P E R S B E R I C H T Ode aan de bode

PERSBERICHT
Haarzuilens, 28 januari 2014
Ode aan de bode:
Tentoonstelling ‘Personeel op het Kasteel’
Kasteel de Haar Utrecht presenteert van 6 februari tot en met 31 mei 2014 de tentoonstelling ‘Personeel op het Kasteel’. De
besloten opening vindt plaats in aanwezigheid van oud medewerkers van Kasteel de Haar die de afgelopen decennia voor
baron van Zuylen van Nijevelt van de Haar werkten tijdens de traditionele septembermaand.
Voor het eerst in de geschiedenis van het kasteel krijgen bezoekers eenmalig de kans de weelde van weleer te ervaren vanuit
het perspectief van het personeel. De Haar is het grootste en meest luxueuze kasteel van Nederland en behoort tot de
internationale top van historische buitenhuizen. Ruim een eeuw bestaat de traditie dat baron van Zuylen van Nijevelt van de
Haar in september prominente (internationale) gasten ontving met extravagante diners en glorieus gastheerschap. Personeel
begon reeds een half jaar van te voren met alle voorbereidingen. De tentoonstelling ‘Personeel op het Kasteel’ is een ode aan
de bode, een kroniek van knecht en kamenier.
Upstairs, downstairs; de baron en zijn bedienden
Kasteel de Haar heeft in totaal 200 ruimtes, er zijn 20 slaapkamers, 12 badkamers en 15 bediendenvertrekken. Het souterrain,
downstairs, was het domein van het personeel. Daar zijn vertrekken zoals de keuken, de bloemenkelder, de groentekeuken, de
voorraadkamers, de slagerij en de zuivelkeuken. Personeel pauzeerde daar, zag op het bellenbord wie er gescheld had en
bereidde de lunches en diners voor. Op de smalle houten personeelstrap lagen traplopers zodat de voeten van personeelsleden
niet te horen waren voor familie en gasten. De brede familietrap daarentegen, is uitgevoerd in kostbaar steen. Boven op de beletage, upstairs, speelde het elitaire leven van de baronale familie zich af.
Baron Etienne, die het kasteel tussen 1892 en 1912 door meester architect Pierre Cuypers liet herbouwen in neogotische stijl
maar met de luxe en het comfort zoals elektriciteit en stromend water, maakte graag goede sier met de personeelsverblijven in
De Haar bij zijn prominente gasten. Bedienden bij de kosmopolitische familie Van Zuylen hadden het, vooral in de beginjaren,
aanmerkelijk beter dan personeel in dienst bij de Nederlandse elite. De modern ingerichte eenpersoons bodenkamers waren
ste
voorzien van centrale verwarming en sanitair, een privilege dat zelfs welgesteld Nederland zich aan het begin van de 20 eeuw
niet kon permitteren. Andere dienstboden sliepen veelal op donkere tochtige en lekkende zolders en voor de wc moesten zij
naar buiten of op de po.
Deftige dienstmeid
Rond 1900 had ongeveer tien procent van de Nederlandse huishoudens personeel in dienst.
Huispersoneel hoorde bij het leven zoals eten en slapen en wie een beetje meetelde in de wereld had op zijn minst twee
meiden. Tegenwoordig denken we vooral aan de Dienst van het Koninklijk Huis als het soortgelijk personeel betreft. Kasteel de
Haar had tijdens de bewoning, voor Nederlandse begrippen, uitzonderlijk veel personeel in dienst. Baron van Zuylen van Nijevelt
van de Haar en zijn echtgenote Hélène de Rothschild leidden een aanmerkelijk flamboyanter leven dan dat in het calvinistisch
Nederland de gewoonte was. Zij hadden grotere huizen, meer kamers, meer gasten, meer land, meer koetsen en automobielen,
meer luxe en dus ook meer personeel. Een greep uit de functietitels maakt dat we vandaag de dag weinig notie hebben van de
inhoud van dergelijke beroepen: werkvrouw, kok, lijfknecht (valet de chambre), kamenier, bediende, chauffeur, rentmeester,
kamermeisje, huishouding, maitre d’hotel, koetsier, gouvernante, professeur, kindermeisje, kamerheer, linnenmeisje, kapper,
afwasser, slotbewaarder, jagt- en boschopziener, werkman, dagloner, tuinbaas, timmerman, schilder, tuinman, dienstmeid,
bode en stoker.
Het eerste personeelslid dat gasten van de baron zagen in september, was de chauffeur of koetsier die hen van de trein kwam
halen. Eerst kwam de chauffeur met een automobiel voor de gasten. Meteen daar achteraan reed de koetsier met paard en
koets of kar om personeel en bagage mee te nemen naar het kasteel.
Kroniek van knecht en kamenier
De baron is befaamd en berucht in hoe serieus hij zijn gastheerschap nam als het ging om ‘la grande réception’ van zijn relaties.
Hij organiseerde déjeuners, thés, diners en bal masqués. Personeel begon een half jaar van te voren met alle voorbereidingen
voor de septemberbewoning op De Haar. Zo was personeel bijna 100 jaar geleden, in 1904, ruim 17 dagen bezig om ‘het grote
fornuis’ te reinigen. Excellente koks kwamen over uit Frankrijk, bedienden en afwassers werden zorgvuldig geselecteerd, niets
werd aan het toeval overgelaten. De baron evalueerde na afloop altijd ieder diner, op bediening en keuken was vaak wat aan te
merken; koude borden, het duurde te lang, de bediening is nog niet ‘au courant’. Maar hij kon ook ruimhartig zijn en vol lof over
de mooie bloemen of de toewijding van het personeel.
Het vaste personeel op het kasteel had traditiegetrouw meerdere functies. Zo bediende het huidige Hoofd Technische Dienst in
de septembermaand aan tafel en fungeerde het huidige Hoofd Park & Tuin als chauffeur van de baron. De laatste baron, Thierry,
overleed in 2011. Zijn 5 dochters, baronessen van Zuylen van Nijevelt van De Haar, hebben sinds zijn overlijden de
septembertraditie nog niet voort kunnen zetten. Tot het moment dat deze familietraditie in ere wordt hersteld, hebben de
baronessen Kasteel de Haar de gelegenheid gegeven vertrekken te tonen en verhalen te vertellen die nooit eerder aan publiek
onthuld zijn. Met de tentoonstelling ‘Personeel op het Kasteel’ brengt De Haar een ode aan baron en bode .
Ode aan de bode
Hoe voelt het om in een loodzwaar livrei te bedienen? Waar kocht de chauffeur van de baron sokken voor gast Roger Moore?
Welk misverstand tussen de barones en de linnenmeisjes veroorzaakte de nodige commotie over een pinguïnpak? Waarom
sprongen knechts twee keer per week in de kasteelvijver? Welke kapster versierde het haar van operadiva Maria Callas met
sanseveria’s? Waarom stuurde de barones vlak voor een diner een nieuwe jonge bediende naar huis? De tentoonstelling
‘Personeel op het Kasteel’ beantwoordt deze en andere vragen over knecht en kamenier op het kasteel.
Bezoekersinformatie:
De tentoonstelling ‘Personeel op het Kasteel’ kunt u beleven tijdens de kasteelrondleiding 'Personeel op het Kasteel ' van 6
februari t/m 31 mei 2014.
Kijk voor actuele openingstijden, prijzen en reserveren op www.kasteeldehaar.nl .
Foto campagnebeeld:
Cor Geelen (1912 – 1991), diende vijftig jaar op Kasteel de Haar. Hij begon als 15-jarige als timmerman, werd later
slotbewaarder en vervolgens kamerheer. Klik hier voor HR beeldmateriaal.
-EINDENoot voor de redactie:
Voor aanvullende informatie en (HR) beeldmateriaal kunt u terecht bij:
St. Kasteel de Haar Utrecht |Brechje Manschot | PR, Marketing & Communicatie | T: 030 677 85 10 | M: 06 21 20 23 58 | E:
[email protected] | www.kasteeldehaar.nl
Kasteel de Haar
Kasteel de Haar is het grootste en meest luxueuze kasteel van Nederland. Een bezoek aan Kasteel de Haar brengt u
terug naar de hoogtijdagen van het kasteel en haar bewoners. Tijdens uw verblijf krijgt u een idee van de enorme
rijkdom waarin de internationale jetset aan het begin van de 20ste eeuw leefde. Verbaas u over de on-Nederlandse
weelde waarin de bewoners en hun gasten leven in de septembermaand.

Download Report