Jean-Luc Dehaene: Een politicus voor deze eeuw

Marc Hooghe
Jean-Luc Dehaene: Een politicus voor deze eeuw
De Morgen, 16 mei 2014
De erfenis van Dehaene blijft aanwezig, schrijft historicus en politicoloog Marc Hooghe. De
toekomst van ons sociaal model ligt immers in Europa, zoals hij meer dan dertig jaar geleden
al inzag.
Jean-Luc Dehaene heeft een bijzonder lange weg afgelegd. Van de wat onconventionele
verbondscommissaris bij de scouts, tot de man die voorzitter van de Europese Commissie had
moeten worden. Alleen het feit dat hij te goed was, en te pro-Europees, was voor de Britten
voldoende reden om hem van die hoogste functie te houden. Hij evolueerde van de wat
boertige kabinetard, die volgens de toenmalige CVP-leiding alleen maar kiezers zou
afschrikken, tot het stemmenkanon dat in 2009 glansrijk de Europese verkiezingen won.
Dehaene heeft ongeveer alles gedaan wat je als politicus kunt doen, en hij deed dat met veel
verve en met een geheel eigen stijl. Hij typeerde zichzelf graag als een ‘politicus van de
vorige eeuw’, maar eigenlijk was dat een fout etiket dat helaas een eigen leven is gaan leiden.
Het etiket verwijst naar zijn instinctieve afkeer van twitterboodschappen en ander marketinggedoe dat de politiek vervuilt. Die afkeer is eigenlijk een beetje vreemd, want hij was
natuurlijk zelf de koning van de goed geplaatste one-liners – nog voor die term bestond.
Alleen al de uitdrukking ‘de problemen oplossen als ze zich stellen’, is een blijvende
verrijking van de Nederlandse taal gebleken.
Maar het is vooral verkeerd Dehaene voor te stellen als een ouderwetse loodgieter die de
20ste-eeuwse politiek af en toe heeft opgelapt. Al bij van zijn tijd bij de scouts zorgde zijn wat
rebelse optreden er voor dat het oude, haast militaristische apparaat een nieuwe richting werd
uitgestuurd. Hij begreep later ook heel goed dat er in Vlaanderen geen toekomst is voor een
ouderwetse ‘katholieke partij’ die zich wou profileren op abortuswetgeving en dat soort
achterhaalde onderwerpen. Als de christen-democratie nog een toekomst heeft in ons land,
dan zal dat als moderne sociale beweging zijn, liet hij herhaaldelijk blijken. Maar vooral: hij
koos al heel meer dan twintig jaar geleden ondubbelzinnig voor Europa, op een tijdstip dat dat
helemaal nog niet zo trendy was. Dehaene zag perfect in dat de toekomst van ons land enkel
en alleen in een sterk en democratisch Europa kon liggen.
Een scout blijft op post
Maar hij was natuurlijk ook niet te beroerd om ook in te zien wat Europa voor onze nationale
politiek kon betekenen. Gedurende de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw beleefde
ons land een lange periode van politieke instabiliteit, met regeringen die vielen bij elke
seizoenswisseling. Voor de eeuwige scout Dehaene, met een sterke innerlijke drang om
problemen op te lossen, moet dat een gruwelijke periode zijn geweest. Als hij dan zelf de kans
krijgt, lost hij effectief de problemen op. De nieuwe Europese regels worden daarbij zonder te
veel poespas gebruikt om het begrotingstekort te saneren, en de sociale zekerheid de 21ste
eeuw in te loodsen. Dehaene bleef zeven jaar premier, een unieke periode van stabiliteit en
rust in de na-oorlogse politieke geschiedenis van ons land. Een scout verlaat zijn post niet,
zolang hij nodig is. En voor we het vergeten: via het Sint-Michielsakkoord werd er ook nog
eens een verregaande staatshervorming doorgevoerd.
Het land waarin we leven, is en blijft een motor voor verdere Europese integratie. Het
Belgisch federalisme mag dan complex zijn, maar het werkt ten minste. Ons sociaal systeem
zorgt er nog altijd voor dat velen aan armoede en uitsluiting kunnen ontsnappen. Dat is het
België waarin we leven, in het begin van de 21ste eeuw. Het feit dat die verworvenheden er
zijn, is voor een groot stuk het werk van Dehaene. Dat toont ook meteen zijn grote
rechtlijnigheid aan, een eigenschap die vaak wordt vergeten als men hem enkel als
‘loodgieter’ ziet. Er is heus niet zo veel afstand tussen de idealen waarmee hij bijna een halve
eeuw geleden zijn eerste stappen zetten bij het ACW, en de teksten van de Europese
Conventie die hij mee hielp uitschrijven. Dehaene was immers lucide genoeg om te beseffen
dat zijn ACW-idealen van toen, nu enkel op Europese schaal kunnen worden gerealiseerd. Dat
maakt hem een echte moderne politicus, die een plaats heeft in deze geglobaliseerde wereld.
Hoewel hij graag zijn wat hoekige Brugse imago cultiveerde, was hij voldoende internationaal
georiënteerd om resoluut onze toekomst in Europa te plaatsen. Het is een wrede speling van
het lot dat hij in 1940 in Frankrijk is geboren, toen zijn ouders op de vlucht waren voor het
Duitse leger. 74 jaar later is hij in datzelfde Frankrijk gestorven, als om duidelijk te maken dat
zijn talenten echt wel een maatje te groot waren om enkel en alleen de soms al te kleine
vaderlandse politiek te dienen. Bruggeling, Vilvoordenaar, maar ook en vooral Europeaan, en
dus burger van de toekomst.

Download Report