Hans Beerekamp Het gevoel van een labyrint

Hans Beerekamp Het gevoel van een labyrint
COLUMN
Veel mensen denken dat de mozaïekvertelling in film
en televisie is begonnen in 1993 met Short Cuts, maar
in feite husselde regisseur Robert Altman al veel langer
grote aantallen personages en vertellingen door elkaar,
bijvoorbeeld in Nashville (1975) en HealtH (1980). Voor
een prestigieuze Nederlandse dramaserie is het formaat
de laatste tijd bijna verplicht geworden, zo lijkt het wel.
Maar sinds Lijn 32 (KRO/NCRV) denk ik dat de formule
slijtage begint te vertonen en misschien zelfs een
zekere gemakzucht zou kunnen verbergen.
Als ik me de werkruimte voorstel van de scenarioschrijver van een fictieserie in mozaïekvorm, dan
stel ik me een wirwar van kaartjes en papiertjes voor,
verbonden met pijlen en lijntjes. Om de vele verhaallijnen elkaar precies op het dramatisch juiste moment
Still uit Het goddelijke monster
Foto: Nyk Dekeyser / VRT
te laten kruisen, daarvoor moet je in ieder geval een
goede verkeersagent zijn. Soms is het zelfs grote kunst,
Nederlandse film- en televisiemakers hebben vaak de
en dan denk ik aan het naar mijn idee meest geslaagde
neiging zich te spiegelen aan het werk van hun collega’s
voorbeeld, Paul Thomas Andersons speelfilm Magnolia
in twee vergelijkbare Noordwest-Europese koninkrijken
(1999).
met een klein taalgebied: Denemarken en Zweden.
Niet altijd wordt er zo zorgvuldig gecomponeerd. In
Laat zich daar nu ook de laatste jaren net een explosie
A’dam E.V.A. (NTR/VARA/VPRO) was de verkeerscontrole
voordoen van goed gemaakte, veel bekeken en ook in-
niet zo nodig, omdat veel intriges op zichzelf stonden.
ternationaal zeer goed verkochte dramaseries. Die pas-
De familieserie Het gordijnpaleis van Ollie Hartmoed
sen bijna allemaal in het genre ‘misdaad met een twist’.
(VPRO) was daarentegen zo gecompliceerd van con-
Je kunt je afvragen hoe goed series als Forbrydelsen/
structie dat het welhaast de bedoeling leek dat de kijker
The Killing of de eerste verfilming van de Stieg Larsson-
met zijn verstand zou afhaken en alleen nog het gevoel
trilogie nu werkelijk zijn. Er zit veel formule in, zoals de
van een labyrint zou behouden.
eenzame, licht verknipte vrouwelijke heldin en de ge-
Er is nog iets anders vreemds met de huidige bloei
woonte om in bijna elke aflevering een deus ex machina
van Nederlandse dramaseries. Als ik een lijstje zou
te produceren, die in het volgende deel toch weer een
maken met mijn grootste favorieten van de laatste
red herring blijkt. Maar toch denk ik dat de Nederlandse
jaren, dan staat Annie M.G. (NTR/VARA/VPRO) onbetwist
publieke omroep best jaloers mag zijn en zich achter de
bovenaan, maar daarna volgen veel series die je naar
oren zou moeten krabben, waarom wij dit soort series
analogie van de bioscoopfilm ‘genrestukken’ zou kun-
niet ook maken. In een marktgerichte aanpak valt niet te
nen noemen: variaties op beproefde serieformats als
loochenen dat je met relatief geringe middelen door de
misdaad, politie, melodrama, kostuumstuk of roman-
internationale verkoop, al was het maar van de remake-
tische komedie. De meer ‘literaire’, gekunstelde series
rechten, veel eigen inkomsten kunt genereren. Je ziet
blijven daar in kwaliteit iets bij achter, zowel relatief
dat nu in feite al gebeuren met Penoza.
(‘uitstekend in zijn genre’) als absoluut.
Zo sla ik niet door het Mediafonds ondersteunde
Diederik van Rooijen, een drijvende kracht achter
deze serie, herhaalt het kunstje nu met de bioscoopfilm
en veelal ook goede kijkcijfers halende series als
Plan C. En hij komt mede voort uit wat ik wel eens
Penoza (KRO), In therapie (NCRV), Overspel (VARA),
jennerig ‘de Talpa-academie van tv-drama’ noem: de
Bloedverwanten (AVRO), Beatrix – Oranje onder vuur
periode in het recente verleden dat die ene commer-
(VPRO) en de single play-series Duivelse dilemma’s
ciële omroep meer eer inlegde met drama dan de hele
(HUMAN drie afleveringen ontvingen overigens wèl
publieke sector.
steun van het Mediafonds) en Van God los (BNN; wel
Dit is geen pleidooi voor het alleen nog maar geld
gedeeltelijke ontwikkelingssubsidie) feitelijk hoger aan
steken in genre-series. Het allerbeste van de laatste
dan A’dam E.V.A., Lijn 32 en Het gordijnpaleis van Ollie
tijd was natuurlijk de Vlaamse serie naar Tom Lanoye’s
Hartmoed. Dat kan liggen aan een persoonlijke affiniteit
trilogie Het goddelijke monster, die genrekwaliteiten
met lage(re) cultuur, maar die komt in de dure vlag-
combineerde met literaire gelaagdheid en cinemato-
genschipseries toch ook redelijk aan bod. Ik denk eerder
grafische allure. Dan heb je het beste van alle werelden,
dat de authenticiteit van de niet gesubsidieerde series
maar die serie lijkt de Nederlandse televisie weer niet te
op de een of andere manier meer overtuigt dan die
halen, omdat hij te gecompliceerd zou zijn.
van de doorwrochte, dramatisch doorgecomponeerde
producties. Door de politiek correct geconstrueerde
personages van Lijn 32 schemert de makelij heen, meer
dan dat het geval is bij de gangsters van Penoza en
Overspel of de industriëlen van Bloedverwanten.
42 609 – cultuur en media april 2012 Mediafonds
En zullen we voorlopig even geen mozaïekseries
meer maken?
Hans Beerekamp is verbonden aan NRC Handelsblad, aanvankelijk
als filmredacteur (1979-2003) en nadien als televisierecensent en
mediaredacteur.

Download Report