specialisatie Begeleiden

SPECIALIST BEGELEIDEN
Algemeen
Begeleiders, zowel interne als externe in PO, SO en VO, spelen een belangrijke rol in het ondersteuningssysteem
van scholen. Het toenemend aantal leerlingen in het regulier onderwijs dat meer barrières ondervindt dan andere,
het omgaan met verschillen en het aansluiten bij een breed scala aan ontwikkelingsvragen zijn stevige uitdagingen in
het onderwijs. Om de ondersteuning van leraren bij “passend onderwijzen” te optimaliseren, te coördineren en af te
stemmen zijn uitstekende en visionaire begeleiders nodig.
Zowel interne- als externe begeleiders en zorgcoördinatoren (stagebegeleiders, schoolloopbaan begeleiders)
hebben kennis en visie nodig van het ondersteuningssysteem van de school en moeten tevens weten welke
instrumenten hen daarbij kunnen helpen. Communicatieve vaardigheden, zowel op individueel - als op groepsniveau
zijn de sleutelvaardigheden van de begeleider. Inzicht in organisatiestructuur en - cultuur op schoolniveau en op
netwerkniveau is noodzakelijk. Kennis van actuele onderwijsthema’s als “passend onderwijs” mag niet ontbreken in
het denken van de begeleider. Tenslotte is een oriëntatie op het werk- en denkniveau van de begeleider, zoals
bijvoorbeeld vastgelegd in het beroepsprofiel van de Landelijke Beroepsgroep IB en AB, een must. De opleiding
“Begeleiden” is bij uitstek geschikt voor de begeleider die gereed wil zijn voor de begeleidingsuitdagingen van
morgen. Begeleiders die deze opleiding volgen, volgen 7 vaste thema’s/onderdelen. Daarnaast is er een
praktijkgericht onderzoek. U start met het maken van een onderzoeksopzet. In een later stadium voert u het
praktijkgericht onderzoek uit waarbij u de kennis van - en op - het eigen vakgebied vergroot en tevens een bijdrage
levert aan de verbetering van de eigen praktijksituatie. Voor ieder onderdeel zijn studiepunten te behalen, in totaal
behaalt u gedurende de opleiding 60 ECTS en daarmee de titel Master SEN. Studeren tijdens de opleiding gebeurt
voor een deel in werkbijeenkomsten, voor een deel in (deels begeleide) leerteams met medestudenten en voor een
deel in de eigen beroepspraktijk. Uw studiematerialen en een communicatieplatform met de opleiders en
medestudenten vindt u in Sharepoint, een digitale leeromgeving. U krijgt de beschikking over een digitaal
(Winvision) portfolio.
Voor wie
De opleiding “Begeleiden” is met name geschikt voor allen die een begeleidende rol in de schoolorganisatie of het
samenwerkingsverband (willen gaan) vervullen. De elektronische leeromgeving van deze opleiding biedt ruimte voor
studenten die werkzaam zijn binnen de verschillende werkvelden. Er is een specifiek aanbod/ bronmateriaal voor
professionals uit het (speciaal) basisonderwijs, leerlingen in de vroeg – en voorschoolse situatie, speciaal onderwijs,
het VO/MBO.
De opbouw*
Onderwijseenheden
Praktijkgericht Onderzoek
Orthopedagogiek
Communicatie, in contact met…
Taak van de begeleider
Begeleiden van collega’s
Leren van innoveren
Omgaan met eisen van de omgeving
Interactief in teams
Kritische reflectie
Vrije Ruimte:
• Eigen invulling, of
• Keuzethema
Totaal
*De volgorde van deze thema’s kan binnen het rooster gewijzigd worden.
Studiepunten
(European credits)
15
5
5
5
5
5
5
5
5
5
60
Versie januari 2014
Beschrijving van de onderwijseenheden
Praktijkgericht Onderzoek
U verricht een praktijkgericht onderzoek naar een onderwijskundig of pedagogisch aspect van de wijze waarop in
uw eigen praktijk wordt omgegaan met verschillen in gedrag. Uw onderzoek levert zo een wezenlijke bijdrage aan
de kwaliteit van opvoeding en onderwijs binnen uw eigen school.
Orthopedagogiek
Dit thema vormt de start van de opleiding. Het is bedoeld om u een theoretisch en praktisch kader te bieden voor
het traject dat voor u ligt. De aandacht voor hulp aan leerlingen waarbij leren en ontwikkelen niet vanzelf gaat is
voortdurend aan verandering onderhevig. Zo kunt u als professional in het reguliere onderwijs niet meer om
Passend Onderwijs heen en hebt u, meer dan tot nu toe, te maken met leerlingen die extra aandacht vragen.
Tegelijkertijd zien uw collega's in het Speciaal Onderwijs en het Speciaal Voortgezet Onderwijs zich gesteld voor
nieuwe uitdagingen bij hun werk met leerlingen met vaak zeer complexe ondersteuningsvragen. Voor alle
professionals geldt dat zij, ieder vanuit de eigen discipline, op talloze momenten keuzen moeten maken ten
behoeve van het welzijn van deze leerlingen. Het is van belang dat dit gebeurt vanuit een grondige doordenking
van de plaats en de positie van deze leerlingen, nu en in de toekomst. Orthopedagogiek is bij uitstek de
wetenschap die professionals hierbij kan helpen. Het is de wetenschap die zich richt op leerlingen in problematische
onderwijs-, leer- en opvoedingssituaties. U bestudeert wat de betekenis is van de orthopedagogiek en welke
verschillende stromingen en opvattingen daarover van de afgelopen eeuw een rol speelden. Orthopedagogiek is
een handelingswetenschap, die opvoeders en leraren perspectief biedt om hun handelingsverlegenheid op te
heffen en weer perspectief te bieden aan de betrokkenen. U bestudeert de meest recente publicaties op het gebied
van handelingsgericht werken en passend onderwijs en u gaat na hoe handelingsgericht u werkt in uw
onderwijssetting. U bestudeert theorie en praktijktoepassingen over de oplossingsgerichte benadering (Cauffman &
van Dijk, 2009) in het onderwijs en gaat in gesprek met leerlingen en collega’s. In dit thema wordt u uitgedaagd uw
impliciete ideeën over orthopedagogisch denken en handelen te expliciteren.
Communicatie, in contact met …
In uw beroep komt u in contact met vele en diverse gesprekspartners: leerlingen, collega’s en ouders. U verhoudt
zich tot deze gesprekspartners in verschillende systemen of groepen: de leerling, de klassengroep, het team en de
dynamische driehoek tussen leerling, ouder en leraar. Het kennen en kunnen hanteren van gespreksstructuren en technieken en het kiezen van de juiste interactiestijl zijn daarbij van belang. In dit thema wordt daarom aandacht
besteed aan uw persoonlijke communicatiestijl en op welke wijze u die effectief kunt inzetten in contact met de
ander. Er is daarbij vanuit de theorie en praktijk aandacht voor velerlei gesprekstechnieken, omgaan met diversiteit,
oplossingsgericht denken, groepsdynamica, conflicthantering etc. Daarbij wordt ruimschoots aandacht besteed aan
allerlei nieuwe vormen van communicatie: sociale media en de pedagogische betekenis daar van.
Taak van de Begeleider
In dit thema wordt de rol, positie en taak van de begeleider in de eigen organisatie aan de orde gesteld. De rol,
positie en taak van de begeleider hangen nauw samen met opvattingen in de eigen organisatie over
Opbrengstgericht werken, de Oplossingsgerichte benadering, het gehanteerde LeerlingVolgSysteem, het omgaan
met de ontwikkelingsperspectieven van leerlingen, het maken en hanteren van groepsplannen. Actuele
ontwikkelingen op genoemde onderwerpen zullen zorgen voor een dynamische invulling van het thema en voeden
het besef dat de rol van de begeleider constant in ontwikkeling is. Daarnaast is er aandacht voor de taak om met
andere specialisten in de organisatie af te stemmen en samen te werken. Het voorbereiden van een inspectiebezoek
is een mogelijke leidraad om de onderwerpen van een kader te voorzien, voor de begeleider zal mede daardoor
duidelijk worden wat de eigen rol, positie en taak voor uitdaging biedt.
(Bege)leiden van collega’s
Specialist zijn op een bepaald gebied stelt de professional meteen voor de opdracht om vanuit dat specialisme in de
eigen schoolorganisatie ondersteuning te geven aan collega’s. Het gaat hierbij vooral om individuele
begeleidingsgesprekken, zoals het helpend of probleemverhelderend gesprek en gesprekken die tot doel hebben
weerstand te overwinnen en/of feedback te geven. Daarnaast wordt steeds meer een beroep gedaan op de
coachingsvaardigheden van (bege)leiders. Daarom besteden we binnen dit thema aandacht aan de basisprincipes
van coaching. Een coach werkt vanuit de principes van de oplossingsgerichte benadering. (Bege)leiden van collega’s
kent als vertrekpunt de methodiek van handelingsgericht Werken (HGW). We spreken dan ook wel van
Handelingsgericht (Bege)leiden. De aard en intensiteit van begeleiding hangt samen met de context waarin deze
plaatsvindt, maar ook met de aard van de verandering. Een (Bege)leider zorgt eerst voor overzicht, dan voor inzicht
en biedt tenslotte uitzicht.
Versie januari 2014
Interactief in teams
Het accent in dit thema ligt op groepsgerichte gesprekken en technieken, uitgaande van het gegeven dat de
(bege)leider mogelijk (bege)leiding moet geven aan veranderingsprocessen binnen de eigen praktijksituatie. Kennis
van groepsdynamica en conflicthantering komen naast de volgende zaken aan de orde:
 Het analyseren van groepskenmerken op aspecten als doel, belangen, interactie, structuur en cohesie;
 Vaststellen welke posities groepsleden innemen;
 Nagaan wat dat betekent voor de communicatie als begeleider.
Van de (bege)leider wordt verwacht dat deze een team leerlingbespreking; een teamvergadering; een informatieve
vergadering, een oplossingsgerichte vergadering of anderszins een teambespreking met een speciaal doel kan
leiden. Ook het voorbereiden en houden van een presentatie behoort tot die benodigde vaardigheden. Tenslotte is
er in dit thema aandacht voor de rolneming in (externe) netwerken als ZAT’s en groepen in het
samenwerkingsverband of bestuurlijk overleg.
Leren van innoveren
De onderwerpen in dit thema zijn divers, er wordt onder andere aandacht besteed aan de schoolstructuur, maar ook
aan de schoolcultuur met haar ‘eigen aardigheden’. Een belangrijk onderdeel is het leren omgaan met weerstanden
tijdens veranderingsprocessen. De student verwerft kennis van veranderingsprocessen en het toepassen en
uitvoeren ervan. Veranderingsprocessen kenmerken zich enerzijds doordat een lineair proces wordt doorlopen en
anderzijds doordat het een cyclisch proces is met steeds grotere ovale lussen. Veel onderwijsinnovaties stranden
omdat het de (bege)leiders ontbreekt aan kennis van veranderingsprocessen en transformaties, gewenste
interventies en het inschatten van de weerstand of mate van betrokkenheid van de teamleden. Hieraan wordt in dit
thema, naast het kennis hebben van systeemdenken (in actie) en de 5 disciplines van Senge, ruim aandacht besteed.
Omgaan met de eisen van de omgeving
Doel van dit thema is het inzicht krijgen in twee componenten die van invloed zijn op de rolneming van de
begeleider, t.w. “druk” en “invloed”. Om inzicht te krijgen in de diverse belangen wordt gebruik gemaakt van een
krachtenveld- analyse en een belanghebbenden- inventarisatiekaart. Binnen het onderwijs spelen wederzijdse
beïnvloeding tussen scholen aan de ene kant en de overheid, gemeenten, samenwerkingsverbanden, inspectie,
ouders en diverse organisaties, aan de andere kant een grote rol. Die beïnvloeding kan sterk zijn of wat meer op de
achtergrond. Feit is dat er een voortdurende wisselwerking plaats vindt die zijn weerslag heeft op de dagelijkse
praktijk in en van de school cq. de onderwijsgevenden en de leerlingen. De invloeden van veranderingen in de
(inter-)nationale samenleving, politiek en economie zijn een punt van beschouwing. In dit thema komen alle
vaardigheden, taken, rollen en posities die de begeleider kan innemen in één perspectief namelijk: Op welke wijze
geef ik invulling aan mijn functioneren en draag ik daarmee bij aan het mede ontwikkelen van een adequate visie op
het werk in de schoolorganisatie, de effecten op de gemeenschap en de ontwikkeling van de beroepsgroep in een
(inter-)nationaal perspectief.
Kritische reflectie
De kritische reflectie levert een overall beeld op van hetgeen tijdens de opleiding voor uw competentieontwikkeling
van belang is geweest. De belangrijkste toetsstenen zijn de eindkwalificaties. U reflecteert kritisch op het 'waarom'
van de keuzes die u maakte en het effect van die keuzes op uw onderwijspraktijk en op uw persoonlijke groei als
professional.
Vrije ruimte
U kunt aan de hand van eigen leervragen vorm en inhoud geven aan uw keuzeruimte. Door de keuzeruimte kunt u
het programma nog meer afstemmen op de specifieke eisen van het competentieprofiel van de door u gekozen
specialisatie. Ook kunt u kunt opteren voor een van de (keuze)thema’s uit het aanbod.
Het verdient aanbeveling de eisen van de beroepsgroep in ogenschouw te nemen bij het maken van een keuze voor
de invulling van dit thema, denk aan bijvoorbeeld de Lbib, Lbab, NSA. De beschrijving van de keuzethema’s vindt u
op aparte factsheets.
Eindkwalificaties
Alle specialisaties die leiden tot het diploma 'Master Special Educational Needs', richten zich op drie domeinen van
eindkwalificaties:
A. Eindkwalificaties die betrekking hebben op het werken met en voor leerlingen, met aandacht voor:
• Leer- en leefomgeving, begeleiding van leerlingen, de leraar als persoon.
B. Eindkwalificaties die betrekking hebben op het werken in en voor de organisatie, met aandacht voor:
• schoolontwikkeling, begeleiding van collega’s, kenniscirculatie, de leraar als participant in de verandering.
C. Eindkwalificaties die betrekking hebben op het professioneel handelen en beroepsontwikkeling, met aandacht
Versie januari 2014
•
voor:
Onderzoekende houding, maatschappelijk besef, reflectie en ontwikkeling.
Beoordeling van uw prestatie
Van toekomstige HBO masters verwachten we enerzijds een hoog niveau in de omgang met probleemgerichte
theorieën, en anderzijds diepgaande reflectie op eigen vaardigheden, overtuigingen, waarden en kernkwaliteiten.
Het leerteam is hierbij een belangrijke sparringpartner. Bij elk thema laat u aan de hand van producten zien op
welke wijze de inhouden verwerkt zijn. We beoordelen uw prestaties aan de hand van criteria die bij elk thema
vermeld staan. De inhouden van de beoordeling staan in directe relatie tot de hierboven beschreven
eindkwalificaties. Medestudenten en personen uit het werkveld kunnen betrokken worden bij de beoordeling.
Vooraf zijn hierover met u afspraken gemaakt.
Digitaal portfolio
U werkt vanaf het begin van de opleiding met een digitaal, ontwikkelingsgericht portfolio. Dit is een digitale map
waarin u gedurende uw opleiding uw studiemateriaal verzamelt en zo uw ontwikkeling tot Master Special
Educational Needs beschrijft en verantwoordt.
Bronnen
De kennisbank van deze opleiding bevat een veelheid aan actuele bronnen: de literatuurlijst die gekoppeld is aan de
verschillende onderwerpen met daarnaast veel digitale data en verwijzingen. Per onderwerp wordt aangegeven
welke eindkwalificaties en welke onderliggende competenties van belang zijn. U laat zien dat u kennis gebruikt als
gereedschap bij het oplossen van praktijkproblemen.
Sleutelwoorden
Interne begeleiding, Ambulante begeleiding, communicatie, REC, Passend Onderwijs, gesprekstechnieken,
ouders, kernkwaliteiten,begeleiden, inclusief onderwijs, handelingsgericht werken, co-teaching.
Meer info
Bezoek onze informatiebijeenkomsten of neem contact op met de regiokantoren. Kijk voor meer informatie op
www.seminarium.hu.nl
Versie januari 2014

Download Report