ACG-INFOBLAD Driemaandelijks tijdschrift, uitgegeven door de Astronomische Contact Groep vzw Verantwoordelijke uitgever: Carl Vandaele, Elverdingestraat 93, 8900 Ieper afgiftekantoor Ieper 1 Januari 2015 Erkenningsnummer: P708284 Dit project wordt ondersteund binnen het Actieplan, een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap. 2 ACG infoblad januari 2015: inhoudstafel 1. Kalender AstroLAB IRIS: voorlopig overzicht .................................................. 3 2. Nieuwjaarsmaaltijd .......................................................................................... 3 3. Algemene ledenvergadering ............................................................................ 4 4. Doorlopende activiteiten AstroLAB IRIS........................................................... 4 5. Lidgeld 2015 .................................................................................................... 4 6. Jeugdwerking .................................................................................................. 5 7. AstroLAB IRIS: openingsuren en waarnemingen ............................................. 5 8. AstroLAB werking: CAMS project ................................................................... 6 9. Sterrenkunde in de kijker ................................................................................. 10 10. De hemel boven AstroLAB............................................................................... 13 11. Quasar/Blazar.................................................................................................. 14 Informatie bij voorbladfoto gemaakt door Geert Vandenbulcke De foto van komeet Lovejoy werd genomen met een Canon EOS 6D, Canon EF 70-200mm, f/4, 1600ISO, stack van 20x 120s. De camera met lens stond op een Skywatcher Star Adventurer reismontering. ACG Infoblad januari 2015 3 1. Kalender AstroLAB IRIS: voorlopig overzicht DATA ACTIVITEITEN IN ASTROLAB IRIS VAN JANUARI TOT MAART 2015 Datum Activiteit 27/01 Bezoek basisschool 29/01 Bezoek basisschool 30/01 Kinderkijkavond 1/02 Groepsbezoek 6/02 Waarnemingsavond 9/02 Bezoek basisschool 12/02 Bezoek basisschool 27/02 Groepsbezoek 27/02 Jeugdwerking 6/03 Waarnemingsavond 13/03 Jeugdwerking 14/03 Groepsbezoek 16/03 Bezoek basisschool 20/03 Gedeeltelijke zonsverduistering (AstroLAB open van 9-12u.) 27 en 28/03 Sterrenkijkdagen vanaf 19u. 2. Nieuwjaarsmaaltijd Op zaterdag 14 maart 2015 worden we omstreeks 19.30u. verwacht in het stijlvolle en gezellige kader van Hostellerie Kemmelberg (Kemmelbergweg 34 te 8965 Kemmel) voor de nieuwjaarsmaaltijd. Voor slechts 42 € (dit inclusief de wijn of andere dranken tijdens de maaltijd) kan U deelnemen aan deze gastronomische maaltijd. U kunt zich inschrijven door rechtstreekse overschrijving op rekeningnummer 001-1550580-14 van Astronomische Contact Groep vzw. Graag voor 25 februari. U kunt uw aanwezigheid ook laten weten via [email protected]. Menu’s voor de tieners zijn mogelijk voor slechts 25 €. ACG Infoblad januari 2015 4 3. Algemene ledenvergadering op 11 maart 2015 Wij nodigen je graag uit op de Algemene Ledenvergadering die plaats vindt op woensdag 11 maart 2015 om 20 uur in AstroLAB IRIS II. Agenda 1. Verslag vorige vergadering. 2. Verslag van het afgelopen werkjaar 2014. 3. Goedkeuring jaarrekening 2014. 4. Jaarplanning en strategie 2015. 5. Goedkeuring begroting 2015. 6. Vragen en voorstellen van de leden. 4. Doorlopende activiteiten AstroLAB IRIS Iedere eerste vrijdagavond van de maand: 20u. – 23u. Sterrenkijken voor iedereen. Iedere dinsdagnamiddag van 14u. tot 17u. en iedere zondagnamiddag van 14.30u. tot 17.30u. is het sterrenkundig en wetenschappelijk documentatiecentrum InfoLAB open voor iedereen. Op zondag is ook de koepel open voor het grote publiek. Iedere eerste vrijdag van de maand om 20u. is het maandelijkse ledenavond. Er wordt op dat moment geregeld een voordracht gehouden. Voor meer info kunt u terecht op de site: www.astrolab.be Vrijdagavond om 20u. komt de jeugdwerking samen. Meer info hieromtrent vindt u onder het deel ‘jeugdwerking AstroLAB IRIS’. 5. Lidgeld 2015 Het lidgeld voor 2015 bedraagt €30 of €15 voor de jeugd (-18 jarigen) Wat is in een lidmaatschap inbegrepen? Infoblad. Gratis gebruik van de bibliotheek. Gratis waarnemen en deelnemen aan voorstellingen op vrijdagavond. Alle andere activiteiten worden gratis aangeboden of u ontvangt een korting. HOE LID WORDEN ? U kunt zich lid maken van de A.C.G. vzw door het bovenvermelde bedrag te storten op rekeningnummer BE94.0011.5505.8014 met de vermelding van “uw naam + Leden 2015 ” Wenst u het mailverkeer tussen de leden te ontvangen? Dan kunt u zich inschrijven op onze mailinglist via de link rechtsboven op onze website, of via deze link http://www.astrolab.be/html/leden_inschrijving.html Hierdoor ontvangt u: Extra informatie als aanvulling op de activiteitenkalender van AstroLAB. Extra herinneringen aan ledenactiviteiten. ACG Infoblad januari 2015 5 Communicatie tussen de leden. Zo kunt u volgen en zelf reageren. Andere berichten over uiteenlopen onderwerpen en waarnemingen. 6. Jeugdwerking AstroLAB IRIS heeft een jeugdwerking: "De Kometen". Onze jongeren zijn in twee groepen opgesplitst. De jongste groep komt elke tweede en vierde vrijdag van de maand samen met Bianca. De oudere groep staat onder leiding van Steve. Zij komen elke eerste en derde vrijdag van de maand samen. Er komen heel veel verschillende aspecten aan bod tijdens een bijeenkomst van de Kometen. Sterrenkunde is uiteraard het favoriete thema. Maar ook ruimtevaart krijgt bijzondere aandacht. Bianca was lid van crew 88 van een marsmissie in Utah en nam ook deel aan het International Space Camp in Alabama. Ze is bovendien Space Teacher bij de Euro Space Society. Maar er is nog meer! Raketten bouwen en afschieten is een specialiteit van Steve. En ook knutselen doen we graag: een zonnewijzer, een spectroscoop, een sterrenkaart,… Het kan allemaal! Elke "Komeet" droomt ervan om een spiegel te slijpen en een eigen telescoop te bouwen. En dat kan je leren bij ons! De oudste groep houdt zich vooral bezig met visueel waarnemen en astrofotografie met verschillende detectoren. Daar hoort ook de nabewerking bij. Bij heldere hemel durft de activiteit al wel eens uitlopen. Wanneer het echter bewolkt is, verdiepen we ons in de werking van de sterren, durven we al eens een documentaire bekijken, bespreken we de laatste gebeurtenissen op astronomiegebied, of voeren we de nabewerking uit op de opnames van de vorige waarnemingssessies. Om deel te nemen aan de jeugdwerking is geen voorkennis vereist. Onze jongste Kometen zijn 8 jaar. Wat telt is de motivatie en de passie. Wie gebeten is door sterrenkunde of ruimtevaart, is hier zeker op zijn plaats. Meer info vind je op : http://astrolabjongeren.be/ Data 2015 2015: 23 januari, 27 februari, 13 en 27 maart, 24 april, 8 en 22 mei, 12 juni 7. AstroLAB: openingsuren, waarnemingen Sterrenkijken voor allen Wanneer? Iedere eerste vrijdagavond van de maand vanaf 20u: waarnemingsavond voor iedereen. U kunt tijdens die avonden niet alleen kennismaken met het AstroLAB IRIS, maar vooral met de wonderen van de sterrenhemel en dat nog liefst met de verschillende grote spiegel- en lenzenkijkers in het AstroLAB IRIS. U reist er via de Maan en de planeten naar talloze nevels, sterrenhopen en Melkwegen. Wat staat er op het waarnemingsprogramma? talloze nevels, sterrenhopen en melkwegen, onze maan en de planeten. Zonnekijken voor allen Wanneer? Iedere zondagnamiddag bij mooi weer van 14.30u. tot 17.30u. in de koepel van het AstroLAB IRIS II ACG Infoblad januari 2015 6 Iedere zondagnamiddag is de observatoriumkoepel van het AstroLAB IRIS II open om er met speciaal uitgeruste telescopen onze eigen ster, de zon, van nabij te ontdekken. Een doorlopende voorstelling in het InfoLAB (bibliotheek) van het AstroLAB IRIS II geeft u alle nodige achtergrondinformatie over de verschillende verschijnselen op de Zon. Wat staat er op het waarnemingsprogramma? Demonstraties met de H-alpha filter, protuberansenkijker, Herschel-zonneprisma, webcam, zonnevlekken, protuberansen, structuren op het zonneoppervlak. !! Uitzonderingen op het normale programma worden gemeld via onze website. 8. AstroLAB werking: cams project Door Steve Rau Cameras for Allsky Meteor Surveillance (CAMS) Zoals de bezoeker aan Astrolab1 al gemerkt heeft, staat er een bewakingscamera aan de ingang van Astrolab1, er is zelfs een waarschuwing dat er camerabewaking is aan de ingangsdeur. Maar de camera aan de ingang kijkt de andere kant op. De camera staat gericht naar de hemel. Wat doet die camera daar? De camera die daar geplaatst is, maakt deel uit van het Cams-Benelux netwerk. Wat is Cams? Zoals de titel al aangeeft is Cams een afkorting voor Cameras for Allsky Meteor Surveillance, of een camera die een stukje van de hemel filmt (FOV : 20° x 30°) in de hoop zo meteoren te filmen. De bedoeling is niet om enkel meteoren op film vast te leggen, en ze dan eens te bekijken. De bedoeling is om met een partner samen te werken, en deze data wetenschappelijk te gebruiken. Deze partner filmt hetzelfde doel op 90-100 km hoogte. Astrolab werkt samen met Franky Dubois (Langemark) en Klaas Jobse (Oostkapelle – Zeeland NL). Op de figuur 1 zien we hoe de camera’s van Astrolab en Klaas Jobse gericht zijn boven de Noordzee. Figuur 1 Voor Astrolab betekent dit dat de camera op volgende coördinaten gericht staat Azimuth = 328° en Elevation = 53°. De camera wordt via een videograbber verbonden met een PC. Op deze PC staat software die elke avond automatisch bij zonsondergang de beelden van de camera begint op te nemen. Bij zonsopgang worden de opnames gestopt. Op deze beelden wordt er detectie gedaan naar bewegingen. Een vogel die overvliegt is beweging, een vliegtuig dat overvliegt is ook beweging, wolken die bewegen, maar ook een meteoor die in ACG Infoblad januari 2015 7 het beeldveld van de camera de atmosfeer binnenkomt en daar verbrandt, wordt gedetecteerd als beweging. Nadien worden al deze detecties bekeken, en worden enkel de meteoren bevestigd. Deze bevestigingen worden doorgestuurd naar de netwerkbeheerder voor de Benelux. Carl, de netwerkbeheerder doet daar enkele bewerking op. Omdat er 2 camera’s gebruikt worden, kan men het traject van de meteoor dat simultaan is gefilmd, gaan bepalen. Figuur 2 Op figuur 2: de gegevens die berekend worden met de data van de 2 camera’s wanneer er een simultaan is. ACG Infoblad januari 2015 8 α : RA positie van de meteoor δ : Dec positie van de meteoor vg : geocentrische snelheid (de snelheid ten opzichte van de aarde) (km/s) q : perihelium in Au (het punt in de baan van een planeet of ander object dat in een baan om de zon draait, dat het dichtst bij de zon gelegen is) a : de halve lengte van de lange as van de ellips (Au) e : De excentriciteit van de ellips i : de helling tussen de baan van de meteoor en het eclipticavlak (graden) ω : argument van het perihelium, of welke hoek maakt de baan van de meteoor met de zon in het eclipticavlak (graden) Ω : De klimmende knoop is de plaats waar het hemellichaam in de baan van "onder" naar "boven" (van ten zuiden naar ten noorden) door het eclipticavlak gaat. (graden) Figuur 3 De oriëntatie van een elliptische baan gezien van boven (bovenste rij) en van opzij (onderste rij). Het XY vlak is het vlak van de baan van de aarde met de zon (het eclipticavlak). Links : eerst is de elliptische baan verdraaid over een hoek ω (argument van het perihelium). Midden : Deze baan is gekanteld met een hoek i (de inclinatie) Rechts : De gekantelde baan wordt verdraaid zodat een object dat beweegt op de baan, overgaat van de onderkant van de ecliptica naar de bovenkant op de klimmende knoop (ascending node). Het gedeelte van de baan boven de ecliptica is rood, het gedeelte onder de ecliptica is blauw. Als er genoeg meteoren werden vastgelegd door de verschillende camera’s, dan kan men de radiant van de meteoren bepalen. Als de radiant bepaald is, dan kan de komeet die de stofdeeltjes veroorzaakt, bepaald worden, alsook de plaats waar de stofdeeltjes zich in de ruime bevinden. Hiermee houdt de NASA dan rekening om de banen van de ruimtevaartuigen bij te sturen indien nodig (bvb ISS). De camera op Astrolab 1 is actief sinds begin mei 2014, van 1 mei 2014 tot 30 november 2014 zijn er 630 meteoren vastgelegd met deze camera, van deze 630 waren er 600 simultaan. Het Astrolab Cams station wordt ook vermeld in het artikel op p98 van “the Journal of the International Meteor Organisation” (Rau Steve wordt vermeld) in verband met de Camelopardalids afkomstig van komeet 209P/LINEAR, die als een echte meteorenstorm werd voorspeld. (mei – juni 2014) 98 WGN, the Journal of the IMO 42:3 (2014) Camelopardalids (IAU#451) from comet 209P/LINEAR Peter Jenniskens 1 ACG Infoblad januari 2015 9 Since shortly after the comet’s discovery in 2004, the close encounter of comet 209P/LINEAR with Earth on 2014 May 29 was highly anticipated as an opportunity to measure past activity of the comet. Only five days earlier, Earth would encounter ejecta from the 18th, 19th and 20th centuries. The outburst was observed from 7–8 km altitude during a SETI Institute sponsored airborne observing campaign. 21 Camelopardalids were detected, for an equivalent peak ZHR ∼ 13 ± 4 /h. The meteors were faint, with high magnitude distribution index χ = 3.7 ± 0.5 in the −1 to +5 magnitude range, which translates to a differential mass distribution index of s = 2.42 ± 0.15 (0.003–4 g) and a differential size distribution index of α = 5.3 ± 0.4 (0.2–2 cm). The meteors fragmented excessively towards the end of their trajectory. Twenty trajectories were triangulated in ground-based observations, showing a compact geocentric radiant at RA = 119 .◦9 ± 5 .◦3, Dec = +78 .◦2 ± 0 .◦9, with speed Vg = 14.9 ± 0.7 km/s, close to the predicted position. Light curves were Ushaped, with peak luminosity at 88 km altitude, where a wake faded in 1.08 ± 0.17s (1/e). Activity was of relatively long duration (5-h FWHM). It remains unclear when this dust was ejected. Acknowledgements I thank the SETI Institute board of trustees and CEO David Black for their sponsoring of the aircraft deployment and support of the public outreach effort. Diane Gilbert and Dave Samuels operated cameras that streamed video live to the internet. Esko Lyytinen did the original prediction calculations. CAMS@Benelux station-operators Steve Rau, Klaas Jobse, Martin Breukers, Robert Haas, Felix Bettonvil, Erwin van Ballegoij, Piet Neels and Carl Johannink contributed to this work. Peter Gural developed single-track association algorithms for this work. Jeff Brower, Peter Bus, and Ilkka Yrjola of Global-MS-Net contributed radio forward meteor scatter observations. CAMS is supported by the NASA Planetary Astronomy and NASA Near Earth Object Observation programs. Tot slot een afbeelding van een meteoor gefilmd in Astrolab. ACG Infoblad januari 2015 10 9. Sterrenkunde in de kijker BEAGLE-2 NA ELF JAAR TERUGGEVONDEN De Britse Beagle-2 op het MarsoppervlakFoto: HIRISE / NASA / Leicester Na elf jaar is de Britse Beagle-2 Marslander eindelijk teruggevonden. Het kleine tuigje werd aan de hand van hoge resolutiebeelden, afkomstig van NASA's Mars Reconnaissance Orbiter (MRO), uiteindelijk toch nog ontdekt. Dat meldt de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. De Britse Marslander Beagle-2 werd met behulp van de Europese ruimtesonde Mars Express in december 2003 tot bij de planeet Mars gebracht. Beagle-2 had een gewicht van 33 kilogram en werd door Britse universiteiten en bedrijven gebouwd met als doel op zoek te gaan naar sporen van leven op de planeet Mars. Nadat Beagle-2 zich op 19 december 2003 had losgemaakt van Mars Express moest het kleine tuigje zes dagen later landen op het Marsoppervlak. Helaas ontving men van Beagle-2 na zijn ontkoppeling nooit meer één signaal waardoor velen er vanuit gingen dat de lander het Marsoppervlak niet had gehaald. Ondanks intensieve zoektochten aan de hand van foto's kon men Beagle-2 op Mars nergens terugvinden. Elf jaar later komt aan de zoektocht en het mysterie achter de landing van Beagle-2 nu een eind aangezien het tuigje werd teruggevonden op beelden die gemaakt werden met de Amerikaanse Mars Reconnaissance Orbiter (MRO). Op deze beelden is te zien dat Beagle-2 niet ernstig is beschadigd wat wil zeggen dat het tuigje niet is neergestort op het Marsoppervlak. Wellicht heeft Beagle-2 niet alle zonnepanelen kunnen openen waardoor de lander geen energie genoeg kon opwekken om contact te leggen met de Aarde. Verdere analyse van de beelden of van toekomstige beelden zal deze theorie moeten bevestigen. Op basis van de foto's afkomstig van de Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) blijkt dat Beagle-2 op ongeveer vijf kilometer van zijn geplande landingsplaats is neergekomen. Ondanks het feit dat men van Beagle-2 nooit meer iets heeft vernomen, is dit uiteindelijk wel het eerste Europese tuigje dat een zachte landing heeft gemaakt op het oppervlak van de planeet Mars. Bron: www.spacepage.be 16/01/2015, door Kris Christiaens ACG Infoblad januari 2015 11 KEPLER ONTDEKT ACHT 'LEEFBARE' EXOPLANETEN Artistieke impressie van een exoplaneet in de buurt van een rode dwergsterFoto: CfA Astronomen hebben met behulp van de Amerikaanse Kepler ruimtetelescoop acht nieuwe exoplaneten ontdekt die zich op zodanige afstanden tot hun moederster bevinden dat er vloeibaar water op hun oppervlak mogelijk is. Twee van deze acht exoplaneten zijn de meest 'aarde-achtige' planeten die men rondom andere sterren heeft ontdekt. De Kepler ruimtetelescoop spoort exoplaneten op door kleine, regelmatige helderheidsdipjes in het licht van sterren te detecteren. Dergelijke dipjes worden veroorzaakt wanneer een planeet om deze ster cirkelt en deze, vanaf de Aarde gezien, zich eventjes voor zijn moederster begeeft. Op deze manier ontdekte de Kepler ruimtetelescoop al honderden planeten rondom andere sterren. Onderzoekers van het Harvard-Smithsonian Centrum voor Astrofysica hebben aan de hand van data afkomstig van Kepler nu acht exoplaneten ontdekt die zich allemaal in de zogeheten 'leefbare' zone bevinden. Dit is een gebied rondom een ster waar het noch te warm, noch te koud is voor vloeibaar water. Onder de acht nieuwe exoplaneten die men nu heeft ontdekt, bevinden zich twee planeten, Kepler-438b en Kepler442b, die beiden rondom rode dwergsterren cirkelen. Dit zijn sterren die kleiner en koeler zijn dan onze eigen ster, de Zon. De omlooptijden van Kepler-438b en Kepler-442b bedragen 35 dagen en 112 dagen. Terwijl Kepler-438b zich op een afstand van 470 lichtjaar van de Aarde bevindt, is Kepler-442b 1 100 lichtjaar van ons verwijderd. Doordat Kepler-438b en Kepler442b slechts twaalf en dertig procent groter zijn dan de Aarde hebben astronomen sterke vermoedens dat het hier gaat om rotsplaneten. Kepler-438b bevindt zich zo dicht bij zijn moederster dat deze 40% meer licht opvangt als de Aarde van de Zon. Toch is de temperatuur aan het oppervlak niet te heet aangezien de moederster kleiner en koeler is dan de Zon. Op de vraag of deze twee exoplaneten leefbaar zijn, kan men moeilijk antwoorden aangezien dit van veel factoren afhangt dan enkel hun afstand tot hun moederster. Zo speelt de geologie en juiste chemische samenstelling van de atmosfeer een heel belangrijke rol. Rode dwergsterren zijn ook gekend om hun wispelturig gedrag waarbij ze soms hevige uitbarstingen produceren waarbij planeten in hun directe omgeving worden bestookt met intense schadelijke straling. Toch zijn astronomen heel opgetogen met deze nieuwe ACG Infoblad januari 2015 12 ontdekking en zal het volgens hen niet lang meer duren eer we de eerste 'tweelingbroer' van de Aarde ontdekken. Vandaag de dag hebben astronomen al meer dan 1 000 planeten rondom andere sterren ontdekt waarvan het grootste deel onbewoonbare werelden zijn. De Kepler ruimtetelescoop heeft ondertussen ook nog meer dan 550 objecten ontdekt die mogelijk planeten rondom andere sterren kunnen zijn. Verdere observaties met ondermeer telescopen op Aarde moeten hier meer duidelijk in brengen. Bron: www.spacepage.be 7/01/2015 door Kris Christiaens en Eight New Planets Found in "Goldilocks" Zone MAGELHAENSE WOLKEN ZIJN GROTER DAN GEDACHT De twee bekende Magelhaense WolkenFoto: ESO De twee bekende begeleiders van ons eigen Melkwegstelsel, de Magelhaense Wolken, blijken veel groter te zijn dan men altijd al dacht. Ook zouden deze twee dwergsterrenstelsels een onregelmatiger structuur hebben. Dit alles blijkt uit nieuwe waarnemingen die verricht werden met de Dark Energy Camera op de Cerro Tololosterrenwacht in Chili. Deze twee bekende begeleiders van ons eigen sterrenstelsel zijn vanaf het zuidelijk halfrond zeer goed zichtbaar aan de nachtelijke sterrenhemel als wazige nevels. Terwijl de Grote Magelhaense Wolk zich op een afstand van 160 000 lichtjaar van de Aarde bevindt, staat de Kleine Magelhaense Wolk iets verder weg. Aan de sterrenhemel beslaat de Grote Magelhaense Wolk een gebied met een middellijn van ongeveer vijf graden (tienmaal zo groot als de schijnbare afmeting van een volle maan). Uit waarnemingen afkomstig met de Dark Energy Camera op de 4-meter Blanco-telescoop, op de Cerro Tololo-sterrenwacht in Chili, blijken dat de twee Magelhaense Wolken nu veel groter zijn dan astronomen dachten. Zo heeft het Survey of the MAgellanic Stellar History (SMASH) project aangetoond dat de Grote Magelhaense Wolk veel groter is aangezien tot op 20 graden afstand van het centrum er nog steeds sterren worden aangetroffen die deel uitmaken van dit sterrenstelsel. Dit weet men doordat men met het SMAS-project opname van de sterrenhemel heeft gemaakt waarin sterren werden geïdentificeerd op basis van hun kleur en helderheden. Daarnaast blijken de sterren in de dunbevolkte gebieden van het stelsel niet heel gelijkmatig te zijn verdeeld waardoor astronomen vermoeden dat de Grote Magelhaense Wolk misschien is ontstaan uit een versmelting van kleinere stelsels. Voor de Kleine Magelhaense Wolk vermoeden ACG Infoblad januari 2015 13 astronomen hetzelfde. De onderzoekers hopen nu dat het SMASH-project hen meer zal leren over de evolutie en de geschiedenis van de twee dwergsterrenstelsels. Ook gaat men met het SMASH-project ook nog onderzoek doen naar de Magelhaense Stroom dat een soort brug van gas en sterren is die de twee stelsels met elkaar verbind. Bron: www.spacepage.be 6/1/2015, door Kris Christiaens en Smashing Results About Our Nearby Galactic Neighbors 10. De hemel boven AstroLAB ACG Infoblad januari 2015 14 11. Quasar/Blazar Eén van de verste objecten die je (soms) kan zien met een 20cm telescoop, is quasar/blazar 3C 454.3. Het object staat zo maar even op een afstand van 7,7 miljard lichtjaar (roodverschuiving z = 0,86)! De helderheid varieert tussen magnitude 13 en 16. Om hem echter mee te kunnen pikken tijdens zo'n helder moment, heb je wel wat geluk nodig: Af en toe kijken is de boodschap. Wil je je "verterecord" verbreken en zo mogelijk ook een nuttige helderheidsschatting doen, maak dan eerst zoek- en detailkaartjes op www.aavso.org/vsp/. Je vindt 3C 454.3 in Pegasus met IM Peg als startpunt van de starhop. IM Peg is zelf ook variabel, zit rond magnitude 5,7 en is van het RS Canum Venaticorum-type. Dit soort sterren varieert in helderheid door rotatie en het in beeld schuiven van groepen zonne(sterre?)vlekken en hun zonnecyclus. Als je toch in de buurt zit bent... Naast een helder en ver object, is 3C 454.3 ook één van de krachtigste gammabronnen aan de hemel. Het is een actieve kern van een sterrenstelsel waarbij de straling afkomstig is vanuit de omgeving van een superzwaar zwart gat. De grootste stralingsintensiteit wordt uitgezonden in kegelvormige (en bewegende) jets. Als het centrum van de jet in onze richting schijnt, spreken we van een blazar. Kijken we er niet recht in, dan zien we het als een iets minder heldere quasar. Naast langperiodieke helderheidsvariaties (met een periode van circa 2-3 jaar) zijn er ook korte uitbarstingen die te maken kunnen hebben met materie die te dicht in de buurt van het zwarte gat komt. Een intrigerend object dat niet zou misstaan op ieders waarneemlijstje! Wat is jouw "verste" object ooit? Wie vindt deze als eerste of zag hem al? Laat het weten! Bruno Biliaert Werkgroep veranderlijken ACG Infoblad januari 2015
© Copyright 2024 ExpyDoc
