Download - 7 Zintuigen

7 Zintuigen
[email protected]
www.7zintuigen.nl
Bank 6993728 ING
KvK 55464874
BTW NL186662907B01
Friemelen in de klas zorgt voor alerte leerlingen
Let maar eens op wanneer je een volgende keer in een studiedag of langere vergadering zit.
Langzaamaan beginnen steeds meer mensen te friemelen. Ze maken (aan-)tekeningen, kauwen
op hun pen, frutselen met een elastiekje, ketting of horloge, spelen met een theelepeltje, wrijven
in hun gezicht, et cetera. Dit gedrag heeft een duidelijke functie. De activiteit zorgt ervoor dat je
lijf prikkels ervaart, waardoor het geactiveerd wordt. Daardoor is het eenvoudiger om op te
letten, het friemelen verbetert je focus. Als je de kans had, zou je wellicht even een rondje gaan
lopen; koffie halen of even een print van de printer halen. Maar helaas, in de situatie van een
studiedag of vergadering wordt je geacht in je stoel te blijven zitten.
Dit is hetzelfde voor leerlingen in de klas die zich moeten kunnen concentreren op hetgeen ze
voorgeschoteld wordt; klassikale uitleg, een spreekbeurt, onderwerpen bespreken in een kring,
een verhaal dat voorgelezen wordt. "Zit stil en let op!" is wat heel veel kinderen niet kunnen.
Hun lijf heeft prikkels nodig om 'wakker' te kunnen blijven. Lange tijd stilzitten zorgt er voor dat
je aandacht wegzakt (en je lijf zakt netjes mee...). Het varieert per persoon hoeveel prikkels er
nodig zijn om alert te kunnen blijven. Dat kan voor de één veel meer zijn dan voor de ander. En
de ene is dan dus ook veel beweeglijker en 'friemeliger' dan de ander. Friemelen en bewegen
wordt ook gebruikt om onrust te verminderen, bijvoorbeeld vanwege overprikkeling door
geluiden.
Strategieën die kinderen gebruiken om alert te kunnen blijven zijn bijvoorbeeld; op twee poten
van hun stoel balanceren, op hun handen zitten, een been onder hun billen vouwen en er op
zitten, met een pen tegen de tanden tikken, met een gum spelen, nagels bijten of op hun vingers
sabbelen, relatief vaak opstaan van hun stoel, tekenen terwijl de leerkracht uitleg geeft,
sabbelen op kleding en ondersteboven op hun stoel hangen (want de gum was op de grond
gevallen).
Heel vaardig dus eigenlijk, al dat bewegen en friemelen. En wanneer het de les stoort, is er een
andere oplossing nodig. Eentje die niet stoort, maar wel hetzelfde effect heeft; op kunnen blijven
letten. Om een idee te krijgen over wat voor soort oplossingen het gaat, worden hieronder
voorbeelden van strategieën gegeven die gedurende de schooldag gebruikt kunnen worden om
leerlingen letterlijk bij de les te houden.
Aan tafel, staand of in de kring
•
•
•
•
•
•
•
Opdrukken op de stoel (handen op de zitting, voeten van de grond en
dan de billen van de stoel liften) ;
in een rubber (stress-)bal knijpen;
voeten om de stoelpoten wikkelen en de beenspieren aanspannen;
in de handen knijpen, draaien en friemelen met de vingers;
friemelen met een kneedgum, elastiek, een veter (met wat knoopjes er
in om aan te voelen), een pompom/kooshbal* of een stukje stof (als
het maar geen lawaai maakt);
schrijf- en leestaken staand uitvoeren aan een kast of plank op ellebooghoogte. Staan
vergt meer spieractiviteit, wat tot gevolg heeft dat je een betere alertheid behoudt.
Leerlingen met een wat slappere, hangerige zithouding laten staand meestal een beter
handschrift zien. En staand kun je beter je adem gebruiken bij het hardop lezen;
wanneer je meerdere taken staand uit laat voeren, zorg dan dat de leerling op een
tapijtvierkantje of iets dergelijks staat, om af te bakenen wat zijn of haar plek is. De
leerling kan af en toe op de tenen gaan staan en weer terug naar de hielen vallen;
Monique Thoonsen
Fysiotherapeut/SI-therapeut/Pedagoog
(06)45320520
[email protected]
•
•
•
•
•
•
•
elastieken band tussen de stoelpoten om tegen te duwen met de benen, bijvoorbeeld
theraband*;
de stoel achterstevoren zetten, zodat je met de buik tegen de rugleuning zit;
zitten op een therapiebal of op een balkussen. Doe dit twee of drie keer per dag een half
uur, wanneer blijkt dat de leerling vaardiger kan werken terwijl hij of zij op een bal(kussen)
zit. Wanneer je deze strategie de hele dag zou gebruiken, went het lichaam aan de extra
prikkel en heeft het geen meerwaarde meer. Kinderen zouden dus nooit de hele dag op een
wiebelkussen of een bal moeten zitten (zie de download 'Gebruik van een wiebelkussen'
voor meer informatie);
tafel in de grond duwen; de handen op tafel leggen en de tafel in de grond proberen te
duwen (zittend, of staand);
handen plat tegen elkaar en hard tegen elkaar duwen, bijvoorbeeld driemaal 5 seconden;
rugleuning-rek; draai je naar één kant, pak met beide handen de rugleuning aan die kant
vast en probeer je zo ver mogelijk om te draaien terwijl de knieën vooruit blijven wijzen;
een been onder de billen vouwen, waardoor je op één been zit. Dat geeft drukprikkels aan
het lijf en helpt de alertheid.
Bekijk de video 'Diepe Druk; Door eigen beweging' op www.7zintuigen.nl (menu item 'video's')
voor een aantal voorbeelden van bovenstaand.
Kauwen is een rustgevende activiteit, die helpt om te kunnen concentreren. Ergens op
kauwen/bijten helpt om alert te blijven en kan dienen om ongewenste prikkels te overstemmen of
om te kalmeren. Je kunt daarvoor een veter gebruiken met knoopjes er in voor extra prikkels, of
een stuk stevige stof. Er zijn ook hele mooie materialen die speciaal gemaakt zijn om op te bijten:
• een penciltopper* voor op het uiteinde van een potlood of
dunne pen;
• penhouder* (om de nek te dragen) waar je op kunt kauwen;
• Chewigems*; armbanden, bijtbuisjes en kettingen;
• Theratube* kauwslang (per meter verkrijgbaar);
• Chewlery* kan om de pols of hals gedragen worden. Je kunt
er mee friemelen of er op bijten;
• Desk buddy*, een liniaal om mee te friemelen en op te bijten;
• Chew stixx*;
Regelmatig (ijs)water drinken, het liefst met een rietje, helpt ook alertheid te behouden.
Klusjes en andere bewegingsmogelijkheden
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Stoelen van de tafels halen/er op zetten aan het begin/einde van de dag;
(trampoline) springen;
lopen, dragen, sjouwen, uitrekken, tillen, duwen, trekken, stampen, op muziek bewegen;
springen, fietsen, rennen;
klimmen op speeltoestellen;
schoolbord schoonvegen, klas of gang vegen;
boeken naar de klas dragen;
punten slijpen, (dikkere) stapels blaadjes nieten of perforeren;
een rugzak met wat meer gewicht er in (boeken) tijdens overgangen;
leerlingen tegenover elkaar, handen plat tegen elkaar en dan hard duwen, zonder het
evenwicht te verliezen;
handen tegen de muur of de raampost en deze 'om proberen te duwen' ;
naast de stoel staan en op de plaats rennen of springen;
bewegingsliedjes zoals 'hoofd, schouders, knie en teen';
zoek op het digibord naar 'energizers';
kijk op 'www.FFPauzeindeklas.nl' (je kunt dit 2 weken gratis uitproberen).
Overprikkelt
De leerlingen die overgevoelig zijn voor prikkels gebruiken beweging en friemelen met materialen
om storende prikkels te dempen. Zij zullen vaker dan gemiddeld moeite hebben met activiteiten
waar veel geluiden, aanrakingen en beweging bij komt kijken. En afwijken van routines is erg
moeilijk, omdat dat betekent dat er onbekende -en wellicht onprettige- prikkels voorbij kunnen
komen. Je kunt hier in de klas prima rekening mee houden zonder al te veel af te wijken van je
routine.
Monique Thoonsen
Fysiotherapeut/SI-therapeut/Pedagoog
(06)45320520
[email protected]
Auditief: Bij overgevoeligheid voor geluid is het fijn om geluiden zo nodig even te kunnen dempen.
Het is nooit de bedoeling om dat voor lange tijd te doen, omdat de hersenen dan extra hun best
gaan doen om geluiden op te vangen, waardoor het gehoor nog gevoeliger wordt. Dus
gehoorbescherming gebruik je 20 tot 30 minuten op de momenten dat omgevingsgeluiden storen
bij het doen van een taak. Zie de download 'Oplossingen voor een overgevoelig gehoor' voor meer
informatie en tips op dit gebied.
Aanraking: Wanneer aangeraakt worden bedreigend voelt, is de omgeving al snel minder veilig.
Deze leerlingen moet constant alert zijn om overprikkeling door aanraking te voorkomen, waardoor
zij zich onvoldoende op hun taken kunnen richten. Ga in gesprek met de leerling om samen te
bepalen waar in de klas hij of zij zich het meest veilig voelt. Dat kan zijn:
•
•
•
•
Een plek in de klas met maximaal overzicht op wat er in de ruimte gebeurt;
een plek in de klas waar vrijwel niemand achterlangs hoeft te lopen;
de laatste in een rij zijn (overzicht hebben en niet onverwachts aangeraakt worden) kan
voorkomen dat de leerling onrustig wordt;
iets in de handen geven terwijl ze in de rij staan, kan helpen rust te bewaren.
Visueel: Er zijn leerlingen die visuele prikkels niet kunnen negeren en er constant door afgeleid
worden. Kijk of je de mogelijkheden kunt verminderen om naar andere (opvallende, bewegende)
dingen te kijken dan de huidige taak.
•
•
•
•
•
•
Wanneer de leerling een trui of T-shirt met een capuchon draagt, kan hij of zij de capuchon
opzetten om afleiding buiten te kunnen sluiten tijdens werk. Het is op veel scholen de regel
dat je geen capuchon mag dragen in de klas. Voor prikkelgevoelige kinderen is het wel een
hele simpele oplossing om zich af te kunnen schermen. Misschien kun je afspraken maken
op welke momenten kinderen wel hun capuchon op mogen, bijvoorbeeld tijdens zelfstandig
werken;
een pet met een klep kan dezelfde functie hebben;
een zonnebril (buiten en binnen) helpt wanneer fel licht of te veel visuele informatie
storend is;
is er een afgeschermde werkplek zonder zicht op muurversieringen en bewegende items?;
zachte verlichting en natuurlijk licht zorgt voor minder overprikkeling;
een ruimte met een duidelijke indeling geeft visueel rust.
Drukvest: Voor heel prikkelgevoelige leerlingen kan het drukvest een uitkomst zijn.
Dat is een vestje dat onder de kleding gedragen kan worden. Je kunt het oppompen,
waardoor het kalmerende diepe druk aan het lichaam geeft. Daardoor kunnen deze
leerlingen beter functioneren in prikkelrijke situaties. Zie www.drukvest.nl voor
informatie.
Applicatie voor IPhone en IPad
Er zijn nog veel meer strategieën die
op verschillende plekken gebruikt
kunnen worden. De BrainWorks app
heeft meer dan 180 activiteiten die
geselecteerd kunnen worden. Ze
passen bij de zintuiglijke behoefte
van dat moment doordat je kunt
aangeven in welke omgeving je bent
(thuis, school, buurt, bureau) en hoe
je je voelt (precies goed, langzaam
en sloom, snel en gestrest of snel en
hyper). Ga naar www.7zintuigen.nl;
App om meer over de applicatie te
weten te komen.
Monique Thoonsen
Fysiotherapeut/SI-therapeut/Pedagoog
(06)45320520
[email protected]
Boeken
www.senso-care.nl heeft het boekje Gedrag?
gedragsproblemen in het passend onderwijs.
Oplossingen!
Praktische
oplossingen
voor
www.prikkelsindegroep.nl heeft het boek Prikkels in de groep over samenwerken aan een
sensorisch waardevolle omgeving.
* Verkrijgbaarheid van de genoemde materialen
Pompom/kooshbal: www.senso-care.nl
Chewlery: www.sisigma.nl of www.senso-care.nl
Penciltopper, Desk buddy, chew stixx: www.sensocare.nl
Penhouder, Theratube, Theraband: www.sisigma.nl
Chewigems: www.educadora.nl
Wanneer je vragen, tips of ideeën hebt over alert blijven in de klas, dan kun je mij mailen op
[email protected].
Monique Thoonsen
Fysiotherapeut, SI therapeut, pedagoog
Monique Thoonsen
Fysiotherapeut/SI-therapeut/Pedagoog
(06)45320520
[email protected]

Download Report