Syllabus voormiddag kleuteronderwijs

19 FEBRUARI 2014
e
1 INTERNATIONALE
PEDAGOGISCHE
STUDIEVOORMIDDAG
KLEUTERONDERWIJS
Driespan en Nieuwenhove
Childhgood
International week at VIVES campus Tielt / 7th edition
17-18-19-20-21 February 2014
19 februari 2014, voormiddag
Beste directies en leerkrachten, zorgcoördinatoren, bewegingsleerkrachten, … uit onze partner- en
werkplekscholen,
Hartelijk welkom op onze eerste internationale pedagogische studiedag ‘Childhood: child good!’ Het is voor
de eerste keer dat we het werkveld op deze manier betrekken in ons internationaal netwerk. Er ontstond bij de
opmaak van het programma een goede synergie tussen de vragen naar professionalisering van het werkveld en
het internationaal en nationaal aanbod van de hogeschool.
Hierbij vind je een infofiche van elke expert met een artikel en bijkomende informatie. Je kan hiermee verder
aan de slag in het werkveld.
Het is meteen een kans om je internationaal te professionaliseren.
Anno 2014 heeft de lerarenopleiding van de West-Vlaamse provinciestad Tielt (www.tielt.be) een stevige plaats
in de Europese onderwijsruimte en het Afrikaanse continent veroverd We zijn hier uiteraard fier op. Niet alleen
op het gebied van ONDERWIJS, maar ook op het gebied van ONDERZOEK (bacherlorproef en onderzoeksgroepen)
en MAATSCHAPPELIJKE DIENSTVERLENING (navorming) spelen we een belangrijke rol.
Steeds meer studenten (lees meer dan 20% van de afgestudeerden) nemen deel aan intensieve programma’s,
studiereizen, Erasmus + programma’s en ontwikkelingssamenwerkingsprogramma’s. Regelmatig gaan we met
klasgroepen naar onze buurlanden en geven buitenlandse gastdocenten in Tielt een gastcollege. Hiermee
bereiken we de doelstelling dat alle studenten van VIVES campus Tielt een internationale ervaring opdoen.
Daarnaast wordt de expertise van onze eigen docenten in het buitenland sterk gewaardeerd.
VIVES campus Tielt is klaar voor de toekomst. Onze internationale netwerken versterken onze eigen expertise en
verbreden onze kijk op het ruime onderwijsveld. Dit willen we héél graag met je delen.
We hopen dat deze studievoormiddag in de toekomst een vervolg kan krijgen. Graag willen we jullie langs deze
weg nog van harte bedanken voor jullie inzet voor onze studenten in hun groei naar een competente (internationale) leerkracht.
In naam van alle personeelsleden van VIVES campus Tielt wensen we jullie een leerrijke en horizonverruimende
en inspirerende studievoormiddag.
Els Callens
Internationaal coördinator
[email protected]
Patricia Waerniers
campusdirecteur
[email protected]
Johan L. Vanderhoeven
studiegebieddirecteur onderwijs
[email protected]
Childhgood
International week at VIVES campus Tielt / 7th edition
17-18-19-20-21 February 2014
Inhoudstafel kleuteronderwijs
1. Yoga met kleuters - Vanessa Demeulemeester (Be)
2. Schrijfdans - Ragnhilde Oussoren (NL)
3. Oei! Ik groei! Dansen met peuters en kleuters - Maria Speth (NL)
Yoga met kleuters
Vanessa Demeulemeester (BE)
[email protected]
Spreker
Vanuit een zoektocht om kinderen te ondersteunen in het vinden van balans kwam Vanessa Demeulemeester in 2004
bij Helen Purperhart terecht in Nederland. Na het volgen van de opleiding kinderyoga docent vond ze daar voor haarzelf de sleutel om samen met kinderen yoga te beleven.
Via Helen Purperhart verdiepte ze zich verder in Peuteryoga (begeleid door Marjolien Tiemstra , schrijfster van het
boek yoga voor peuters en kleuters) - Awaereness through the body (door Aloka Marti en Joan Sala uit India, in Nederland) - Massage en aanraken bij kinderen, (Helen Purperhart en gastdocenten ) Braingym, (Elly de Wildt-Dienske
Nederland) - Coöperatieve spelen en Sharing Nature, (Earthgames, Nederland)
Ondertussen kan je bij amba-amba (www.amba-ambe.be ) terecht voor vormingen als volwassene, komen wekelijks
tientallen kinderen op kinderyoga-avontuur, trekt ze van school naar school en biedt de gevoelenswinkel een bron van
inspiratie via boeken, muziek, symbolische geschenken.
Inhoud van de sessie
We gaan samen kinderyoga doen, ervaren én ontdekken. Tijdens deze sessie wordt de focus gelegd op yoga voor het
jonge kind (van 2.5 tot 7 jaar). Bewegen, ontspannen, spelen, ademen, aanraken… het komt allemaal aan bod… Durf jij
de uitdaging aan om rond te sluipen als een tijger en je fantasie de vrije loop te laten gaan in de magische wereld van
het kind?
Peuteryoga
De wereld ontdekken, dit is waar het bij peuters om gaat, toch?
Helaas vergeten we als volwassenen heel vaak dat dit voor peuters een heel intensief gebeuren
is. Er komen heel veel prikkels bij hen binnen en natuurlijk hebben ze ook de tijd nodig om die
prikkels allemaal te verwerken. Als die prikkels te belastend worden, dan kan dit leiden tot
boosheid, agressief gedrag, slaapproblemen, peuters waar wij het lastig mee hebben. En net om
de wereld te ontdekken, dingen op te nemen en te verwerken is het belangrijk om goed in je vel
te zitten.
Yoga heeft een positieve werking op het lichaam; denk hierbij aan lichaamshouding, motoriek,
soepelheid van spieren, ademhaling; Het heeft een positieve invloed op zelfvertrouwen, zelf
bewust zijn, concentratie, emotionele groei. Dit geldt zeker zo voor peuters. Yoga ondersteunt
hen bij het ontdekken van hun eigen ik.
Naast al deze voordelen gaat het bij yoga voor peuters ook om het plezier in het ontdekken en
ervaren. Peuters vinden het heerlijk allerlei lichaamshoudingen te onderzoeken, met de adem te
spelen of hun zintuigen te gebruiken. Daarom is yoga zo geschikt voor peuters.
Door al jong met yoga te beginnen, leg je een goede basis voor een gezond en evenwichtig leven.
Het is belangrijk om peuteryoga op eenvoudige, speelse wijze en geheel vrijblijvend aan te
bieden. Wij kunnen aanbieden en stimuleren, maar niet meer dan dat. Een belangrijke factor is
echter onze eigen motivatie, enthousiasme en vooral plezier om met peuteryoga bezig te zijn!
In de lessen is veel aandacht voor regelmaat en herhaling. Een peuter kan zich zo op zijn gemak
voelen, omdat hij weet wat er gaat komen. Iedere les wordt gegeven vanuit een thema passend
bij de belevingswereld van jonge kinderen. We beleven samen kleine avontuurtjes…
Op zoek naar de kabouters die ons helpen met kaboutergym of een ademhalingsoefening. Of
misschien wel lekker even naar het strand, roeien in een bootje en zwemmen in de zee. Maar
natuurlijk jezelf wel eerst insmeren met zonnebrand. …en nog veel meer!
1
De ‘Peuter’yogales:
Net iets anders dan de kinderyogales
We weten dat peuters helemaal in het ‘nu’ leven en dus geen besef hebben van tijd. Daarnaast zijn ze zich nog
helemaal niet bewust van de gevolgen van hun gedrag, van goed of kwaad.Als begeleider van een peuteryogales is het
dan ook heel belangrijk om je voldoende in te kunnen leven, aan te passen, te relativeren en vooral om creatief te zijn.
Daartegenover staat een boeiende, vertederende, verrassende ervaring. Geniet ervan!
Praktisch:

Wanneer kan je yoga doen?
Je kan ieder moment aangrijpen om yoga aan te bieden, als het maar niet vlak na de maaltijd is. Voor de
peuters is het aangenaam, voorspelbaar als je werkt met een aantal riten zoals een klankschaal, een aparte
kaars, een liedje, wierook…die aangeven dat het tijd is voor yoga.
Je kan een vast moment in bouwen, regelmaat zorgt voor herkenbaarheid,wat dan weer zorgt voor
veiligheid, rust.

Waar doe je yoga?
Zorg ervoor dat de ruimte groot genoeg is, veilig en met zo weinig mogelijk prikkels.
Maar laat een minder aangepaste ruimte geen reden zijn om niet met yoga aan de slag te gaan.

Met wie doe je yoga?
Je kan yoga doen met één peuter of met een groepje. Probeer de groep niet groter te maken dan 8, maar
uiteraard is de groepsgrootte afhankelijk van wie de kinderen zijn.
Dwing de kinderen niet om mee te doen als ze dat niet willen. Kinderen mogen zijn zoals ze zijn op dat
moment; De peuter mag zelf bepalen of het wel of niet mee wilt doen met wat er aangeboden wordt.
Hou er rekening mee dat zelfs bij peuters die niet meedoen, er innerlijk van alles ‘beweegt’. Je mag hier de
waarde zeker niet van onderschatten.
Geef ruimte aan de eigen inbreng van de peuter. Zo stimuleer je gevoelens van eigenwaarde en
zelfvertrouwen en geef je ruimte aan fantasie en creativiteit.
Je kan er ook voor kiezen om ouders of ander begeleiders te laten meedoen.

Herhaling, herhaling, herhaling.
Net door heel vaak dezelfde yoga-oefeningen te doen creëer je voorspelbaarheid. Deze voorspelbaarheid
brengt peuters naar een diepere ontspanning. Ze hoeven niet meer zo nieuwsgierig te zijn naar wat zal
gebeuren. Ze kunnen zich helemaal overgeven aan het moment.
Je kan niet verwachten dat de peuters lang in dezelfde houding blijven zitten. Herhaal de oefening liever een
aantal keren na elkaar.
2
Lesonderdelen en hun doelen
-
yogahoudingen:
o bewuster worden van het lichaam
o voelen wat er in het lichaam gebeurt(waar liggen de grenzen en wat neem ik waar)
o versterken en soepel maken van het lichaam
o op de juiste manier leren ademen en de adem en de beweging op elkaar afstemmen
o spanning in het lichaam verminderen,
o bewuster worden van het lichaam
o loslaten van overtollige energie
-
ademhalingsoefeningen
o door bewust te ademen kom je beter in contact met jezelf
o minder vatbaar voor verkoudheden
o een gunstige werking op slaapproblemen
o bewust worden van adem
-
zintuigen
o bewust worden van je gevoel en je emotie waardoor je meer controle krijgt over je denken, meer rust in
jezelf en meer zelfkennis krijgt. En concentratievermogen en je geheugen verbeteren
-
klanken, mantra, liedjes, versjes
o experimenteren met de eigen stem
o ervaren van trillingen op verschillende plaatsen van je lichaam
o leren stem geven aan…
-
spelletjes:
o ontwikkelen van je fantasie, originaliteit en improvisatievermogen
o risico’s durven nemen die je in het dagelijkse leven minder snel zou nemen
o nieuwe inzichten en zelfvertrouwen krijgen, waarmee je de dagelijkse realiteit beter aan kan
Spelletjes zonder winnen en verliezen, het gaat om samen ontspannen, concentreren, vreugde en plezier
Uitdagend en eenvoudig
-
massage en aanraakspelletjes:
o ontspanning
o contact leren maken
o leren anderen te vertrouwen door je over te geven
o leren aanraken en aangeraakt worden
-
verhalen:
o tegemoet komen aan de fantasierijke behoefte van kinderen
o de realiteit verbinden met de onzichtbare wereld van kinderen
o verhalen en sprookjes leren kinderen eerlijkheid en oneerlijkheid, waarheid en leugen te onderscheiden
en te herkennen.
3
Een voorbeeldles:
1. Warming-up:
cd: minidisco 2, nr 6 tsjoe tsjoe wa
2. Aandacht:
Je hebt een koffertje mee met meubeltjes uit het poppenhuisje eruit.
Van wie zouden deze meubeltjes zijn?
Je legt er een doek op, je neemt snel iets weg.
Wat is er verdwenen?
3. Gewrichtendans kaboutergym + loskloppen
handen draaien, armen zwaaien, voeten stampen, billen schudden, knieën buigen. gewone muts, kaboutermuts
4. Ademhalingsoefening:
Kabouterbaardjes blazen (witte watjes)
Kabouterbuik voelen (bij jezelf voelen of met knuffel op de buik)
De kabouterlach (lachtrap)
(dirk scheele, liedjesspeeltuin 2 nr 7 lachen)
5. Zonnegroet
6. Bloemknoppen gaan open
(cd deuter: sun spirit)
Je zit rechtop.
Maak vuisten met je handen- de bloemknopjes zijn helemaal dicht.
Je laat je vingers was losser: je handen zijn ontspannen
Vouw dan langzaam je handen openen, net als een bloem die zijn blaadjes opent, tot je vingers helemaal gestrekt
zijn
Zithouding: de bloem
4
7. Op stap in het bos
De kabouters en de reus
Cd/boek: bewegen en ontspannen met muziek
De wandelende boom
Cd: spelenderwijs nr 1
wandel met de dieren
cd: de liedjesspeeltuin 4 , dirk scheele en peter nr 2
8. Asana
De vogel, de muis, de poes, de slang, de hond, de kikker, de vlinder
Gebruik hiervoor speelgoeddiertjes om de oefening visueel te ondersteunen. Het is niet nodig om al deze dieren
in een les aan te bieden. Je kan beginnen met een viertal en dan per keer een diertje erbij. Je kan het
ondersteunend doen met een liedje of een versje
9. Aanraken:
hansjepansje kevertje die klom eens op een hek
neer viel de regen, die spoelde alles weg
op kwam de zon, die maakte alles droog
hansjepansje kevertje die kom toen weer omhoog
10. Paddestoelengroet
(eigen versie, geïnspirereerd op de plop-dans en de zonnegroet)
Draai een keer in het rond
Stamp met je voeten op de grond
Zwaai je armen in de lucht
Laat je hangen met een zucht
Maak je klein, wees heel stil
Als je de kabouters horen wil
5
11. liedje kabouter pinnemuts
12. ademhaling:
De kabouters hakken hout voor het vuur, ze blazen het vuur aan, ze warmen hun handen en hun voeten. Ze
ademen eens heel goed in en uit.
De kabouters hebben hard gewerkt en gaan nog even rusten op het mos.
Een kaboutergaapje
Oogjes dicht, nog even rustig blijven liggen.
Wens je ook met Kinderyoga aan de slag te gaan dan kan ik volgende boeken aanbevelen:
-
het yoga avontuur voor kinderen: Helen Purperhart
het kinderyoga dierentuinavontuur: Helen Purperhart
de kinderyoga dierenkaartjes: Helen Purperhart
het kinderyoga kleurboek: Helen Purperhart
yoga voor peuters en kleuters: Marjolein Tiemstra
spelenderwijs (boek en ook cd): Ellen-Noor Langeslag
de wensster en relax kids: twee boeken met meditaties voor
kinderen
- werken met de zintuigen: het grote snoezelboek: Joep Derie
en Ronny van Oosthuyse
- bewegen en ontspannen met muziek
Er zijn ook een aantal goede cd’s op de markt waar het kind zelf yoga kan mee doen:
- het kinderyoga oerwoudavontuur: Helen Purperhart
- magische avonturen: visualisaties voor kinderen: Helen
Purperhart
- het bloemenelfje en de vlinder: Briony
Een leuke mantra cd voor kinderen:
- mantras for the young at heart. Sarva antha and children.
Indien u meer informatie wenst rond de lessen, yoga-artikelen,
Yogalessen voor kinderen of kinderyoga-vorming voor de grote mensen, yoga voor tieners, sunwise begeleidingen, bezinning,…
je kan mij steeds contacteren op tel 056/726849 of
via [email protected] en via facebook
vormingen voor kinderopvang zijn steeds in samenwerking met vdko Vilvoorde.
dank, Vanessa
6
basishouding
het is te gek!
maak een cirkel
heel erg rond
stamp met je voeten
op de grond
ik draai...
ik strek
ik ga nu lopen,
hand voor hand
ik buig
zo ben ik een olifant
ik maak me klein,
dat voelt zo fijn
ik maak me lang
zo ver ik kan
Deze zonnegroet komt uit het boek ‘spelen met yoga’ van Danielle Bersma en Marjoke Visscher, uitgeverij Panta Rhei. De tekst werd een beetje aangepast aan het Vlaamse taalgebruik.
DE WANDELENDE BOOM
1) mantra effect :
# door de herhaling kom je in een patroon waarbij je uit je denken kan stappen
2) groepsverbindend :
# cfr het effect van een kampdans, schooldans,…
3) voeten op de grond:
# Door het stampen worden de zenuwuiteinden in de voetzolen krachtig gestimuleerd en
deze prikkeling wordt door de zenuwbanen aan de hersenen doorgegeven en stimuleert daar
gebieden die over opmerkzaamheid, alertheid en kracht gaan
# Het gelijkmatige ritme werkt ook door op andere organen die een regelmatig ritme nodig
hebben, zoals het hart. De hartslag wordt meteen krachtiger. Je wordt er frisser, sterker en
moediger door.
4) handen in de lucht
# Borst wordt verbreed en opent zich, door deze verwijde borstkas is er meer
zuurstofopname mogelijk
# Wanneer je je lang maakt sturen je zenuwbanen het emotiecentrum in de hersenen de
boodschap: ik mag er zijn en voel me zelfbewust
# Wijdbeens staan: als je met beide voeten stevig op de grond staat, komt de boodschap
binnen bij je hersenen: ik ben in balans, ik kan tegen een stootje. Wijdbeens staan geeft een
mentale oppepper bij alle onzekerheden en conflicten
5) maak een regenboog
# Wanneer armen mogen swingen, krijgt het hele lichaam ‘schwung’, evenals je stemming
en daadkracht. Je krijgt dus vleugels, moed en vertrouwen
# Regenboog = chakrakleuren
We maken verbinding, met onszelf, elkaar, onze omgeving…
6) met een diepe zucht
# Kaakgewricht losmaken: vergroot zelfvertrouwen en kalmte
# Diepe ademoefening om los te laten wat je niet meer nodig hebt
7) glimlachen
# Gezichtsspieren zijn veel meer ontspannen als je glimlacht. De zij- en bovenwaartse
beweging van lippen en mondhoeken maakt ook het kaakgewricht los.
# De zenuwen brengen als boodschap naar het emotiecentrum in de hersenen: mentale
ontspanning = kalm en gelukkig
# Gelukshormonen worden verspreid over het hele lichaam, hartverwarmend…
SPELENDERWIJS: cd en boek – Ellen Noor Langeslag
Het liedje "de wandelende boom" stamt af van "The Walking Tree" van Kailash Kokopelli.
KOP OP! Het kleine survival-boekje, body2Brain-Methode, Claudia Croos-Müller
Indien u meer informatie wenst rond de lessen, yoga-artikelen,
Yogalessen voor kinderen of kinderyoga-vorming voor de grote mensen, yoga voor tieners,
mindfulness, heartfulness en playfulness, labyrintwerk, begeleidingen, bezinning,…
je kan mij steeds contacteren op tel 056/726849 of
via www.amba-amba.be
Vormingen voor kinderopvang zijn steeds in samenwerking met vdko Vilvoorde.
Vormingen voor onderwijs steeds in samenwerking met Eekhoutcentrum, Kortrijk
dank, Vanessa
Kinderyoga,
Avontuurlijk ont-moeten…
De hedendaagse manier van leven wordt sterk beheerst door wat er allemaal te doen is. Door alle
verplichtingen blijft er nauwelijks tijd over voor rust om gewoon jezelf te zijn. Kinderen worden ongewild
meegezogen in het jachtige dagelijks leven van de volwassenen. Daardoor is het niet zo verwonderlijk dat
zij soms onrustig en overactief worden, of juist stilletjes en naar binnen gekeerd.
In de tijd dat kinderen het ‘druk’ hebben, biedt yoga een tegenwicht aan de overvolle gedachtewereld en
aan al die dingen die moeten. Het is belangrijk dat ze zich vroeg bewust worden van hun innerlijke kracht
en intuïtie.
Yoga is een weg om tot harmonie, inzicht en balans te komen. Om gedachten onder controle te houden en
onnodige lichaamsspanningen los te laten.
De diepere gedachten achter yoga zal de kinderen wellicht ontgaan, maar dat geeft niet, het belangrijkste
is dat ze het leuk vinden en dat ze bezig zijn met zichzelf, hun lichaam, zelfontwikkeling en hun omgeving.
Ze leren niet alleen zichzelf te ontspannen en concentreren, maar ook hun gevoelens te herkennen.
Hierdoor groeit hun eigenwaarde, hun zelfvertrouwen, hun creativiteit en blijft de originaliteit van elk
kind bewaard.
Kinderyoga is anders dan yoga voor volwassenen; terwijl volwassenen zich naar binnen keren om zichzelf
weer te leren kennen, hebben kinderen ruimte nodig om zich te manifesteren, uitdrukking te geven aan
wie ze zijn.
Kinderyoga is dan ook beweging, is dynamisch. Spelend bewegen, ontwikkelen, af-wikkelen, los en
onbevangen, anders wordt het in-gewikkeld. Yoga biedt kinderen de hulpmiddelen, die ze de rest van hun
leven bij zich dragen.
Dus in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt is kinderyoga niet zomaar “stilzitten”. Door de oefeningen
in spelvorm te doen en met thema’s te werken sluit een les mooi aan bij de belevingswereld van de
kinderen. Via de ervaring van het spel en de aandacht die daaraan wordt besteed, creëer je aandacht voor
de fysieke en emotionele kant. Alle yoga-elementen komen op een leuke, vrolijke en speelse manier aan
bod; Yoga brengt oefenen en spelen naar elkaar toe. Het kind voelt de balans tussen beweging en rust.
Tussen spanning en ontspanning. Eenheid tussen lichaam en geest.
Maar in de lessen
worden naast de traditionele yogahoudingen tal van technieken gebruikt. Van kringgesprekken tot
expressietechnieken en spelletjes. De oefeningen zijn leuk voor de kinderen en waardevol voor het
verbeteren van het bewegen en reactievermogen, waarneming, zelfvertrouwen, concentratie,
zelfbewustzijn, expressie, inlevingsvermogen en samenwerkingontspanning, concentratie, ademhaling,
meditatie, zelfbewustzijn en visualisatie.
Kinderyoga is bedoeld voor alle “kinderen “van 3 tot 12 jaar. Bij kinderyoga gaat het om het plezier. Er is
geen sprake van competitie en de kinderen zijn vrij om hun eigen grenzen te bepalen. Yoga is geen
wedstrijd, je doet het nooit fout. Kinderyoga is goed voor ELK kind. Ze hoeven geen problemen te hebben
om met yoga bezig te zijn. Yoga kan echter wel een positief effect hebben op kinderen die last hebben van
concentratie- problemen, slecht slapen, nervositeit en kinderen die overactief of juist erg naar binnen
gekeerd zijn.
Dat wat aandacht krijgt, groeit….
1
De yogales:
Een yogales is geen leerdoel op zich. Het is belangrijk dat de kinderen plezier hebben waarin aandacht en
respect voor elkaar centraal staat.
Gebruik een aantal riten die voor de kinderen verwijzen naar de yogales. Zoals een klankschaal, een aparte
kaars, een liedje, wierook…
Yogamatjes bieden de kinderen hun eigen veilige ruimte
Dwing de kinderen niet om mee te doen als ze dat niet willen. Kinderen mogen zijn zoals ze zijn op dat
moment; mocht het toch storend zijn, dan kan je het kind een alternatief aanbieden. Even uit de groep om
mandala’s te kleuren vb; maar formuleer het niet als straf,dit is niet de bedoeling. Instaleer het
mandalahoekje op voorhand, het maakt dan deel uit van de yogales. Dit komt al helemaal anders over.
Als kinderen het moeilijk hebben om de ogen dicht te houden, kan het helpen hen te laten focussen op een
vlammetje. Als de groep niet te groot is, kan elk zijn eigen vlammetje hebben. Wel voorzichtig zijn
natuurlijk.
De yoga-oefeningen moeten altijd gemakkelijk uit te voeren zijn. Het lichaam moet probleemloos in de
houding kunnen blijven zonder bewuste inspanning. Het is belangrijk dat ze hun eigen grenzen leren
kennen en zelf voelen hoelang een bepaalde houding kan aangehouden worden.
Om de yogabalans erin te houden is het aan te bevelen om in je les de volgende onderdelen te laten
terugkomen: meditatie, yogahoudingen, ontspanningsoefeningen en ademhalingsoefeningen.
De verschillende lesonderdelen hebben hun eigen specifieke doel:
yogahoudingen:
o
o
o
o
o
o
o
bewuster worden van het lichaam
voelen wat er in het lichaam gebeurd (waar liggen de grenzen en wat neem ik waar)
versterken en soepel maken van het lichaam
op de juiste manier leren ademen en de adem en de beweging op elkaar afstemmen
spanning in het lichaam verminderen
bewuster worden van het lichaam
loslaten van overtollige energie
visualisatie :
o
o
o
op verschillende wijzen naar zichzelf, de ander en de omgeving leren kijken
het dagelijkse leven even buiten sluiten
gevoelens leren herkennen en verwoorden
2
meditatie:
o
bewust worden van je gevoel en je emotie waardoor je meer controle krijgt over je denken,
meer rust in jezelf en meer zelfkennis krijgt. En concentratievermogen en je geheugen
verbeteren
klanken, mantra:
o
o
o
experimenteren met de eigen stem
ervaren van trillingen op verschillende plaatsen van je lichaam
leren stem geven aan…
kringgesprek:
o
o
o
o
je veilig leren voelen door verlegenheid en onzekerheid te overwinnen
je bewust worden van jezelf en je omgeving
leren relativeren, luisteren en respecteren
filosoferen
spelletjes:
o ontwikkelen van je fantasie, originaliteit en improvisatievermogen
o risico’s durven nemen die je in het dagelijkse leven minder snel zou nemen
o nieuwe inzichten en zelfvertrouwen krijgen, waarmee je de dagelijkse realiteit beter aan kan
Spelletjes zonder winnen en verliezen, het gaat om samen ontspannen, concentreren, vreugde en
plezier. Uitdagend en eenvoudig
massage en aanraakspelletjes:
o
o
o
o
ontspanning
contact leren maken
leren anderen te vertrouwen door je over te geven
leren aanraken en aangeraakt worden
verhalen:
o
o
o
tegemoet komen aan de fantasierijke behoefte van kinderen
de realiteit verbinden met de onzichtbare wereld van kinderen
verhalen en sprookjes leren kinderen eerlijkheid en oneerlijkheid, waarheid en leugen te
onderscheiden en te herkennen.
3
Een voorbeeldles:
Warming-up:
CD: LEKKER DANSEN, NR 6 TSJOE TSJOE WA
tsjoe tsjoe wa
met navoelen
Gewrichtendans, loskloppen
CD: RHYTM-TIME WORLD PERCUSSION, NR 1
Asana
Van muis tot boom
De slang ligt rustig in haar holletje, Hij hoort een geluid boven de grond en komt langzaam omhoog.
Met een sissend geluid komt de slang naar buiten. Hij kijkt naar links over zijn schouder en daarna
naar rechts over zijn schouder; de slang komt terug in zijn holletje en rust uit.
Vanuit deze houding wordt je een poes die ligt te slapen. Je wordt wakker en komt omhoog en
miauwt. Holle rug, bolle rug. Je hoort een hond aankomen en je springt omhoog. Je doet de
hondenstretch. De hond verandert in een kikker en springt naar voren. Blijf even zitten in de hurkzit
en stel je voor dat je een zaadje bent dat wacht om te groeien. Als de zon opkomt begin je te groeien
tot een grote sterke boom; eerst komen je armen ophoog en dan je lichaam, tot je rechtop staat met
gespreide armen.
De wandelende boom
CD: SPELENDERWIJS NR 1
Na het dansen kan je de kinderen laten stilstaan, een plaatsje zoeken in het bos waar ze willen
groeien. Stevig in de grond. Geen windstoot kan je omver krijgen.
Dansen met de dieren
CD: DE LIEDJESSPEELTUIN 4: IK LOOP, IK LOOP
4
Meditatie
Warmte voelen
CD; DEUTER: SUN SPIRIT
De kinderen zitten in kleermakerszit met gesloten ogen;
stel je voor dat de zon boven je hoofd schijnt. Je voelt je lichaam warm worden; je gezicht
je borst
je buik
je billen je armen
je handen
je benen
en je voeten.
je keel
Als je lichaam helemaal is opgewarmd blijf je nog even navoelen; als je weer wakker wordt merk je dat de
warmte van de zon al weer wat minder is geworden.
We gaan verder met onze wandeling…
De Zonnegroet
Aanraken
hansjepansje kevertje die klom eens op een hek
neer viel de regen, die spoelde alles weg
op kwam de zon, die maakte alles droog
hansjepansje kevertje die kom toen weer omhoog
Visualisatie
op de boerderij CD: ON THE FARM, NATURAL SOUNDS, NR 18
de zon schijnt… en je loopt in de weide. Je voelt het gras dat langs je voeten strijkt, overal om je heen
staan gekleurde bloemen
Er is een zachte wind, die langs je wangen blaast.
Je hoort de
vogels in de lucht. Er komen er een paar naar je toe en ze groeten je
naast je in het gras hoor je de krekels en verder in de sloot hoor je de kikkers kwaken.
Je luistert naar de dieren die vlakbij je in de weide zijn. Jij beslist zelf hoe dicht ze mogen komen.
Je wordt langzaam wakker als je de hond van de boer hoort blaffen.
Je beweegt je armen, je benen, je ademt diep en komt langzaam weer recht.
5
Tekenen + gesprek
CD: MUSIC FOR YOGA NR 6 VARIATIONS ON PACHELBEL
regendruppelmassage
CD DEUTER, EAST OF THE FULL MOON
een kind ligt in het midden en de andere kinderen zitten er om heen. Voor je begint vraag je aan het
kind waar het niet wil aangeraakt worden. Daarna leggen de kinderen langzaam hun handen op de
benen, armen en rug en beginnen zachtjes op het lichaam te tikken. Als variatie kun je het laten
hagelen en stormen door iets harder te tikken en het kind zachtjes heen en weer te schudden.
massage-lied
CD: SPELENDERWIJS; NR 2
de kinderen gaan op een rij achter elkaar zitten. Als er genoeg kinderen zijn kan dit in een gesloten
cirkel.
En dan masseren.
de knuffelkaartjes of de eigenwijsjes
en nog veel andere soorten van kaartjes kunnen op verschillende manieren gebruikt worden.
je kan ze gebruiken om met de hele klas gedurende de hele dag aandachtig voor te zijn, of de hele
week.
Je kan voor elk kind een eigen kaartje gebruiken.
Je kan ze zelf laten trekken of er heel bewust één uitkiezen waar een kind op dat moment een
boodschap aan heeft. Als troost of als oppepper of…
Om samen over te praten, te filosoferen,…
Je kan er alle kanten mee uit…
6
Wens je ook met Kinderyoga aan de slag te gaan dan kan ik volgende boeken aanbevelen:
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
yoga met je kind: Mark singleton
yoga voor kinderen: Liz Lark
het yoga avontuur voor kinderen: Helen Purperhart
het kinderyoga dierentuinavontuur: Helen Purperhart
de kinderyoga dierenkaartjes: Helen Purperhart
de kindermeditatiekaartjes: Helen Purperhart
de kindermassagekaartjes: Helen Purperhart
yoga voor peuters en kleuters: Marjolein Tiemstra
spelenderwijs: Ellen-Noor Langeslag
de wensster en relax kids: twee boeken met meditaties voor kinderen
Er zijn ook een aantal goede cd’s op de markt waar het kind zelf yoga kan mee doen:
o
o
o
het yoga-avontuur : Balance and Harmony
het kinderyoga oerwoudavontuur: Helen Purperhart
magische avonturen: visualisaties voor kinderen: Helen Purperhart
Een leuke mantra cd voor kinderen:
- mantras for the young at heart. Sarva antha and children.
Indien u meer informatie wenst rond de lessen, yoga-artikelen,
Yogalessen voor kinderen of kinderyoga-vorming voor de grote mensen, yoga voor tieners, sun-wise
begeleidingen, bezinning…
Je kan mij steeds contacteren op tel 056/726849 of via [email protected] of via facebook
vormingen voor kinderopvang zijn steeds in samenwerking met K+ Vilvoorde.
Vormingen voor onderwijs zijn steeds in samenwerking met Eekhoutcentrum, Kortrijk
dank, Vanessa
in bijlage een versie van de zonnegroet.
7
Zonnegroet uit het boek Het Yoga-Avontuur Voor Kinderen | Helen Purperhart
Schrijbelen met schrijfdans
Ragnilde Oussoren (NL)
[email protected]
Spreker
Ragnhilde A. Oussoren is auteur en uitgever van de methode Schrijfdans die in het lager onderwijs in Nederland en
Belgie wordt gebruikt en in 7 talen is uitgegeven.
Doel: De peuter en kleuter op natuurlijke en sensomotorische wijze contact te laten maken met een schrijfoppervlak
d.m.v. bewegingen in de lucht en op het platte vlak, ondersteund door muziek en zang.
Inhoud van de sessie
De unieke kenmerken van Schrijfdans, de kindgerichtheid, het aanspreken van de emoties die direct in bewegen
worden uitgedrukt en het niet-prestatiegericht bezig zijn, maken het bij uitstek geschikt om al bewegend in de lucht en
schrijbelend op een oppervlak er op zeer jonge leeftijd mee te beginnen. Een absolute voorwaarde voor het leggen van
de basis voor het schrijven van letters en cijfers!
Peuter-en kleuterschrijfdans is geheel gebaseerd op de thema’s van Schrijfdans 1 ( 5-9 jaar) en dus een goede voorbereiding daarop. Het omvat negen thema’s, elk met een ‘Thuis’- en een ‘Pretpark’-variant. Ieder thema bestaat uit: een
verhaaltje, een bijpassend liedje met bewegingen in de lucht, schrijbel-suggesties en spelen met het thema . De liedjes
zijn speciaal gecomponeerd voor Peuter- en kleuterschrijfdans.
Op de workshop zullen wij enkele thema’s uitvoeren met muziek, beweging en zang en met verschillende sensomotorische materialen op het oppervlak. DVD beelden laten de toepassingen in het klaslokaal zien.
Op de workshop zijn wij vooral praktisch bezig en kruipen we in de huid van het jonge kind!
www.schrijfdans.nl Ragnilde Oussoren
1.
OVERZICHT Peuter- en Kleuterschrijfdans
bewegen en schrijbelen met liedjes
Handleiding (116 blz), CD (44 tracks) en DVD (52 min.) met 20 gekleurde vertelplaten
Schrijbelen = de ontwikkeling van kriebelen en krassen naar de meest
elementaire basisbewegingen. Dat doen we door te ervaren en ontdekken, in de
lucht, op bord en papier, met glijverf en glijklei, scheerschuim en zand en we
maken met muziek alles weer schoon!
De rijk geïllustreerde handleiding van Peuter- en Kleuterschrijfdans begint met
een inleiding waarin het schrijbelproces uitgebreid wordt toegelicht. Daarna
volgen 10 Liedjesthema’s Thuis en 9 liedjesthema’s Pretpark.
Ze zijn een voorbereiding op de thema’s in Schrijfdans 1 en hierin vinden we
overeenkomsten in uitdrukkingen en basisbewegingen.
Liedjesthema’s
Thuis
1.Zandbergje
rechte op- en neergaande en slingerende
‘boot’- of wiegbewegingen
spelen met zand en water, nat en droog ervaren
2.Kringeli-Krangeli slingerende bewegingen en lijnen,
de weg zoeken of kwijtraken, oriënteren en thuiskomen
3 Pannenkoeken ronde bewegingen, doorgaande melodie
dik, vol, opgeblazen, duizelig
4. De Trap
hoekige bewegingen, maat en tellen
hoog - laag, rij en regelmaat
5. Speelgoedtrein
lusbewegingen naar boven en naar
beneden, snel en langzaam,
beneden op de grond en bovenin de lucht
6. Kriebelbladeren
vrije en gerichte (pak)-bewegingen
vast op de grond en los in de lucht
7. Kleine Waterglijbaan golvende bewegingen water, beweeglijkheid, rustig of
woest, hoog en laag
8. Regenboog
boogbewegingen
bogen, staan, veiligheid en bescherming
9. Zonnetje
ronde en rechte bewegingen vanuit een
punt of een centrum
warmte en koude, zomer en winter, dichtbij en ver
weg,‘ik en de ander’
10.Recht-krom-boos-blij
rechte en ronde, vaste en vrije bewegingen
vastheid, veranderlijkheid, aanpassen, gevoelens en
emoties
Pretpark
1. Watermolen 2. Kronkelautootje 3. Carrousel 4. Optocht 5. Luchttrein
6.Lichtjesboom 7. Grote Waterglijbaan 8. De Poort 9. Lieve Zon, Lieve Maan
De handleiding geeft bij ieder thema:
* Een verhaaltje over Jojo en Mima
* Het liedje met de muzieknoten
* Bewegingen in de lucht en op het schrijbeloppervlak
* Een rubriek ‘Spelen met het thema’
Iedere peuter of kleuter blijft in zijn eigen speelwereld. Met de richtingen naar
boven, naar onderen, naar links en rechts, en met de bewegingen heen en weer,
rond, kronkelend en golvend kan al veel geschrijbeld en gespeeld worden.
•
•
•
Bij de Thuisthema’s is ook nog een rubriek ‘Uitdrukkingen op het
schrijbeloppervlak’ toegevoegd met verklaringen voor de leerkracht over
psychomotorische werking gebaseerd op het grafologische gedachtengoed
en enkele belangrijke punten die van toepassing zijn op het betreffende
liedje.
Alle liedjes staan tweemaal op de muziek-CD, één keer met koor, één keer
instrumentaal.
De DVD laat beelden zien bij tien liedjesthema’s en geeft een goede
indruk van hoe we met de jonge kinderen schrijfdansen en schrijbelen.
2.
Even VERDIEPEN : schrijfdans
1. Wat is Schrijfdans?
Schrijfdans is een schrijfmethodiek en schrijfmethode bestemd voor alle
kinderen van het primair onderwijs, ook voor kinderen met een lichamelijke of
geestelijke beperking. Schrijfdans wil kinderen leren schrijven vanuit hun eigen
emoties en hun eigen natuurlijke bewegingen, met hun eigen ‘zwaai en draai’. Het
bewegen vanuit de eigen emoties staat steeds voorop. Een goede vorm, een
‘mooie’ letter, kan immers pas tot stand komen als de basisbeweging volledig vlot
en vloeiend verloopt en met voldoende zelfvertrouwen wordt uitgevoerd.
Schrijfdans laat kinderen, voordat ze, om een voorbeeld te noemen, de letter o
gaan schrijven, de o eerst goed voelen, horen en ervaren. De bewegingen worden
daarom eerst geoefend in het groot en in de lucht.
Pas daarna gaan we schrijbelen, schrijftekenen en schrijven, waarbij dezelfde
(schrijf)bewegingen die eerst in de lucht werden uitgevoerd, hun spoor kunnen
achterlaten op bord of papier of op een ander schrijfoppervlak. Het
(schrijf)bewegen op klanken,geluiden en muziek zorgt ervoor dat die o rond kan
worden en kan blijven, zodat je hem op den duur ook kleiner kan maken, zonder
inzet van je wil of prestatiedrang,dus zonder de vorm te forceren of te hard op
je schrijfinstrument te drukken. Dan pas schrijf je de o gewoon lekker rond en
gezond en is de o jouw persoonlijke o geworden!
Schrijfdansen is niet los te denken van muziek en liedjes, rijmpjes en spelletjes.
De basisbewegingen worden op speelse wijze geautomatiseerd en
ingeprogrammeerd en in het motorische centrum in de hersenen opgeslagen
waardoor het aanvankelijk schrijven met minder krampachtigheid en frustraties
kan verlopen en een blijvend plezier geeft.
Alles is er op gericht om te zorgen dat de kinderen zich goed in hun lijf voelen.
Niets is verkeerd, iedere uitdrukking is een goede uitdrukking. Al wordt het
papier verscheurd en verfrommeld of boos weggegooid, zelfs dat is niet
verkeerd, het kind gooit nu immers zijn frustratie weg! Bewegen van binnenuit
inclusief emotionele belevingen en gekoppeld aan de eigen fantasiewereld,
daartoe biedt Schrijfdans ruime mogelijkheid en dàt is bij uitstek bevorderlijk
voor het leren schrijven!
Bij Schrijfdans staat het kind in het centrum, zijn innerlijke beleving is steeds
de grote leidraad.
2. Peuter- en Kleuterschrijfdans
De unieke kenmerken van Schrijfdans, de kindgerichtheid, het aanspreken van
de emoties die direct in bewegen worden uitgedrukt, en het nietprestatiegericht bezig zijn, maken het bij uitstek geschikt om er al op jonge
leeftijd mee te beginnen. Met Peuter-en Kleuterschrijfdans kunnen we al
beginnen in de peuterspeelzaal. Peuter- en Kleuterschrijfdans omvat negen
thema’s. In elk thema staan bepaalde basisbewegingen centraal, die steeds in
twee varianten zijn uitgewerkt, één keer Thuis
en één keer in het Pretpark. Voor een uitgebreider overzicht zie het schema
verderop in deze inleiding. Zowel bij de Thuis- als bij Pretpark-varianten hoort
een liedje op de CD. Alle liedjes zijn speciaal voor Peuter- en Kleuterschrijfdans
gecomponeerd. Van alle liedjes is bovendien de instrumentale, niet-gezongen
versie op de CD beschikbaar.
In de handleiding vindt u steeds een inleidend verhaaltje en de tekst van het
liedje met suggesties voor de bewegingen in de lucht en voor het schrijbelen.
Ook is er steeds een rubriek ‘Spelen met het thema’ met ideeën voor spelletjes
en het werken met zintuiglijk materiaal.
De handleiding bevat vele illustraties die eenvoudig door de leerkracht of
begeleider zijn na te tekenen, zodat de kinderen er bijvoorbeeld omheen kunnen
schrijbelen.
3. Bewegingen in de lucht
De meeste bewegingen kunnen staand, lopend, zittend of zelfs liggend
uitgevoerd worden. Doorgaans is voor de ‘loopbewegingen’ ook een zittend
alternatief aangegeven. De begeleider zal weinig moeite hebben met de
eenvoudige teksten en melodietjes van de liedjes en de bijbehorende
beschrijvingen van de bewegingen in de lucht. Maar voor sommige peuters en
kleuters kunnen de bewegingen aanvankelijk onwennig zijn. Dat is niet erg.
Allereerst gaat het er dan om het algemene bewegen op gang brengen door te
horen, te zien, te imiteren, te ervaren en te beleven. We laten de muziek dan
bijvoorbeeld eerst liever uit, en oefenen de basisbewegingen (bijvoorbeeld
recht of krom lopen, de polsen of handen draaien) eerst afzonderlijk. We
begeleiden de bewegingen dan eerst met ons eigen stemgeluid.
De peuters die nog helemaal niet mee willen doen laten we gewoon toekijken, op
de grond liggen ‘spartelen’ of hun eigen weg vinden. Meestal gaat het kind na een
tijdje vanzelf toch meedoen. Forceren heeft geen zin, dat is bij het
schrijfdansen nooit de bedoeling.
Het bewegen met het hele lijf is altijd een voorbereiding op het schrijbelen of
schrijfbewegen op het zelfgemaakte bord, op papier of op een ander schrijbeloppervlak.
Ook tijdens het bewegen op het schrijbeloppervlak kunnen de bewegingen spontaan
overgaan door de armen in de lucht te bewegen of te gaan staan, lopen of dansen.
4. Bewegen op een schrijbeloppervlak
‘Schrijbelen’ is een Schrijfdanswoord en betekent krassen, kronkelen, kringelen,
ervaren en experimenteren op een schrijbeloppervlak. Schrijbelen doe je met
een schrijbelinstrument op een schrijbeloppervlak, waarbij zowel instrument als
oppervlak heel ruim kunnen worden opgevat. ‘Vingerdansen’ bijvoorbeeld, is
schrijbelen met je vingers, gewoon op het tafelblad, op het bord, op de rug van
een ander of op het eigen lijf. Vingerdansen over zojuist gemaakte
‘schrijbelarijen’ slijpt de beweging
nog weer eens in, met vingerdansen kunnen we meteen de herhaling inzetten.
Het ‘Fingerspitzengefühl’ zoals onze Duitse buren zeggen, oftewel het gevoel in
de toppen van je vingers, wordt gestreeld en dat geeft weer bijzondere
signaaltjes naar het grote programma in je hersens.
We bieden de kinderen liefst een grote diversiteit aan schrijbelinstrumenten en
Schrijbeloppervlakken aan.
5. Twee handen
Evenals het ‘schrijftekenen’ in de basismuziekthema’s van Schrijfdans 1, doen wij
het ‘schrijbelen’ zoveel mogelijk met beide handen omdat dit een natuurlijke
aanleg is bij het jonge kind maar ook omdat we op deze wijze beide
hersenhelften stimuleren. De linker- en rechterhersenhelft hebben
verschillende functies die we in ons hele leven 13 nodig zullen hebben. Hoewel
links- respectievelijk rechtshandigheid zich al vanaf het tweede jaar gaat
ontwikkelen, de zgn. ‘lateralisatie’, geven we beide handen voorlopig nog gelijke
kansen. Met de bewegingen in de lucht en op het schrijbeloppervlak is daarvoor
alle gelegenheid.
6. Inslijpen
Basisbewegingen op het schrijbeloppervlak kunnen langzaam of snel, groot of
klein, met harde of zachte druk, rond of recht, enz. uitgedrukt worden. Dit doen
we altijd met zoveel mogelijk verschillende kleuren. In de Schrijfdans
terminologie wordt het herhalen van de bewegingen met verschillende kleuren
over elkaar ‘inslijpen’ genoemd.
We kunnen dit vergelijken met een rivier die jarenlang langs de rotsen glijdt,
stroomt of buldert en een vorm inslijpt. Zo zal ook het schrijbelen op den duur
persoonlijke vormen (uiteindelijk letters!) teweegbrengen door de geheel eigen
‘zwaai-en-draai ‘die het kind aan zijn bewegingen geeft.
Deze eigen ‘zwaai-en-draai’ komt tot stand door het herhaaldelijk oefenen van
de ooghand- oor-coördinatie: het kind neemt met zijn ogen waar wat er op het
schrijfoppervlak ontstaat, voelt en ervaart het met zijn handen en hoort de
begeleidende klanken, geluiden en muziek.
7. Ervaren en emoties
Schrijven is inherent verbonden met emoties. Dit verband blijkt misschien nog
wel het duidelijkst als de emoties geblokkeerd zijn. De lettervormen komen dan
niet vlot en vloeiend tot stand. Ze zijn dan ‘vastgevroren’ wat wij o.a. kunnen zien
aan het te hard drukken op het schrijfinstrument, met als gevolg impulsieve
uitschieters, dichtgelopen letters, woorden en zinnen die te nauw op elkaar
worden gezet en het abrupt afbreken van de letters. Maar als de emoties los
kunnen komen, komt de rest ook wel, en in de eerste plaats het zelfvertrouwen.
Dit zelfvertrouwen is een onuitputtelijke bron voor creatie, spel, sociale en
motorische vaardigheden, maar ook voor het omgaan met cognitieve leerstof.
Zelfs al hoeft het schrijbelen aanvankelijk nog niet te ‘sporen’ met de muziek,
toch vormen de bewegingen, omgezet in een kleurenspel, ook dan al een afdruk
van de innerlijke belevingswereld van het (jonge) kind. De liedjestekeningen
vormen al echt creaties: uitdrukkingen of (be)spiegelingen van de persoonlijkheid
in voortdurende ontwikkeling.
Hoe gevarieerder de peuter of kleuter zich in zijn basisbewegingen kan
uitdrukken, bijv.vrolijk en boos, intensief en voorzichtig, stevig en ontspannen,
lelijk en mooi, gek en gewoon, des te vrijer zal hij zich later kunnen bewegen op
het kleinere schrijfoppervlak.
8. Herhalen en routine
Herhaling van bewegingen, routines en rituelen, het vertellen van dezelfde
verhaaltjes of sprookjes, het zingen van dezelfde liedjes geeft bij het jonge
kind, maar ook bij het kind met ontwikkelingsstoornissen vertrouwen en
veiligheid. Daarin ligt de kern en de kracht van het herhalingsproces.
Herhalingen zijn oerbehoeftes die tot ontwikkelingen leiden over een
wijdverspreid gebied. Denk maar eens gewoon aan het zaaien en oogsten, een
koren- of een bloemenveld. Als je woorden, liedjes, danspassen, toonladders en
oefeningen goed uit je hoofd kent, pas dan worden er mogelijkheden geboren om
variaties aan te brengen en durf je je fantasie te laten gaan. De lijfelijke, klankof kunstzinnige bewegingen worden dan met meerdere variaties uitgevoerd.
‘Anders doen’ of ‘gek doen’ kan juist een goed effect hebben waardoor het kind
de tegenstelling in emoties of uitdrukkingen des te meer ervaart. Zo is
bijvoorbeeld schrijbelen met je handen op het bord leuk maar met je voeten of
je neus ook! De herhalingsactiviteiten die we uitvoeren moeten uitdagend blijven
en tevens aansluiten op de bewegingswereld van de peuter of kleuter. Daarom
kunnen we de thema’s zelf aanpassen aan een nieuwe situatie, een bijzondere
dag, een ander seizoen enz, wat telkens weer een nieuwe beleving geeft.
9. Ontwikkeling
Als het kind eenmaal de smaak van het schrijbelen te pakken heeft, kan het een
dagelijks terugkomende activiteit worden wanneer het daar maar zin in heeft en
zich veilig en vertrouwd voelt op het oppervlak.
Hoe ouder het kind wordt des te meer hij zijn bewegingen in de lucht en op het
oppervlak zal kunnen sturen. Het kind voelt zich meester over zijn eigen
‘besturingssysteem’ en juist dan is het aan de begeleider of ouder van deze tijd
om het kind zo min mogelijk te stimuleren om mooie, gelijkende vormen te
produceren. Aangezien wij in onze maatschappij nog steeds zozeer op prestaties
gericht zijn, zal dit verminderen van inzet, ijver en ambitie met de daaraan
gekoppelde spierspanningen in eerste opzicht vreemd lijken. Veel druk op je
potlood geeft immers meer kleur en is het ‘bewijs’ dat je een vorm tevoorschijn
kan brengen. Nogmaals: juist het tegenovergestelde, nl. minder druk toepassen
en de bewegingen over elkaar herhalen heeft een ‘helend’ effect.
In tegenstelling tot wat wij gewend zijn in het onderwijs moeten wij juist in deze
technische tijd ervoor waken dat vormprestaties te snel worden nagestreefd.
10 Materialen om te schrijbelen
ü
ü
ü
ü
ü
ü
ü
ü
ü
Zelfgemaakte krijtbordjes , krijtjes en halve schuursponsjes
Papier en schilderstape en dikke ( bijenwas)vetkrijtjes
Fijn (vogel)zand
Scheerschuim of slagroom
Glijverf (verf en ecologisch afwasmiddel)
Glijklei ( natuurklei en ecologisch afwasmiddel)
Washandjes om schoon te maken
Schortjes, overhemden of plastic zakken e.d.
Borstels, borsteltjes en allerhande huishoudelijk materiaal
11. Materialen voor het spelen met het thema
ü Bewegen in de lucht: Linten, sjaals, serpentines, kerstslingers, repen
stof, repen (kranten-)papier, piepschuim, confetti…
ü Op de grond: Kegels, dozen, hoepels, met krijt getekend parcours,
touwen, repen papier of snippers…
12 Werken met de thema’s
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Werk in het begin het liefst met maximaal 15 kinderen.
Voor de eerste keer is werken met scheerschuim heel geschikt, dat is
verrassend en ‘schoon’ kliederen.
Zand in een laarzendeksel en krijtbordjes zijn goed naast elkaar te
gebruiken.
Grote vellen papier zetten we met schilderstape vast. We schrijbelen
daarop met wasco’s. Altijd even vingerdansend de bewegingen vóór –en evt.
ná-voelen.
Glijverf werkt uitstekend al is het niet handig met andere materialen te
combineren. De tafels maken we schoon met washandjes op muziek!
Lees het verhaaltje voor of vertel het op je eigen wijze. Er ontstaat een
groepsgesprekje.
De begeleider zingt de eerste regel(s) van het liedje zonder CD en doet
debijbehorende beweging(en) voor in de lucht en de kinderen doen het na.
Zo gaan we verder. Daarna met de CD. Zet de muziek af en toe op pauze
en laat de kinderen de woorden van het liedje herhalen.
Laat bij het werken op het schrijbeloppervlak de kinderen in het begin
voorzichtig wennen.
Laat gedurende de week het liedje af en toe nog eens horen, de woorden
en de bewegingen komen vanzelf terug.
Met zwakmotorische kinderen kun je nog wat extra oefenen terwijl de
anderen gewoon met hun eigen activiteiten bezig zijn. Op een afstand
zingen ze mee!
3.
ERVARINGEN van leerkrachten
De Speelgoedtrein
De kinderen deden enthousiast mee. Sommige kinderen bleven echt in de ronde
bewegingen hangen en vergaten de rechte strepen van : “Tuut, tuut, doet de
fluit” en de kringels van “alle mensen mogen gaan.” Die kinderen pakte ik bij de
handen vast om de bewegingen samen te maken. (Ik zeg natuurlijk niet dat ze
het niet goed doen.) Er waren twee kinderen die bang waren hun handen vies te
maken. Dat zijn kinderen die ook nooit in de zandbak spelen. Beiden hebben
overigens een hele goede fijne motoriek. Zij moesten er echt even doorheen.
Achteraf waren alle kinderen heel enthousiast. Opruimen deden de kinderen zelf
met een nat doekje op de maat van de muziek. Juf Mathilde
Kringeli-krangeli
Wat hebben de kinderen genoten! Het is best een drukke groep, maar je ziet ze
tijdens de oefeningen steeds rustiger worden. Het liedje is heel pakkend,
kinderen zingen het zo mee. De kinderen van het eerste leerjaar kregen vele
verhalen te horen en konden niet geloven dat de 3e kleuterklas op de tafel
mocht smeren met verf. Zij willen ook! Dat gaan we ook zeker nog een keertje
doen. In totaal heb ik elke week een lesje bij de kleuters gegeven. Dit gaan we nu
ook structureel invoeren. Ik merk ook als je steeds vaker Schrijfdans geeft, dat
je er zelf ook steeds meer van leert. Je organiseert het sneller en je gaat
steeds meer op kleine details letten, bijvoorbeeld meer met de toppen van de
vingers werken dan alleen maar met platte handen. Ik vond het net als de
kinderen een feest om te doen! Het glitterzand laat ik gewoon in de klas staan.
Tijdens de werkles kunnen de kinderen ermee spelen. Kinderen uit het eerste
leerjaar spelen er ook graag mee. Juf Agnes
Kronkelautootje
Vandaag hebben we voor de tweede keer het kronkelautootje gedaan. Vorige
week hebben we het liedje met alleen de bijbehorende bewegingen gedaan. Nu
beginnen ze zo gauw ze het lokaal binnen komen spontaan het liedje te zingen.
We beginnen dan eerst met de bewegingen in de lucht met twee blokjes
(autootjes) in de handen.
F. lijkt beter te snappen wat hij moet doen met de bewegingen, hij zit in een
rustig meidengroepje. Na ook nog een keer droog op de tafel geoefend te
hebben gaan de schorten aan, afwasmiddel met plakkaatverf en water op de
tafel en schrijbelen maar! De bewegingen zitten er nu bij deze twee groepjes
goed in, ze doen enthousiast mee. Ze hebben wel even moeite met het idee van
hun handen in de verf smeren. Maar dat vieze idee is snel weg!juf Karin
De Trap
Ik gebruik Schrijfdans als introductie / lichaamsoefeningen / om los te laten.
Bijzondere ochtend. Ik zie dat het muziekje van de Trap het meisje ( 7
jr.)raakt. Een rustig en liefdevol muziekje. Ze is heel voorzichtig met de
scheerschuim. Ik merk dat ze het fijn vindt wanneer ik meedoe. Dan durft ze
beter. Ze neemt voorzichtig ruimte in, geniet zichtbaar. Wanneer ze de
torenkamer een plaats geeft onder in de tekening (en niet zo als de vorige keer hoog in
de toren) is dat voor mij het teken dat ze op dit moment even met beide benen op de
grond staat. En dat deze manier van lichaamsoefeningen met Schrijfdans aanslaat bij
haar. Juf Ans
4.
Over de AUTEUR
Ragnhild A. Oussoren (roepnaam: Ragnhilde) is gediplomeerd grafoloog en
schrijfpedagoog. In beide richtingen heeft zij een ruime praktijkervaring.
Van 1986 -1994 woonde Ragnhilde in Stockholm, Zweden, waar zij haar
methodiek ontwikkelde en op scholen testte.
De eerste editie van Schrijfdans was in het Zweeds, onder de benaming
Skrivdans. Ook de eerste workshops waren in Zweden.
Bij het ontwikkelen van Schrijfdans liet zij zich inspireren door de
'Schreibbewegungstherapie' van Magdalena Heermann en haar samenwerking
met mevr. C. Haenen van der Hout, grondlegger van het Instituut voor
Schrijfpedagogische Hulp (SPH).
Ragnhilde komt uit een muzikale familie met een Nederlandse vader en een
Noorse moeder. De basis voor de illustraties en het schrijftekenen heeft zij
gelegd met het schilderen op zijde, waarmee zij in 1982 is begonnen.
Voor individuele en teamgerichte nascholingen:
www.schrijfdansvlaanderen.be
Voor bestelling Peuter- en Kleuterschrijfdans: www.abimo.net
De Oei! Ik groei!
Dansen met peuters en kleuters!
Maria Speth (Nl)
[email protected]
Spreker
Maria Speth studeerde theatrale- en educatieve dans. Momenteel is ze als docent dans verbonden aan de Fontys Hogeschool Dansacademie in Tilburg en het dansconservatorium in Maastricht. In Maastricht is ze ook stagebegeleidster
en coacht ze studenten bij het schrijven van hun afstudeerwerkstukken. Daarnaast licht Maria haar werk toe met workshops in scholen over de hele wereld.
Bij het ontwikkelen van dansmethodes raakte ze betrokken bij verschillende internationale (educatieve) projecten
waaronder een project voor getraumatiseerde kinderen in Bosnië. In haar werk met kinderen beklemtoont ze de interactie tussen muziek en dans waarbij het kind gezien wordt als een creatieve danser.
Maria Speth ontwikkelde het succesvolle lespakket (boek en cd) ‘Dansspetters’ I en II (1999-2006) met dansbeschrijvingen voor kinderen van 3 tot 16 jaar. De muziek van het pakket werd ontwikkeld in samenwerking met verschillende
muzikanten van het Conservatorium in Maastricht, wat tot een divers en aantrekkelijk resultaat leidde. Het pakket
werd zowel in het Nederlands als in het Engels uitgegeven. Meer info vind je op www.dansspetters.nl.
Inhoud van de sessie
Jonge kinderen bewegen van nature en het is vanuit de invalshoek van het alledaagse leven dat we de sprong maken
naar dansactiviteiten.
Onderwerpen die worden aangeboden liggen dicht bij de belevingswereld van het jonge kind: zoals groeien “groeisels”
maar ook het begrip “tijd’ of het ‘spelen op straat’ of ‘Dromen’ zijn aantrekkelijke opties. De aangeboden onderwerpen bevatten zowel dans- als liedmateriaal, in sommige dansen zal ook het tekenen/kleuren aan bod komen. Taalaspecten komen uiteraard aan bod bij het introduceren en bespreken van het gekozen onderwerp. Alle onderwerpen
bieden tenslotte gespreksstof genoeg om verder in de reguliere lessen op door te gaan.
Dansspetters III
een rekbaar begrip! Maria Speth www.dansspetters.nl Een mens in balans is een mens in beweging. Stel je eens voor hoe het zou zijn als ons leerproces mede vanuit de dans ontstond? Zou het kleurrijker zijn? Zou je anders leren? Dans, in de meest brede zin van het woord, levert een actieve bijdrage aan de integratie van fysieke, cognitieve, creatieve en emotionele invalshoeken. Dans is een uitstekend middel om de verbindingen tussen opvoeding, cultuur en kunst levendig en dynamisch te houden. Een verrijking van het leerproces. Dus laten we de jonge mensen de mogelijkheid bieden om ook over, door, met en van dans te leren. De rode draad in het boek zijn de 5 C’s, vaardigheden die elk mens nodig heeft om op goed te kunnen functioneren. In een notendop: • Communicatie (verbaal en non-‐verbaal). Jezelf kunnen uitdrukken, de ander kunnen verstaan. In staat zijn om uit te wisselen. • Cognitie, gaat over ordening van feiten, maar tevens over betekenis. Pas als een mens ergens grip op krijgt, kan hij begrijpen. • Conditie: niet alleen fysiek, ook de mentale kant is van groot belang. Lekker in je vel zitten geeft ademruimte (letterlijk en figuurlijk). • Creativiteit: met een voortdurende uitwisseling tussen analyseren en associëren, tussen convergent en divergent denken blijft een creatief proces in balans. • Curiositeit: omdat een nieuwsgierig mens in beweging is, altijd! Dansspetters III is een pleidooi voor het belang van het creatief proces. Maak van een 'probleem' een uitnodiging, geen obstakel. Iets wat vraagt om onderzoek, om bekijken, om in te graven en om en om te draaien in de wetenschap dat er meer dan één oplossing is. Een 'probleem' oplossen wordt op die manier een leermoment. Met zijn dansideeën en muzikale suggesties is Dansspetters III vooral een inspiratiebron om zelf verder te groeien, letterlijk een rekbaar begrip dus, bedoeld voor de doelgroep tussen 4 en 18 jaar. Drie Cd’s horen bij het boek en bieden muziek die speciaal voor DANSSPETTERS is gecomponeerd en die zeer divers ingezet kan worden. Door gebruik te maken van vele diverse invalshoeken zoals muziek, spel, visuele aspecten en uiteraard dans, creëer je de mogelijkheden voor een divergent creatief leerproces. Bekijk en beluister Dansspetters 3 en bestel via de webshop
“Dansen is voelen met je lijf denken met je lijf weten met je lijf praten met je lijf” Maria Speth: Dansspetters III Dansspetters I
Dansspetters voorziet in een behoefte aan praktisch dansmateriaal. Deze
dansbundels bevatten een dansprogramma dat zowel structuur biedt als ruimte voor exploratie.
Het programma is met name bedoeld als een richtlijn waarbinnen alle ruimte is voor eigen ideeën
die samen met de kinderen kunnen worden uitgewerkt.
Elke dans heeft een achtergrond en een thema die aansluiten bij de leef- en belevingswereld van
kinderen en waarin het speelse element en de eigen improvisatie een centrale plaats hebben. Dit
zijn werkboeken voor iedereen die in zijn of haar werkveld met kinderen te maken heeft en die
graag met ze wil dansen.
Bekijk en beluister Dansspetters 1 online en bestel via de webshop.
Dansspetters II
Dansspetters II zet de lijn die werd uitgezet in Dansspetters, verder door.
Het kind aanspreken als creërend danser, zonder daarbij de bestaande structuren in te leveren,
blijkt in de danspraktijk een werkbare methode.
Het programma in dit boek is een mozaïek van dans, drama en beeldende elementen die elkaar
ondersteunen en aanvullen. Het repertoire dat in eerste instantie voor het basisonderwijs is
ontwikkeld, wordt ook als zeer inspirerend ervaren in de wereld van de amateurdans. De dansen
hebben inmiddels hun weg gevonden naar vele kinderen in binnen- én buitenland.
Bekijk en beluister Dansspetters 2 en bestel via de webshop
Contact:
Katholieke Hogeschool VIVES
Studiegebied Onderwijs, campus Tielt
Beernegemstraat 10, 8700 Tielt
Tel: 051 40 02 40, Fax: 051 40 89 31
E-mail: [email protected]
www.vives.be