VOOR ALTIJD BESCHADIGD!

Een waar gebeurd familierelaas over een gezin uit Wulveringem,
wat oorlog 1914-18 deed met mensen “ tijdens” en “erna”.
Luk Grypdonck
deel 1
Vooraf ...
In het prille begin van deze zomer belde Oostvlaming dhr. Luk Grypdonck mij op.
Luk wil zijn verhaal kwijt via onze dorpsgazette, want - zoals je hieronder zult kunnen lezen - heeft
hij via zijn moeder en grootmoeder banden met Wulveringem.
Beide wereldoorlogen spelen een belangrijke rol in zijn leven.
Alles zal duidelijk worden in zijn verhaal dat hij hier en nu met ons wil delen.
Eerst een schets van de grondslag van zijn verhaal, waarna je in een eerste deel kennismaakt met
voor schade een oorlog aan de mens kan berokkenen.
Citaat uit ons e-mailverkeer:
“ ... ik heb na vele jaren zoeken, streekbezoeken en logisch denkwerk, de puzzle eindelijk in elkaar
kunnen schuiven voor quasi 95%, wat zich allemaal heeft afgespeeld bij mijn familie aan moeders
kant. Ik kom uit een heel warm nest … maar moet daaraan toevoegen, dat mijn thuis te kampen had
met posttraumatische dépri-verschijnselen te wijten aan twee - te kort - op elkaar volgende oorlogen, waarvan de 1ste nog niet verteerd was.
Van kindsbeen af had ik een enorm registratie- en captatievermogen, gekoppeld aan een sterk fotografisch geheugen. Wat ik zag of hoorde liet mij nooit meer los. Als kind droeg ik onbewust een belasting met me mee, plus ondermaatse schoolresultaten als gevolg.
Tijdens mijn middelbare studies werd me steeds meer duidelijk dat ik, voor mijn geestelijk welzijn ik
heel veel gebeurtenissen moest kunnen plaatsen en liefst in enigszins correcte volgorde.
Helaas is in juni 2000 mijn laatste kroongetuige "mijn lieve moederke" (zeer helder van geest) overleden. Daarmee zijn mijn directe bronnen jammerlijk opgedroogd, maar heel veel zaken blijven mij
verbazen als ik recente naslagwerken lees en mij herinner wat mijn grootmoe en moeder hierover
ventileerden.
In een tekst van ongeveer tien pagina's lees je de kroongetuigenis van mijn grootmoeder en moeder,
beiden afkomstig van Wulveringem.
Het relaas neemt zijn aanvang met een Gentse loteling in 1911, die in een schuur belandt in
Wulveringem in november 1914: half mens-half verweest en verbeest. Aldaar opgelapt om opnieuw
geslacht en vermalen te worden samen met de laatste resterende jongens van zijn eenheid.
De rauwe, ongeromantiseerde leefwereld van voor immer en altijd beschadigde mensen.
Het verhaal stopt eind december1948, wanneer mijn grootvader met een schreeuw dood ten gronde
stort en ik twee weken later geboren wordt op 10 januari 1949.
Het is een waarheidsgetrouw tijdsbeeld van 100 jaar geleden, waarvan ons klein-kinderen denken
dat ze hiermee weinig affiniteit hebben, afgezien van die "atoom"bommekes en die "coole" drones.
Zij leven echt nu in het aardsparadijs.
Ik wil ze laten lezen en voelen dat het "ooit weer kan verkeren".
De wereldgeschiedenis valt te vaak in herhaling!!!”
Deel 1 - zie volgende pagina ...
1
VOOR ALTIJD BESCHADIGD !!!
Een waar gebeurd familierelaas over een gezin
uit Wulveringem , wat oorlog 1914-18 deed met
mensen “ tijdens” en “erna”.
met rust zouden laten, voor ons garant zouden
staan.
Samen met
doen!!!!
Nederland
een
neutraal
dutje
Waarom zouden wij in Gods naam investeren in
kanonnen en geweren???
Jan met de pet zag helemaal het onheil niet aankomen: die werd klein en dom gehouden.
Al onze buurlanden stoofden ons een vreselijke
peer over onze hoofden heen en heimelijk achter
onze rug…!
Daarom werden wij nijdig en vochten terug als in
Ik sleur opzettelijk dit gegeven erbij, om duidelijk 1302 op Groeninghekouter in modder en water,
te maken in welke context en tijdsgeest mijn re- maar tegen welke prijs?????????
laas zich afspeelt, zijnde nog gisteren de twintigste eeuw van onze o zo moderne beschaving!!!!
Hardnekkige clichés van historici stellen het jaar
1913, als zijnde het laatste jaar van de
“negentiende eeuw” voor.
Het jaar waarin 101 jaar geleden voor de eerste
maal onder impuls van Karel van Wijnendaele de
eerste Ronde van Vlaanderen werd gereden, met
start en aankomst in Gent.
In weerwil op wat men ook moge komen bewe- HET BEGON MET BRUTE PECH
ren op onze VRT in “Terzake”, moeten effen wat
In het voorjaar 1911 was naar jaarlijkse vaste
scherper puntjes op de i worden gezet.
gewoonte de dag aangebroken, waarop het toenBelgië werd bestempeld in bovengenoemde peri- malig Belgisch leger een bepaald contingent solode als zijnde een welvarend land: alléén vertelt daten moest zien te rekruteren.
men er niet bij waar die welvaart zich bevond …
a) enkel en uitsluitend in het sterk geïndustriali- Datgebeurde bij middel van een loterij.
Trok je een slecht nummer, dan was je de pineut
seerde Wallonië
en …b) bij de franskiljonse bourgeoisie die over- en had je twee jaar legerdienst aan je broek.
Trok je een goed nummer, dan was je eruit geliep van zelfgenoegzaamheid.
loot en bij de gelukkigen. Wie geld had, verkocht
Vlaanderen was in die periode, van West- zijn slecht nummer aan een arme drommel.
Simpel gesteld: ons leger bestond grotendeels uit
Vlaanderen tot Limburg één knoop ellende:
analfabeten, armoezaaiers, arbeiders en kleine
ja, U leest goed … achterlijkheid, armoede,
lui van zelfstandigen.
ongeletterdheid.
Een industriestad als Gent was een regelrechte
broeihaard van epidemieën, syfilis
en … socialisme.
Gent stond vol mastodonten van textielfabrieken
met daar tussenin armtierige, overbevolkte
arbeiderswijken en gore, chaotisch slordige citébeluiken.
In deze poel ging het Belgisch leger vissen achter
“lotelingen” al over gans Vlaanderen.
De behoede klasse kocht zich vrij.
Was papa goed bij kas of iemand met relaties,
dan werd de fils-à-papa natuurlijk officier.
Twee zonen uit een groot gezin ten noorden van
Gent moeten zich aanmelden voor de militaire
loting. De oudste trekt een goed nummer en is er
direct vanaf. De tweede heeft brute pech. Hij
heeft prijs en wordt ingelijfd voor de duur van
twee miserabele jaren: in het garnizoen Charleroi
van 15 mei 1911 tot 06 mei 1913 – 1ste regiment
Onze politici getuigden toentertijd van een goed- jagers te voet.
bedoelde, maar ongelofelijke naïviteit.
Sinds de boedelscheiding in 1830 van de Lage Soldaat zijn betekent: belachelijk weinig soldij,
Landen, en de aanvankelijke grensincidenten met ondergaan van pesterijen, vernederingen,
Holland, was België militair tachtig jaar onge- totalitaire willekeur, patatten jassen, vieze
corvees. Enfin, alles van het fraaiste eerst!!!
moeid gelaten en letterlijk ingedommeld.
Het imperialistische Frankrijk loerde in den beginne begerig naar ons land, maar herinnerde zich
tijdig genoeg wat Napoleon tweemaal overkwam.
Dus probeerden ze in 1870 elders iets los te peuteren, wat resulteerde in een onverwachte catastrofe.
In drie werkwoorden wordt men held des vaderlands: doodschieten – doodsteken – doodslaan.
Iemand leren lezen of schrijven hoort er niet bij!
“Comprends pas” is de uitleg. Maar goed, ook dat
gaat voorbij.
Na iets meer dan een week stonden Duitse coalitietroepen in Parijs.
Oef, we werden er niet bij betrokken, dus doen
wij Belgen lekker verder met ons dutje.
In 1910 was politiek België zo onnozel en blind,
nog steeds te geloven dat onze buurlanden, ons
2
Hoera!!! Jaargang zomer 1913 mijn legerterm zit
er op … Salut mannen!
Wablief Léon Velleman??? Kom eens terug!
Zo pas heeft men de algemene mobilisatie 1914
afgekondigd. Uw eenheid wordt in gevechtsstelling overgebracht naar Luik, omgeving Fort van
Loncin. Inpakken en wegwezen, begrepen?
En avant-marche!!! Sindsdien prijkte overal:
“God ziet U, hier vloekt men niet…“.
In 1914 was Wondelgem de “Buiten” van de stad,
waar geen fabrieken stonden en dus geen vieze
buurten, wel veel groen. De wijk draagt vandaag
nog altijd de naam Meulestee. Vandaar Meetje
Meulestee of kortweg Ploontje. Als achterkleinkind kreeg ik van haar mijn Sinterklaas: mijn
overgrootmoe overleed op hoge leeftijd in het
Maria Middelares AZ te Gent op 30 januari 1960.
Waar Léon opgroeit, reikt aan het ene straateinde Gent-Zeehaven met Kanaal Gent-Terneuzen,
aan het ander einde de overweg van het station
Wondelgem op de spoorlijn Gent-Dampoort,
Eeklo, Maldegem, Brugge.
Léon kan uitstekend lezen en schrijven, en kan
zelfs wat Frans!!! Dat is pure noodzaak. Hij werkt
PIOT (schaakspelsoldaat)
niet op fabriek, maar is een goedgeschoolde,
LEON VELLEMAN
zelfstandige kleermaker: perfect opgeleid door
zijn vader. De talrijke klanten die langskomen,
Léon Cornelus Velleman geboren te Wondelgem permitteren zich sjieke, op maat gemaakte kosop 01 November 1891, is ongehuwd. Hij is de tuums. Absoluut geen spek voor de bek van suktweede zoon uit een gezin van tien kinderen, kelaars uit de binnenstad.
waarvan vier jongens en zes meisjes. Zijn vader
is meester-kleermaker Victor Velleman. Zijn Léon is 1,65 m groot, heeft een imponerende
moeder heet Apolonia Coolsen geboren in Fries- persoonlijkheid en een pientere ondernemingsland (NL) Empel-Meerwijk op 19/09/1868.
geest geërfd van zijn vader. Hij is handig, humoWe noemen haar Meetje van Meulestee in de fa- ristisch, verteerd moeilijk onrechtvaardigheid of
miliekring. Het grote gezin woont ten noorden discriminatie van de kleine man. Mijn moeder
van Gent in de Kapiteinstraat n° 49 te Wondel- taxeerde haar vader als een goede, lieve pa en
gem. Heden is Wondelgem een deelgemeente een zeer toegewijde echtgenoot voor zijn gezin.
van Groot Gent en volledig verkaveld.
Tegenwoordig heet zo iets (hihi) de ideale
schoonzoon?
Bonpa Victor Velleman is niet van de gemakkelijkste soort, en leidt het gezin met strakke teugels. Alle zonen moeten kleermaker worden en
niks anders: één wou bakker worden, en kan het
vergeten. Zo ging dat er vroeger aan toe …!
De Velleman’s wonen in een flink rijhuis, wat
geen overbodige luxe is voor een 12-koppig gezin. Naar de tuin toe eindigt de woning in een
grote kleermakerswerkplaats met grote vensters.
Bonpa en de vier zonen knippen patronen, zetten
vesten en broeken stijlvol in elkaar.
Mouwen, schouders, broekspijpen en zakken inzetten. Knoopsgaten met de hand afnaaien, surfilleren van naden, knopen manueel aanzetten,
etcetera.
Léon Velleman in de leeftijd van 20-21 jaar poseert hier in
burgerkledij. (foto)
Men kan zich geen beter visitekaartje inbeelden, dan zichzelf te laten vereeuwigen in een eigen gemaakt maatpak met
colbertvestje.
De foto dateert waarschijnlijk van voor de legerdienst
periode 1911 – 1913.
3
Twee jaar legerdienst is een ware aderlating in
de portemonnee van Léon, en nu nog een oorlogske erbij als dessert.
De oudste broer Jules, die bij loting de dans ontsprong, stapt diskreet uit het gezichtsveld van
Belgische militairen in 1914 en daarna van de
Duitse bezetter als opgeëiste en werkweigeraar.
De andere zonen Vital en Fons zijn te jong voor
het “slachtveld” 1914-18.
Léon is in 1914 22jaar oud.
Vanaf eind juli ’14 zal Léon 13 jaar lang onafgebroken van zijn thuis afgesneden worden.
Léon Velleman ongeveer 22 jaar oud in militair
gala-uniform: “grand tenue”. (foto)
De foto dateert uit het laatste legerdienstjaar 1913 of van de
mobilisatie mei 1914.
Het donkerblauwe uniform heeft hier en daar kleine gele
accenten: zoals de vestknopen, schouderstukken, biesjes en
vuurkoorden.
Opmerkelijk is het bijhorende hoofddeksel genaamd
“sjako”. Een cilindrisch kepie, prachtig versierd met zwartglanzende, wuivende veren. Het huidige parade-uniform van
onze cadetten uit de militaire school te Evere vertoont
hier- mee opvallend veel gelijkenissen.
Bij een bloemenhulde aan het monument van de “Onbekende Soldaat” te Brussel komt dit uniform vaak in beeld.
Léon Velleman gekazerneerd garnizoensstad Charleroi-Rue
de Ravin. 1ste Regiment Jagers te Voet, IIde Bataljon – 2de
Compagnie -- 4de Legerdivisie NAMEN.
>> vervolg deel 2 >>
“Luik en het voorgeborchte van de hel”
4

Download Report