Transcripten

OPMERKING: De geluidsfragmenten zijn helaas nog niet opgenomen. Ze zullen in de loop van 2015
op de website verschijnen. Voorlopig staan hieronder de transcripten van deze fragmenten. U kunt
deze voorlezen aan uw kandidaten met een natuurlijke articulatie en een normaal tot snel tempo.
Transcript Taak 1: Medicijnresten in het grondwater
Deelnemers: stem 1 (radiopresentator) en stem 2 (Hans Blok)
Dit transcript mag 1 keer voorgelezen worden.
Stem 1
[begintune]
Welkom bij Radio 1, De Ochtend. Vandaag hebben we de directeur van een
drinkwaterbedrijf in de studio. Hij maakt zich zorgen over ons drinkwater.
De resten van medicijnen bedreigen namelijk ons drinkwater. We plassen namelijk
resten van medicijnen die we ingenomen hebben uit en via het riool komen die resten
uiteindelijk in sloten, rivieren en meren terecht. Inmiddels zijn er ook al medicijnresten
gevonden in het grondwater dat zich dieper in de aarde bevindt en daar komt ons
drinkwater vandaan. Hoe gevaarlijk is dat? Op dit moment is de volksgezondheid nog
niet in gevaar, maar drinkwaterbedrijf AquaBest maakt zich wel zorgen voor de
toekomst. Bij ons is Hans Blok… Goedemorgen!
Stem 2
Goedemorgen.
Stem 1
U bent directeur van AquaBest. Hoe groot is het probleem?
Stem 2
We hebben de eerste sporen van medicijnresten al gevonden in ons ruwe grondwater.
Dat is het water dat wij als drinkwaterbedrijf uit de grond pompen, maar dat water is
dan nog niet gezuiverd. Als dat water wel gezuiverd is, zijn die medicijnresten niet meer
aanwezig en is het prima drinkwater.
Maar wat wij wel zien is dat het medicijngebruik elk jaar toeneemt. En dat is een signaal
voor de toekomst.
Stem 1
En het gaat inderdaad op de manier zoals ik net heel kort heb beschreven, nietwaar?
We nemen medicijnen tot ons en plassen de restanten uit en deze restanten komen
terecht in het grondwater.
Stem 2
Ja, dat klopt. Er zijn eigenlijk twee grote bronnen. Het uitplassen is de eerste bron. En
als tweede bron zien we dat medicijnresten bijvoorbeeld weggespoeld worden door de
gootsteen. Dat zien we bijvoorbeeld nog wel eens bij ziekenhuizen.
Dat water komt dan via het riool in het oppervlaktewater, zoals meren en rivieren. En
de grond die filtert dat water wel, maar uiteindelijk loop je het risico – en dat is wat we
in de praktijk nu zien - dat hele kleine concentraties resten ook in het ruwe grondwater
dieper in de aarde terecht komen.
Stem 1
U zegt dus: dit is nu al een probleem en op dit moment is het nog niet zo erg voor ons
allemaal, maar als dit jaren doorgaat dan komen er wel serieuze problemen. Kunt u niet
gewoon steeds beter gaan zuiveren? Is dat geen oplossing?
Stem 2
Technisch gezien is het zeker mogelijk om ook grondwater met veel medicijnresten te
zuiveren, maar dat vinden wij wel heel erg zonde. Ik zal dat toelichten. Bij het tot stand
komen van ons drinkwater zijn er veel mensen die daar een invloed op hebben, een
keten zou je het kunnen noemen. Die mensen hebben allemaal hun
verantwoordelijkheid. De keten begint bij iedereen thuis die water gebruikt op welke
manier dan ook. En het eindigt bij ons als drinkwaterbedrijf. Helemaal aan het einde
ben je als drinkwaterbedrijf altijd verantwoordelijk voor het beste drinkwater ter
wereld. Maar als wij als enige – en helemaal aan het einde van die keten- maatregelen
moeten nemen, dan laten we veel kansen liggen. Het is het beste om er zo vroeg
mogelijk voor te zorgen dat die medicijnresten zo min mogelijk in het grondwater
terecht komen. Wij zeggen daarom: beter voorkomen dan genezen.
Dus technisch gezien kan zuiveren ook in de toekomst, maar het zou beter zijn als die
Educatief Startbekwaam
1
Voorbeeldexamen - Transcripten
Stem 1
Stem 2
Stem 1
Stem 2
Stem 1
medicijnresten helemaal niet in het ruwe grondwater zouden zitten. Nu niet en over
veertig jaar niet.
Maar u zegt: technisch gezien kan het wel. Ik neem aan dat ons drinkwater dan wel
steeds duurder wordt.
Dat klopt. Hoe meer en beter wij moeten zuiveren, hoe duurder het drinkwater wordt.
Dus daarom vinden wij dat de regering kritisch moet kijken naar de keten. De regering
kan bijvoorbeeld stimuleren dat bedrijven die medicijnen maken, medicijnen maken die
door het milieu afgebroken kunnen worden. Ook kunnen apothekers gestimuleerd
worden om overgebleven medicijnen terug te nemen, zodat gebruikers ze niet
wegspoelen. En dan helemaal op het einde zullen wij als drinkwaterbedrijf altijd onze
verantwoordelijkheid nemen, dus u zult altijd zuiver drinkwater krijgen.
Als ik het zo hoor, dan denk ik: dat extra zuiveren gaat miljoenen euro kosten. Ons
drinkwater gaat gewoon duurder worden op termijn.
Ja, je praat inderdaad over honderden miljoenen euro’s. Dan wordt ons drinkwater
duurder en dat is eigenlijk niet nodig. Als je vandaag begint, met in de keten allerlei
maatregelen te nemen, dan is het straks niet nodig.
Dank u wel, dat u ons te woord wilde staan: Hans Blok, directeur van
waterzuiveringsbedrijf AquaBest.
Educatief Startbekwaam
2
Voorbeeldexamen - Transcripten
Transcript Taak 2: Liegen
Deelnemer: stem 1 (forensisch psycholoog)
Dit transcript mag 2 keer voorgelezen worden.
Stem Goedemiddag, mijn naam is Erik Sanders. Ik ben forensisch psycholoog aan de universiteit
1
van Maastricht.
We doen het allemaal wel eens .. liegen. Maar wat is een leugen? Kun je een leugenaar
herkennen? En ook handig om te weten, hoe voorkom je dat jouw leugen uitkomt. Daar ga ik
jullie vandaag meer over vertellen.
Laten we beginnen met wat kleine feiten. Wat is dat eigenlijk een leugen? Ja, er worden in
de wetenschappelijke wereld verschillende definities gegeven. Eén die veel gebruikt wordt,
komt van de Brits-Nederlandse hoogleraar Albert Frey. En die komt er eigenlijk in het kort op
neer dat het een boodschap is van een zender aan een ontvanger waarvan de zender zelf
weet dat die niet waar is en waarmee de zender een bepaalde winst probeert te halen. Dat
klinkt heel omslachtig, maar een eenvoudig voorbeeld van een onschuldige leugen is iets als
‘oh, wat zie je er goed uit’ zonder dat te menen. De winst is dat je een prettige sociale
interactie onderhoudt. Het moet dus iets opleveren, want anders geldt het volgens de
sociale psychologie niet als leugen. Onder deze definitie vallen dus zowel leugentjes om
bestwil als leugens met meer desastreuze gevolgen. Niet iedere leugen heeft dus even zware
consequenties en sommige zijn wat sociaal geaccepteerder dan andere.
Naar de frequentie van liegen is redelijk wat onderzoek gedaan. Enige tijd geleden was er
onderzoek dat liet zien dat we gemiddeld twee à drie leugens per dag vertellen. U kijkt
daarvan op zie ik. Heel veel mensen. Dat is onderzoek dat enige tijd geleden al gedaan is, dat
is heel lang en vaak geciteerd als: we liegen gemiddeld twee tot drie keer per dag. En recent
zijn er mensen die eens goed naar die data hebben gekeken en nieuwe gelijksoortige data
verzameld hebben. En die hebben eens goed gekeken: hoe zit die verdeling van die data nou
in mekaar, en rekenkundig, het gemiddelde van twee tot drie, dat klopt wel. Maar wat bleek
als je nou goed naar die data keek, dan bleek eigenlijk dat een hele kleine groep
verantwoordelijk was voor het grootste gedeelte van die leugens. Er is dus een kleine groep
die heel veel liegt en een grote groep die veel minder liegt. Die kleine groep haalt het
gemiddelde omhoog.
Het is heel lastig om een leugenaar te herkennen. Veel mensen denken dat je op basis van
lichaamstaal een leugenaar kan herkennen, maar als je dat onder gecontroleerde
omstandigheden onderzoekt, dan zie je dat het aantal keer dat je correct bent, niet veel
hoger is dan wanneer je gewoon zou raden. Daar zijn twee redenen voor. De eerste reden is
dat mensen op verkeerde signalen letten. Mensen hebben bepaalde ideeën van hoe
leugenaars zich gedragen, bijvoorbeeld dat ze niet kunnen stil zitten of de hele tijd friemelen
of zich zenuwachtig gedragen. Terwijl uit onderzoek blijkt dat dat helemaal geen goede
indicatoren van leugens zijn. Waar ze vandaan komen, dat weet ik eigenlijk niet. Sterker nog,
dat onderzoek laat zien dat bijvoorbeeld dat friemelen en bewegen, dat het juist andersom
is. Omdat mensen die liegen die moeten daar cognitieve energie instoppen, dat kost moeite,
daar moet je over nadenken. Op het moment dat mensen nadenken dan zitten ze over het
algemeen stil. Dus leugenaars bewegen juist minder dan mensen die de waarheid spreken.
Dat is één deel van het verhaal. Het tweede deel van het verhaal is dat de signalen die er zijn,
die maken zó moeilijk onderscheid dat er nog steeds een enorme foutenmarge is. Zelfs al zou
je wél op de goeie signalen letten, dat minder bewegen bijvoorbeeld, dan nog is er sprake
van een enorme foutenmarge.
Eén van de richtlijnen om leugenaars te herkennen, is dat je niet zozeer naar een patroon
van gedragingen moet kijken, maar dat je vooral moet kijken naar veranderingen van gedrag.
Als je iemand goed kent, je weet hoe iemand zich gedraagt onder normale omstandigheden
als ie de waarheid spreekt. Nou, als iemand zich dan plotseling heel anders gedraagt dan is
dat een indicatie dat er iets aan de hand is. Er zijn natuurlijk heel veel situaties waarin het
Educatief Startbekwaam
3
Voorbeeldexamen - Transcripten
detecteren van leugens belangrijk is, maar dat je niet zo’n soort controle hebt. Dat je niet
weet hoe mensen zich normaal gedragen. Met name in die situaties, als je dus niet weet hoe
iemand zich gedraagt als die de waarheid spreekt, dan is het heel lastig om leugens te
detecteren.
Leugenaars herkennen op basis van gedrag is dus niet zo makkelijk, maar laten we ook nog
even kijken naar de eigenschappen van leugenaars. Er zijn bepaalde types, met name
leugenaars met psychopathische trekken die heel goed zijn in het om de tuin leiden van
anderen. Ja, dat zijn mensen die er zeer goed in zijn om anderen te manipuleren. Die
psychopathische trekken komen dus niet alleen bij psychopaten voor, ze kunnen ook bij
normale mensen voorkomen. Onlangs is er een interessant onderzoek gedaan waarin een
andere kenmerk van leugenaars aan het licht kwam. Namelijk dat mensen die zeggen vaak te
liegen, ook daadwerkelijk vaak liegen. De conclusie die hieruit werd getrokken is dat
leugenaars vaak eerlijk zijn over hun leugens, dat was althans het geval in deze
onderzoekscontext.
Voordat ik verder ga met de rest van mijn verhaal, zal ik u eerst de gelegenheid geven om
vragen te stellen. Geen vragen? Dan vertel ik u na de koffiepauze nog wat meer over
leugenaars.
Educatief Startbekwaam
4
Voorbeeldexamen - Transcripten

Download Report