Delft Nr. 4
Integraal
dec
2014
jaargang
290x5x9,5 meter
grootste golfgoot
van Europa
31
Mark van loosdrecht
‘Ik wil door naar de
volgende ontwikkeling’
150 jaar
werktuigbouw
Wegbereiders van
de industrie
Schaarste
THEMA
3
NR4
December 2014
Coverfoto: Voor recycling worden
complete computers verpulverd en
gescheiden op grootte (Dr. Y. Yang).
De fractie op de voorgrond is de kleinste
fractie waarin nog iets te herkennen is,
de achtergrond is een maat groter.
Een maat kleiner levert
een onherkenbaar poeder op.
(Foto: Sam Rentmeester)
REDACTIONEEL
Frank Nuijens
20
Schaarste
De Taalunie en de Raad voor de
Nederlandse Taal en Letteren
maken zich er in een rapport uit
2013 ernstige zorgen over. Het
‘afnemend gebruik van Nederlands als instructietaal’. Ze vrezen
dat het ‘ten koste gaat van academische taalvaardigheid in het
Nederlands’. De TU heeft zich er
niet door laten ontmoedigen. Momenteel is zestien procent van de
studentenpopulatie buitenlands.
Maar in haar Roadmap tot het
jaar 2020 wil de universiteit dat
veertig procent van de masterstudenten en tien procent van de bachelorstudenten uit het
buitenland komen. Om dat te
Kort Delfts
04
Persoonlijk
18
realiseren zal het curriculum
moeten verengelsen. De masters zijn al in het Engels en het
college van bestuur hoopt dat de
bachelors over drie tot vier jaar
zullen volgen. Of dit gaat leiden
tot een schaarste van Nederlands
aan de TU valt te bezien. Wel berichten we in deze Delft Integraal
over schaarste op andere gebieden. Schaarste aan grondstoffen,
sanitatie, vrouwen en collegezalen bijvoorbeeld. En hoe de TU
naar oplossingen zoekt. Wij wensen u een overvloedig 2015.
Interview
Mark van Loosdrecht
‘Bij de universiteit hoef je niet mee te doen
aan hypes’
De Zaak
BackUpAgent
19
Na Delft
Laetitia Smits van Oyen
27
24
Het Patent
28
150 jaar werktuigbouw
Column
Remco de Boer
Van stoom naar intelligent
en duurzaam
29
Hora Est
30
Frank Nuijens,
hoofdredacteur
AlumniNieuws
36
Krasse knarren
Adrianus de Hoop
39
pagina 07
Thema SCHAARSTE
32
Colofon
Coverfoto Sam Rentmeester
Redactie Frank Nuijens (hoofdredacteur),
Dorine van Gorp, Katja Wijnands (eindredactie), Saskia Bonger, Tomas van Dijk,
Sam Rentmeester (beeldredacteur),
Connie van Uffelen, Jos Wassink
Telefoon (015) 278 4848,
e-mail [email protected]
Medewerkers aan dit nummer Auke Herrema,
Jorinde Benner, Remco de Boer,
Stephan Timmers.
Ontwerp Jelle Hoogendam
Vormgeving Saskia de Been
Druk Quantes Grafimedia
Abonnementsadministratie
[email protected]
Advertentie H&J Uitgevers, (010) 451 5510
20
Deltagoot
Grootste golfgoot ter wereld
32
foto: Sam rentmeester
2
24
5
NR4
December 2014
IO-afstudeerder Alec Momont bedacht een
ambulance-drone die de overlevingskans bij een
hartstilstand fors moet vergroten. Het onbemande
mini-vliegtuigje heeft medische apparatuur aan
boord zoals een defibrillator, en kan communiceren
met 112-operators.
De drone kan met een snelheid van honderd kilometer per uur binnen één minuut bij een slachtoffer
aanwezig zijn, in een gebied van twaalf vierkante
kilometer. Autonoom vliegen is wettelijk nog niet
toegestaan maar Momont verwacht dat zijn idee
over vijf jaar gerealiseerd kan zijn. De drone moet
15 duizend euro gaan kosten.
Foto: Delmic
Foto: TU Delft
KORT
DELFTS
Leven
onder de loep
Een slimme combinatie van
een optische en een elektronenmicroscoop kan afzonderlijke moleculen volgen op
hun weg door een levende
cel. De combinatiemicroscoop met de naam Delmic
is een optische microscoop
in de vacuümkamer van een
elektronenmicroscoop. Beide microscopen bekijken
hetzelfde object – de een van
boven, de ander van onder.
In haar proefschrift laat onderzoekster dr. Nalan Liv
zien hoe de optische microscoop een met quantumdots
gelabelde molecuul volgt op
weg door een cel. Tegelijkertijd maakt ze met de elektronenmicroscoop snapshots
van de organellen waar het
molecuul tegenaan loopt. Zo
maakt Delmic elementaire
levensprocessen zichtbaar.
delta.tudelft.nl/28870
Foto: sam rentmeester
Vliegende
ambulance
Goud voor Nuna
Na vijf maal goud in Australië,
won Nuna begin oktober
Sasol Solar Challenge in ZuidAfrika. Na acht dagen racen
en ondanks motorpech wist
het team met de zonnewagen
Nuna7S 4227,8 kilometer af
te leggen. Dat was bijna 1500
kilometer meer dan de nummer twee, het Anadolu Solar
Team uit Turkije. Het Nuon Solar Team startte bijna vijftien
jaar geleden met het bouwen
van zonnewagens. Elke twee
jaar werd een nieuwe Nuna
gebouwd waarbij verbeterde
en nieuwe technieken werden toegepast. De bouw aan
de opvolger, de Nuna8,
is inmiddels in volle gang.
delta.tudelft.nl/28885
Chemiebedrijven nalatig
Tweederde van de chemiebedrijven neemt het niet zo nauw
met de veiligheidsvoorschriften. Ze zijn niet op de hoogte of
overtreden de regels willens en wetens. Die score verbaasde
dr. Marieke Kluin niet. “Uit studies in de Verenigde Staten en
Denemarken weten we dat de uitkomst daar vergelijkbaar is”,
aldus de promovenda. Ze deed bij TBM onderzoek naar mogelijkheden om bedrijven ertoe te bewegen om zich beter aan
de voorschriften te houden. Openbaarheid over incidenten en
druk van de omgeving zouden wel eens effectiever kunnen zijn
dan de formele inspecties, denkt Kluin.
delta.tudelft.nl/29059
Gevaarlijke autopilot
Piloten Alexander in ‘t Veld en Hans Mulder bootsten met de
Cessna Citation (het vliegtuig van de TU en het LNR) een manoeuvre na van een Ryanairvlucht die in mei voor een gevaarlijke
situatie zorgde. Zo ontdekten ze een softwarefout in de autopilot.
Nader onderzoek van L&R-onderzoeker ir. Michiel Schuurman en
zijn collega bij de Onderzoeksraad voor Veiligheid Kas Beumkes
bracht aan het licht dat de fout ook bij minstens vier andere vluchten was opgetreden. Schuurman en Beumkes werden in oktober
bekroond met een Award tijdens het jaarlijkse seminar van de International Society of Air Safety Investigators (ISASI) in Adelaide.
http://tinyurl.com/qb2zyq6
Lancering afgelast
Foto: Hans Peter van Velthoven
4
Op de laatste van de drie lanceringsdagen in Spanje weigerde
de raketmotor, waardoor het studentenraketteam Dare zich gedwongen zag de recordpoging te beëindigen. Het Delftse team
wilde met de zelfontworpen en -gebouwde Stratos II raket het
hoogterecord voor amateurraketten vestigen op vijftig kilometer hoogte. Maar helaas, de raket kwam niet omhoog. Tijdens
de laatste mogelijkheid om de raket te lanceren was de toevoerklep van het lachgas vastgevroren waardoor de ontbranding
van de vaste brandstof niet goed op gang kwam en de lancering
mislukte. De studenten bereiden zich nu voor op een nieuwe
gelegenheid voor de lancering komende zomer.
delta.tudelft.nl/28882
7
NR4
December 2014
Vrijheid voor de cameraman
De ozonlaag herstelt zich, liet de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) in september weten. Prof.
dr. Pieternel Levelt, remote sensing expert bij de
faculteit CiTG, en het KNMI droegen bij aan deze
conclusie. Levelt staat aan het hoofd van OMI, het
Ozone Monitoring Instrument, een van de instrumenten aan boord van de satelliet EOS-Aura van
ruimtevaartorganisatie Nasa. Het doet al tien jaar lang
metingen aan de samenstelling van de atmosfeer. De
metingen toonden aan dat er een causaal verband is
tussen de afname van cfk’s in de atmosfeer en het herstel van de ozonlaag. Hoewel OMI bedoeld was voor
vijf jaar, vliegt hij na tien jaar nog steeds. Er is genoeg
brandstof voor metingen tot 2023 maar inmiddels
wordt gewerkt aan een opvolger die in 2016 gelanceerd moet worden.
Een statief is natuurlijk
mooi als je stabiele videobeelden wilt maken. Alleen
het gesleep is niet besteed
aan industrieel ontwerper
en filmer ir. Hakim Sugito.
Een camera op statief is
bovendien onhandig als je
snel met je onderwerp mee
wilt bewegen. Voor zijn
afstuderen bedacht hij een
zelf-stabiliserend frame
waar je de camera op kunt
monteren. Een ingenieus
systeem met gyroscopen en
versnellingsmeters zorgt
voor stabiliteit. Met zijn
uitvinding, de Waltz, hoopt
Sugito cameramensen extra vrijheid te geven.
Foto: sam rentmeester
Als zwanger worden niet wil
lukken, kan dat veel stress opleveren; klinisch gerommel met
ovulatietesten en geplande
vrijpartijen. Industrieel
ontwerper Cora Man bedacht voor haar afstuderen
dé oplossing tegen
kalenderseks: de
Cycle-ObservationRing-Application for
vaginal use. De Cora dus,
die voor het intieme vriendinnengevoel het woordje
with kreeg toegevoegd. Het
ovale ontwerp wordt na de
menstruatie rond de baarmoedermond ingebracht en
communiceert via Bluetooth
met je mobiele telefoon. Langs
die weg geeft Cora continu de
lichaamstemperatuur weer. “Is die
0,4 graden hoger dan normaal? Dan
ovuleer je en weet je dat je aan de
slag kunt”, aldus Man. Of juist niet
natuurlijk, want de ovulatiemeter
kan ook gebruikt worden voor het
tegenovergestelde; die vruchtbare
dagen juist vermijden.
delta.tudelft.nl/29010
delta.tudelft.nl/28955
Foto: Frans Hals Museum
Bellen met je
baarmoeder
schaarste
Emoties
Vrijwel niets in de schilderkunst van de Gouden Eeuw was belangrijker dan het overtuigend in beeld brengen van menselijke emoties. Voor
de tentoonstelling ‘Emoties – Geschilderde gevoelens in de Gouden
Eeuw’ in het Frans Hals Museum, ontwikkelde Hamdi Dibeklioğlu van
de sectie pattern recognition and bioinformatics (EWI) software die
gelaatsuitdrukkingen van schilderijen analyseert. De software interpreteert de gezichten op de schilderijen in basisemoties als blijdschap,
droefheid, angst, woede, verbazing, walging, en verachting. De tentoonstelling is tot en met 15 februari 2015 te zien.
delta.tudelft.nl/28985
Foto: Patrick di fruscia, visuals unlimited / science photo library
Ozonlaag
Foto: sam rentmeester
6
NR4
December 2014
TEKST: Jos Wassink
Foto: SAM RENTMEESTER
9
Schaarste is Europees probleem
Hogere grondstofprijzen zetten een rem op de Europese economie,
stelt hoogleraar resources & recycling Peter Rem. Hij laat zien hoe
we meer van onze grondstoffen uit afval kunnen winnen.
kleverige massa met kleine metaaldeeltjes erin: een
gordijnhaakje, een spijkertje, een stukje koperdraad en
veel korreltjes van een paar millimeter groot. Dat alles
zit aan elkaar geplakt met natte as. Fijne metaaldeeltjes eruit halen met magneten of wervelstromen lukt
daardoor niet.
Nu, zeven jaar later, werkt de scheidingstechniek op
industriële schaal. Het bedrijf Inashco (Incinerator
Ash Company), ontstaan uit patenten van de TU en
investeringen van Fondel, maakt apparaten die de as
verwerken met een hoeveelheid van honderd ton per
uur. Een rivier van as stroomt via een transportband
op een snel draaiend schoepenrad. De klappen van
het rad slaan aanhangend as los van de metaaldeeltjes
en schieten het materiaal een 25 meter lange metalen
‘Je ziet het hele periodiek systeem aan
je voorbij trekken’
Inashco levert de door de TU gepatenteerde scheidingstechniek om metalen uit as terecyclen.
W
e zijn verslaafd aan metalen en de ertsvoorraden zijn eindig,” constateert prof.dr.ir.
Peter Rem (faculteit CiTG). “Schaarste aan
grondstoffen gaat komen. Te beginnen in
Europa. Europa is als eerste aan de industriële ontwikkeling begonnen en heeft zelf nauwelijks
grondstoffen meer. De Europese import aan energie en
materialen bedraagt 500 miljard euro per jaar. Dat is
vier procent van de Europese economie. Dat was twee
procent, maar de grondstofprijzen zijn tussen 2005
en 2008 geëxplodeerd. We zullen een switch moeten
maken naar grondstoffen uit recycling voordat er weer
zo’n prijssprong optreedt. Uiteindelijk zal de hele industrie moeten omschakelen, maar in Europa is de urgentie het hoogst.”
Recycling is dringend aan innovaties toe. In de jaren
zestig zag men het terugwinnen van metalen uit afval
als een soort mijnbouw en paste dezelfde technieken
toe. Het resultaat was echter teleurstellend: veertig
jaar later was nog maar vier procent van de grondstoffen afkomstig uit recycling. Men had er niet aan gedacht dat recycling, anders dan mijnbouw, een waaier
koker in. De lichte deeltjes dwarrelen een paar meter
verderop al neer, maar dankzij hun hogere dichtheid
vliegen de zware deeltjes waaronder het merendeel
van het metaal verder door. Het resultaat: twee gescheiden stromen, waarbij uit de zware fractie nu de
metaaldeeltjes met wervelstromen wél kunnen worden teruggewonnen. Uiteindelijk resteert het
merendeel (96 procent) van de instroom als een fijne
metaalvrije minerale fractie die in trottoirbanden en
stoeptegels verwerkt kan worden. De overige vier
procent vormt een geconcentreerde stroom die voor
ongeveer de helft uit non-ferro metalen bestaat. Op die
manier produceert de Advanced Dry Recovery (ADR)
unit een verrijkte stroom aan metalen. “Daar zit aluminium in, koper, zink, lood, goud, zilver, platina en pala-
aan metalen oplevert die alleen in zuivere vorm interessant zijn voor hergebruik. Daar komt bij dat economisch interessante metalen vaak in heel kleine stukjes
in het afval zitten en daardoor moeilijk zijn terug te
winnen. Dankzij gescheiden inzameling en betere
scheidingstechnieken is nu in Duitsland vijftien procent van de grondstoffen uit recycling afkomstig. Rem
vindt dat we over vijftien tot twintig jaar zeker de helft
van onze metalen moeten recyclen. Hij ontwikkelt de
technologie ervoor.
GRONDSTOF UIT RECYCLING (%)
Metalen uit as
50
In 2007 kwam TU-alumnus ir. Jaap Vandehoek bij
Rem terecht. Hij was in opdracht van metaalleverancier Fondel op zoek naar technologieën voor metaalrecycling en kwam na een Europese rondgang bij zijn
eigen faculteit terecht waar Rem en zijn groep net een
“grappige technologie met een leuke potentie” hadden
ontwikkeld.
Die technologie kon namelijk (vrijwel) alle metalen
uit de as van afvalverbrandingsovens halen - iets wat
voor die tijd onmogelijk was. De as is een afgebluste
Sensors
Inclusief projectie
Op de TU blijft de groep van Rem intussen bezig met
het ontwikkelen van nieuwe scheidingstechnologieën.
Met magnetische vloeistoffen slagen de onderzoekers
er nu al in om verschillende metalen in vijf verschillende dichtheden te scheiden. Ook speciale sensors
bieden perspectief. Op het oog identieke metalen blijken onder infrarode ‘licht’ soms toch verschillend.
“We kunnen die 50 procent recycling bereiken”, zegt
Rem. “Maar dan is er een flinke inspanning nodig om
natuurkundige principes in de markt te zetten.” Rem
vindt dat zijn onderzoek meer investering verdient.
Dat is een veel gehoord argument, maar hij heeft er
een goed verhaal bij: “Research moet je niet richten op
wat er nu groot is, maar op wat over vijf tot tien jaar de
problemen zijn. Eén van die problemen is de Europese
afhankelijkheid van geïmporteerde grondstoffen.”
SAMENSTELLING
BODEM AS (%)
HERKOMST BODEM AS
(MLN TON/JAAR)
40
FERRO 8%
20
10
o
1960
SINGAPORE 0,7
NON-FERRO 2%
30
BRON: TU DELFT
“
dium”, zegt Inashco directeur Arno La Haye. “Je ziet
het hele periodiek systeem aan je voorbij trekken.”
Een ander apparaat scheidt in de raffinage de resterende mineralen van de metalen en scheidt de metalen in
het lichte aluminium en de zwaardere rest. Die twee
mixen levert Inashco als grondstof aan de metaalindustrie.
Zeven jaar geleden bestond het bedrijf uit één man.
Nu verwerkt het 2,5 miljoen ton as per jaar bij een
omzet van vijftig miljoen euro. Het heeft 130 mensen
in dienst bij vestigingen in Nederland, Duitsland, Finland, Singapore en de VS. Als over twee jaar alle installaties waar op dit moment contract voor zijn getekend
operationeel zijn, behandelt het bedrijf 4,3 miljoen ton
as per jaar oftewel zeventien procent van de wereldproductie.
1970
1980
1990
2000
2010
2020
2030
90%
MINERALEN
NL 1,7
REST EU
15,3
VS
7
BRON: TU DELFT
8
10
NR4
december 2014
Foto’s: SAM RENTMEESTER
Toilet
opnieuw
uitgevonden
E
en stortbak bevat zo’n tien liter water en mensen trekken
gemiddeld drie keer per dag
door. Als alle zeven miljard
mensen dat zouden doen, ontstaat een
ernstig watertekort.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO hebben wereldwijd 2,6
miljard mensen geen toegang tot een
toilet. Dat levert jaarlijks 200 miljoen
ton ruwe poep op, dat buiten blijft liggen of drijven. Dezelfde WHO schat
dat jaarlijks 1,4 miljoen kinderen overlijden doordat ze met uitwerpselen besmet zijn geraakt.
Vandaar dat de Verenigde Naties in
2011 besloten om het aantal mensen
zonder toilet te halveren. De Bill &
Melinda Gates Foundation stelde 42
miljoen dollar ter beschikking voor de
ontwikkeling van een toilet dat feces
en urine moet kunnen verwerken zonder elektriciteit, water of rioleringssysteem. Dat is de ‘Reinventing the
Toilet Challenge’ waar ook een Delfts
team aan meedoet: acht onderzoekers
van de afdeling process & energy (faculteit 3mE) en vijf van de faculteit IO
(afdeling design for sustainability).
De oplossing van het team bestaat uit
een toilet dat urine en uitwerpselen
scheidt van spoelwater; een toiletge-
Weerstations voor wateronderzoek
In veel gebieden in Afrika is het weer grillig.
Het regent onregelmatig en er zijn lange periodes
van droogte. Een netwerk van tienduizenden low
budget weerstations moet Afrikanen meer zekerheid
geven over weer en water en zo zorgen voor hogere
landbouwopbrengsten. Daaraan werkt hoogleraar
watermanagement prof.dr.ir. Nick van de Giesen
(CiTG) met enkele Amerikaanse collega’s. De droom
is om in 2018 over heel Afrika duizenden weerpalen
werkend te hebben die beheerd worden door voornamelijk scholen. In de zomer van 2013 vond in Kenia de aftrap plaats van dit project, de Trans African
Hydro Meteorological Observatory. Afrikaanse studenten bouwden daar met goedkope elektronica
goedkope weerstations. In maart vertrekt Van de
Giesen voor vijf maanden naar Stanford, om daar
ongestoord aan het Afrikaanse project verder te
kunnen werken. TvD
Een toilet waar geen water, elektriciteit
of riolering voor nodig is. Hard nodig in
deze wereld vol vluchtelingenkampen
en armoede. TU’ers bedachten een
oplossing.
bouw en een technische installatie
die de uitwerpselen droogt, vergast en
omzet in elektriciteit. Volgens projectmanager Jan Carel Diehl (IO) onderscheidt de Delftse inzending zich door
de afstemming op de eindgebruiker.
Andere universiteiten kijken vaak niet
verder dan de technologie.
Schaarste 11
aan vrouwen
Een glazen plafond en een gebrek aan interesse van
vrouwen in technische studies. Die combinatie maakt
onder meer dat het aantal vrouwen op de TU beperkt blijft.
De instroom van eerstejaars duidt voorlopig niet op grote
veranderingen.(alle cijfers zijn die van peildatum 2013)
23% van de studentenpopulatie
is vrouw Per faculteit lopen de
­percentages behoorlijk uiteen.
Het ontwerp
Het toilet is een toonbeeld van gebruikersgericht ontwerp. Er gingen testen en talloze gesprekken aan vooraf.
Ir. Anne Jansen en collega’s vroegen
mensen in India naar hun ervaringen
en voorkeuren. Met welke hand spoel
je je anus af? Gebruik je daarvoor een
fles, een slang of een bidet?
Gesteund door de ervaring van ‘toiletprofessor’ dr.ir. Johan Molenbroek
ontstond het huidige ontwerp met een
brede opening tussen de voeten, rechts
een knop voor doortrekken (met een
halve liter) en een handel voor een liter
water via een slang om anus (altijd met
linkerhand) en pot mee te spoelen.
Een ingenieus systeem met twee kleppen scheidt poep en pies van het latere
spoelwater. Uitwerpselen en urine
vallen naar beneden zodra iemand het
klepje activeert door op ‘flush’ te drukken. Met de handel voor spoelwater
schuift een andere klep voor de toiletopening die het spoelwater wegleidt
naar een bezinkput.
Het spoelwater wordt voor 80 procent
gerecycled. Naar schatting 500 liter per
dag gaat verloren en 2000 liter wordt
gezuiverd in achtereenvolgens een bezinkput, een zandfilter en een UV-desinfectie-unit op het dak. De kwaliteit
van het water is na zuivering goed genoeg om je handen mee te wassen,
maar niet geschikt als drinkwater. JW
io.tudelft.nl/reinventthetoilet
BK
IO
TBM
TNW
CiTG
EWI
3ME
LR
43%
40%
27%
25%
22%
13%
11%
10%
Van het wetenschappelijk personeel was
in december 2013
precies 25% vrouw.
professor
universitair hoofddocent
universitair docent
promovendus
9%
13%
23%
28%
NR4
december 2014
Zeldzame
aardelementen
Alleen van heel dichtbij is te zien wat voor gruis
prof.dr.ir. YongXiang Yang (3mE) in een plastic flesje heen
en weer schudt. Wie goed kijkt, ziet fragmentjes koperdraad,
korreltjes groen moederbord en stukjes transistor.
Tussen de deeltjes verpulverde computer zit ook wat
neodymium, weet de recycle-expert.
Aan Yang de taak om dit zilverkleurige zeldzame aardelement eruit te halen. Het
zit verwerkt in de magneet
van de harddiskdrive. Ook de
magneten in windmolens en
elektrische auto’s bevatten dit
element.
Behalve het computerpoeder
heeft Yang honderden magneten van harde schijven in
zijn lab liggen. Hij krijgt al het
materiaal opgestuurd van een
Spaans recyclebedrijf waar hij
mee samenwerkt.
Alhoewel neodymium schaars
spul is, wordt dit materiaal uit
pc’s nog helemaal niet gerecycled. Er bestaat nog geen industriële methode voor. Yang
heeft hij wel enkele ideeën
hoe het zou kunnen. In 2013
kreeg hij twee subsidies van
de EU om hier onderzoek
naar te doen, samen met enkele Europese partners. Het
team, waar ook vier Delftse
promovendi deel van uitmaken, onderzoekt twee methoden. In beide gevallen moeten
de magneten eerst gedemag
netiseerd en in een poeder
omgezet worden. Dat kan
door de harddisks te verhitten
tot 450 à 500 graden Celsius.
“Het poeder dat dan ontstaat,
kun je uit de kastjes krijgen
door ze hard te schudden in
een soort draaitrommel”, zegt
Yang. “We kunnen het magneetpoeder ook verkrijgen
door de magneten bloot te
stellen aan hoge concentraties waterstof”, vervolgt de
hoogleraar. “Het neodymium
vormt dan een poederige metaalhydride en zet enorm uit.”
Vervolgens wordt het poeder,
dat behalve neodymium ook
ijzer en de zwarte metalloïde
boor bevat, door middel van
een elektrolysereactie en een
hele reeks behandelingen met
oplosmiddelen gezuiverd.
“De technieken lijken veelbelovend. Maar hoe efficiënt
deze scheidingsprocessen op
industriële schaal zijn, weten
we nog niet. Het onderzoek
loopt tot 2016.”
De onderzoekers testen tegelijkertijd vergelijkbare methoden om zeldzame aardmetalen te winnen uit afval
(tailings) van een ijzermijn
uit Zweden. TvD
13
Opgebruikt
Als we in dit tempo doorgaan, zijn veel niet-hernieuwbare
grondstoffen aan het einde van deze eeuw op.
Een kleine greep uit een lange lijst.
chroom
2020
antimonium
2022
muziekinstrumenten
zink
2026
zilver
2028
batterijen
medicijnen
medicijnen
vuurvertragers
medailles
sieraden
molybdeen
2030
mangaan
2032
pantsers
elektrische contactpunten
ijzer & staal
batterijen
cadmium
2035
koper
2038
nikkel
munten
2043
olie
2046
zeldzame
aardmetalen
2088
aluminium
2091
fosfor
2094
oplaadbare batterijen
tv schermen
potloden
staalproductie
plaatwerk
brandstof
hybride auto’s
windturbines
transport
verpakkingen
kunstmest
pesticiden
Online aanraking
“
Mensen communiceren steeds
meer via computers, tablets en
smartphones. Wat ontbreekt bij al
die beeldschermen is daadwerkelijke nabijheid. Kunstenares en
TU-promovenda Karen Lancel wil
dat met vormen van online aanraken veranderen.
K
unstenaars ontwerpen
ervaringen.” Dat zei
Frances Brazier in 2011
in een interview met
universiteitskrant Delta. De kennis die die ervaringen opleveren,
is cruciaal voor ontwerpers van
participatiesystemen, stelde de
hoogleraar systeemkunde. Ervaringen ontwerpen is precies wat
kunstenares Karen Lancel doet
binnen haar promotietraject bij de
vakgroep van Brazier. Door middel
van internationaal gepresenteerde performance art-projecten met
namen als E.E.G. Kiss, Saving Face,
StalkShow en Tele_Trust zoekt
zij de verbinding tussen het kijken
naar een beeldscherm en het daadwerkelijk aanraken van de ander.
Lancel en haar man en kunstenaar
Hermen Maat ontwerpen ‘sociale
laboratoria’. “Ons werk gaat over
hoe we communiceren en dat doen
we steeds meer via computers, tablets en smartphones. Hoe ervaar
ik jou en mezelf als ik jou via een
beeldscherm ontmoet? Er is geen
wederkerigheid, geen vorm van het
spiegelen van elkaars gedrag, zoals
in de fysieke wereld. Dat spiegelen
is nodig voor begrip en vertrouwen.
Hoe vertrouw je je eigen waarneming van de ander via een beeldscherm? En, hoe kun je daarvoor
ontwerpen? Dat zoeken wij uit.”
Het doel van dat werk is de introductie van vormen van online
aanraken en nabijheid, die een
gevoel geven van vertrouwen en
samenzijn. “We willen een gevoelige sociale ruimte maken via het
beeldscherm. Dat doen we onder
meer met door ons ontworpen rituelen voor aanraking en sensortechnologie.
Het meest recente project, E.E.G.
Kiss, is daarvan een voorbeeld.
Mensen konden met EEG-headsets
op met elkaar zoenen. Hun zoen
werd via de data van hun hersenactiviteit omgezet in twee grafieken. Lancel zoekt naar manieren
om aan die data betekenis toe te
kennen. “Neurologisch onderzoek
naar sociaal-wederkerige ervaringen is een nieuw domein. Kan ik de
data omzetten in een ervaring en
hoe werkt dat? De Digital Synesthesia Group van de Universiteit
van Wenen heeft ons gevraagd de
kus-data om te zetten in een partituur. Die wordt gepresenteerd in
2015 en 2016 in Wenen, Shanghai,
Hongkong en New York.”
‘We willen een gevoelige
sociale ruimte maken via het
beeldscherm’
Lancel was ontroerd door de reacties van sommige mensen op de
E.E.G-Kiss. “Eén vrouw zei tegen
mij: ‘die data zijn een portret van
de intieme verbintenis met mijn
man’. De grafieken zien er trouwens steeds heel anders uit, ze zijn
uniek. En ze zeggen niets over of je
relatie goed is.”
Door de promotie positioneert
Lancel haar werk binnen het wetenschappelijk onderzoek en leert
ze werken via een wetenschappelijke methode, vertelt ze. “Ik kan op
de TU intuïtie en ervaring toevoegen, als onderdeel van een ontwerpmethode. Op het gebied van
het ontwikkelen op ervaring en het
ontwerpen voor ervaring loopt
mijn kennis vooruit.” SB
www.lancelmaat.nl
Foto: lancelmaat
12
14
NR4
december 2014
15
Foto’s: SAM RENTMEESTER
Radio-isotopen in RID
In 2008 was het
wereldnieuws:
ziekenhuizen kampten
met een tekort aan
radio-isotopen
waardoor patiënten
langer moesten wachten
op kankeronderzoek.
Slechts een handjevol reactoren in
de wereld maakt het isotoop
technetium-99m. Drie van die fabrikanten leverden tijdelijk niet meer wegens
onderhoudswerkzaamheden, waaronder ook Europa’s belangrijkste: de reactor in Petten. Mocht een dergelijke uitval zich opnieuw voordoen, dan kan de
TU bijspringen. Dankzij een kleine aanpassing kan het Reactor Instituut Delft
sinds 2011 ook radio-isotopen maken.
Het debacle uit 2008 heeft het Delftse
onderzoek naar de productie van
radio-isotopen in een stroomversnelling gebracht, vertelt RID-onderzoeker
prof.dr.ir. Bert Wolterbeek.
“Technetium-99m, de stof waar het allemaal om draait, wordt gemaakt door
hoogverrijkt uranium te splitsen”, legt
hij uit. “Een van de producten die ontstaan, is het radioactieve molybdeen-99,
de grondstof voor technetium-99m. De
fabrikanten leveren dit molybdeen
vastgezet in staafjes aan ziekenhuizen.
Een ziekenhuis kan een week lang het
technetium-99m-isotoop ‘oogsten’ uit
zo’n staafje, doordat het molybdeen-99
ter plekke langzaam tot technetium-99m
vervalt. Hoe meer je van dat molybdeen
kunt vastzetten in zo’n staafje, hoe beter. Samen met een Amerikaans bedrijf
ontwikkelen we technieken om dit te
optimaliseren.”
‘Een ziekenhuis kan een week
lang het technetium-99m-isotoop
‘oogsten’ uit zo’n staafje’
Daarnaast doet het RID onderzoek naar
de productie van alternatieve radioisotopen. Met de universiteit Utrecht
en de Erasmus Universiteit Rotterdam
werkt het instituut aan methoden om
holmium-166 en lutetium-177 te produceren voor de behandeling van verschillende soorten tumoren in inwendige organen. En het ontwikkelt nieuwe
technieken om molybdeen-99 te maken
uit het niet-radioactieve molybdeen-98
zonder dat splijting van verrijkt
uranium nodig is. TvD
Dreigende voedselschaarste
E
én op de drie maïsplanten verdwijnt in
de Verenigde Staten in
een bio-ethanolfabriek.
Als dit aandeel verder
toeneemt, kan dit leiden tot
ongewenste concurrentie
met voedselproductie. Tenzij men alleen niet-eetbare plantenresten omzet in
bio-ethanol. Biotechnoloog
prof.dr. Jack Pronk (TNW)
werkt hieraan samen met
chemiebedrijf DSM. Afgelopen september openden
DSM en een Amerikaanse
partner hun eerste fabriek in
de VS waar brandstof wordt
geproduceerd uit maïsloof
en -stengels; de zogenaamde tweede generatie bioethanol.
De champagne vloeide rijkelijk. Ook in Delft. “We
hadden een live verbinding
met het feest in Iowa”, zegt
Pronk. “Het was een hoogtepunt in mijn carrière. Het
is fantastisch om te zien dat
ons onderzoek hieraan heeft
bijgedragen.”
Pronk doelt op de gistcellen
die zijn onderzoeksgroep na
jarenlang onderzoek zodanig
genetisch heeft aangepast
dat ze vrijwel alle suikers in
plantenafval afbreken. Normaal zetten gisten alleen suikers met zes koolstofatomen,
zoals glucose, om in ethanol.
Voor de productie van tweede generatie biobrandstof
moeten ze ook suikers met
vijf koolstofatomen – en
dan met name xylose en
arabinose – omzetten.
Tien jaar geleden zetten
Pronk en prof.dr. Hans van
Dijken de eerste grote stap in
die richting. Een schimmel,
die Nijmeegse collega’s in
olifantenpoep aantroffen,
bleek een bijzonder gen te
bevatten dat de sleutel vormde voor de omzetting van xylose. De Delftenaren brachten dat gen aan in het DNA
van hun gistcellen. Sindsdien
zijn ze met verdere genetische modificaties en natuurlijke selectie deze ‘xylosegist’ verder aan het verbeteren. TvD
Te weinig water
I
Meer dan honderd miljoen ton vracht gaat er jaarlijks op en neer;
nergens ter wereld vindt zoveel watertransport plaats als op de Rijn.
Drogere zomers door klimaatverandering zouden wel eens roet in het
eten kunnen gooien, waarschuwt ir. Cornelis Dorsser (CiTG).
n opdracht van Rijkswaterstaat schetst
scheepsbouwkundige en transporteconoom Dorsser scenario’s waarin hij
vooruitblikt tot het jaar 2100. “In de tweede helft van deze eeuw is de kans groot
dat de rivier meerdere maanden achter elkaar te
ondiep is voor de scheepvaart”, aldus Dorsser. “Er
zijn twee plekken langs de Rijn die zorgelijk zijn;
Lobith in Nederland en Kaub in Duitsland. Met
name bij die tweede plaats zal de diepte geregeld
onder de 1,40 meter zakken. Rendabele scheepvaart is dan niet meer mogelijk. Of je zou de schepen ondieper moeten maken, maar dat is heel lastig want ondiepe schepen zijn relatief zwaar.”
Een andere optie is de rivier aanpassen. Dorsser:
“Het is nu misschien een zot idee, maar op de lange duur zou men misschien over moeten naar een
volledige kanalisatie van de Rijn. Dit staat lijnrecht tegenover de adagia ruimte voor de rivier
en bouwen met de natuur.
Dorssers TU collega, dr. Kees Sloff, die ook bij
Deltares werkt, ziet ook tal van uitdagingen voor
de scheepvaart. “De rivier zal met steeds meer
ondieptes kampen. Op een gegeven moment valt
daar niet meer tegenop te baggeren. In de toekomst moeten we zelfs suppleren (zand toevoegen aan de rivierbedding) om te voorkomen dat
deze teveel daalt.”
Volgens Sloff zullen reders veel slimmer en dichter op elkaar moeten varen. “Ze moeten gaan laveren om ondieptes. Daarvoor moet de diepte
van de rivier continu en heel nauwkeurig in beeld
worden gebracht. Dat kan als alle schepen dieptemetingen maken en doorsturen naar een centraal punt aan wal. We werken nu aan het project
Smart waterways waarin we onderzoeken hoe
we de schepen van de wal af kunnen begeleiden
op basis van deze geactualiseerde diepte-informatie.” TvD
NR4
December 2014
Kunstgas
17
Foto’s: SAM RENTMEESTER
Visie
Duurzaam energie opwekken is niet zo moeilijk.
Maar je moet het kunnen opslaan voor de donkere dagen.
Opslag van elektriciteit is er in soorten
en maten. Condensatoren zijn handig voor piekopslag, maar na een paar
seconden uitgeput en dat geldt ook
voor vliegwielen. Opslag van water in
stuwmeren of van gas onder druk in
ondergrondse reservoirs kan uren aan
energiegebruik bufferen. Batterijen en
accu’s kunnen zelfs wekenlang energie
opslaan. Maar voor opslag van grotere
hoeveelheden energie over een langere
termijn kom je toch bij de chemie uit,
zegt hoogleraar energietechnologie
Bendiks Jan Boersma (faculteit 3mE).
“Je zult in de toekomst veel goedkope
elektriciteit krijgen uit wind en zon,
maar doordat de productie fluctueert
zul je energie moeten opslaan. We
moeten onze eigen brandstof maken
en gezien de bestaande infrastructuur
denk ik dat methaan daarvoor de beste
keuze is.”
Met elektriciteit is waterstof op te wek-
Colleges in de aula, het
Legermuseum, Theater de Veste
en de Pathé bioscoop. Niets is de TU
te gek om het stijgende aantal studenten
onder te brengen. In het voormalige Legermuseum zijn twee zalen gerealiseerd voor
in totaal driehonderd studenten. Aan langetermijnoplossingen wordt hard gewerkt. Er zijn plannen
voor een nieuw te bouwen Learning Centre en er
staat een aantal renovaties op de rol.
Schaarste aan grondstoffen dwingt producenten nieuwe bedrijfsmodellen te bedenken. Zodat ze geld kunnen verdienen aan spullen die langer meegaan of hergebruikt worden. Universitair hoofddocent Conny Bakker voorziet een
toekomst waarin we leasen, lenen, delen, repareren en vermaken.
ken dat in combinatie met CO2 omgevormd kan worden tot methaan dat dan
een beetje verdund moet worden met
stikstof om het compatibel te maken
met het Nederlandse aardgas. “De processen zijn bekend, nu gaat het erom
dat efficiënt en met grote hoeveelheden
te doen”, aldus Boersma. Het maken
van synthetisch gas is een goede oplos-
B
sing zolang er ook fossiele brandstof gebruikt wordt met CO2-uitstoot. “Want
hoewel kooldioxide nu een maatschappelijke probleem is, is de concentratie
zo laag dat we het niet uit de atmosfeer
kunnen winnen.” Daarna kunnen we
dus een schaarste krijgen aan CO2. Wie
had dat kunnen denken. JW
Foto: Hans Stakelbeek
16
ugaboo verkoopt kinderwagens, degelijk,
hip en duur. Kopers gebruiken ze een tijdje
en verkopen ze eventueel door. Maar dan,
waar blijven ze? Het bedrijf weet het
niet en doet daarom een proef:
ouders kunnen de kinderwagen van hun kind
leasen, deze na een jaar inruilen voor een
doorgroeimodel, dat ingeleverd kan worden
als hun kleuter zich niet meer laat voortduwen. Bugaboo knapt de ingeleverde wagens volledig op en verhuurt ze opnieuw. Zo
houdt het bedrijf beschikking over zijn grondstoffen, terwijl de consument goedkoper uit is.
Universitair hoofddocent aan de faculteit
Industrieel Ontwerpen dr.ir. Conny Bakker
gebruikt dit en andere voorbeelden om
uit te leggen hoe een circulaire economie
functioneert. Vooral bedrijven, vertelt zij,
moeten eerst zien en dan geloven.
Om hen te laten inzien hoe ze geld kunnen verdienen aan producten die langer
meegaan of die hergebruikt kunnen worden, heeft ze verschillende bedrijfsmodellen op een rij gezet. Daarin kunnen ze geld
verdienen aan hoogwaardige producten,
die uitgebreid kunnen worden met
extra’s. Of aan het leveren van onderdelen en service. Ook kunnen ze hun
producten leasen. Of ze verkopen
geen product, maar een functionaliteit. Een vaak aangehaald voorbeeld: licht in plaats van lampen.
Maar bedrijven zijn niet de enige
die anders moeten denken, stelt
Bakker. Ook haar studenten,
toekomstige ontwerpers, denken lineair. “Ontwerpers denken
veel na over productgebruik, maar
niet over wat er na dat gebruik met die producten gebeurt
of zou moeten gebeuren. Daar zit het dozenschuifmodel
achter: snel en goedkoop producten maken en verkopen.”
Maar daarna gaat het leven van een product verder.
Springen bedrijven daar zelf niet op in, dan zijn
er steeds meer zogenoemde gap
exploiters die dat voor hen doen. Leapp is
daarvan een voorbeeld. Dat is een online
aanbieder van gebruikte en opgeknapte Applespullen als iPads en iPhones. Bakker: “Het is
niet nieuw, het is niet tweedehands, maar iets
daartussen in.” Gebruikt dus, maar met een
nieuw scherm, een nieuwe batterij, een
schoon geheugen, een relatief lage
prijs en twaalf maanden garantie.
“Als consumenten begrijpen wat
het is, zullen ze snel aan dit soort
services wennen.”
En dat is maar goed ook, want
sommige grondstoffen zijn in de
toekomst op of onbereikbaar
door geopolitieke ontwikkelingen. “We zullen waarschijnlijk
wat verarmen”, denkt Bakker.
Erg is dat in haar ogen niet.
Door de recessie doen mensen al
langer met spullen. “Geef mij
maar een steady state economy.
Daarin zijn repareren en behouden van producten gewoon, en bedrijven en ontwerpers kunnen daarmee omgaan. Kleding kunnen we
vermaken, schoenen oplappen, banken opnieuw stofferen. Bedrijven
kunnen daar geld aan verdienen, net
als aan verhuur, lease en als het niet
anders kan recycling.” SB
PERSOONLIJK
19
19
NR3
HORA EST
‘Een langetermijnplanning dient
slechts om de schijn van controle
op ons leven te wekken’
Bart Bolsterlee, biomechanisch ingenieur
Prof.dr. Teunis Klapwijk
Haar onderzoek is van
internationale en sociale
betekenis, haar onderzoeksaanpak origineel
en ze promoveerde cum
laude. De universitair
docent design aestethics
voldoet ruim aan alle
voorwaarden en won
daarom dit jaar de Dewis
Award. Het netwerk voor
vrouwelijke wetenschappers in Delft Dewis reikt
deze prijs elk jaar uit aan
een zeer talentvolle promovenda.
Voor zijn verdiensten in
het vakgebied ontving
de nanowetenschapper
een Humboldt Research
Award van de Duitse
Humboldt Stiftung. Deze
stichting bevordert academische samenwerking
tussen excellente wetenschappers in Duitsland
en daarbuiten. Als prijswinnaar wordt Klapwijk
uitgenodigd een jaar deel
te nemen aan een wetenschappelijk project bij een
te kiezen onderzoeksinstituut in Duitsland.
Industrieel Ontwerpen
Kavli Instituut
Prof.dr.ir. Leo
Kouwenhoven
Prof.dr.ir. Tim van der
Hagen
De Nederlandse regering
heeft Kouwenhovens
vakgebied, de quantumtechnologie, de status
gegeven van Nationaal
Icoon. Volgens de hoogleraar is de technologie nu
zover dat het “eigenlijk
niet zozeer de vraag is of
we een quantumcomputer kunnen bouwen, maar
vooral wanneer.”
De hoogleraar reactorfysica en TNW-decaan is
voor een periode van vier
jaar benoemd tot lid van
de Adviesraad voor Wetenschap, Technologie
en Innovatie (AWTI), de
raad die de regering en
het parlement adviseert
over het beleid voor wetenschap, technologie en
innovatie. Van der Hagen
is verantwoordelijk voor
de portefeuille Energie.
Technische Natuurwetenschappen
Technische Natuurkunde
Viva en Opzij
T
U-alumni Jantien Herfst en Mei
Ling Tan (beiden TBM) hebben
de Viva400 Award gewonnen in
de categorie mode. De twee richtten in 2012 House of Einstein op,
een kledingformule voor mannen die
niet van winkelen houden. De startup
groeide in twee jaar naar meer dan duizend klanten en tonnen omzet. House
of Einstein biedt boxen met handgeselecteerde outfits aan. Op basis van een
gesprek via skype gaat een persoonlijke
‘outfitter’ aan de slag. Herfst en Ling
Tan startten het bedrijf direct na hun
studie aan de TU Delft. Hun missie is
om een fashion-tech bedrijf te worden
dat de nieuwste technologie combi-
neert met persoonlijke service.
Drs. Anka Mulder, vice-president
onderwijs van het college van bestuur
is volgens maandblad Opzij een van de
machtigste vrouwen in onderwijs
en wetenschap. Het feministische
maandblad presenteerde vorige
maand een lijst van honderd
machtige vrouwen op allerlei
terreinen van de samenleving,
zoals sport, justitie, openbaar
bestuur, politiek, media, goede
doelen, cultuur, bedrijfsleven
en gezondheidszorg. Mulder
belandde op de vijfde plaats
in de categorie onderwijs en
wetenschap. Op één staat
Louise Gunning van de Hogeschool
en Universiteit van Amsterdam.
“Het is een menselijke eigenschap om controle te willen
hebben over wat er gebeurt in ons leven en veel mensen
plannen daarom ver vooruit. Toch is de invloed van onverwachte en onvoorspelbare gebeurtenissen doorgaans
zo groot dat het eigenlijk niet mogelijk is om met een
bruikbare nauwkeurigheid langetermijnvoorspellingen
te doen. Had jij tien jaar geleden kunnen voorspellen
waar je nu staat in het leven? Ik in ieder geval niet en ik
ben daar ook blij mee. Toch maken veel mensen
Eenvoud biedt
elegantie en
schoonheid aan
alle dingen, met
inbegrip van
wetenschappelijke
theorieën.
Anamaria Soare,
werktuigbouwkundig ingenieur
Tamara Djukic,
civiel ingenieur
Een kind
opvoeden is eenvoudiger dan het
schrijven van een
proefschrift.
Sociale media
verkorten de communicatie-afstand
tussen mensen maar
Pavel Babál,
elektrotechnisch ingenieur
vergroten de afstand
Elke
generaliserende tussen hun harten.
Ethiek wordt
gedefinieerd door
mensen en op
grond daarvan zijn
mensen goed in het
algemeen.
Voor een
succesvolle carrière
is belangrijker wie
je mentor is dan
wat je onderzoekt.
gedetailleerde plannen voor de lange termijn en ik ben
van mening dat dit slechts dient om de illusie van controle te wekken. Als we accepteren dat we in een wereld
leven waar onzekere factoren een grote rol hebben op
ons dagelijks bestaan en we daarmee kunnen omgaan, is
een langetermijnplanning onnodig. Lang vooruit plannen
kan zelfs negatieve gevolgen hebben, omdat het de ogen
kan sluiten vwoor goede kansen die zich gaandeweg
voordoen.” TvD
stelling
is onwaar.
Yihui Wang,
werktuigbouwkundig ingenieur
Jacopo Antonello
werktuigbouwkundig ingenieur
Andrew Nelson,
informatica ingenieur
Oplossingen
worden sneller
verkregen als een
probleem een
uitdaging wordt
genoemd.
Arjan Meskers,
werktuigbouwkundig ingenieur
Illustratie: Auke Herrema
Ir. Nynke Tromp
20
21
NR4
DECEMBER 2014
‘Je moet je
carrière
niet aan
één succes
ophangen’
Het toilet spoelen we door met zeewater en het riool wordt een bron
van grondstoffen. Zo ziet Spinozaprijswinnaar en waterzuiveringsexpert
prof.dr.ir. Mark van Loosdrecht de toekomst.
tekst Tomas van dijk foto’s Sam rentmeester
>>
22
23
NR4
December 2014
CV
Mark van Loosdrecht
(1959) ontving deze
zomer een van de vier
Spinozaprijzen van
NWO. Hij studeerde
milieutechnologie
in Wageningen
en promoveerde
daar in 1988 op een
onderzoek naar de
verspreiding van bacteriën in de bodem.
Direct daarna kreeg hij
een onderzoeksbaan
aan de TU. Hij bestudeert en beïnvloedt de
eigenschappen van
bacteriën in waterzuiveringssystemen.
Vorig jaar ontving
hij de Simon Stevin
Meesterprijs 2013
voor de ontwikkeling
van twee nieuwe
waterzuiveringstechnologieën met
micro-organismen:
de anammox- en de
korrelslibtechnologie
(Nereda). Slechts
twee andere onderzoekers kregen eerder
zowel deze prijs als de
Spinozaprijs. In 2012
ontving Van Loosdrecht de prestigieuze
Lee Kuan Yew Water
Prize in Singapore.
Een futuristische woning – zoals menig technische universiteit op haar campus heeft staan –
vangt urine en poep apart van elkaar op. De feces
gaan in een gistingsinstallatie. Van het resultaat,
methaan, kun je het huis verwarmen. Poep doorspoelen is zonde. En dat geldt natuurlijk ook voor
schoon water. Is ons
rioolsysteem aan herziening toe? Nee, vindt
Mark van Loosdrecht. “Als ik het Nederlandse
riool helemaal opnieuw mocht ontwerpen, zou ik
het precies maken zoals het nu is.”
De hoogleraar milieubiotechnologie en waterzuivering van de faculteit Technische Natuurwetenschappen houdt niet van hypes en pretentieuze praatjes. Zijn nuchtere inslag heeft hem
geen windeieren gelegd. Deze zomer ontving hij
de Spinozapremie, Nederlands belangrijkste wetenschappelijke prijs. Hij ontving hem voor zijn
baanbrekende onderzoek naar de ecologie van
micro-organismen in rioolwater. Hij staat aan de
wieg van twee nieuwe waterzuiveringstechnieken: de Nereda-technologie, waarbij waterzuiverende bacteriën in korreltjes groeien die snel bezinken, en de Anammox-technologie, waarmee
schadelijk ammonium samen met nitriet wordt
omgezet in onschadelijk stikstofgas en water.
baarheid van voedsel. Bacteriën maken gebruik
van veranderingen voor een competitief voordeel. Sommigen slaan bijvoorbeeld vetten op om
in perioden van voedselschaarste van de concurrenten te kunnen winnen. Ik ben ervan overtuigd
dat we dankzij dit soort kennis over de ecologie
grondstoffen kunnen produceren uit rioolwater.
Zoals bioplastics bijvoorbeeld. Sinds de oliecrisis
van 1973 proberen onderzoekers dit al uit suiker
te maken. Men vroeg zich echter nooit af wat een
bepaalde stof betekende voor het micro-organisme en hoe hij tot de productie ervan aangezet
kan worden.”
Waarom moet u daarom lachen?
U studeerde milieutechnologie in Wageningen. Was biologie geen betere keuze geweest?
“De universiteit is door de bank genomen een plezierige werkgever. Ik kan de dingen doen die ik
belangrijk vind. Grondstoffen maken uit afval is
het volgende waar we ons op richten. Een bedrijf
zal nooit de eerste stappen zetten. Bij bedrijven
kon ik rond 2000, toen we begonnen met Nereda,
niet aankloppen met ideeën over slibkorrels. Toen
had iedereen het over membraanbioreactoren, die
zouden de toekomst hebben. Dat was een hype. Bij
de universiteit hoef je niet mee te doen aan hypes.”
Zou u echt niets veranderen aan het riool?
“Ze vormen complexe leefgemeenschappen. Hoe
steekt dat leven in elkaar? Het zijn puzzels. We
weten weinig van bacteriën, maar we weten wel
dat als we de omstandigheden op een bepaalde
manier veranderen, er een beest komt dat korrels
maakt, of bioplastics. Je hebt miljarden bacteriën
in de zuivering zitten. Ze delen elk uur. Na een
paar dagen kun je dus weer heel andere hebben.”
“We hebben onze zaken goed op orde. Sinds eind
negentiende eeuw zijn we verlost van cholera en
tyfus. Er zijn wel wat optimalisaties mogelijk. Zo
zullen we ons toilet doorspoelen met zeewater,
en gaan we grondstoffen produceren uit rioolwater. Het thema blijft hetzelfde. Water stroomt de
stad in. Het neemt echteralle vuil mee en wordt
buiten de stad weer opgevangen en verwerkt. Zoals de Babyloniërs het drieduizend jaar geleden
al bedachten.”
De wc doorspoelen met zeewater?
“Ja. In Hongkong is dat al heel normaal. De meeste megasteden liggen aan zee. Als je een tekort
hebt aan zoet water, ligt het voor de hand om het
toilet met zeewater door te spoelen. Zout water
geeft ook heel nieuwe mogelijkheden voor de
waterzuivering.”
U heeft 2,5 miljoen euro gekregen. Wat gaat u met dat geld
doen?
“Van 99 procent van de bacteriën weten we
vrijwel niets. We weten niet hoe ze reageren op
veranderingen in de omgeving, zoals de beschik-
“Biologie interesseerde me, maar de opleiding
vond ik maar niets. Biologen zijn net postzegelverzamelaars. Ze willen alles rubriceren. Je moet
tijdens de opleiding veel namen leren en feitenkennis opdoen. Ik heb niet zo’n goed geheugen.
Bij de studie milieutechnologie in Wageningen
zat veel scheikunde en natuurkunde. Dat paste
beter bij me. Als je bij die vakgebieden de principes snapt, kun je de rest afleiden.”
Wat vindt u zo interessant aan micro-organismen?
U draait aan de knoppen…
“Ja, en de evolutie kan zijn beloop krijgen.”
Hoe bent u in de hoek van de waterzuivering terecht gekomen?
“Na mijn promotieonderzoek in Wageningen,
naar transport van bacteriën door de bodem,
vroeg Sef Heijnen (hoogleraar biotechnologie bij
TNW, red.) of ik hier wilde werken. Ik was gewoon op zoek naar een baan. Eerst zocht ik werk
in de industrie. Ik had al twee interviews gehad
bij DSM. Zij moesten nog evalueren. En dat duurde een tijd. Toen heb ik voor de TU gekozen. Het
werk bij DSM ging over de fysische chemie van
het broodbakken.” En dan lachend: “Dat is ook
boeiend.”
“Omdat het zo ambachtelijk klinkt, brood bakken. Maar het is niet makkelijk om de belletjes
goed te krijgen. Het is maar om aan te geven dat
ik niet per se een baan in de waterzuivering ambieerde. Als ik in Wageningen werk aangeboden
had gekregen gericht op waterzuivering, dan had
ik het niet aangenomen. Die groep heeft de neiging om heel toegepast te werken. Ik onderzoek
liever de basis en kijk hoe het toegepast kan worden. Toepassen is niet mijn hoofddoel.”
Is dat de reden waarom u aan een universiteit werkt en niet
in de industrie?
Nereda is uw kindje.
“Zo voelt dat wel, ja.”
Reist u Nereda achterna, naar Brazilië bijvoorbeeld? Daar
worden nu twaalf Nereda-installaties gemaakt.
“Nee, dat doe ik niet. Technologie wordt vaak
belemmerd doordat de uitvinder te veel op zijn
vondst zit. Je kunt beter de markt zijn werk laten
doen. Als uitvinder ben je vaak niet de geschikte
persoon om de techniek aan de man te brengen.
De technologie is overgedragen aan ingenieursbureau DHV. Als ik me er echt mee had willen
bemoeien, had ik naar dat bedrijf moeten overstappen. Zo hoor je te werken op de TU. Je moet
niet te lang werken aan het in de praktijk brengen
en ook niet je hele carrière ophangen aan die ene
succesvolle vondst. Het was niet moeilijk geweest
om nog tien promovendi op Nereda-technologie te
zetten. Maar ik wil door naar de volgende ontwikkeling. Anders wordt het allemaal te hbo-achtig.”
U wilt zich nu richten op de productie van alginaat, een
soort gel die gebruikt wordt in de farmacie en de voedselindustrie.
“De bacteriën in de korrels produceren alginaat.
Dat ontdekten we pas jaren nadat de technologie
ontwikkeld was. Het is een kostbaar materiaal,
dat nu uit bruinwier wordt gewonnen. Vroeger
dacht men dat bacteriën die dit materiaal maken
het enkel uitscheiden. Dat maakte het lastig om
een industrieel productieproces met bacteriën op
te zetten, want in een gel kun je niet roeren. Maar
bij Nereda blijkt het materiaal dus in korreltjes
te zitten. Als de waterzuivering van Utrecht zou
overstappen op Nereda, dan zou er voldoende alginaat worden geproduceerd om aan vijf procent
van de wereldvraag te voldoen.”
U gelooft niet in gescheiden opvang van urine en feces. Is
dat omdat het niet goed te combineren is met Nereda?
“Het terugwinnen van grondstoffen is schaalafhankelijk. Dus dat is inderdaad een reden waarom ik denk dat we niet aan lokaal gescheiden
inzameling moeten doen. Urine en feces apart
inzamelen vergt bovendien veel materieel.
In derdewereldlanden zie ik wel een toekomst
voor decentrale toiletten omdat grootschalige
sanitatie daar niet van de grond komt. Een rege-
‘Bij de universiteit hoef je niet mee te
doen aan hypes’
ring koopt liever een fregat dan dat ze een riool
aanlegt. Politici uit hogere rangen zouden zich
achter sanitatieprojecten moeten scharen. Als
koning Willem-Alexander op werkbezoek is, dan
gaat hij naar zo’n project. De gemiddelde president opent echter geen dorpstoilet.”
Bent u een workaholic?
“Uiteraard. Dat kan ik niet ontkennen. Workaholics heb je in twee varianten. De ene werkt vanuit
carrièreperspectief; hij is bang voor baanverlies
of wil directeur worden van de zaak. Dat is niet
mijn motivatie. De andere, waaronder ik, wil uitzoeken hoe dingen werken. Daar zit een ander
soort stress omheen. Ik heb niet de ambitie om
afdelingshoofd te worden of decaan. Ik heb niet
het geduld om lang bij vergaderingen te zitten.
Daarbij komt dat er aan de TU ook eigenlijk geen
hogere functie is dan hoogleraar. Hoogleraren
vormen het gezicht van de universiteit.
Ik ben workaholic, maar ik ga wel twee maanden
per jaar op vakantie. Ik heb er helemaal geen probleem mee om van de buitenwereld afgesloten
zijn. Ik ga naar de Himalaya, de Andes of de Alpen; naar de bergen en de vergezichten.”
24
25
NR4
december 2014
Wegbereiders
van de industrie
Wat zijn, 150 jaar na oprichting van de faculteit werktuigbouwkunde,
de belangrijkste doorbraken geweest in het vakgebied en welke zijn
nu de voornaamste uitdagingen waar werktuigkundigen zich voor
gesteld zien. De zes afdelingsvoorzitters aan het woord.
tekst: Jos wassink foto’s: Sam rentmeester Illustratie: Stephan timmers
I
n Engeland kwam in 1830 de helft van de energie van
stoommachines; in Nederland was dat pas vijftig jaar
later. Maar daarna ging het snel: rond steden ontstonden gasfabrieken, watertorens, kleine elektriciteitscentrales, havenwerken, spoorwegen en riolering. Bij
suikerfabrieken in West-Brabant, zuivelfabrieken in het noorden en voedingsindustrieën in de Randstad draaiden grote
stoominstallaties. Net als bij de steeds grotere elektriciteitsbedrijven die vanuit de steden met de opbouw van een elektriciteitsnetwerk begonnen dat zich over het hele land verspreidde.
Ook de opwekking van elektriciteit was toen het domein van
werktuigkundigen.
Die ingenieurs kwamen van de Polytechnische School in Delft
- de voorloper van de TU. Na de oprichting in 1842 onder de
naam Koninklijke Akademie voor de opleiding van civiel ingenieurs kwam er in 1864, 150 jaar geleden, ook een opleiding
voor werktuigkundigen als wegbereiders van de industrialisatie.
De nieuwe studie voor werktuigkunde kreeg vorm door de
inspanningen van ir. Adrien Huet. Na zijn afstuderen als civiel ingenieur vijf jaar eerder, had Huet studiereizen gemaakt
naar Engeland, dat voorliep op industrieel gebied. De polemisch ingestelde Huet pleitte na terugkeer als leraar aan de
Polytechnische School vurig voor meer praktijkervaring en
experimenten in de ingenieursopleiding en voor meer theorieonderwijs aan de ambachtsscholen. Hij streefde, in navolging van wat hij in Engeland gezien had, een omslag na van
een schoolcultuur naar die van een werkplaats. Hij kreeg als
docent de taak om het onderwijs in de werktuigbouw en de
kennis van werktuigen opnieuw in te richten. Het begin, met
acht leerlingen in twee bovenlokalen aan de Westvest, was bescheiden.
Als uitgesproken onderwijshervormer was Huet bij de professoren niet erg populair, zodat hij pas in 1896 tot hoogleraar
benoemd werd. Toen hij drie jaar later op 63-jarige leeftijd
overleed, namen zijn toegewijde oud-studenten het initiatief
voor een monumentale bank in het Kalverbos voor zijn nagedachtenis. Die halfronde bank staat er nog steeds.
Moderne turbine zet stoom via beweging om in stroom. (Foto: Wikimedia/
Siemens)
Dunwandige systemen kunnen fraai bezwijken. (Foto: Jos Wassink)
Virtuele Nemag-grijper. (Foto: Stef Lommen)
Van stoom naar stroom
Een kast vol Koiter
Intelligent en duurzaam
Van stoom naar stroom, dat vindt prof.
dr.ir. Bendiks Jan Boersma van de afdeling energietechnologie de belangrijkste
doorbraak. “Honderdvijftig jaar gelden
werkte alles op stoom. Stoomschepen,
stoomlocomotieven, zelfs hei-installaties werden tot in 1920 nog met stoom
aangedreven. Alle fabrieken hadden een
centrale stoommachine en de beweging
werd met leren banden overgebracht.
Maar tussen 1930 en 1940 maakte stoom
plaats voor elektrische aandrijving of
werden stoommachines vervangen door
diesel- en benzinemotoren. Nu is elektriciteit het belangrijkste middel om kracht
en vermogen op te wekken.”
Belangrijkste uitdaging vindt hij de
transitie naar een duurzame energievoorziening. “Daar zijn veel ideeën over
en het zal uiteindelijk wel een mengvorm worden. Je zult veel goedkope
elektriciteit krijgen uit wind en zon,
maar doordat de productie fluctueert
zul je energie moeten opslaan. We moeten onze eigen brandstof maken en gezien de bestaande infrastructuur denk
ik dat methaan daarvoor de beste keuze
is.”
“Als je in de wereld zegt: Delft en mechanica. Dan zeggen ze: o, Koiter!” aldus
prof.dr.ir. Fred van Keulen van de afdeling precision and microsystems
engineering. Het proefschrift van
Koiter (over de stabiliteit van het elastisch evenwicht) publiceerde hij vlak na
de Tweede Wereldoorlog. Tien jaar later
werd het in de Verenigde Staten ontdekt
en vertaald. Sindsdien is het de standaard voor stabiliteit van dunwandige
systemen zoals onderzeeërs, vliegtuigen, silo’s, raketten en microsystemen.
Prof.dr.ir Warner Koiter heeft het wiskundige framewerk gemaakt om dat op
een nette manier te beschrijven. In de
gang staat een kast vol met zijn oorkondes en erepenningen.
De uitdagingen voor de micro- en nano-engineering zijn talrijk. “Er moet
een goede beschrijving voor materialen
op nanoniveau komen, je zult nanoverschijnselen moeten vertalen naar de
macroscopische wereld en er is gebrek
aan gereedschappen voor het maken
van nanostructuren. Kortom, er is werk
genoeg.”
“Een open deur”, vindt prof.dr.ir. Gabri
Lodewijks (maritieme en transporttechnologie) zijn eigen antwoord. Maar de
informatie- en communicatietechnologie (ict) heeft volgens hem de grootste
verandering en innovaties teweeg gebracht, “De computer als ontwerpgereedschap heeft nieuwe dingen mogelijk gemaakt. Hydrodynamica maakt
het mogelijk om het gedrag van een
schip al tijdens het ontwerp te bepalen.
Ook kunnen we virtuele prototypes
maken van bijvoorbeeld grijpers om te
kijken hoe goed ze werken. Daarnaast
hebben communicatieprotocollen het
mogelijk gemaakt om automatisch geleide voertuigen te ontwikkelen zoals
die bij de containeroverslag gebruikt
worden.
Goed rentmeesterschap ziet Lodewijks
als grootste uitdaging: “Wat we nu allemaal ontwikkelen is gericht op een
duurzame toekomst.Transport van
containers binnen de haven met elektrische autonome scheepjes in plaats van
over de weg. Of: terugbrengen van het
energiegebruik van bulktransport per
lopende band. We hebben dat nu bijna
gehalveerd.”
>>
27
NR4
december 2014
Zink wordt schaars. (Foto: Wikimedia)
Computers zijn goede regelaars. (Foto: Wikipedia)
Een robot grijper die paprika’s en fruit plukt.
(Foto: Lacquey Food Solutions, Delft)
Niet aan de bomen
Een circus van onderhandelingen
Naar de natuur
“De grootste doorbraak is dat het vak
materiaalkunde bestaat”, vindt prof.dr.ir.
Jilt Sietsma van de afdeling materials
science and engineering. “In de jaren
vijftig ontstond het besef dat materialen
niet aan de bomen groeien, maar dat je
daar wetenschappelijk onderzoek naar
moet doen om eigenschappen te begrijpen en te verbeteren. Een middeleeuwse
smid stak een gloeiend zwaard in het
water om het te harden. Wij snappen
nu hoe dat werkt en kunnen materiaalstructuren zichtbaar maken en naar
onze hand zetten.” Die studie begon met
metalen en verbreedde zich later naar
kunststoffen, keramiek en halfgeleiders.
De uitdaging voor de toekomst ligt in
duurzaamheid, hoe afgezaagd dat ook
klinkt. Materialen worden schaars.
Neem zink: het is onmisbaar voor roestbescherming van auto’s en voor het
harden van rubber banden. Maar over
vijftien jaar is het op. En dat geldt voor
heel veel grondstoffen. De materiaalkunde ontwikkelt technieken voor terugwinning en ontwikkelt alternatieve
materialen.
“De opkomst van de computer is wel de
grootste verandering in ons vakgebied
over die periode”, zegt prof.dr.ir. Hans
Hellendoorn, afdelingsvoorzitter van de
afdeling meet- en regeltechniek. De eerste regelsystemen waren mechanisch.
Na de Tweede Wereldoorlog kwamen
elektrische regelaars met weerstanden,
condensators en spoelen voor proportionele, optellende en differentiële regelingen. Nu heeft de computer al die
regelingen overgenomen en kennen we
netwerken met honderden regelaars die
onderling communiceren. Dat zie je terug bij verkeerslichten en borden boven
de snelweg, maar ook in regeling van
waterniveaus. Regeltechniek is een automatisch circus van onderhandelingen
geworden.”
“Nieuw voor ons is het sturen van licht.
Denk aan een beweegbare spiegel in
een telescoop die atmosferische fluctuaties real-time compenseert, of aan een
chipmachine die compenseert voor de
warmte die de laser produceert. Een uitdaging daarbij is dat we moeten wennen
aan het gedrag van fotonen die zich niet
deterministisch gedragen, maar volgens
de wetten van de kansberekening.”
“In de biomechanica willen we kennis
van de natuur gebruiken om nieuwe
mechanische principes te ontwikkelen”,
aldus prof.dr.ir. Jenny Dankelman,
voorzitter van de afdeling biomechanical engineering. Dat geldt voor een
beter begrip van het menselijk lopen om
lopende robots te maken, of de tentakels
van een inktvis te gebruiken als model
voor operatiewerktuigen. “Momenteel
proberen we de wespenangel te begrijpen: die kan tot tien centimeter lang zijn
en een tiende millimeter dun. En toch
knikt hij niet. Zelfs niet bij het doorboren
van stugge materialen. Als we dat begrijpen kunnen we hele dunne en stuurbare
naalden maken.”
Hoe laat je de mens controle houden
over mechanische systemen? Denk aan
een versterkend exoskelet voor patiënten die moeite hebben met lopen. Hoe
kun je ervoor zorgen dat mensen toch
letterlijk blijven voelen wat ze doen.
Het vinden van een optimale interactie
tussen mens en technisch systeem, daar
zit voor ons de uitdaging, aldus Dankelman.
Na
Delft
A
l bij haar afstuderen maakt
Laetitia Smits van Oyen een
ommezwaai. Hoewel ze
bouwkunde geweldig vindt,
heeft ze het idee dat de wereld niet op haar ontwerpen
zit te wachten. Het is begin jaren
tachtig en er komt een nieuw fenomeen opzetten: de computer. “Ik wist
daar niets van, maar zag wel kansen
en studeerde af op een computerprogramma waarmee je woningwetwoningen kunt ontwerpen. Hartstikke
nieuw in die tijd.”
De Telegraaf schrijft er een artikel
over waarna Kraan Bouwcomputing
haar vraagt te komen werken aan software voor de bouw. Na een jaar gaat
ze verder bij een dochterbedrijf van
Volmac. “Met bedrijven praten over
hoe zij automatisering toepassen en
tegen welke problemen zij aanlopen.
Iedereen kocht in die tijd computers
en niemand wist waarvoor.”
Smits van Oyen beseft dat de link
tussen hardwareleveranciers en
accountants ontbreekt en start met
een opdrachtgever een detacheringsbedrijf. Synergie Consultants groeit
na een fusie met de concurrent uit tot
honderdvijftig man, waarna ze het
bedrijf verkopen aan Getronics.
Ze verhuist naar Curaçao. Met de
eigenaar van het Sea Aquarium zet
ze de Curaçao Dolphin Academy
op waar bezoekers kunnen zwemmen met dolfijnen en leren over bescherming van deze diersoort. Het
Smithsonian Institute onderzoekt
Kansen zien én pakken. En daarbij het verschil
maken voor mens en planeet. Dat typeert de
carrière van Laetitia Smits van Oyen (54). Dertig
jaar na haar studie bouwkunde is ze terug bij de
TU als lid van de raad van toezicht.
Foto: sam rentmeester
26
Naam:
Woonplaats:
Burgerlijke Staat:
Opleiding:
Vereniging:
Laetitia Smits van Oyen
Den Haag en Curacao
Getrouwd, twee kinderen
Bouwkunde
Delftsch Studenten Corps
er de zeebodem. Eenmaal terug in
Nederland doet Smits van Oyen een
global executive MBA die Rotterdam
biedt met universiteiten in Mexico, Brazilië, de Verenigde Staten en
Hongkong. “Dan krijg je een beeld
van hoe de wereld in elkaar zit. Ik
leerde hoe belangrijk de driehoek
people, planet, profit is. Zonder profit
kun je niet iets doen voor de planet en
de people. Met zonnepanelen bijvoorbeeld kun je geld verdienen, daarom
is er duurzame energie.”
Het brengt haar in het bestuur van
de African Parks Foundation en bij
de Stichting Urgenda die duurzaam
ondernemen nastreeft. Bij die laatste
merkt ze dat de positionering van
Nederland als watermanagementland stukloopt op gemis aan kennis
bij bestuurders. Ze wordt kandidaat-gemeenteraadslid, maar merkt
dat het ‘in de politiek meer gaat om
dienstbaarheid aan de partij en om
scoren op korte termijn dan om competenties’.
Ze stopt haar energie en geld nu liever in onder meer het Alexander
Monro borstkankerziekenhuis in
Bilthoven. Met haar rol in de raad
van toezicht van de TU kan ze haar
ondernemerskwaliteiten volop inzetten. “Kijken naar kansen, meedenken
en risico’s inschatten, bijvoorbeeld
voor de protonenkliniek in Delft. De
cirkel is rond.” CvU
28
NR4
December 2014
“
Helix Flex, een superflexibel
medisch instrument
PATENT
Hoofduitvinder:
prof.dr.ir. Paul Breedveld
H
elix Flex kan in de toekomst heel nieuwe operatietechnieken mogelijk maken”, zegt prof.
dr.ir. Paul Breedveld van
de afdeling biomechanical engineering (3mE).
Het superflexibele instrument,
waarvan een perfect werkend
prototype is gebouwd, maakt
het mogelijk om door middel
van slangachtige bewegingen
tijdens (kijk)operaties via een
nauwe toegang ook dieper in
het lichaam op plekken te komen die worden omringd door
‘kwetsbare anatomie’, zoals hersenen. Daar kan het instrument
roteren of verschillende kanten
op bewegen. “De kop kan sturen, maar het deel achter de kop
ook. Zo kan hij een nauwkeurig
anatomisch pad volgen.” Op
deze manier kunnen chirurgen
bijvoorbeeld delen van tumoren
bereiken die met de huidige,
starre instrumenten niet te verwijderen zijn.
Dit alles is mogelijk door de
speciale structuur van de stuurbare helixkabels in het instrument, die de uitvinders – een
samenwerking tussen de TU
Delft, het AMC en het BioRobotics Instituut in Pisa, gefinancierd door STW - baseerden op
de tentakels van een inktvis. Op
de tip van het instrument kan
de chirurg allerhande accessoires plaatsen, zoals grijpertjes,
een schaartje of een camera.
“Vooral die laatste toepassing is
zeer nuttig, omdat die dankzij
de flexibiliteit ook om objecten
in het lichaam heen kan kijken.”
Maar zo flexibel als hij is, zo
stijf kan hij ook worden – een
toepassing waaraan de groep
van Breedveld nog werkt. “Op
die manier zou je bijvoorbeeld
een schaartje helemaal vast
kunnen zetten, en er flinke
kracht op kunnen uitoefenen.”
JB
COLUMN
29
Onnatuurlijke
selectie
Minister van Infrastructuur Schultz
van Haegen gaat volgend jaar met
de belangrijkste autofabrikanten in
conclaaf over standaardisering van
de zelfrijdende auto. Ze wil dat
Nederland koploper wordt in de
technologie die ervoor zorgt dat de
autonome heilige koe zonder brokken z’n weg weet te vinden. Haar
missie is lovenswaardig, maar er zit
ook een even aandoenlijke als hopeloze donquichotkant aan. “Het zou
zonde zijn als we voor de zelfsturende auto diverse technologieën
ontwikkelen en aan het einde van de
rit ontdekken dat die niet compatibel
zijn”, zei ze onlangs in Het Financieele Dagblad. De minister wil voorkomen dat er in verschillende landen
verschillende merken en systemen
komen. Daarin staat ze niet alleen.
Zo is het Rathenau Instituut het hélemaal met haar eens. De onderzoekers onderscheiden in de zelfrijderij
twee stromingen: auto’s die met elkaar samenwerken en de solistische
robotauto ontwikkeld door Google. Rathenau heeft een duidelijke
voorkeur voor de samenwerkenden.
Dáár moet de overheid op inzetten.
Dat is de strekking van hun recente
rapport ‘Tem de robotauto’. De vertaling: ‘Tem Google’. De gedachte
dat overheden daartoe in staat zijn,
is op z’n zachtst gezegd naïef. Technologieën trekken zich fuck
all van vergadertafels aan.
Sommige sterven snel
een stille dood, andere komen pas na een
lange, luidruchtige
lijdensweg aan hun
einde. Uitsterven
doen ze uiteindelijk altijd. Met dat
darwinistische trekje
van innovatie heeft Nederland het
moeilijk. We zijn een land van polderen, letterlijk en figuurlijk. Een
land van handelaars, van regelaars,
van samen-komen-we-er-wel-uit,
en dús niet van tech-entrepreneurs
die stronteigenwijs voorgaan in de
bittere strijd. ‘Invention is messy and
unpredictable’, zei Google-baas Eric
Schmidt twee weken voordat Schultz
van Haegen haar missie ontvouwde.
In een speech in Berlijn schetste hij
haarscherp hoe zijn bedrijf tegen
innovatie, technologie en de breekbaarheid van het eigen bestaan aankijkt. “History has proven that size
and past success are no guarantee for
the future. Great companies can be
surpassed swiftly. Many of you are
skeptical. I get that. You look at Google, Apple, Facebook, and Amazon and
say there’s no way competitors can
beat them. I’m less certain.”
Die permanente twijfel is les één
in overleven in de hedendaagse
tech-jungle. Niet vergaderen over
wat de standaard moet worden, maar
kickass stuff maken die de standaard
wordt omdat het simpelweg het
beste is. “Great inventors (…) keep
working furiously to create something
even better. It’s part love, part necessity. Because if they don’t reinvent their
ideas time and again, someone else
will – rendering their life’s work irrelevant, or worse still, extinct.”
Schmidts speech heet The
New Gründergeist. Kan iemand misschien even een
linkje aan het Rathenau
Instituut en het ministerie sturen?
Ir. Remco de Boer is
communicatiespecialist
techniek & wetenschap
www.etia.at
30
NR.1
mAART 2014
CONTINUING
EDUCATION
CENTER
30
NR.1
mAART 2014
NR.1
mAART 2014
Toen student technische bestuurskunde Robbert van Geldrop in 2004 met twee
medestudenten een businessplan schreef voor een bedrijf dat back-up diensten aanbiedt in
de cloud, geloofde hij dat het een bescheiden succes zou kunnen worden. De werkelijkheid
bleek beter.
Delft
Integraal
online
Delft
Integraal
online
Delft Integraal online
“
u Delft Integraal liever online?
leestleest
u Delft
Integraal liever online?
Met een abonnement op de nieuwsbrief mist u geen enkel nummer.
Met een abonnement
opvernieuwde
de nieuwsbrief
mist
u geen
enkelisnummer.
De geheel
van Delftliever
Integraalonline?
vanaf nu
leest
u Delftwebsite
Integraal
De geheel
vernieuwde
website
van
Delft
Integraal
is
vanaf
nu
nog beter leesbaar op alle beeldschermen en tablets. U kunt zich
Met een abonnement
devoor
nieuwsbrief
mist u geenenenkel
nogop
beter
leesbaar
op alle beeldschermen
tablets.nummer.
U kunt zich
de nieuwsbrief
aanmelden op www.delftintegraal.tudelft.nl.
De geheel vernieuwde
website
van Delft
Integraal is vanaf nu
voor de nieuwsbrief
aanmelden
op www.delftintegraal.tudelft.nl.
High-flying careers for a better
nog beter leesbaar op alle beeldschermen en tablets. U kunt zich
environment
voor de nieuwsbrief aanmelden op www.delftintegraal.tudelft.nl.
CONTENTS
• Political Science & International Relations
• International & European Law
• International Economics & Contemporary History
• Surveillance & Sustainable Development
• Air, Water & Waste Management
• Environment & Technology
D
rie tot vier ton omzet per jaar,
gokten we. We waren jong en
ambitieus en dachten dat dat
haalbaar moest zijn.” Robbert
van Geldrop, één van de oprichters van YesDelft-startup
BackUpAgent, kijkt tien jaar na dato
glimlachend terug. Het bedrijf was
één van de eerste wereldwijde cloud
backup-leveranciers op de markt.
Omzet: twee à drie miljoen dollar per
jaar. “Het precieze bedrag noemen we
nooit. We hebben een serieus bedrijf
opgezet, dat op het moment van onze
overname gegevens beschermde voor
meer dan vijftigduizend bedrijven
over de hele wereld, plús gratis gebruikers.”
Overname? Een beetje neus voor zaken, en je hebt op je 34ste je eerste
bedrijf dus al verkocht. De Amerikaanse branchegenoot Acronis, een
wereldwijde leverancier van oplossingen op het gebied van backup, herstel
en bestandsdeling,
Winnares 2012 zag wel wat in de
bezigheden van de TU-alumni. Het
wil de nummer één zijn op de zakelijke markt, en wat is dan beter dan
Winnaresop
de hoogvliegers
dat
20
12vlak gewoon
op te nemen in je bedrijf? Afgelopen
september was de overname een feit.
Van Geldrop en zijn compagnon Roland Sars, die twee jaar luchtvaart- en
ruimtevaarttechniek studeerde (de
derde compagnon zwaaide af in 2012),
vertoeven de komende anderhalf jaar
nog aan boord. Het kantoor blijft open,
de oude naam voorlopig
gehandhaafd.
Winnares
2012
Na die periode moet BackUpAgent
volledig geïntegreerd zijn in Acronis.
Qua diensten, qua naam, en aangevuld
Win € 500.000,-
€ 500.000,-
voor
jouw
groene
businessplan!
Win
delFt
N0 .2 July2014
Year
31
met service voor kapotte pc’s. Niet gek,
voor een bedrijf dat pas in 2009 de
markt op ging. Van Geldrop: “Eigenlijk
was het iets eerder; ons eerste product
brachten we al naar buiten in 2006.
We werkten samen met onder andere
Surfnet en hadden Paul van Keep, één
van de oprichters van Exact, binnengehaald als investeerder. Maar het was
niet volwassen. In 2009 kregen we het
lek boven in ons zakenmodel. Tot dan
toe waren we gewend dat we softwarebedrijven een eenmalige licentie lieten
betalen voor onze diensten, en ze dan
pas te ontwikkelen. Door dat te veranderen naar maandelijks afrekenen van
onze te leveren software, kregen we
een constante stroom van inkomsten.
Alleen, onze buffer voor de komende
drie jaar omdat bedrijven voorheen
een grote som vooruit betaalden, was
daarmee wel in één klap van tafel.”
voor jouw groene businessplan!
outlook
Winnaar 20 1 1
Winnares vorig jaar!
Delft Integraal onlineWin € 500.000,voor jouw
groene
businessplan!
Plastics
DURATION
2 academic years, full-time
NEXT PROGRAM START
September 28, 2015
APPLICATION DEADLINE
March 15, 2015
Apply
now!
Winnaar 20 1 1
leest u Delft Integraal liever online?
Met een abonnement op de nieuwsbrief mist u geen enkel nummer.
Technische Universität Wien
De geheel vernieuwde
website van Delft Integraal is vanaf nu
Continuing
Education Center
Operngasse 11 • A-1040 Wien
nogT +43/(0)1/58801-41701
beter leesbaar op alle beeldschermen
• offi[email protected] en tablets. U kunt zich
voor de nieuwsbrief aanmelden op www.delftintegraal.tudelft.nl.
Winnares vorig jaar!
theme
MeMbranes
cooking with atoms
and molecules
Jan van
kranendonk
‘Failure provides
insight’
Concern oridee
Paradise
jaar!
voforrig
Heb jij een innovatief
de wereld
groener,
ares
innwaar
Wblessing
engineers
duurzamer en beter van wordt? Doe dan mee met de
WinnaaLottery
r 20 1 1Green Challenge. Wie weet win jij
Postcode
€ 500.000,- voor het realiseren van je plan!
myanmar
www.greenchallenge.info
Heb jij een innovatief idee waar de wereld groener,
duurzamer en beter van wordt? Doe dan mee met de
FOTO: Sam Rentmeester
30
De zaak
NR.1
mAART 2014
30
Postgraduate MSc Program
Environmental Technology &
International Affairs
31
Even zorgde dat voor een omzetdaling
van dertig procent. “We hebben wat
mensen moeten laten gaan. Maar ik
heb altijd het grote plaatje voor ogen
gehouden. Het bleek redelijk gemakkelijk om grote partijen als internationale telecomoperators binnen te
halen.” Het geheim van al dit succes?
“Geen consultancy leveren, geen projecten, maar gewoon één product, dat
honderden keren over de toonbank
kan. Een goed businessplan past op de
achterkant van een bierviltje.”
En nu? “The sky is the limit”, lacht Van
Geldrop. Bang om na de komende twee
jaar in een zwart gat te vallen is hij
niet. Het tweekamerappartement dat
hij bewoont met vrouw en twee kinderen is hard aan vervanging toe. “Bovendien: we wisten van begin af aan al
dat we de tent ooit zouden verkopen.
Het kwam alleen wat eerder dan verwacht. Met Android is het ook goed
gekomen toen het werd overgenomen
door Google; als ik de komende twee
jaar goed mijn best doe, leeft mijn
kindje voort.” JB
Naam:
Studie:
Bedrijf:
Opgericht in:
Product:
Missie:
Robbert van Geldrop (34)
technische bestuurskunde
BackUpAgent
2005
cloud back-up diensten en software
“De concurrentie aangaan met
andere zakelijke back-up dienstverleners in de cloud.”
Over vijf jaar: “… is BackUpAgent volledig
opgegaan in de Amerikaanse
branchegenoot Acronis. Misschien
met mij aan boord, misschien begin
ik een nieuw bedrijf.”
32
33
NR4
december 2014
Woest water
Bij buurman Deltares legt bouwer Ballast de laatste hand aan
de grootste golfgoot ter wereld. Een groep wetenschapsjournalisten mocht alvast een kijkje nemen.
tekst Jos Wassink foto’s Hans Stakelbeek
W
ater staat er nog niet in
de bijna driehonderd
meter lange Deltagoot.
Jammer voor degenen
die hoopten op een tsunami-achtige
demonstratie. Naderhand blijkt de lege
bak juist een voordeel, omdat je een
veel beter beeld krijgt van de grootte
van de faciliteit en de techniek erachter.
Bezoekers maken selfies vanaf een plek
die straks onder 9,5 meter water staat.
Hoe cool is dat?
GOLFMACHINE
“Zoek maar een stel laarzen uit.” Inhoudelijk projectleider ir. Rob de Jong
neemt tien bezoekers mee naar de goot
en ziet er op toe dat ze volgens voorschrift van Ballast zijn uitgerust. Even
later klost de stoet in ruime laarzen
met oranje hesjes en gele helmen door
de gang van Deltares aan de Rotterdamseweg - de vestiging van het onafhankelijk kennisinstituut over water,
ondergrond en infrastructuur. Eenmaal
buiten volgt de groep De Jong naar een
witte tent aan het linker uiteinde van de
betonnen Deltagoot. Tot voorzichtigheid gemaand dalen ze behoedzaam de
stalen trap af tot net boven de naar olie
en verf geurende machine die straks de
golven moet opwekken.
Aan de ene kant van de loopbrug staan
drukflessen met dikke slangen aangesloten op vier liggende cilinders.
Aan de andere kant van de zwarte cilin-
ders komen glimmende zuigerstangen
tevoorschijn die elk op een hoek van
een hoog schot zijn bevestigd. Vanaf de
brug heb je zicht op een netwerk van
slangen, buizen en ventielen die de cilinders straks zullen aansturen. De vier
cilinders moeten precies met elkaar in
de pas lopen om het golfschot recht te
houden. En dat is geen sinecure, want
aan de andere kant van het schot staat
straks zo’n zeven meter water. Met een
maximale snelheid van twee meter per
seconde en over een lengte van maximaal zeven meter zet het schot die watermassa in beweging.
De nieuwe Deltagoot kan
85 procent van de golven
op de Nederlandse kust op
ware grootte opwekken
De statische tegenkracht wordt daarbij
geleverd door stikstof onder druk; de
dynamische druk komt van een 1,9 megawatt hydraulische installatie. “We
besparen energie door de druk geleidelijk op te bouwen”, vertelt De Jong, “en
die dan met ventielen over te brengen
op de cilinders. Daarbij komt aan deze
kant zoveel lucht in beweging dat de
machinekamer niet afgesloten wordt,
maar afgedekt met een soort carport
zodat de lucht kan ontsnappen. Om de
klappen op te vangen is dit deel van de
goot voorzien van een 1.80 meter dikke
betonbodem waardoor de beweging
van de bak tot minder dan een millimeter beperkt blijft.”
Een ander punt van aandacht is de afdichting: hoe houd je het hier droog
met zoveel woest water aan de andere
kant van het schot? De precieze oplossing is bedrijfsgeheim van de Amerikaanse firma MTS maar het heeft
iets te maken met opgeblazen kussens
van teflon die langs de stalen wanden
glijden. De hoeken onderin zijn daarbij
altijd het moeilijkst, die geven ook in de
huidige goot in de Noordoostpolder de
meeste lekkage. Daarom zijn ze in de
nieuwe Deltagoot meer afgerond.
LANGER EN DIEPER
Ook in deze tijden van enorme rekenkracht en geavanceerde rekenmodellen
blijven praktijktests nodig, al was het
maar om de rekenmodellen te valideren. Dat is één functie van de goot.
Deltares-ecoloog drs. Minder de Vries
noemt er nog een paar voor het testen
op ware grootte: het testen van extreme
condities, het gedrag van klei-, veenen zandmengsels testen (dat is niet te
berekenen), het gedrag van natuurlijke
materialen zoals gras, wilgenbos, oesterbanken. Dat kun je niet op kleinere
schaal testen.
Dus toen de Deltagoot uit 1980 bij
Marknesse vervangen moest worden,
>>
34
35
NR4
december 2014
besloot Deltares de nieuwe goot dichterbij de andere laboratoria onder te
brengen en ook te vergroten. Hoofd
afdeling waterbouwkundige constructies dr.ir. Marcel van Gent rekent voor
dat de nieuwe Deltagoot 85 procent
van de golven op de Nederlandse kust
op ware grootte kan opwekken (bij de
bestaande goot was dat 60 procent).
Dat gaat dan over een ‘significante golfhoogte’ (top-dal) van 2,2 meter en een
maximale golfhoogte van 4,5 meter.
Nog hogere golven zijn toenemend
zeldzaam en lopen tot monsterhoogte
van negen meter. Die 15 procent buitenbeentjes moeten dus op schaal 1:2
getest worden. Dat is gebruikelijk - waterbouwkundigen weten hoe ze onder
meer massa, kracht en druk van het
experiment moeten omrekenen naar
werkelijke waarden - maar vooral bij
natuurlijke materialen ongewenst.
De grootte en ook de lengte van de goot
zijn opgeschaald met het oog op testen
van zachte zeeweringen. Het populaire
‘bouwen met de natuur’ vereist tests
van natuurlijke materialen zoals wilgenbossen en oesterbanken en gaat ook
gepaard met flauw oplopende hellin-
Er waren negenhonderd
heipalen nodig voor de
fundering
gen, hetgeen zich vertaalt in een grotere
lengte van de goot.
De keuze om de goot naast de deur aan
te leggen betekende dat er negenhonderd heipalen nodig waren voor de
fundering in de slappe Delftse bodem,
waaronder ook trekpalen om te voorkomen dat de bak zou drijven. Verder is 22
duizend kuub beton gestort met 1.850
ton wapening. Totale bouwkosten: zo’n
25 miljoen euro.
GROOT EN DUUR
Van Gent benadrukt de samenhang
afmetingen
lengte 290 mTR.
breedte 5 mTR.
diepte 9,5 mTR.
van de onderzoeksfaciliteiten op het Deltares-terrein. De goot is
geschikt voor onderzoek
aan tweedimensionale
doorsnedes. De bassins
in de naastliggende hal
zijn geschikt voor 3D-onderzoek, zij het op kleinere
schaal. In het Delta-bassin
(50 bij 50 meter, 1 meter diep)
klotsen golven heen en weer
door een schaalmodel van de
haven van Costa Rica. Men wil
weten hoe het aangewonnen land
het best beschermd kan worden en
heeft daarvoor behalve de haven ook de
zeebodem gemodelleerd.
In het naastgelegen Pacific bassin
bouwt men een model van de nieuwe
zeesluis van IJmuiden. Metingen hier
met zout en zoet water moeten duidelijk maken welke krachten er werken
op de sluisdeuren en op de te schutten
zeeschepen. Ook die zijn op schaal 1:30
slag snelheid max. vermogen hydrauliek
maximale druk
7 mTR.
2 m/s
1,9 MW
300 bar
dooft terugkaatsende golven uit
mTR.
max. regelmatige
­golfhoogte
mTR.
max. hoogte
(top-dal)
golfkarakteristieken
golfperiode / 1 - 20 sec.
BIJZONDERHEDEN
pompen
350 liter/sec
voor simulatie getij en
opzettend water
(max 2,4 meter per uur).
kranen op goot met
ieder 12,5 ton
hefkracht
sleep/meetwagen 1 m/s en max. 1 ton sleepkracht
vervaardigd. Deltares zal de resultaten
van de proeven die hier tussen november en januari plaatsvinden via RWS
aanleveren aan de aannemerscombinaties die op dit project van 850 miljoen
tenderen.
De overheid is met 40 procent nog
steeds de grootste opdrachtgever van
het kennisinstituut. Daarnaast komen
opdrachten van provinciale en gemeentelijke overheden, waterschappen en
ingenieursbureaus. Dertig procent van
de omzet verkrijgt Deltares van buitenlandse opdrachtgevers.
Als voorbeeld van het type experiment dat in de nieuwe goot zal lopen,
noemt ecoloog De Vries een proef die
hij eerder heeft uitgevoerd in de Deltagoot bij Marknesse. Daarbij werden
graspollen uit een dijk gestoken en in de
golfgoot aangebracht om de golfbestendigheid te beproeven. Met acht weken
de tijd om te bouwen en af te breken en
één tot twee weken metingen zijn dit
grote en dure proeven (kosten tussen
1 en 1,5 miljoen euro). Maar, zegt De
Vries opgewekt, het kan ook een boel
geld schelen als blijkt dat de dijk niet
versterkt hoeft te worden, of bestand is
tegen overslag (water dat over de dijk
stroomt).
OP HET DROGE
De groep loopt met projectleider De
Jong over een betonnen baan naar de
andere kant van de goot. De baan is
sterk genoeg om vrachtwagens met
zand en stenen te dragen. Want die
zijn nodig om de experimenten in te
richten. Onder de baan ligt in een bassin
9,2 duizend kubieke meter drinkwater opgeslagen dat voor proeven in de
naastgelegen goot gepompt wordt.
Aangekomen bij een steigertrap bij het
proefnemingsgebouw zegt De Jong:
“Een of twee mensen mogen wel naar
de bodem afdalen.” Even later staat
iedereen beneden. In dit ondiepe gedeelte zullen de metingen plaatsvinden.
Het gedeelte hierachter dat eindigt op
een wand met gestapelde rotsblokken
is bedoeld om golven uit te laten lopen.
De bezoekers maken foto’s van zichzelf
en elkaar. Leuk voor later. Want straks
staat alles onder water.
Bekijk een test bij de oude Deltagoot
in Marknesse:
youtu.be/t_p32yrLfcw
>>
36
37
NR4
december 2014
Alumninieuws
Beste afstudeerder en beste docent
Alexandru Iosup van de faculteit EWI is uitgeroepen tot beste docent
van de TU Delft. Ir. Jörn Zimmerling werd verkozen tot beste afstudeerder. De prijzen worden elk jaar uitgereikt door het Universiteitsfonds en RoyalHaskoningDHV.
Young Alumni Career Week
In maart 2015 vindt voor de derde keer
de Young Alumni Career Week plaats.
Alumni die maximaal vijf jaar geleden
afgestudeerd zijn, kunnen dan diverse
workshops volgen om hun loopbaan
vorm te geven.
Twijfelt u of uw baan nu wel echt iets
voor u is, dan is de workshop ‘Stay or Go’
misschien nuttig voor u. U kunt tot de
conclusie komen dat u uw werk anders
moet inrichten (zie de workshop ‘Job
Crafting’) of dat u op zoek moet naar ander werk (zie de workshop ‘Netwerken’
of ‘How to apply for the job’).
Denkt u erover om een eigen bedrijf te
beginnen? Volg dan de workshop ‘Mind
your own business’.
Op de activiteitenkalender vindt u hierover meer informatie, alumni met maximaal vijf jaar werkervaring ontvangen
een uitnodiging per e-mail.
De workshops worden gegeven bij het
TU Delft Career Centre, van 18.00 tot
21.00 uur, inclusief een hapje en een
drankje. Kosten zijn 35 euro per workshop en aanmelden kan via de alumniportal.tudelft.nl. Er is plek voor maximaal tien alumni per workshop.
Help een student, word mentor
Bij de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica (EWI) loopt sinds
18 november een vijf maanden durende pilot waarbij
alumni mentor kunnen
worden van huidige master
studenten. Alumni leveren
daarmee een belangrijke
bijdrage aan de carrière-
oriëntatie van studenten
door hun kennis, ervaring
en netwerk te delen met
een nieuwe generatie studenten.
Voor de studenten is dit
zeer nuttig, omdat zij op
een andere manier over
hun carrière na gaan
denken en met iemand
spreken die hier ervaring
mee heeft. Zo zijn ze beter
voorbereid op hun werkende leven en kunnen
daardoor misschien wel
succesvoller hun studie
afronden.
Voor alumni is het ook leuk
om een student te mentoren. U kunt studenten echt
helpen, een netwerk met
jong talent opbouwen, u
laten inspireren door deze
nieuwe generatie en zo te
weten komen wat er onder
studenten speelt.
Bent u alumnus van de faculteit EWI en wilt u een
student helpen bij zijn/
haar carrièreoriëntatie?
Meld u zich dan nu aan
als mentor via: dwillo.nl/
EEMCS_TUD
Alumni activiteiten
9 januari
Nieuwsjaarsreceptie voor wiskunde
en informatica alumni
faculteit EWI
16 januari
BK9500 event voor afstudeerders
Generatie ’95 -’00 Bouwkunde
Berlage zalen Bouwkunde
3 maart
Young Alumni Career week
workshop ‘Stay or Go’
Alexandru Iosup heeft een bijzondere manier van
onderwijs geven. ‘Hij weet dat elke student anders is’,
zeggen studenten en jury. Iosup bedacht een manier
om het beste uit alle studenten te halen: gamification
van de cursussen. Dit betekent dat studenten hun eigen pad kunnen kiezen door de cursus.
De beste docent wordt gekozen op voordracht van de
studieverenigingen van alle faculteiten. Een jury, bestaande uit studenten, de winnaar van vorig jaar en de
rector magnificus, bepaalt wie van deze acht de beste
docent van de TU Delft is. Dr. Alexandru Iosup studeerde informatica aan de Universiteit van Boekarest (2004)
en promoveerde in 2009 aan de TU Delft. Sindsdien is
hij onderzoeker en universitair docent bij de groep parallel and distributed systems.
nano-lasers) en met het oplossen van de bijbehorende
vergelijkingen waarmee de gang van het licht kan worden berekend door een computer. De complexiteit van
dit soort berekeningen is doorgaans enorm, waardoor
een ontwerper vaak een dag moet wachten op de rekenresultaten. Zimmerling wist zogenoemde Krylov
subspace-technieken te introduceren in dit terrein
en liet zien dat de berekeningen hierdoor vijftig maal
sneller kunnen; wat volgens de prijswinnaar vooral
gunstig is voor de extra koffiebreaks die wetenschappers zich hierdoor kunnen veroorloven. Zimmerling
vervolgt zijn carrière als promovendus aan de TU
Delft.
Wilt u ook talenten zoals Alexandru en Jörn ondersteunen? Word dan vriend van de TU Delft op
universiteitsfonds.tudelft.nl
Tien als eindcijfer
Beste afstudeerder werd ir. Jörn Zimmerling (EWI).
Hij studeerde cum laude en met een 10 af in electrical
engineering. Zimmerling hield zich bezig met de modellering van nieuwe optische nanostructuren (zoals
4 maart
Young Alumni Career week
workshop ‘Mind your own business’
17 maart
Young Alumni Career week
workshop ‘Stay or Go’
24 maart
Young Alumni Career week
workshop ‘Job Crafting’
25 maart
Young Alumni Career week
workshop ‘Netwerken voor je loopbaan’
26 maart
Young Alumni Career week
workshop ‘How to apply to land the job’
Goede Vrienden Diner
Het door het Universiteitsfonds georganiseerde Goede Vrienden Diner
op 6 november begon met een verrassing: het quantum technology onderzoek van Leo Kouwenhoven kreeg
de icoonstatus. Dit werd live getoond
in een verbinding met ‘De Wereld
Draait Door’. Het diner vond plaats
in de Maquettehal van de faculteit
Bouwkunde. Voorzitter van het UfD
Michael Wisbrun sprak over de toe-
komst van het UfD en de samenwerking met de TU Delft: Connect with
Excellence.
Rector Karel Luyben belichtte een
aantal opzienbarende onderzoeken
en professor Eric Meijer, hoogleraar
software engineering en ondernemer
in Silicon Valley, gaf zijn inspirerende
visie op de rol van ‘gevers’ bij onderzoek en onderwijs. Tim Jonathan van
het studententeam ‘Pret-à-Lôger’ ten
slotte, vertelde over hun prijswinnende project om bestaande rijtjeswoningen in Nederland energieneutraal
en toekomstbestendig te maken.
Bij het diner waren bijna honderd
alumni aanwezig die zeer waardevol
zijn voor de TU Delft.
Wilt u volgend jaar ook aanwezig
zijn bij dit diner, word dan vriend
van de TU Delft op
universiteitsfonds.tudelft.nl.
38
39
NR4
december 2014
Krasse knarren
Dutch engineers USA tour 2014
Engineering new boundaries
De alumni relation managers bezochten in november de vijf plaatsen met de meeste alumni (Boston,
New York, Seattle, San Francisco en
Houston). Thema van de tour was
‘Engineering new boundaries’. Dit
staat voor de enorme hoeveelheid
werkvelden waar onze alumni in
opgeleid en werkzaam in zijn. Maar
ook voor het gerenommeerde innovatieve karakter van de drie technische universiteiten.
Alle bijeenkomsten bestonden uit
lezingen en netwerken en bijpraten.
Een van de hoogtepunten was het
tekenen van de speciaal ontworpen
banner om zo nog meer nadruk te
leggen op het Dutch Engineerschap
en daarmee de onderlinge band.
Naast vijf events in de avond was
er een lunchmeeting in het hoofdkantoor van Microsoft in Seattle en
een ‘Hollands’ ontbijt op het Google
complex in San Francisco. Bij beide
bedrijven werken veel alumni.
De volgende stap is om vrijwilligers
gezamenlijk Alumni Chapters te laten opstarten. Vanuit Delft, Twente
en Eindhoven wordt dit volop ondersteund. “Er was echt een geweldige sfeer op alle events. We voelden
ons meer dan welkom en hebben
een goede start gemaakt om hier
zelfstandige chapters op te starten”,
Facts
5
7
21.568
209
7
5
209
steden
evenementen
kilometers
alumni
zakken pepernoten
vluchten en een treinreis
handtekeningen
vertelden Joe Laufer (Twente) en
Anouk Dijkstal (TU Delft). “ Onze
alumni in de USA werken op bij de
meest interessante bedrijven en universiteiten, zoals Harvard, Stanford,
Rice maar ook van United Nations
tot aan Nasa. Echt iets op trots op te
zijn!”
Voor alumni in de USA is een eigen
LinkedIn group gestart.
Meer informatie: LinkedIn Dutch
engineers alumni in USA
Boston
Ruim dertig alumni kwamen in
Boston bijeen in het Cambridge Innovation Centre voor twee lezingen.
Andries van der Meer, die werkt bij
het Wyss Instituut (Harvard) vertelde over zijn onderzoek op het gebied van engineering het menselijk
lichaam (body-on-a-chip). Daarna
kwam Casper Harteveld aan het
woord over serious gaming, oftewel
Gamengineer. Met een aantal voorbeelden maakte hij al snel duidelijk
dat dit onderwerp inmiddels een
volwassen vakgebied is.
New York
Ook in New York waren meer
dan dertig alumni aanwezig in de
Netherlands Club. Spreker Wolfgang Pfaff (TU Delft alumnus en
postdoc van Yale University) hield
een lezing over quantumfysica.
Seattle
De bijeenkomst in Seattle had weer
Adrianus de Hoop
een heel ander karakter. Marieke
Watson van Frog Design gaf een lezing over het designproces binnen
Frog en daarna werden we door Guy
de Lijster, Urban Planner Transit
Architecture bij VIA architects (TU
Delft alumnus) bijgepraat over een
aantal projecten op het gebied van
transit infrastructuur.
Hoogleraren gaan net als alle andere medewerkers op hun 65ste met
pensioen. Maar er zijn uitzonderingen. Deze week: mathematisch fysicus
en elektrotechnicus prof.dr.ir. Adrianus de Hoop (86).
San Francisco
H
In San Francisco werd het Nederlandse karakter extra benadrukt
doordat het event in het consulaat
plaats vond. Ruim zestig alumni
werden ruimhartig ontvangen door
consul Ard van der Vorst. Daarna
hield Dahlila Szostak, onderzoeker
user experience bij Google een lezing.
Houston
De laatste stop was in Houston. In
een prachtige ruimte op de 49ste
verdieping van de Houston Club
sprak Myrte van Ree van Subsea7
over offshore engineering. Daarna
was het aan Mark Moll, assistant
professor aan Rice University om
de dertig aanwezige alumni bij te
praten over de stand van zaken in de
wereld van robotica.
Contact Linkedin
Hebt uw tips, ideeën,
vragen of opmerkingen
voor het alumnibureau?
Stuur een e-mail naar:
[email protected] of
bel met 015-2789111
Wilt u contact leggen met
mede-alumni?
Sluit u aan bij de ‘Delft
University of Technology –
Alumni Linkedin’ groep
UfD Vriendenfonds
Alumniportal Word ‘Vriend van de
Wilt u uw (alumni)
gegevens, communicatievoorkeuren wijzigen of
aanmelden voor alumni
evenementen?
Dat kan via de alumniportal
www.alumniportal.tudelft.nl
TU Delft’ en steun Talent,
Techniek en de TU Delft
met uw bijdrage.
IBAN Rekening nummer
NL19FVLB0226850471,
stichting UfD, inzake ‘vrienden’.
universiteitsfonds.tudelft.nl
FOTO’s: Sam Rentmeester
De grootste concentratie technische alumni buiten Nederland bevindt zich in de Verenigde Staten: bijna 3100 alumni van de TU Delft, Universiteit Twente of TU Eindhoven wonen
en werken er. Een goede aanleiding voor de drie universiteiten om gezamenlijk deze
alumni op te zoeken om banden aan te halen en Alumni Chapters op te starten.
et gesprek vindt
plaats in de tuin. Je
hoort het geruis van
de wind in de bomen,
stemmen van spelende kinderen en af en
toe een overkomend vliegtuig. Op tafel ligt een stapel
papier. Een artikel dat De
Hoop beoordeelt voor een
Amerikaans vakblad. Een
taaie klus dit keer.. “Als het
rubbish is gaat het sneller”,
lacht hij.
Tot vorig jaar fietste De
Hoop iedere dag vanuit
Bergschenhoek naar het
EWI-gebouw in Delft, waar
hij nog steeds een kamer
heeft. Toen hij in 1996 met
pensioen ging, genoot hij ervan meer tijd te hebben voor
collega’s en (zijn laatste) promovendi. Ook verkeerde De
Hoop regelmatig in het Amerikaanse researchlab van
Schlumberger-Doll. Toen hij
vroeg wat ze van hem verwachtten, was het antwoord:
‘Just sit back and think’.
Aan de dagelijkse tocht naar
Delft kwam een einde door
een herseninfarct waardoor
hij geen controle meer heeft
over zijn linker lichaamshelft.
Hij prijst zich gelukkig dat
zijn denkvermogen niet is
aangetast, zodat hij kan blijven werken aan artikelen met
anderen, maar ook vooral aan
zijn eigen wetenschappelijk
werk.
Zijn terrein is het drielandenpunt tussen wiskunde,
natuurkunde en elektrotechniek: van seismiek en akoes-
Lorentz (Nobelprijs 1902),
die de relatie beschrijven tussen de ruimte-tijdcoördinaten van twee ten opzichte van
elkaar bewegende waarnemers die voor de uitwisseling
van informatie gebruikmaken
van elektromagnetische golven. Deze vergelijkingen vor-
tiek tot antennes en verder.
En de laatste tijd leiden zijn
gedachten hem veel verder.
Hij is teruggekeerd naar de
wiskundige vergelijkingen
van de Lorentztransformatie
– een stel vergelijkingen opgesteld door Hendrik Antoon
men de basis van Einsteins
speciale relativiteitstheorie.
Anders dan tijd te beschouwen als een onderdeel van
een vierdimensionale geometrie, zoals Einstein voorstelde, ziet De Hoop tijd (in
navolging van Herman Weyl)
als een losse, onafhankelijke,
waarnemer-gebonden maat
voor het verloop van fysische
verschijnselen. Deze opzet
biedt ruimte voor speculatie over het verband met de
quantumtheorie van Dirac
(Nobelprijs 1933). Het artikel dat De Hoop daar onlangs
over publiceerde in het blad
Wave Motion ziet hij als een
aanzet tot verder onderzoek
in deze richting.
Zo ontdekte hij nóg een stelsel vergelijkingen met een
verwante structuur, waarvan
hij nu denkt dat die de zwaartekracht wel eens zouden
kunnen beschrijven. Dat zou
meer duidelijk kunnen maken over de aard van de donkere materie waar de huidige
fysica zo mee in de maag zit.
Aad de Hoop is nog lang niet
klaar. Onvermoeibaar en opgewekt heeft hij zich vastgebeten in de grootste vraagstukken van de hedendaagse
fysica. Die zou hij nog graag
willen snappen, oplossen en
uitleggen. “Ik werk nu aan
mijn boek over de theorie van
alles”, zegt De Hoop bloedserieus. “En dat moet op het internet.” Dat kan overigens gerust nog een paar jaar duren.
JW
40
NR4
December 2014
Vervolg p.39
Adrianus de Hoop
(Rotterdam, 1927)
werd in 1960 aangesteld als hoogleraar
theoretische elektriciteitsleer en toegepaste wiskunde bij de
faculteit EWI tot aan
zijn pensioen in 1996.
Daarna hield hij als
emeritus een eervolle
aanstelling. Onder zijn
21 promovendi was
ook de latere rector
Jacob Fokkema. De
Hoop maakte indruk
met zijn verbetering van de seismiek
(Cagniard-De Hoop
methode 1960) en zijn
Handbook (1995). Hij
ontving twee eredoctoraten (Gent en Växjö).
Hij is lid van de KNAW
en buitenlands lid van
de KVAB (België). Hij
onderhoudt een eigen
website op:
atdehoop.com
‘Ik werk nu aan mijn boek
over de Theorie van Alles’

Heb-je-een-idee - Wonen Tussen De Schatten

TUDelft - Belangenvereniging TU Noord

Puzzel mee!

lees verder

MBA Alumni Reunion 2014

Delftpas formulier

MBA Alumni Reunion 2014

Formulier - TU Delft Studentenportal

DeRijswijkseKrant_w45_14_pag20