r u s t e n i n een k l e i n g e b i e d de D u i n k e r k e - a f z e t t i n g e n d i r e c t op h e t p l e i s t o c e n e Bodemgesteldheid zand. ( f i g u u r _14)^ I n d i t g e b i e d z i j n een t w e e t a l zones t e o n d e r s c h e i d e n . De onbegroeide r e l a t i e f l a a g g e l e g e n gronden ( I ) , d i e h e t g r o o t s t e d e e l van h e t g e b i e d innemen, en de hoger gelegen s c h o r r e n d i e een g e s l o t e n b e g r o e i i n g dragen ( I I Een overgangszone met een open b e g r o e i i n g o n t b r e e k t nagenoeg i n d i t gebied. I. De_onbegroeide_gronden Deze gronden b e s t a a n overwegend u i t kalkhoudend k l e i a r m m i d d e l f i j n zand ( U . g - c i j f e r c a . 80-100, M,-Q ca. 140-200) en v o o r een d e e l ( v e e l a l op de overgang naar de s l i k g r o n d ) u i t k l e i h o u d e n d m i d d e l f i j n zand. A l l e e n op de H e l l e g a t s p l a t e n komt i n een zone tegen de k u s t van Flakkee onbegroeide, o n g e r i j p t e l i c h t e en zware s l i k g r o n d v o o r . I I . De s c h o r r e n Het g r o o t s t e d e e l van de s c h o r r e n l i g t tegen de z u i d e l i j k e oever van h e t g e b i e d ( S l i k k e n v a n de Heen, D i n t e l s e g o r z e n ) . Ze vormen een aaneengesloten, i n b r e e d t e w i s s e l e n d e zone, d i e doorsneden wordt door h e t S c h e l d e - R i j n k a n a a l . I n deze s c h o r r e n komt op een ondergrond van zand een k l e i i g e a f z e t t i n g v o o r . De zwaarte h i e r v a n v a r i e e r t van meer dan 25% lutum i n de zone tegen de d i j k t o t 5 a 12% aan de b u i t e n z i j d e v a n h e t g e b i e d . Overwegend komen aflopende p r o f i e l e n v o o r , d.w.z. p r o f i e l e n w a a r i n h e t l u t u m g e h a l t e van boven naar beneden min o f meer g e l e i d e l i j k afneemt. De d i k t e van de s l i b l a a g neemt a f van meer dan 80 cm aan de voet van de d i j k t o t ca. 20 cm aan de b u i t e n r a n d van de s c h o r r e n . De s c h o r r e n z i j n doorsneden door een u i t g e b r e i d s t e l s e l van k r e k e n waarlangs z i c h i n het z u i d e n van h e t gebied o e v e r w a l l e n hebben o n t w i k k e l d . I n h e t noorden z i j n de o e v e r w a l l e n van w e i n i g b e t e k e n i s , vaak ontbreken ze g e h e e l . De o e v e r w a l l e n l i g g e n wat hoger dan de omgeving. Ze b e s t a a n overwegend u i t k l e i h o u d e n d zand en l i c h t e z a v e l . Ten oosten en t e n westen van de Steenbergse Vliet komt een i e t s hoger gelegen f o s s i e l e s c h o r r a n d v o o r , aan de z e e z i j d e i s weer een nieuw schor o n t s t a a n . A f g e z i e n v a n de o e v e r w a l l e n en de hoogste d e l e n v a n genoemde s c h o r r a n d i s de grond op deze s c h o r r e n nog s l a p en w e i n i g g e r i j p t . Het s l i b h e e f t op h e t moment d a t h e t wordt a f g e z e t een hoog g e h a l t e aan k o o l z u r e k a l k (12 a 13%). A l s g e v o l g van o n t k a l k i n g s p r o c e s s e n neemt h e t k a l k g e h a l t e i n de loop d e r j a r e n g e l e i d e l i j k a f . De kommen i n h e t oude schor t e n oosten van de Steenbergse Sas en w a a r s c h i j n l i j k ook d i e i n h e t meest z u i d e l i j k e d e e l van de S l i k k e n v a n de Heen b e v a t t e n i n de bovengrond nog maar w e i n i g k o o l z u r e k a l k . P l a a t s e l i j k bedraagt h e t k a l k g e h a l t e i n de kommen n i e t meer dan 1 a 2%. De s c h o r r e n langs de k u s t van F l a k k e e s l e c h t s van g e r i n g e b e t e k e n i s . Het b e t r e f t h i e r i n hoofdzaak zijn zeer s m a l l e door een s t e e n g l o o i i n g beschermde o e v e r s t r o k e n , d i e hoog z i j n o p g e s l i b d . Het g r o o t s t e d e e l h e e f t een zandige bodem, u i t g e z o n d e r d het s c h o r b i j O o l t g e n s p l a a t , d a t u i t l i c h t e s l i k g r o n d b e s t a a t . Geohydrologie Na de a f s l u i t i n g van h e t gebied wordt de w a t e r h u i s h o u d i n g van de gronden en h e t daarmee samenhangende o n t z i l t i n g s p r o c e s i n s t e r k e mate b e i n v l o e d door de d i k t e van h e t d o o r l a t e n d e p a k k e t . In h e t voorgaande i s a l g e b l e k e n , dat i n een d e e l van h e t gebied d i k k e l a g e n k l e i , z a v e l en veen i n de ondergrond aanwezig z i j n . Deze l a g e n b e z i t t e n s l e c h t s een g e r i n g e t o t z e e r g e r i n g e d o o r l a t e n d h e i d . A l l e e n de j o n g s t e a f z e t t i n g b e s t a a t overwegend u i t d o o r l a t e n d zand. Op de p l a a t s e n waar i n de ondergrond de oudere k l e i - en veenlagen nog aanwezig z i j n v a r i e e r t de d i k t e van h e t d o o r l a t e n d e pakket van 2 t o t 5 m ( i n c l u s i e f de slikkige bovengrond van de s c h o r r e n ) . Ter p l a a t s e van de e i t i s i e g e u l e n u i t de D u i n k e r k e - p e r i o d e bedraagt de d i k t e van h e t d o o r l a t e n d e zand tenminste 5 a 6 m ( b o o r d i e p t e ) . W a a r s c h i j n l i j k i s de d i k t e van het zand h i e r a a n z i e n l i j k g r o t e r . Het i s n i e t u i t g e s l o t e n dat deze g e u l e n op v e e l p l a a t s e n het P l e i s t o c e n e zand a a n s n i j d e n . I n dat g e v a l moet gedacht worden aan een d i k t e van tien- t a l l e n meters met een goede d o o r l a t e n d h e i d . 3.1.3. Waterhuishouding Na de v o l t o o i i n g van de P h i l i p s d a m en de Oesterdam z a l e r een zoet meer met een v a s t p e i l o n t s t a a n . Om het p e i l t e kunnen handhaven en o v e r t o l l i g water te l o z e n wordt naar de W e s t e r s c h e l d e een l o z i n g s m i d d e l gebouwd. Om w a t e r t e k o r t e n aan te v u l l e n en/of de w a t e r k w a l i t e i t t e v e r b e t e r e n kan b i j de Volkerakdam w a t e r worden i n g e l a t e n v a n u i t het H o l l a n d s D i e p / H a r i n g v l i e t . Voor h e t z e l f d e d o e l ( w a t e r k w a l i t e i t ) i s de s c h e e p v a a r t s l u i s i n de P h i l i p s d a m v o o r z i e n van een z o e t / z o u t s c h e i dingssysteem. Aan- en afvoer_^inclusief_sluizen) Op het Krammer-Volkerak v i n d e n na 1985 t r e k k i n g e n van w a t e r zowel l o z i n g e n a l s o n t - plaats. a. Aanvoer I n p e r i o d e n van w a t e r o v e r l a s t (dus v o o r n a m e l i j k i n de w i n t e r ) wordt e r o v e r t o l l i g w a t e r van de p o l d e r s op F l a k k e e v i a gemalen en van West-Brabant v i a de V l i e t en de Mark op h e t Krammer g e l o o s d . Gemidd e l d wordt e r t i j d e n s de w i n t e r p e r i o d e c a . 20 m /s o v e r t o l l i g water g e l o o s d door a l l e l o z i n g e n tezamen. Het n e e r s l a g o v e r s c h o t voor h e t Krammer-Volkerak t i j d e n s een gemiddelde w i n t e r bedraagt + 0,7 m / s . Wanneer een t i j d e l i j k w a t e r t e k o r t o n t s t a a t kan d i t v a n u i t h e t H o l l a n d s c h Diep worden aangevuld. b. A f v o e r Om h e t w a t e r v e r l i e s b i j de Krammersluizen ( P h i l i p s d a m ) aan te v u l l e n i s e r gemiddeld 20 m/s z o e t w a t e r n o d i g . T i j d e n s de zomer- maanden kunnen de omliggende p o l d e r s , a l s daar b e h o e f t e toe b e s t a a t , w a t e r i n l a t e n . De h o e v e e l h e i d h i e r v a n i s , a f h a n k e l i j k van de k l i m a t o l o g i s c h e omstandigheden, maximaal 3 18 m /s. Het ge- middelde verdampingsoverschot t i j d e n s de zomermaanden i s + 0,7 m/s. Om de k w a l i t e i t en h e t z o u t g e h a l t e van h e t water op het KrammerV o l k e r a k te v e r b e t e r e n of t e handhaven kan water v a n u i t het H o l l a n d s c h D i e p / H a r i n g v l i e t worden i n g e l a t e n . Door gelijktijdig e e n z e l f d e h o e v e e l h e i d water v i a h e t l o z i n g s m i d d e l (max. cap. 100 m/s op de W e s t e r s c h e l d e te l o z e n wordt meer van noord naar z u i d doorgespoeld. n ^Hl_i _^§ golders Het i n de toekomst i n t e s t e l l e n v a s t e p e i l op h e t meer komt ongeveer overeen met de middenstand van het h u i d i g e p e i l . N i e t t e m i n z a l de k w e l naar de p o l d e r s e n i g s z i n s v e r a n d e r e n , v o o r a l voor d i e p o l d e r s waar s c h o r g e b i e d e n v o o r l i g g e n . Deze s c h o r g e b i e d e n worden nu r e g e l m a t i g o v e r s p o e l d , maar z u l l e n na h e t w e g v a l l e n van het g e t i j droog komen te l i g g e n , waardoor de grondwaterstand l a g e r wordt en de zoute kwel naar de p o l d e r s z a l afnemen. Naar de omvang en gevolgen van de kwelverminder i n g wordt momenteel een onderzoek ingesteld. 3.1.4. W a t e r k w a l i t e i t Als i n h e t v o o r j a a r van 1987 de P h i l i p s d a m wordt g e s l o t e n z a l het Krammer-Volkerak g e v u l d z i j n met een mengsel van O o s t e r s c h e l d e w a t e r en z o e t t o t brak r i v i e r - / p o l d e r w a t e r met een c h l o r i d e g e h a l t e van 4 a 6 g C l / 1 . . Onder i n v l o e d van n e e r s l a g , p o l d e r l o z i n g e n , a f v o e r van da Brabantse r i v i e r e n , de w a t e r i n l a a t voor p e i l b e h e e r s i n g en t e r a a n v u l l i n g van h e t z o e t w a t e r v e r b r u i k van de s c h u t s l u i z e n z a l h e t meer i n de zomer van 1987 v e r d e r o n t z i l t worden. D i t o n t z i l t i n g s p r o c e s k a n vanaf h e t n a j a a r van 1987 v e r s n e l d worden door h e t meer door t e s p o e l e n met w a t e r u i t h e t H o l l a n d s c h D i e p / H a r i n g v l i e t . Wanneer h e t 3 meer d o o r g e s p o e l d wordt met een e x t r a d o o r s p o e l s n e l h e i d van + 60 m /s kan de o n t z i l t i n g i n e n k e l e maanden worden a f g e r o n d . O v e r i g e n s z a l n a a r de te v o l g e n o n t z i l t i n g s s t r a t e g i e nog nader onderzoek worden v e r r i c h t . I n h e t onderstaande z a l worden ingegaan op de verwachte w a t e r k w a l i t e i t na o n t z i l t i n g en dan met name op de be'invloeding door h e t van e l d e r s aangevoerde w a t e r en een a a n t a l b e l a n g r i j k e w a t e r k w a l i t e i t s parameters. Beinvloeding_van_de_waterkwaliteit_d Met h e t w a t e r dat v i a p o l d e r l o z i n g e n , r i v i e r a f v o e r e n en de i n l a a t s l u i s i n de Volkerakdam op h e t meer wordt aangevoerd, worden ook o p g e l o s t e s t o f f e n aan h e t meer t o e g e v o e r d , waardoor de i n h e t meer aanwezige c o n c e n t r a t i e s aan o p g e l o s t e s t o f f e n w i j z i g i n g e n kunnen ondergaan. A l s g e v o l g van de u i t w i s s e l i n g van z o u t - en z o e t w a t e r v i a de s c h u t s l u i z e n w o r d t , ondanks de z o e t - z o u t s c h e i d i n g s s y s t e m e n , een hoev e e l h e i d c h l o r i d e aan h e t meer t o e g e v o e r d . De p o l d e r l o z i n g e n brengen op h e t meer een f o s f a a t - , en z o u t b e l a s t i n g teweeg. I n v e r h o u d i n g t o t de van e l d e r s stikstofaangevoerde hoeveelheden i s deze b e l a s t i n g e c h t e r g e r i n g . Omdat de v i a de Brabantse r i v i e r e n aangevoerde hoeveelheden w a t e r a a n z i e n l i j k g r o t e r z i j n i s de t o t a l e s t i k s t o f - en f o s f a a t b e l a s t i n g h i e r v a n g r o t e r dan d i e van de p o l d e r l o z i n g e n . Voor de p e i l b e h e e r s i n g z a l op h e t meer een a a n z i e n l i j k e h o e v e e l h e i d w a t e r worden i n g e l a t e n v i a de i n l a a t s l u i s i n de Volkerakdam. Ook h i e r i s dan sprake v a n een b e l a s t i n g van h e t meer met v e r s c h i l l e n d e s t o f f e n w e l k e , g e z i e n de g r o t e i n l a a t d e b i e t e n , i n b e l a n g r i j k e mate b e p a l e n d z a l z i j n . I n de volgende p a r a g r a f e n z a l worden aangegeven hoe de v e r s c h i l lende w a t e r k w a l i t e i t s p a r a m e t e r s z i c h naar v e r w a c h t i n g z u l l e n o n t w i k k e l e n onder i n v l o e d van voornoemde f a c t o r e n . Chloride A l s h e t meer eenmaal o n t z i l t i s , z a l h e t c h l o r i d e g e h a l t e door de t o e v o e r van zout v i a onder meer de s c h u t s l u i z e n i n de P h i l i p s d a m weer 33 gaan s t i j g e n . Deze s t i j g i n g kan door m i d d e l van een e f f e c t i e f van h e t z o e t / z o u t scheidingssysteem gebruik en v i a d o o r s p o e l i n g van het meer s t e r k b e p e r k t worden. D a a r b i j wordt dan w a t e r met v a n u i t het Hollandsch zelfde hoeveelheid een l a a g c h l o r i d e g e h a l t e i n g e l a t e n D i e p / H a r i n g v l i e t en nagenoeg g e l i j k t i j d i g w a t e r van h e t meer met een een hoog c h l o r i d e g e h a l t e g e l o o s d naar de W e s t e r s c h e l d e . Onder gemiddelde omstandigheden z a l h e t c h l o r i d e g e h a l t e afhank e l i j k van de d o o r s p o e l d e b i e t e n laagste gehalten v a r i e r e n van 200 t o t 500 mg/1. De z u l l e n b i j de Volkerakdam voorkomen en de hoogste i n het w e s t e l i j k d e e l n a b i j de Krammersluizen. A f h a n k e l i j k van de g e b r u i k s d o e l e i n d e n van h e t w a t e r worden aan het c h l o r i d e g e h a l t e bepaalde e i s e n g e s t e l d , welke i n t a b e l 14 zijn weergegeven. T a b e l l4. E i s e n t e n a a n z i e n van h e t z o u t g e h a l t e Basiskwaliteit (IMP) Drinkwatervoorziening (IMP) Tuinbouw onder g l a s Akkerbouw en Beregening van Uit fruitteelt 500 i n zoet water < 200 mg/1 < 200 mg/1 < 200 mg/1 a 600 mg/1 300 mg/1 gewassen de t a b e l b l i j k t , dat h e t c h l o r i d e g e h a l t e van h e t Krammer-Volkerak n i e t a l t i j d geheel v o l d o e t aan de v e r s c h i l l e n d e e i s e n . Voedingsstoffen Het v o e d i n g s s t o f f e n g e h a l t e z a l i n b e l a n g r i j k e mate b e p a a l d worden door h e t g e h a l t e van het i n l a a t w a t e r b i j de Volkerakdam en i n n a t t e perioden door de g e h a l t e n i n het p o l d e r w a t e r en i n de Brabantse r i v i e r e n . Naarmate de i n l a a t d e b i e t e n g r o t e r z i j n z a l de b e l a s t i n g met v o e d i n g s s t o f f e n s t i j g e n en z u l l e n de c o n c e n t r a t i e s e n i g s z i n s toenemen. Op grond van de thans verwachte i n l a a t d e b i e t e n en de s a n e r i n g s m a a t - r e g e l e n langs de B r a b a n t s e r i v i e r e n wordt op het meer een van 0,25 a 0,35 fosfaatgehalte mg P / l verwacht en een s t i k s t o f g e h a l t e van 5 a 6 mg N / i . De IMP-norm voor t o t a a l f o s f o r wordt a l l e e n b i j geen d o o r s p o e l i n g g e h a a l d ; aan de norm voor s t i k s t o f wordt n o o i t v o l d a a n . Uit een onlangs v e r r i c h t e s t u d i e naar de g e h a l t e n aan t o x i s c h e s t o f f e n b l i j k t dat de g e h a l t e n aan o r g a n i s c h e m i c r o v e r o n t r e i n i g i n g e n i n het i n l a a t w a t e r op d i t moment n i e t en de g e h a l t e n aan anorganische microveront- r e i n i g i n g e n w e l v o l d o e n aan de daarvoor geldende IMP-normen. Door a l l e r l e i p r o c e s s e n z u l l e n de g e h a l t e n aan t o x i s c h e s t o f f e n i n h e t water op h e t t r a j e c t V o l k e r a k d a m - P h i l i p s d a m gepaard met een b e l a s t i n g met afnemen. D i t gaat e c h t e r t o x i s c h e s t o f f e n van de bodem. Deze b e l a s - t i n g z a l , a f h a n k e l i j k van de randvoorwaarden, u i t e i n d e l i j k i n een t w i j f e l a c h t i g e b o d e m k w a l i t e i t . Om de b e l a s t i n g met resulteren toxische s t o f f e n te beperken zou het i n l a a t d e b i e t moeten worden g e m i n i m a l i s e e r d . Een vergaande s a n e r i n g van l o z i n g s b r o n n e n i n het stroomgebied van de Westbrabantse r i v i e r e n , maar v o o r a l i n het stroomgebied van R i j n en Maas z a l een a a n m e r k e l i j k e v e r b e t e r i n g t o t g e v o l g hebben. Samenstelling_en dichtheid_van_het_fy De v e r b l i j f t i j d i n het Krammer-Volkerak i s l a n g genoeg om autochtone fytoplanktongemeenschap een t o t o n t w i k k e l i n g t e l a t e n komen. Ook z i j n s i l i c i u m , s t i k s t o f en f o s f a a t i n zodanige c o n c e n t r a t i e s aanwezig, dat s l e c h t s l i m i t a t i e van de g r o e i van het f y t o p l a n k t o n door een t e k o r t aan s i l i c i u m i n het v o o r j a a r z a l voorkomen. Het e u t r o f i e r i n g s n i v e a u komt dan overeen met de meeste Nederlandse meren d i e t e n a a n z i e n van hun w a t e r v o o r z i e n i n g v o o r n a m e l i j k van de R i j n a f h a n k e l i j k Dit zijn. betekent: 1. K i e z e l a l g e n d o m i n a n t i e i n de w i n t e r en het vroege v o o r j a a r , gevolgd door groenalgen i n de zomer en r e g e l m a t i g e o p b l o e i van M i c r o c y s t i s a e r u g i n o s a en andere blauwalgen i n de zomer en de herfst. 2. Een f y t o p l a n k t o n d i c h t h e i d d i e i n de zomer z a l schommelen t u s s e n 35 en 125yuB c h l o r o f y l - a p e r liter. 3. Een d o o r z i c h t dat 's zomers v a r i e e r t t u s s e n de 50 en 200 met een gemiddelde van 1 m. cm, 4. Een a c h t e r g r o n d - e x t i n c t i e - c o e f f i c i e n t t u s s e n 1,3 en 2,0 i n de zomer, w a a r b i j de 1% l i c h t g r e n s l i g t t u s s e n 2,3 en 3,5 m. A l g e n g r o e i k a n op v e r s c h i l l e n d e manieren worden b e i n v l o e d : - door b e p e r k i n g van de t o e v o e r van v o e d i n g s s t o f f e n ; - door v e r k o r t i n g van de v e r b l i j f t i j d ; - door b i o l o g i s c h e maatregelen ( r i e t v e l d e n , u i t z e t t e n van v i s ) . B e p e r k i n g van de t o e v o e r van v o e d i n g s s t o f f e n i s m o g e l i j k door o f w e l de k w a l i t e i t van h e t i n l a a t w a t e r t e v e r b e t e r e n , o f w e l de h o e v e e l h e i d te beperken. De k w a l i t e i t i s e c h t e r n i e t o f n a u w e l i j k s t e b e i n v l o e d e n ; d a a r t o e d i e n t de k w a l i t e i t van h e t R i j n w a t e r t e v e r b e t e r e n . Het i n t e r n a t i o n a a l o v e r l e g met b e t r e k k i n g t o t de R i j n i s i n d i t verband van groot belang. Vermindering van de h o e v e e l h e i d i n l a a t w a t e r h e e f t t o t g e v o l g dat h e t c h l o r i d e g e h a l t e z a l s t i j g e n . V e r k o r t i n g van de v e r b l i j f t i j d van h e t w a t e r wordt b e r e i k t door d o o r s p o e l i n g met g r o t e d e b i e t e n . De a l g e n worden dan u i t g e s p o e l d voordat een b u i t e n s p o r i g e o n t w i k k e l i n g k a n p l a a t s v i n d e n . H i e r v o o r z i j n g r o t e hoeveelheden i n l a a t w a t e r n o o d z a k e l i j k , wat weer t o t g e v o l g h e e f t dat e r g r o t e hoeveelheden zoetwater en e x t r a t o x i s c h e s t o f f e n op de Westerschelde Westerschelde worden g e l o o s d . Voor h e t ecosysteem van de kan d i t n a d e l i g e consequenties s p o e l i n g met 100 m/s hebben. Aangezien een v e r l a g i n g van de v e r b l i j f t i j d van 60 n a a r 20 dagen i s van deze maatregel door- betekent echter weinig e f f e c t te verwachten. B i o l o g i s c h e maatregelen nog nader t e r b e p e r k i n g van a l g e n g r o e i worden onderzocht. ^2B^§3^2£i^§_Yan_een_zoe t e G r e v e l i n g e n De b e s l i s s i n g over de G r e v e l i n g e n (zout o f z o e t ) i s nog n i e t genomen. Wordt e r gekozen voor een zoete G r e v e l i n g e n , dan z a l de G r e v e l i n g e n d.m.v. een d o o r l a a t m i d d e l i n de Grevelingendam met z o e t w a t e r v a n u i t h e t Krammer-Volkerak worden d o o r g e s p o e l d . D i t betekent dan een e x t r a d o o r s p o e l i n g van h e t Krammer-Volkerak met h e t d o o r s p o e l d e b i e t van de G r e v e l i n g e n , met name voor h e t d e e l wat t e n westen van de S c h e l d e - R i j n v e r b i n d i n g i s gelegen. Een m o g e l i j k e c o n s e q u e n t i e van een zoete G r e v e l i n g e n i s , d a t e r i n droge t i j d e n een g r o t e r e c l a i m op de b e s c h i k b a r e zoetwatervoorraad g e l e g d wordt. D i t k a n van i n v l o e d z i j n op h e t beheer en de beheersmogelijkheden van de v e r s c h i l l e n d e 3.2. Veranderingen in het abiotisch zoetwaterbekkens. milieu A f g e z i e n van v e r a n d e r i n g e n i n h e t z o u t g e h a l t e i n h e t Volkerakmeer ten gevolge van de a f s l u i t i n g ( z i e p a r a g r a a f 3.1.4.), d i e v r i j snel na de gereedkoming van de P h i l i p s d a m z u l l e n o p t r e d e n , z u l l e n e r a l s g e v o l g van de nieuwe s i t u a t i e ( s t a g n a n t , zoet meer i n p l a a t s van zout g e t i j d e - w a t e r ) ook een a a n t a l p r o c e s s e n p l a a t s v i n d e n , d i e een l a n g e r e t i j d i n b e s l a g z u l l e n nemen. I n onderstaande worden paragrafen z a l hierop ingegaan. 3.2.1. V e r s t u i v i n g In de e e r s t e f a s e na de a f s l u i t i n g van h e t Krammer-Volkerakgebied z u l l e n de d r o o g v a l l e n d e zandgronden, voor z o v e r ze n i e t z i j n b e g r o e i d of s n e l b e g r o e i d raken ( a f h a n k e l i j k van h e t t i j d s t i p van d r o o g v a l l e n ) , g e v o e l i g z i j n voor v e r s t u i v i n g ( f i g u u r 15). De mate van s t u i f g e v o e l i g h e i d hangt nauw samen met de t e x t u u r van h e t zand en de h o o g t e l i g g i n g van h e t nieuwe w a t e r p e i l en h e t optredende grondwaterregime. Naar v e r w a c h t i n g z u l l e n a l l e e n de hoger gelegen d e l e n (hoger dan ca.1,00 m + N.A.P.) van de lutumarme zandgronden (bodemtype 0°, l stuifgevoelig a 5 en l* ) zijn. De l a g e r l i g g e n d e zandgronden z u l l e n minder s t u i f g e v o e l i g omdat ze v o c h t i g e r z i j n , t e r w i j l zijn op de d r o o g v a l l e n d e H e l l e g a t s p l a t e n , i n de overgangszone t u s s e n schor en s l i k en op de s c h o r r e n de t e x t u u r van de grond v e r s t u i v i n g o n w a a r s c h i j n l i j k maakt. Voor de s c h o r r e n g e l d t bovendien, d a t deze door de aanwezige v e g e t a t i e tegen verstui- v i n g worden beschermd. Uit n a t u u r w e t e n s c h a p p e l i j k en l a n d s c h a p p e l i j k oogpunt i s v e r - s t u i v i n g i n d e r g e l i j k e gebieden een proces d a t p o s i t i e f gewaardeerd kan worden. Door h e t t r e f f e n van beheersmaatregelen ( p l a a t s e n van s t u i f - schermen langs b.v. aanwezige l a a g t e n ) worden n i e t a l l e e n deze l a a g t e n beschermd tegen d i c h t s t u i v e n , maar wordt ook het r e l i e f versterkt, waardoor de l a n d s c h a p p e l i j k e d i f f e r e n t i a t i e toeneemt en a l s g e v o l g daarvan u i t e i n d e l i j k ook een meer g e v i a r i e e r d e levensgemeenschap z a l o n t s t a a n . De v e r s t u i v i n g s m a a t r e g e l e n voorkomen tevens dat v e e l zand het w a t e r instuift. 3.2.2. Oeverprocessen De overgang van een zout g e t i j d e s y s t e e m naar een zoet meer met een v a s t p e i l h e e f t t o t g e v o l g dat e r een v r i j scherpe grens t u s s e n l a n d en water o n t s t a a t . A f h a n k e l i j k van de h e l l i n g van de v o o r o e v e r , g o l f s l a g en s t r o m i n g z u l l e n z i c h u i t e e n l o p e n d e g e o m o r f o l o g i s c h e p r o c e s s e n voordoen. D a a r b i j wordt sediment v e r p l a a t s t vanaf en l a n g s de oever, h e t geen kan l e i d e n t o t e r o s i e ( o e v e r a f s l a g ) o f t o t s e d i m e n t a t i e ( s t r a n d w a l en schoorwalvorming). Onderstaand wordt beknopt op deze p r o c e s s e n ingegaan, w a a r b i j moet worden aangetekend dat de p r o c e s s e n n i e t l o s van e l k a a r g e z i e n kunnen worden door de o n d e r l i n g e r e l a t i e s ; zo z a l b.v. het m a t e r i a a l v o o r de s t r a n d w a l v o r m i n g a f k o m s t i g z i j n van e l d e r s optredende erosie. Oeverafslag E r v a r i n g e n u i t de G r e v e l i n g e n en h e t H a r i n g v l i e t hebben g e l e e r d dat d i t p r o c e s daar p l a a t s v i n d t waar een v r i j s t e i l aflopende vooroever aanwezig i s . V e r d e r wordt h e t b e v o r d e r d door g o l f w e r k i n g van schepen. F i g u u r 15 g e e f t aan waar naar v e r w a c h t i n g o e v e r a f s l a g kan o p t r e d e n . Wanneer e r geen maatregelen tegen deze a f s l a g worden genomen z u l l e n op den duur g r o t e d e l e n van h e t l a n d g e b i e d i n het water v e r d w i j n e n t o t een g e o m o r f o l o g i s c h e e v e n w i c h t s s i t u a t i e i s b e r e i k t w a a r i n de diepe g e u l e n z i j n Wil men opgevuld. d i t proces tegengaan dan moeten e r m a a t r e g e l e n worden ge- nomen om de oever te beschermen, h e t e e r s t op p l a a t s e n waar g e z i e n de s t e i l e v o o r o e v e r z e k e r o e v e r a f s l a g z a l p l a a t s v i n d e n . B i j oevers waar d i t n i e t z e k e r i s kan worden afgewacht plaatsvindt. t o t de o e v e r a f s l a g i n d e r d a a d Stiandwalyorming S t r a n d w a l l e n z i j n l a g e , e v e n w i j d i g aan de oever gelegen Ze bestaan overwegend u i t zand en/of aangespoeld ruggen. materiaal, zoals s c h e l p e n en veek. I n de G r e v e l i n g e n o n t s t a a n ze v o o r a l op langzaam a f l o p e n d e oevers waar veek a a n s p o e l t en v e r v o l g e n s h i e r weer zand i n s t u i f t . Op den duur kunnen ze een aaneengesloten waardoor ze afstromend rug gaan vormen, regenwater en o v e r s p o e l i n g s w a t e r kunnen tegen- houden. I n het Krammer-Volkerak kunnen deze s t r a n d w a l l e n naar verwachting v o o r a l langs de Krammersche S l i k k e n o n t s t a a n . Schoorwalvorming S c h o o r w a l l e n kunnen o n t s t a a n op p l a a t s e n waar meer of minder scherpe a f b u i g i n g e n van de o e v e r l i j n voorkomen, waardoor het t r a n s p o r t e r e n d vermogen van de g o l v e n v e r m i n d e r t . A l s g e v o l g daarvan v i n d t s e d i m e n t a t i e p l a a t s en o n t s t a a t e r een gekromde l a n d t o n g . In de G r e v e l i n g e n i s d i t p r o c e s opgetreden b i j de Veermansplaat en de Hompelvoet. I n het Krammer-Volkerak z a l d i t proces w a a r s c h i j n l i j k s l e c h t s b e p e r k t o p t r e d e n , omdat e r v r i j w e l geen e i l a n d e n droogv a l l e n en de o e v e r l i j n van de d r o o g v a l l e n s l i k k e n n a u w e l i j k s scherpe afbuigingen vertoont. 3.2.3. Bodemkundige processen Ontzilting De bodem van de d r o o g g e v a l l e n gebieden z a l a a n v a n k e l i j k nog zout z i j n . Ten gevolge van h e t w e g v a l l e n van de i n v l o e d van h e t dat door r e g e l m a t i g e o v e r s p o e l i n g met getij, zout w a t e r het grondwater van de s l i k k e n en s c h o r r e n zout h i e l d , z a l een p r o c e s van o n t z i l t i n g van de d r o o g g e v a l l e n gebieden op gang komen. De s n e l h e i d van d i t o n t z i l t i n g s p r o c e s i s s t e r k a f h a n k e l i j k van de h o o g t e l i g g i n g en de n a t u u r l i j k e o n t w a t e r i n g . De n a t u u r l i j k e o n t w a t e r i n g i s weer s t e r k a f h a n k e l i j k van het doorlaatvermogen van de ondergrond, de h o o g t e l i g g i n g en de a f s t a n d t o t h e t o p p e r v l a k t e w a t e r . Van deze f a c t o r e n i s het d o o r l a a t vermogen van de ondergrond e c h t e r de b e l a n g r i j k s t e . Het d o o r l a a t - vermogen van de ondergrond i s s t e r k a f h a n k e l i j k van de s a m e n s t e l l i n g van de ondergrond. D i t i s a l l e e n voldoende g r o o t i n d i e n de ondergrond i n a l l e r i c h t i n g e n t o t aan de onderwateroever u i t k l e i a r m zand b e s t a a t . Het n e e r s l a g w a t e r kan dan g e h e e l o f t e n d e l e ondergronds tot afstroming komen. D i t komt a l l e e n v o o r i n de g e o l o g i s c h r e c e n t verzande stroom- geulen. B i j h e t ondiep voorkomen van o n d o o r l a t e n d e l a g e n z o a l s op b.v. h e t z u i d w e s t e l i j k e d e e l van de H e l l e g a t s p l a t e n , waar s l i k l e n z e n i n de ondergrond voorkomen en op de Krammersche S l i k k e n , waar k l e i veenlagen i n de ondergrond voorkomen, kan h e t o v e r t o l l i g e en regenwater v r i j w e l a l l e e n over het bodemoppervlak t o t a f s t r o m i n g komen. Als de ondergrond d o o r l a t e n d i s , o n t z i l t de grond b i n n e n een j a a r o f b i n n e n e n k e l e j a r e n ; a l s de ondergrond o n d o o r l a t e n d i s , kan h e t een t i e n t a l o f z e l f s e n k e l e t i e n t a l l e n j a r e n duren a l v o r e n s de grond o n t z i l t . Een g l o b a l e v e r w a c h t i n g van h e t o n t z i l t i n g s p r o c e s onder n a t u u r l i j k e omstandigheden i s weergegeven op f i g u u r 15. Deze k a a r t moet n i e t te a b s o l u u t worden g e i n t e r p r e t e e r d . I n w e r k e l i j k h e i d z u l l e n de aangegeven grenzen n i e t scherp z i j n , maar z u l l e n g e l e i d e l i j k e overgangen voorkomen, zowel i n de r u i m t e a l s i n de t i j d . £E2S£l^SiS£ilHi5llouding De aard van de d i e p e ondergrond b e p a a l t i n s t e r k e mate h e t grondwaterregime. A l s de ondergrond t o t op g r o t e d i e p t e ( e n k e l e t i e n t a l l e n meters) u i t lutum-arm zand b e s t a a t , v e r s c h i l t h e t grondwaterniveau zowel i n droge a l s i n n a t t e t i j d e n r e l a t i e f w e i n i g van h e t m e e r p e i l . In d i t g e v a l i s b i j een hoge l i g g i n g van de grond t e n o p z i c h t e van het m e e r p e i l de grond a l t i j d droog en b i j l a g e l i g g i n g a l t i j d n a t . In h e t g e v a l dat i n de ondergrond s l i k - , k l e i - o f veenlagen v o o r komen en b i j a f w e z i g h e i d van k r e k e n v e r s c h i l t v o o r a l i n n a t t e t i j d e n het g r o n d w a t e r n i v e a u s t e r k van h e t m e e r p e i l . I n de w i n t e r p e r i o d e s t a a t h e t grondwater dan t o t i n h e t m a a i v e l d . E r komen dan langdurig p l a s s e n voor en regenwater stroomt over h e t m a a i v e l d n a a r h e t meer. Door verdamping i n h e t v o o r j a a r d a a l t de g r o n d w a t e r s t a n d . B i j l a n g - d u r i g e droogte kan de grondwaterstand zo d i e p d a l e n , dat de v e g e t a t i e v e r d r o g i n g o n d e r v i n d t . I n de t i j d v o l g e n dus n a t - d r o o g w i s s e l i n g e n e l k a a r op. De h o o g t e l i g g i n g van de grond boven m e e r p e i l h e e f t w e i n i g i n v l o e d op d i t grondwaterregime. Wat w e l van i n v l o e d i s , i s h e t m i c r o r e l i e f . R e l a t i e f k l e i n e v e r h o g i n g e n betekenen droog i n de w i n t e r , rela- t i e f k l e i n e v e r l a g i n g e n betekenen n a t i n de w i n t e r door p l a s v o r m i n g , Inklinking Na de a f s l u i t i n g z u l l e n de hoogst g e l e g e n d e l e n van de d r o o g v a l l e n de gronden b e t e r o n t w a t e r d z i j n dan i n de g e t i j d e s i t u a t i e . D i t h e e f t t o t g e v o l g , dat i n deze gebieden de bodem g e a e r e e r d z a l r a k e n . Wanneer h e t k l e i - o f z a v e l g r o n d e n b e t r e f t z a l d i t b o d e m r i j p i n g en daarmee gepaard gaande i n k l i n k i n g t o t r e s u l t a a t hebben. De mate van i n k l i n k i n g i s afhank e l i j k van de zwaarte van de grond en de d i k t e van de aanwezige k l e i - of z a v e l l a a g . G l o b a a l gesproken kan worden g e s t e l d , dat b i j v o l l e d i g e a'eratie van het aanwezige k l e i - of z a v e l p a k k e t de i n k l i n k i n g c a . 30% van de d i k t e van de aanwezige l a a g z a l bedragen. De orde van g r o o t t e van deze i n k l i n k i n g z a l dus e n i g e d e c i m e t e r s z i j n . Door h e t p r o c e s van i n k l i n k i n g worden de aanwezige h o o g t e v e r s c h i l l e n t u s s e n de kommen en de ( z a n d i g e r ) o e v e r w a l l e n nog v e r g r o o t . Het h o o g t e v e r s c h i l t u s s e n de tegen de d i j k g e l e g e n zwaardere gronden en de meer naar de oever g e l e g e n zandgronden wordt daarentegen door de optredende verkleind. inklinking FIGUREN 1. L i g g i n g van h e t p l a n g e b i e d 2. O v e r z i c h t p l a n g e b i e d 3. E i g e n d o m s s i t u a t i e 4. Waterschappen 5. Wegennet 6. Vaarwegen en havens 7. Streekplannen 8. Bestemmingsplannen 9. P r o v i n c i e - en gemeentegrenzen 10. Jachthavens 1 1. J a c h t g e b r u i k 12. N a t u u r t e r r e i n e n i n omgeving 13. Hoogtekaart 14. Bodemkaart 15. E r o s i e en o n t z i l t i n g BIJLAGEN 1. L a n d s c h a p s b e s c h r i j v i n g 2. O v e r z i c h t p a r t i c u l i e r e gronden 3. O v e r z i c h t p r o v i n c i a a l b e l e i d BIJLAGE 2 KRAMMER-VOLKERAK E i g e n d o m s s i t u a t i e p a r t i c u l i e r e gronden (voor l i g g i n g z i e f i g u u r 3) Gemeente O o s t f l a k k e e 1. B u i t e n d i j k s g e b i e d t e n N. v a n O o l t g e n s p l a a t ; s e c t i e A n r s . 1877 en 2743; . Dr. C. Goekoop, p/a Not. t e r Braak, D i r k s l a n d (Ooltgensplaat), 2 2. D i j k voor Groote A d r i a n a Theodora P o l d e r ; s e c t i e C n r . 835 en C ( O o l t g e n s p l a a t ) n r . 921; dhr. D. de W i n t e r , Kampersedijk 1, Zaamslag. 7 (Ooltgensplaat) g 3. B u i t e n d i j k s g e b i e d voor K l e i n e Anna-Wilhelmina P o l d e r ; s e c t i e C ( O o l t g e n s p l a a t ) n r . 703 en D ( O o s t f l a k k e e ) n r . 12; gebr. F r a n z e n p/a P. F r a n z e n , K o l f w e g , Oude Tonge. 3 4. S t u k j e b i j u i t m o n d i n g havenkanaal Oude Tonge; s e c t i e B^, ( O o s t f l a k k e e ) n r s . 1298 en 1299; E x p l . M i j . Udomij B.V., Rotterdam p/a P.G. S c h o l , S l i n g e l a n d 10, Zevenbergen. J Gemeente D i n t e l o o r d en P r i n s e n l a n d 5. D i j k voor D r i e b r o e d e r s p o l d e r ; s e c t i e K , n r . 133; J.B. C r o l , p/a Rockx R e n t m e e s t e r s k a n t o o r , Dorpsweg 142, B a r e n d r e c h t . 2 6. D i j k voor D r i e v r i e n d e n p o l d e r ( w e s t e l i j k d e e l ) ; s e c t i e K., n r s . 162 en 163; J v r . H.M.E.C.P. de Brouchoven de Bergeyck, B o t e r m e l k l a a n 41, Schoten ( B e l g i e ) 7. Idem ( w e s t e l i j k m i d d e n d e e l ) ; s e c t i e K j , n r s . 173 en 174 ( g e d e e l t e n van deze n r s . ) ; M.C.W. van O s t a , Wouwse S t r a a t w e g 40, Bergen op Zoom. 8. Idem ( o o s t e l i j k middendeel) + v o o r l i g g e n d e b u i t e n d . gronden; s e c t i e K. , n r s . 95, 96, 97 en 83; N.V. Steenbergse M i j . t o t e x p l . van onroerende goederen, K a a i s t r a a t 2, Steenbergen. 9. Idem ( o o s t e l i j k d e e l ) ; s e c t i e K., n r . 1 8 0 ; L.W. Koppenol, S c h e n k e l d i j k 7, D i n t e l o o r d . 10. D i j k + b u i t e n d i j k s e gronden v o o r K a r o l i n a p o l d e r ; s e c t i e A j , n r s . 395, 396, 397 Nat. N e d e r l . L e v e n s v e r z . M i j Rotterdam, Postbus 2876, D e l f t . 11. D i j k + b u i t e n d i j k s e gronden v o o r K l e i n e K a r o l i n a p o l d e r ; s e c t i e A., n r s . 401, 402, 491; J . van d e r Vorm, K. Doormanstraat 42, D i n t e l o o r d . Gemeente F i j n a a r t en Heyningen 12. D i j k voor S a b i n a - H e n r i c a P o l d e r ( t , N . v . V o l k e r a k w e g ) ; s e c t i e A^, n r . 470 Ver. v. E i g e n a r e n d e r Aanwassen onder F i j n a a r t , p/a W. M a r i s , A c h t e r s t r a a t 20, W i l l e m s t a d . Gemeente Steenbergen 13. D i j k voor Noordheensche P o l d e r ; s e c t i e A gebr. Huysmans, De Heen. Bijlage 3 O v e r z i c h t b e l e i d s v i s i e s u i t de s t r e e k p l a n n e n Schouwen-Duiveland, H e r z i e n i n g Streekplan Zuid-Holland 1978 met Zuid-Holland Z u i d , West-Brabant en b e t r e k k i n g t o t het Krammer-Volkerak Z u i d ( v a s t g e s t e l d 22.4.1982) Met b e t r e k k i n g t o t het a s p e c t n a t u u r v e r m e l d t het streekplan het volgende: "Het k a r a k t e r van het D e l t a g e b i e d wordt v e e l a l bepaald door de openheid van de e i l a n d e n en de omliggende wateren. Het open w a t e r v e r v u l t v e l e f u n c t i e s , waarvan de ene vaak e f f e c t h e e f t op de andere (b.v. r e c r e a t i e op natuur). P l a n o l o g i s c h e m a a t r e g e l e n z u l l e n r e c h t moeten doen aan de b e l a n g r i j k e n u t s f u n c t i e v o o r de w a t e r h u i s h o u d i n g . l i g s t e l l i n g van de e c o l o g i s c h e r e l a t i e s en de f u n c t i e - a l s meest kwetsbare f u n c t i e - s t e l t Vei- natuur- voorwaarden aan de o n t w i k k e l i n g van de andere f u n c t i e s . De aanwezige d i f f e r e n t i a t i e i n m i l i e u s van de b u i t e n d i j k s e w a t e r e n en t e r r e i n e n d i e n t behouden t e b l i j v e n " . "Op de overgang land-water ten) o n t w i k k e l e n ( o e v e r s t r o k e n , p l a t e n en o n d i e p - z i c h nieuwe natuurwaarden, maar ook m o g e l i j k h e d e n v o o r o e v e r - en w a t e r r e c r e a t i e , en landbouw. De druk op deze gebieden d i e n t g e r e g u l e e r d t e worden. B i n n e n d i j k s s t a a t de v e r s t e r k i n g van de a g r a r i s c h e t i e voorop , terwijl func- b u i t e n d i j k s de n a t u u r - en r e c r e a t i e f u n c t i e v e r d e r t o t o n t w i k k e l i n g z a l moeten worden gebracht. Het behouden van het u n i e k e k a r a k t e r van het v e r e i s t p r i m a i r het beschermen van n a t u u r - Deltagebied en landschaps- waarden, kwetsbaar a l s ze z i j n . Naast het e f f e c t i e f s t e l l e n van v o o r a l b u i t e n d i j k s e gebieden met veilig- natuurwaarden, d i e n t het b e l e i d ook g e r i c h t t e z i j n op het h e r s t e l l e n danwel compenseren van v e r l o r e n gegane natuurwaarden, i n a c h t n e m i n g van de w a t e r s t a a t k u n d i g e f u n c t i e s . Een g e l i j k b e l e i d w i n t nog aan m a a t s c h a p p e l i j k e 3285/-1-10-1984/JJ met der- betekenis door - 2 - het r e c r e a t i e f medegebruik van b u i t e n d i j k s e gebieden a l naar g e l a n g de d r a a g k r a c h t van de n a t u u r , t e r e g e l e n in beheersplannen." Met betrekking t o t het a s p e c t r e c r e a t i e zegt het streek- plan: "Nieuwe o n t w i k k e l i n g e n op het g e b i e d van de intensieve o e v e r r e c r e a t i e , de w a t e r - en v e r b l i j f s r e c r e a t i e z u l l e n met terughoudendheid tegemoet worden g e t r e d e n . V a n u i t de wens de g r o e i van het a a n t a l l i g p l a a t s e n en onderkomens t e m a t i g e n , d i e n t v o l s t a a n t e worden met het u i t v o e r e n de p l a n n e n d i e i n procedure z i j n . Daarna i s -na eventueel van evaluatie- een v e r d e r e b e p e r k t e u i t b r e i d i n g i n de tweede h e l f t van de p l a n p e r i o d e m o g e l i j k . G r o t e aandacht d i e n t d a a r b i j geschonken te worden aan s i t u e r i n g en f a s e r i n g . G e z i e n de toenemende b e h o e f t e aan e x t e n s i e v e vormen van r e c r e a t i e en vanwege het f e i t dat deze vormen z i c h over het algemeen goed v e r d r a g e n met l e e f b a a r h e i d en n a t u u r - en l a n d s c h a p s b e l a n g e n , d i e n t h i e r a a n een s t i m u l a n s te worden gegeven door v e r g r o t i n g van de a a n t r e k k e l i j k h e i d en t o e g a n k e l i j k h e i d van het a g r a r i s c h gebied en door v e r g r o t i n g van de t o e g a n k e l i j k h e i d van n a t u u r g e b i e d e n , v o o r a l i n de omgeving van g r o t e k e r n e n en c o n c e n t r a t i e s van b l i j f s r e c r e a t i e . D i t z a l g e r i c h t moeten z i j n op ver- fietsers en v o e t g a n g e r s , en z i j n afgestemd op de d r a a g k r a c h t van het natuurlijk milieu ter plaatse." Voor het Krammer-Volkerak u i t g e w e r k t , u i t g a n g s p u n t e n het volgende l e v e r e n bovengenoemde b e l e i d s - op: - p l a n o l o g i s c h e v e i l i g s t e l l i n g van de b u i t e n d i j k s e t e r r e i n e n i s een e e r s t e voorwaarde; het o p s t e l l e n van natuurbouwplannen een tweede; - extensieve r e c r e a t i e en r e c r e a t i e f medegebruik moeten b i j deze plannen mede b e z i e n worden; - ook na a f s l u i t i n g van het Krammer-Volkerak moeten de buiten- d i j k s e gebieden een n a t u u r w e t e n s c h a p p e l i j k e waarde behouden; - 3 de kernen O o l t g e n s p l a a t en Oude Tonge vormen i n de z o n e r i n g b e l a n g r i j k e gebieden v o o r r e c r e a t i e ; de gebieden a a n s l u i t e n d aan genoemde kernen vormen samen met de gebieden l a n g s de Grevelingendam, l a n g s de H e l l e g a t s d a m en aan de o o s t z i j d e van h e t H e l l e g a t s p l e i n de opvangzone v o o r de r e c r e a t i e ; a a n l e g van 250 l i g p l a a t s e n i n Oude Tonge en 100 i n O o l t g e n s p l a a t i s m o g e l i j k , w a a r b i j e r m o g e l i j k h e d e n d i e n e n t e z i j n v o o r passanten en de druk op n a t u u r g e b i e d e n moet worden b e p e r k t ; i n de omgeving van Oude Tonge en O o l t g e n s p l a a t moeten eenvoudige v e r b l i j f s r e c r e a t i e v e m o g e l i j k h e d e n worden geschapen; c o n c e n t r a t i e p u n t e n v o o r de o e v e r r e c r e a t i e z i j n : Oude Tonge, Ooltgensplaat, Hellegatsplein-oost (bovenlokaal); er i s w e l l i c h t op H e l l e g a t s p l a t e n zowel e x t e n s i e v e l a n d - en o e v e r r e c r e a t i e a l s medegebruik m o g e l i j k . Bovenstaande l e i d t t o t h e t v o l g e n d e b e e l d op de p l a n k a a r t zie figuur 7): nagenoeg a l l e b u i t e n d i j k s e gebieden hebben de a a n d u i d i n g n a t u u r gebied ( t e beschermen); het ondiepe w a t e r wordt aangeduid a l s water met (te beschermen); het natuurfunctie ondiepe w a t e r i s aangegeven a l s water met overwegend r e c r e a t i e - en n a t u u r f u n c t i e ; b i n n e n deze l a a t s t e c a t e g o r i e l i g t de h o o f d s c h e e p v a a r t r o u t e . _ 4 S t r e e k p l a n West-Brabant ( v a s t g e s t e l d 30.10.1981) Met b e t r e k k i n g t o t de natuur v e r m e l d t het s t r e e k p l a n , dat i n n a t u u r g e b i e d e n de natuurwaarden moeten worden behouden en beschermd. Ontwikke- l i n g e n d i e n e n deze waarden maximaal t e r e s p e c t e r e n en waar m o g e l i j k ger i c h t t e z i j n op v e r s t e r k i n g van de bestaande k w a l i t e i t e n . R u s t v e r s t o r e n de a c t i v i t e i t e n d i e n e n t e worden geweerd. Hoewel i n de t e k s t d e e l g e b i e d e n van het Krammer-Volkerak n i e t met name als n a t u u r g e b i e d worden genoemd, v a l t zowel u i t de k a a r t d i e de bestaande t o e s t a n d w e e r g e e f t a l s de k a a r t waarop de r u i m t e l i j k e hoofdelementen zijn weergegeven, op t e maken, dat de b u i t e n d i j k s e gebieden van h e t KrammerV o l k e r a k alsmede e n k e l e h i e r a a n grenzende b i n n e n d i j k s e gebieden a l s t e beschermen n a t u u r g e b i e d e n z i j n t e beschouwen. Ten a a n z i e n van de r e c r e a t i e v e r m e l d t het s t r e e k p l a n het v o l g e n d e . Waterrecreatie. Bij u i t b r e i d i n g van h e t a a n t a l l i g p l a a t s e n v o o r b o t e n aan de g r o t e r e wateren d i e n e n s i t u e r i n g en g r o o t t e van j a c h t h a v e n s afgestemd t e worden op de c a p a c i t e i t van het v a a r g e b i e d . Deze c a p a c i t e i t wordt mede b e p a a l d door de belangen van b e r o e p s v a a r t , b e r o e p s v i s s e r i j , s p o r t v i s s e r i j en o e v e r r e c r e a t i e . Er d i e n t meer r u i m t e t e worden g e r e s e r v e e r d v o o r de k l e i n e w a t e r s p o r t ( z e i l p l a n k e n , k l e i n e z e i l b o t e n e.d.). U i t b r e i d i n g van h e t a a n t a l l i g p l a a t s e n d i e n t p l a a t s t e v i n d e n i n j a c h t havens d i e b i j v o o r k e u r moeten a a n s l u i t e n aan k e r n e n , bestaande havens en/of reeds aanwezige jacht- openbare n u t s v o o r z i e n i n g e n en wegen. Voor- komen moet worden, dat nieuwe l i g p l a a t s a c c o m m o d a t i e t o t stand komt op p l a a t s e n waar d i t u i t s c h e e p v a a r t k u n d i g , w a t e r l o o p k u n d i g en m i l i e u h y g i e n i s c h oogpunt b e z w a a r l i j k i s en waar b i j z o n d e r e k w a l i t e i t e n van n a t u u r en landschap aanwezig z i j n . Het t o e k o m s t i g Volkerakmeer kan een goed aanknopingspunt vormen v o o r g e b r u i k door de w a t e r s p o r t . U i t b r e i d i n g van h e t a a n t a l l i g p l a a t s e n op de D i n t e l en de Steenbergsche V l i e wordt n i e t t o e g e s t a a n . Dag- en v e r b l i j f s r e c r e a t i e . De onvoldoende m o g e l i j k h e d e n om d e e l t e nemen aan de h e n g e l s p o r t worden als een k n e l p u n t g e z i e n . In h o e v e r r e v e r s t e r k i n g van de d a g r e c r e a t i e v e f u n c t i e van West-Brabant v o o r r e c r e a n t e n van e l d e r s en m o g e l i j k i s , z a l aan de orde komen i n een op t e s t e l l e n M e e r j a r e n p l a n O p e n l u c h t r e c r e a t i e , i n welk p l a n tevens de f u n c t i e van West-Brabant v o o r v e r b l i j f s r e c r e a n t e n aan de orde z a l komen. Op de k a a r t r e s u l t e e r t het bovenstaande t e n d i j k s e gebieden met natuurgebied. aangrenzende, i n h e t aangeven van e n k e l e b u i - b i n n e n d i j k s g e l e g e n gebieden a l s - 5 S t r e e k p l a n Schouwen-Duiveland ( v a s t g e s t e l d 26.5.1978) Ten a a n z i e n van de n a t u u r i n het s t r e e k p l a n g e b i e d v e r m e l d t het streek- p l a n , dat het behoud en de o n t w i k k e l i n g van n a t u u r l i j k e waarden a l s van de h o o f d d o e l s t e l l i n g e n v o o r h e t s t r e e k p l a n g e b i e d Ten geldt. a a n z i e n van het r e l a t i e f k l e i n e Zeeuwse d e e l van het Krammer-Volkerak wordt met b e t r e k k i n g t o t de P l a a t van de V l i e t v e r m e l d , dat d i t gebied geomorfologische, hydrobiologische Voor genoemd gebied g e l d t met en o r n i t h o l o g i s c h e waarde h e e f t . g e l d e n de i n het s t r e e k p l a n opgenomen s p e c i a l e r i c h t - l i j n e n v o o r n a t u u r g e b i e d e n , wat Met een betekent, b e t r e k k i n g t o t het g e b r u i k dat er een a a n t a l en het beheer van het restricties gebied. b e t r e k k i n g t o t de r e c r e a t i e wordt t e n a a n z i e n van het Krammer- V o l k e r a k v e r m e l d , dat d i t bekken van g r o t e b e t e k e n i s i s v o o r de r e c r e a t i e - v a a r t . De P l a a t van de V l i e t i s aangewezen t o t c o n c e n t r a t i e p u n t voor dag- r e c r e a t i e . Het o e v e r g e b i e d van de P l a a t van de V l i e t kan fungeren a l s u i t l o o p g e b i e d . I n de r i c h t l i j n e n v o o r de r e c r e a t i e i s t e n a a n z i e n van P l a a t van de V l i e t v e r m e l d , dat d i t c o n c e n t r a t i e p u n t voor dagrecreatie i n het b i j z o n d e r b e d o e l d i s om de van b u i t e n het s t r e e k p l a n g e b i e d de d a g r e c r e a n t e n z o v e e l m o g e l i j k aan de randen van h e t de komen- streekplangebied op t e vangen. I n r i c h t i n g en o n t s l u i t i n g moeten op deze f u n c t i e worden afgestemd. Het bovenvermelde h e e f t t o t g e v o l g , dat de op de b i j het behorende k a a r t streekplan ( f u n c t i o n e l e k a a r t ) het o o s t e l i j k d e e l van de P l a a t de V l i e t i s aangeduid a l s n a t u u r g e b i e d en het w e s t e l i j k d e e l de d i n g e n " d a g r e c r e a t i e " en " c o n c e n t r a t i e d a g r e c r e a t i e " h e e f t . van aandui- < az »o < "> Q =Z i LU 0 1 -tr ^5 2 < LU ¥ EC XvrX-Xv .v.v.v.v. xx*>*.: : • _c \ * \ *\ ( cc\ ' / # • // /// </( CC OQJ/ \ ' \ :x*S:j •??:•:•: / < CQ *X-X' / / (0 v wf° ^jr o\ • 1/^ O' I "7 \ *»\ Z < CO CL '0 z < —I c '5 m LU > D Q 01 snber *2 s LU -J O x r © c Q V Z zs LU o LU —1 3 • Z 1 c °V LU cS 2 < cr © CO LU Natu c k_ 3 no 137670 | terreinen |7 S4| Figuur12 -VOLKERAK a r i s a t ie < { i
© Copyright 2024 ExpyDoc