jaarplan
Differentiatie
Level 3
Level 4
Level 5
Level 6
Level 7
Level 8
Level 9
Level 10
Missie 1
Missie 2
Missie 3
Missie 4
Missie 5
Missie 6
Missie 7
Missie 8
Missie 9
Missie 10
Missie 11
Missie 12
Missie 13
Missie 14
Missie 15
Missie 16
Portfolio
D/2009/7841/037
Level 2
[voorbereidend op TSO - KSO- ASO]
Level 1
GESCHIEDENIS 1ste graad A
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Algemene doelstellingen
Eerder gericht op kennis en inzicht
A1
A2
A3
A4
A5
Kunnen hanteren van een
vakspecifiek begrippenkader en
concepten, nodig om zich van het
verleden een wetenschappelijk
gefundeerd beeld te vormen.
Geleidelijk en cumulatief opbouwen van een algemeen historisch
referentiekader.
Inzicht hebben in de tijds- en
plaatsgebondenheid van het menselijk handelen.
Inzicht hebben in de evolutie en de
complexiteit van het maatschappelijk gebeuren, nl. de samenhang
en de interactie tussen de maatschappelijke domeinen (socialiteit)
onderkennen en de gebeurtenissen
kunnen plaatsen in een proces van
oorzaak en gevolg, van verbanden,
van groei, van continuïteit of breuk
(discontinuïteit), van langetermijnontwikkeling (de evenementen op
de toepasselijke conjuncturele en
structurele langetermijnlijn kunnen
plaatsen).
Inzicht hebben in de verwevenheid
van lokale, regionale, nationale en
algemene geschiedenis.
x
x
x
x
x
Eerder gericht op vaardigheden
A6
A7
Vanuit de historische methode
omgaan met het gevarieerd
informatie­materiaal.
x x x x x x x x x
Het discussie- en constructie­
karakter van historische kennis en
dus van beeldvorming kunnen onderkennen: kunnen omgaan met
het verschil tussen de werkelijkheid
(het verleden) en de beeldvorming
(bv. wetenschappelijke, populaire) over die werkelijkheid (= de
geschiedenis).
x x x x x x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Eerder gericht op attitudes
A8
A9
Interesse tonen voor grote maatschappelijke problemen in heden
en verleden.
Zich inleven in andere samenlevingsvormen dan de huidige en
dan de westerse.
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
jaarplan
7
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Portfolio
x
x
Missie 16
x
Missie 15
x
Missie 14
x
x
Missie 13
x
x
Missie 12
x
x
Missie 11
x
x
Missie 10
x
Missie 9
x
Missie 8
Level 10
x
Missie 7
Level 9
x
Missie 6
Level 8
x
Missie 5
Level 7
x
Missie 4
Level 6
x
Missie 3
Level 5
x
Missie 1
Level 4
Waardering tonen voor fundamentele menselijke waarden in de
geschiedenis van de mensheid.
Bereid zijn tot het nemen van
eigen verantwoordelijkheid, met
kennis van zaken, voor de verdere
ontwikkeling van de samenleving.
Level 3
A11
Level 2
D/2009/7841/037
A10
Level 1
GESCHIEDENIS 1ste graad A
[voorbereidend op TSO - KSO- ASO]
Missie 2
Differentiatie
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Doelstellingen van de
historische vorming in
de eerste graad rond vier
dimensies: socialiteit, tijd,
ruimte en bronnen
De dimensie SOCIALITEIT of
S1
MAATSCHAPPELIJKE DOMEINEN
BEGRIPPEN VAN SOCIALITEIT
(S1)
De leerling
S1.1
S1.2
S1.3
S1.4
S2
(her)kent begrippen van socialiteit;
(niveau kennis) (1)
x x x x
kan begrippen van socialiteit (in
eigen woorden) uitleggen; (niveau
inzicht) (1)
x x x x
kan begrippen van socialiteit
gebruiken in de context van de
bestudeerde beschavingen; (niveau
toepassen/vaardigheden) (1)
x x
kan begrippen van socialiteit
verruimen door ze te plaatsen in
andere periodes (vooral de eigen
tijd) en andere ruimtes (waar
relevant ook Vlaanderen) van het
referentiekader. (niveau transfereren/vaardigheden) (6) (12) (14)
x x x x
De mens en de samenleving
(S2)
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
De leerling
S2.1
S2.2
S2.3
S2.4
S2.5
8
kent de voornaamste kenmerken
van de bestudeerde samenlevingen; (7) (11)
kan ten minste één probleem van
de mens of de maatschappij in
de bestudeerde samenlevingen
uitleggen;
kan het belang van levensbeschouwingen beschrijven in de
bestudeerde samenlevingen;
Kent een aantal belangrijke veranderingen binnen de bestudeerde
samenlevingen; (7) (11)
kan kenmerken van de bestudeerde samenlevingen herkennen in
een andere samenleving (bijvoorbeeld de eigen tijd);
jaarplan
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
S2.9
S2.10
S2.11
S2.12
S2.13
S2.14
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Missie 15
x
Missie 14
Missie 10
x
Missie 13
Missie 9
x
Missie 12
Missie 8
x
Missie 11
Missie 7
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Missie 6
x
Missie 5
Level 8
x
Missie 4
Level 7
x
Missie 3
Level 6
x
Missie 2
Level 5
x
Missie 1
Level 4
x
Level 9
Level 3
x
Portfolio
S2.8
x
Missie 16
S2.7
kan voorbeelden geven van
gelijkenissen en verschillen in
maatschappelijk gedrag tijdens de
bestudeerde samenlevingen en in
de eigen tijd (zoals bij migratie, sedentarisatie, verstedelijking, staatsvorming, kolonisatie, expansie en
onderwerping, ontvoogdingsstrijd,
revolutie); (13)
kan kenmerken van de bestudeerde samenlevingen verbinden met
fundamentele maatschappelijke
uitdagingen; (16)
kan aantonen dat de aanpak van
fundamentele uitdagingen verbonden is met de historische context;
kan aantonen dat er naast de
bestudeerde samenlevingen nog
andere oude beschavingen zijn op
verschillende continenten;
toont (de) onderlinge verbanden
en wisselwerkingen aan binnen en
tussen de verschillende maatschappelijke domeinen; (8)
kan mogelijke tempoverschillen in
de ontwikkeling van de maatschappelijke domeinen illustreren;
(10)
kan continuïteit en discontinuïteit
in de bestudeerde geschiedenis
herkennen;
kan in de bestudeerde geschiedenis zowel conjuncturele als structurele langetermijnlijnen herkennen;
kan voor elk van de bestudeerde
samenlevingen een voorbeeld
geven van:
Level 2
D/2009/7841/037
S2.6
Level 1
GESCHIEDENIS 1ste graad A
[voorbereidend op TSO - KSO- ASO]
Level 10
Differentiatie
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
.. het verschil tussen oorzaak en aanleiding
.. de relatie tussen oorzaak en gevolg
.. de relatie tussen doel en middel; (9)
S2.15
S2.16
toont interesse en waardering voor
de strijd om verbetering van het
eigen bestaan en van het samenleven; * (26*)
x
is bereid zich in te leven in het dagelijks leven tijdens de bestudeerde
beschavingen. *
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
De dimensie TIJD
T1
BEGRIPPEN VAN TIJD (T1)
De leerling
T1.1
T1.2
(her)kent begrippen van tijd;
(niveau kennis) (1)
kan begrippen van tijd (in eigen
woorden) uitleggen; (niveau
inzicht) (1)
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
* attitude
jaarplan
9
Portfolio
Missie 16
Missie 15
Missie 14
Missie 13
Missie 12
Missie 11
Missie 1
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Missie 9
Level 10
x
Missie 8
Level 9
x
Missie 7
Level 8
x
Missie 6
Level 7
x
Missie 5
Level 6
x
Missie 4
Level 5
x
Missie 3
Level 4
x
Missie 2
Level 3
T2
x
kan begrippen van tijd gebruiken
in de context van de bestudeerde
beschavingen; (niveau toepassen/
vaardigheden) (1)
T1.4
Level 2
D/2009/7841/037
T1.3
Level 1
GESCHIEDENIS 1ste graad A
[voorbereidend op TSO - KSO- ASO]
Missie 10
Differentiatie
kan begrippen van tijd verruimen
door ze te plaatsen in andere
periodes (vooral de eigen tijd) en
andere ruimtes (waar relevant ook
Vlaanderen) van het referentiekader; (niveau transfereren/vaardigheden) (6) (12) (14)
DE INDELING VAN DE GESCHIEDENIS (T2)
x
x
x
x
x
De leerling
T2.1
T2.2
T2.3
T2.4
T2.5
kent de gebruikelijke westerse
benamingen voor de periodisering
van de geschiedenis: prehistorie,
oude nabije oosten, klassieke oudheid, middeleeuwen, nieuwe tijd,
nieuwste tijd, eigen tijd; (2)
kent gebruikelijke scharnierdata
van die westerse periodisering en
kan ze verduidelijken; (3)
kan het verschil in duur tussen de
verschillende periodes aantonen en
verklaren; (3)
kan verschillen aangeven tussen
een pre-industriële en de industriële samenleving; (4)
kan voor elke periode of ontwikkelingsfase één fundamentele
maatschappelijke probleemstelling
formuleren; (5)
T2.6
kent de westerse tijdrekening;
T2.7
herkent enkele andere tijdrekeningen dan de westerse;
kan aantonen dat tijdrekeningen
gebaseerd zijn op afspraken.
WERKEN (VAARDIG WORDEN)
MET DE TIJD (T3)
T2.8
T3
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
zie Pionier 1
x
zie Pionier 1
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
De leerling
T3.1
T3.2
kan aan de hand van gerichte opdrachten:
.. historische items in de juiste eeuw,
het juiste millennium en de juiste
periode situeren;
.. historische items chronologisch
rangschikken;
.. werken met de tijd door middel
van een tijdlijn of tijdbalk;
.. de begrippen generatie, decennium, eeuw en millennium verduidelijken aan de hand van historische
evoluties; (1)
x x x x x x x x x x x x
kan gelijktijdigheid en ongelijktijdigheid in de bestudeerde geschiedenis aantonen. (17)
x
x x x x x x x x
x
* attitude
10
jaarplan
x
Differentiatie
Level 5
Level 6
Level 7
Level 8
Level 9
Level 10
Missie 1
Missie 2
Missie 3
Missie 4
Missie 5
Missie 6
Missie 7
Missie 8
Missie 9
Missie 10
Missie 11
Missie 12
Missie 13
Missie 14
Missie 15
Missie 16
Portfolio
Level 4
Level 3
Level 2
D/2009/7841/037
Level 1
GESCHIEDENIS 1ste graad A
[voorbereidend op TSO - KSO- ASO]
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
De dimensie RUIMTE
R1
BEGRIPPEN VAN RUIMTE (21)
De leerling
R1.1
R1.2
R1.3
R1.4
R2
(her)kent begrippen van ruimte;
(niveau kennis) (1)
x x x x
kan begrippen van ruimte (in
eigen woorden) uitleggen; (niveau
inzicht) (1)
x x x x
kan begrippen van ruimte
gebruiken in de context van de
bestudeerde beschavingen; (niveau
toepassen/vaardigheden) (1)
x x x
kan begrippen van ruimte verruimen door ze te plaatsen in andere
periodes (vooral de eigen tijd) en
andere ruimtes (waar relevant ook
Vlaanderen) van het referentiekader. (niveau transfereren/vaardigheden) (6) (12) (14)
x x x x
WERKEN (VAARDIG WORDEN)
MET DE RUIMTE (R2)
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
De leerling
R2.1
kan aan de hand van gerichte
vragen
.. kaarten lezen en de informatie eruit halen
door middel van legende, oriëntatie, schaal,
symbolen;
.. het register van een geschiedenisatlas
gebruiken;
.. het register van een geschiedenisatlas
gebruiken;
.. titel en inhoud van een kaart met elkaar
vergelijken;
.. veranderingen en constanten ontdekken
door vergelijking van kaarten; (20)
R2.2
R2.3
x
x
x
x
kan het onderscheid maken tussen
lokaal, regionaal, nationaal, Europees, mondiaal; (14)
x
kan aan de hand van het referentiekader en/of de bestudeerde
samenleving een voorbeeld geven
van
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
.. open en gesloten ruimte,
.. stedelijke en rurale samenleving,
.. continentaal en maritiem perspectief,
.. centrum en periferie,
.. korte en verre afstand. (15)
x
x
x
x
x
De dimensie van de BRONNEN
WERKEN (VAARDIG WORDEN)
MET BRONNEN (B)
De leerling
B1
kan diverse informatiebronnen
identificeren (soort en inhoud) en
situeren in tijd, ruimte en maatschappelijk domein; (21)
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
jaarplan
11
B3
B4
Portfolio
Missie 16
Missie 15
Missie 14
Missie 13
Missie 12
Missie 11
Missie 10
Missie 9
Missie 8
Missie 7
Missie 6
Missie 5
Missie 4
Missie 3
Missie 2
Missie 1
Level 9
Level 8
Level 7
Level 6
Level 5
Level 4
Level 3
Level 2
D/2009/7841/037
B2
Level 1
GESCHIEDENIS 1ste graad A
[voorbereidend op TSO - KSO- ASO]
Level 10
Differentiatie
kan materiële en landschappelijk
historische sporen observeren en
beschrijven aan de hand van een
eenvoudig observatieprotocol; (18) x x x x x x x x x x
x x x
x
x
x
x
kan informatie over de bestudeerde beschavingen en over de
eigen tijd opzoeken op basis van
concrete opdrachten; (17, 24*)
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
kan eenvoudige tekstuele, auditieve, visuele en audiovisuele
informatie ordenen inzake:
.. tijdskader
.. ruimtelijk kader
.. maatschappelijk domein; (19, 24*)
B5
B6
B7
B8
B9
B10
B11
B12
B13
B14
kan informatie uit de bestudeerde
beschavingen en uit de eigen
tijd uitdrukken in verschillende
vormen;
kan de kernvragen van de historische methode formuleren; (22)
kan de kernvragen van de historische methode toepassen op
diverse soorten bronnen die in een
eenvoudige woord- en/of beeldtaal worden aangeboden; (22)
ziet in dat de waarde van een bron
afhangt van de onderzoeksvraag
die men stelt;
kan het onderscheid tussen feit en
mening toepassen op informatie
uit de bestudeerde beschavingen
en uit de eigen tijd; (23)
ziet in dat de kennis van het
verleden niet exact de historische
werkelijkheid weergeeft en dat
onze historische kennis onvolledig
en voorlopig is;
toont belangstelling voor de overblijfselen uit het verleden en voor
de actuele Vlaamse samenleving;
(14) (25*)
is nauwkeurig bij het verzamelen,
ordenen, analyseren en interpreteren van informatie over de
historische en actuele werkelijkheid; * (24*)
is kritisch bij het gebruik van
informatie over de historische en
actuele werkelijkheid; *
toont een open geesteshouding
ten aanzien van de historische en
actuele werkelijkheid. *
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
2
2
5
5
5
5
5
5
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
6
6
6
6
6
6
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
7
7
7
7
7
7
Aantal lesuren (omcirkel)
* attitude
12
jaarplan
Vakoverschrijdende eindtermen/
ontwikkelingsdoelen globaal
voor het secundair onderwijs
GEMEENSCHAPPELIJKE STAM
Eindtermen
De leerlingen:
(communicatief vermogen)
1
Leren leren
brengen belangrijke elementen van com­muni­­ca­
tief handelen in praktijk;
(creativiteit)
2
3
kunnen originele ideeën en oplossingen ont­wik­
kelen en uitvoeren;
ondernemen zelf stappen om vernieuwingen te
realiseren;
(doorzettingsvermogen)
4
blijven, ondanks moeilijkheden, een doel
na­stre­ven;
Contexten
• lichamelijke gezondheid en veiligheid
• mentale gezondheid
houden rekening met de situatie, op­vat­tin­gen en
• sociorelationele ontwik­ke­ling
emoties van anderen;
• omgeving en duurzame ont­wikkeling
(esthetische bekwaamheid)
• politiek-juridische sa­men­le­ving
kunnen schoonheid ervaren;
• socio-economische sa­men­leving
kunnen schoonheid creëren;
• socioculturele samenle­ving
(exploreren)
(empathie)
5
6
7
8
benutten leerkansen in diverse situaties;
(flexibiliteit)
9
zijn bereid zich aan te passen aan wis­se­len­de ei­sen
en omstandigheden;
(initiatief)
10 engageren zich spontaan;
(kritisch denken)
11 kunnen gegevens, handelwijzen en rede­nerin­gen
ter discussie stellen aan de hand van van re­le­vante
criteria;
12 zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en
een bewuste keuze te maken;
13 kunnen onderwerpen benaderen vanuit ver­schil­
lende invalshoeken;
voet’en
13
(mediawijsheid)
14 gaan alert om met media;
15 participeren doordacht via de media aan de pu­
blieke ruimte.
(open en constructieve houding)
16 houden rekening met ontwikkelingen bij zich­zelf
en bij anderen, in samenleving en wereld;
17 toetsen de eigen mening over maatschappe­
lijke gebeurtenissen en trends aan verschil­lende
standpunten;
(respect)
18 gedragen zich respectvol;
(samenwerken)
19 dragen actief bij tot het realiseren van ge­meen­
schappelijke doelen;
(verantwoordelijkheid)
20 nemen verantwoordelijkheid op voor het ei­gen
handelen, in relaties met anderen en in de sa­
menleving;
(zelfbeeld)
21 verwerven inzicht in de eigen sterke en zwakke
punten;
22 ontwikkelen een eigen identiteit als authen­tiek in­
dividu, behorend tot verschillende groepen;
(zelfredzaamheid)
23 doen een beroep op maatschappelijke dien­sten
en instellingen;
24 maken gebruik van de gepaste kanalen om hun
vragen, problemen, ideeën of meningen ken­baar
te maken;
(zorgvuldigheid)
25 stellen kwaliteitseisen aan hun eigen werk en aan
dat van anderen;
(zorgzaamheid)
26 gaan om met verscheidenheid;
27 dragen zorg voor de toekomst van zichzelf en de
ander;
14
voet’en
nummers van de VOET
enkele voorbeelden in Pionier
1 t.e.m. 27
- Levels 3 t.e.m. 8: Uitdaging
- Levels 3 t.e.m. 8: Zoekspel
- Levels 3 t.e.m. 8: Babbelbox
- Levels 3 t.e.m. 8: Kijkbox
- Workshops
- Missies (hoekenwerk)
- Portfolio
Opmerking
Pionier biedt een waaier aan mogelijkheden om aan activerende werkvormen te doen waarbij een beroep
wordt gedaan op de sociale vaardigheden. De leerkracht bepaalt de mate waarin hij die werkvormen aan
bod laat komen, of, bij wijze van afwisseling, voor het onderwijsleergesprek opteert.
voet’en
15
Context 1
Lichamelijke gezondheid en veiligheid
Eindtermen
stam
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
communicatief vermo­gen
creativiteit
doorzettingsvermogen
empathie
esthetische bekwaam­heid
exploreren
flexibiliteit
initiatief
kritisch denken
mediawijsheid
open en constructieve houding respect
samenwerken
verantwoordelijkheid
zelfbeeld
zelfredzaamheid
zorgvuldigheid
zorgzaamheid
LEREN LEREN
16
De leerlingen:
1 verzorgen en gedragen zich hygiënisch;
2 leren het eigen lichaam kennen en reageren
ade­quaat op lichaamssignalen;
3 vinden evenwicht tussen werk, ontspanning,
rust en beweging;
4 nemen een ergonomische en gevarieerde sta-,
zit-, werk- en tilhouding aan;
5 maken gezonde keuzes in hun dagelijkse voeding;
6 hanteren richtlijnen voor het hygiënisch omgaan met voeding;
7 nemen dagelijks tijd voor lichaamsbeweging;
8 schatten de risico’s en gevolgen in bij het gebruik van genotsmiddelen en medicijnen en
reageren as­sertief in aanbodsituaties;
9 nemen voorzorgsmaatregelen tegen risicovol
licha­melijk con­tact;
10 participeren aan gezondheids- en veiligheidsbeleid op school;
11 passen veiligheidsvoorschriften toe en nemen
voor­zorgen voor een veilige leef- en werkomgeving;
12 roepen hulp in en dienen eerste hulp en cpr
toe;
13 passen het verkeersreglement toe;
14 gebruiken eigen en openbaar vervoer op een
veilige manier;
15 beseffen dat maatschappelijke fenomenen een
im­pact hebben op veiligheid en gezondheid.
nummers van de VOET
enkele voorbeelden in Pionier
1
Level 6: Luisterbox (toepassing op de oudheid)
3
Portfolio
11
Workshops
15
Level 2, bron 3: SIS-kaart
Actua Level 4: slavernij
Actua Level 5: epidemie/pandemie
Missie 16: eed van Hippocrates
voet’en
Context 2
Mentale gezondheid
Eindtermen
stam
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
communicatief vermo­gen
creativiteit
doorzettingsvermogen
empathie
esthetische bekwaam­heid
exploreren
flexibiliteit
initiatief
kritisch denken
mediawijsheid
open en constructieve houding respect
samenwerken
verantwoordelijkheid
zelfbeeld
zelfredzaamheid
zorgvuldigheid
zorgzaamheid
De leerlingen:
1 gaan adequaat om met taakbelasting en met
stress­volle situaties;
2 gaan gepast om met vreugde, verdriet, angst,
boos­heid, verlies en rouw;
3 erkennen probleemsituaties en vragen, accepteren en bieden hulp;
4 aanvaarden en verwerken hun seksuele
ontwikke­ling en veranderingen in de puberteit;
5 kunnen zich uiten over en gaan respectvol om
met vriendschap, verliefdheid, seksuele identiteit en geaardheid, seksuele gevoelens en gedrag;
6 stellen zich weerbaar op;
7 gebruiken beeld, muziek, beweging, drama of
me­dia om zichzelf uit te drukken;
8 herkennen de impact van cultuur- en kunst­
beleving op het eigen gevoelsleven en gedrag
en dat van anderen.
LEREN LEREN
nummers van de VOET
enkele voorbeelden in Pionier
1, 3, 6, 7
Portfolio, zelfevaluatieblad presentatie (p. 287)
7
Levels 3, 4, 5, 6, 7: Babbelbox
Workshops
8
Level 5, Level 8
Missie 5: hellenistische rijken
Missie 6: wereldwonderen
voet’en
17
Context 3
Sociorelationele ontwikkeling
Eindtermen
stam
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
communicatief vermo­gen
creativiteit
doorzettingsvermogen
empathie
esthetische bekwaam­heid
exploreren
flexibiliteit
initiatief
kritisch denken
mediawijsheid
open en constructieve houding respect
samenwerken
verantwoordelijkheid
zelfbeeld
zelfredzaamheid
zorgvuldigheid
zorgzaamheid
De leerlingen:
1 kunnen een relatie opbouwen, onderhouden
en beëindigen;
2 erkennen het bestaan van gezagsverhoudingen en het belang van gelijkwaardigheid, afspraken en re­gels in relaties;
3 accepteren verschillen en hechten belang aan
res­pect en zorgzaamheid binnen een relatie;
4 kunnen ongelijk toegeven en zich verontschuldi­
gen;
5 handelen discreet in situaties die dat vereisen;
6 doorprikken vooroordelen, stereotypering,
onge­paste beïnvloeding en machtsmisbruik;
7 bespreken opvattingen over medische, psychische en sociale aspecten van samenlevingsvormen, vei­
lig vrijen, gezinsplanning, zwangerschap en zwan­gerschapsafbreking;
8 uiten onbevangen en constructief hun wensen
en gevoelens binnen relaties en stellen en aanvaarden hierin grenzen;
9 zoeken naar constructieve oplossingen voor
conflic­ten;
10 beargumenteren, in dialoog met anderen, de
dyna­miek in hun voorkeur voor bepaalde cultuur- en kunstuitingen;
11 gebruiken cultuur- en kunstuitingen om begrip
op te brengen voor de leefwereld van anderen.
LEREN
18
Nummers van de VOET
Enkele voorbeelden in Pionier
1, 2, 4, 8, 9
Missies (hoekenwerk)
7
Level 3: bronnenonderzoek, p. 49 + Babbelbox
6
Level 3: De oudheid nu
10
Levels 5, 8, 9
11
Levels 3, 4, 5, 6, 7, 8: Babbelbox
voet’en
Context 4
Omgeving en duurzame ontwikkeling
Eindtermen
stam
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
communicatief vermogen
creativiteit
doorzettingsvermogen
empathie
esthetische bekwaamheid
exploreren
flexibiliteit
initiatief
kritisch denken
mediawijsheid
open en constructieve houding
respect
samenwerken
verantwoordelijkheid
zelfbeeld
zelfredzaamheid
zorgvuldigheid
zorgzaamheid
De leerlingen:
1 participeren aan milieubeleid en -zorg op
school;
2 herkennen in duurzaamheidsvraagstukken de
verwevenheid tussen economische, sociale en
ecologische aspecten en herkennen de invloed
van techniek en beleid;
3 zoeken naar mogelijkheden om zelf duurzaam
gebruik te maken van ruimte, grondstoffen,
goederen, energie en vervoermiddelen;
4 zoeken naar duurzame oplossingen om de lokale en globale leefomgeving te beïnvloeden
en te verbeteren;
5 tonen interesse en uiten hun appreciatie voor
de natuur, het landschap en het cultureel erfgoed;
6 voelen de waarde aan van natuurbeleving en
het genieten van de natuur.
Leren leren
Nummers van de VOET
Enkele voorbeelden in Pionier
2
Levels 3, 5, 6, 8, 9 (sociaal, economisch en cultureel domein)
5
Levels 5, 8, 9 (cultureel domein)
Missie erfgoed
voet’en
19
Context 5
Politiek-juridische samenleving
Eindtermen
stam
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
communicatief vermogen
creativiteit
doorzettingsvermogen
empathie
esthetische bekwaamheid
exploreren
flexibiliteit
initiatief
kritisch denken
mediawijsheid
open en constructieve houding
respect
samenwerken
verantwoordelijkheid
zelfbeeld
zelfredzaamheid
zorgvuldigheid
zorgzaamheid
Leren leren
20
De leerlingen:
1 geven aan hoe zij kunnen deelnemen aan besluitvorming in en opbouw van de samenleving;
2 passen inspraak, participatie en besluitvorming
toe in reële schoolse situaties;
3 tonen het belang en dynamisch karakter aan van
mensen- en kinderrechten;
4 zetten zich actief en opbouwend in voor de eigen
rechten en die van anderen;
5 tonen aan dat het samenleven in een democratische rechtsstaat gebaseerd is op rechten en
plichten die gelden voor burgers, organisaties en
overheid;
6 erkennen de rol van controle en evenwicht tussen de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke
macht in ons democratisch bestel;
7 illustreren de rol van de media en organisaties in
het functioneren van ons democratisch bestel;
8 onderscheiden de hoofdzaken van de federale
Belgische staatsstructuur;
9 toetsen het samenleven in ons democratisch bestel aan het samenleven onder andere regeringsvormen;
10 illustreren hoe een democratisch beleid het algemeen belang nastreeft en rekening houdt met
ideeën, standpunten en belangen van verschillende betrokkenen;
11 kunnen van Europese samenwerking, van het
beleid en de instellingen van de Europese Unie
de betekenis voor de eigen leefwereld toelichten;
12 tonen het belang aan van internationale organisaties en instellingen;
13 geven voorbeelden die duidelijk maken hoe de
mondialisering voordelen, problemen en conflicten inhoudt.
Nummers van de VOET
Enkele voorbeelden in Pionier
2
Missies (hoekenwerk)
6, 8, 9, 10
Levels 4, 7, 9 (politiek domein)
1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12,
13
Level 4, 6
7, 12, 13
Level 1
Actua levels 3, 4, 5, 6, 7, 8
Level 2
voet’en
Context 6
Socio-economische samenleving
Eindtermen
stam
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
communicatief vermogen
creativiteit
doorzettingsvermogen
empathie
esthetische bekwaamheid
exploreren
flexibiliteit
initiatief
kritisch denken
mediawijsheid
open en constructieve houding
respect
samenwerken
verantwoordelijkheid
zelfbeeld
zelfredzaamheid
zorgvuldigheid
zorgzaamheid
De leerlingen:
1 leggen met voorbeelden uit hoe welvaart
wordt gecreëerd en hoe een overheid inkomsten verwerft en aanwendt;
2 toetsen de eigen opvatting aan de verschillende opvattingen over welzijn en verdeling van
welvaart;
3 zetten zich in voor de verbetering van het welzijn en de welvaart in de wereld;
4 hebben bij het kopen van goederen en het
gebruiken van diensten zowel oog voor prijskwaliteit en duurzame ontwikkeling als voor de
rechten van de consument;
5 geven voorbeelden van het veranderlijke karakter van arbeid en economische activiteiten;
6 geven voorbeelden van factoren die de waardering van goederen en diensten beïnvloeden;
7 kunnen het eigen budget en de persoonlijke
administratie beheren;
8 geven kenmerken, mogelijke oorzaken en gevolgen van armoede aan;
9 lichten de rol toe van ondernemingen, werkgevers- en werknemersorganisaties in een nationale en internationale context.
Leren leren
Nummers van de VOET
Enkele voorbeelden in Pionier
1, 2, 3
Levels 1, 3, 6 (domein sociaal)
3, 8
Levels 3, 4, 5, 6, 7, 8: Actua
Level 6: Oudheid nu
5
Levels 3, 6 (domein sociaal en economisch)
4, 5, 6, 9
Level 1
Level 6: Kijkbox
voet’en
21
Context 7
Socioculturele samenleving
Eindtermen
stam
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
communicatief vermogen
creativiteit
doorzettingsvermogen
empathie
esthetische bekwaamheid
exploreren
flexibiliteit
initiatief
kritisch denken
mediawijsheid
open en constructieve houding
respect
samenwerken
verantwoordelijkheid
zelfbeeld
zelfredzaamheid
zorgvuldigheid
zorgzaamheid
De leerlingen:
1 beschrijven de dynamiek in leef- en omgangsgewoonten, opinies, waarden en normen in
eigen en andere sociale en culturele groepen;
2 gaan constructief om met verschillen tussen
mensen en levensopvattingen;
3 illustreren het belang van sociale samenhang
en solidariteit;
4 trekken lessen uit historische en actuele voorbeelden van onverdraagzaamheid, racisme en
xenofobie;
5 geven voorbeelden van de potentieel constructieve en destructieve rol van conflicten;
6 gaan actief om met de cultuur en kunst die hen
omringen;
7 illustreren de wederzijdse beïnvloeding van
kunst, cultuur en techniek, politiek, economie,
wetenschappen en levensbeschouwing.
Leren leren
22
Nummers van de VOET
Enkele voorbeelden in Pionier
1, 2, 4 en 7
Levels 1 t.e.m. 10 en Missies
3
Levels 1, 2, 3, 6
5
Levels 1, 2, 4, 7, 9, 10
6
Levels 5, 8, 9 en Workshops
voet’en
Leren leren
1e graad
Opvattingen over leren
1
2
De leerlingen werken ordelijk
De leerlingen weten dat kennis en vaardigheden via verschillende leerstrategieën
kunnen verworven worden.
Opvattingen over leren
3
4
5
6
De leerlingen kunnen gegevens memoriseren door gebruik te maken van
hulpmiddelen.
De leerlingen oriënteren zich in overzichtelijke informatie door gebruik te maken van vormkenmerken zoals titels, ondertitels, afbeeldingen en tekstmarkeringen.
De leerlingen maken adequaat gebruik van inhoudstafel en register.
De leerlingen raadplegen adequaat een documentatiecentrum, bibliotheek en multimedia.
Informatieverwerking
7
De leerlingen zoeken bij het instuderen van een behandelde leerinhoud de noodzakelijke voorkennis opnieuw op in leerboek, werkboek of notities.
8
Bij het leren van samenhangende informatie:
•
stellen de leerlingen vragen bij de leerstof en beantwoorden deze;
•
brengen in korte, gestructureerde teksten tekstmarkeringen aan;
•
vervolledigen een schema aan de hand van geboden informatie;
•
leggen verbanden tussen elementen van de leerstof.
De leerlingen kunnen samenhangende informatie begrijpen en analyseren door de betekenis
van woorden, begrippen en zinnen, waar mogelijk, uit de context af te leiden of op te zoeken.
9
Problemen oplossen
10
Bij het oplossen van een probleem:
•
herformuleren de leerlingen het probleem;
•
bedenken zij onder begeleiding een oplossingsweg en lichten die toe;
•
passen zij de gevonden oplossingsweg toe.
Regulering van het leerproces
11
12
13
De leerlingen selecteren en ordenen het nodige materiaal en plannen onder begeleiding hun
werktijd.
De leerlingen kunnen werken met een antwoordblad en correctiesleutel en houden rekening
met lesdoelstellingen of aanwijzingen van de leraar.
De leerlingen vergelijken de eigen werkwijze met die van anderen en geven vervolgens aan
waarom iets fout gegaan is en hoe fouten vermeden kunnen worden.
Studie- en beroepsgerichte keuzebekwaamheid
14
15
16
17
De leerlingen hebben inzicht in de algemene structuur van het secundair onderwijs.
De leerlingen zijn bereid alle studierichtingen en beroepen naar waarde te schatten.
De leerlingen kunnen hun interesses en mogelijkheden inschatten met het oog op een studiekeuze.
De leerlingen wenden eenvoudige strategieën aan voor het maken van een studiekeuze.
voet’en
23
24
nummers van de VOET
enkele voorbeelden in Pionier
2
- Level 3, 6: Podcasts + Portfolio, p. 282-285
3
- Mindmap aan het einde van elk level
- indeling in maatschappelijke domeinen bij de Samenvattingen
- Level 1, oefening 9: tijdbalk + Portfolio, p. 282-285
- woordveld level 1, oefening 13
- kaart level 2, p. 31
4
- Levels 3 t.e.m. 8: overzichtstekening op eerste blz.
- Levels 3 t.e.m. 8: Luisterbox (strategie oriënterend lezen: eerst naar
afbeeldingen kijken om te zien waarbij de woorden horen)
- Levels 3 t.e.m. 8: Uitdaging
- Missies
- Portfolio
5, 6
- Portfolio, p. 284-285
- Missies
- Levels 3 t.e.m. 8: Luisterbox en Kijkbox
7
- Portfolio
- Mindmaps
8
- Levels 3 t.e.m. 8: Uitdaging, waarbij leerlingen op zoek gaan naar antwoorden en markeren in de tekst, schema’s vervolledigen, verbanden
leggen enz.
- Levels 9 en 10
- Samenvatting, Mindmap en overzicht Kennen & kunnen aan het einde
van elk level
- Missies
9
- Begrippen- en personenregister
- Levels 5 t.e.m. 9: Uitdaging
- Samenvatting aan het einde van elk level
- Missies
10
- Level 2, oefening 3b
- Levels 3 t.e.m. 8: Uitdaging
- Portfolio
11, 12, 13
- Levels 3 t.e.m. 8: Uitdaging
- Levels 3 t.e.m. 8: Babbelbox
- Portfolio
14, 15, 16, 17
Pionier biedt in elk level en elke missie de mogelijkheid om activerende
werkvormen in te schakelen. De cd- en dvd-box en de informatie in
deze handleiding bieden daarbij kant-en-klaar materiaal voor de leraar.
Het grote voordeel van activerende werkvormen bestaat erin dat de
leerkracht makkelijk de leerlingen kan observeren en zodoende helpen
oriënteren. "Tussentijdse contactmomenten bij observatie: als leerlingen
aan het werk zijn, kun je bij het observeren leerlingen aanspreken op
hun leerproces" Uit: VVKSO, Werken in de eerste graad, visietekst 2005
voet’en
Vakoverschrijdende eindtermen/ontwikkelingsdoelen Informatie- en communicatietechnologie (ICT) - Eerste graad secundair onderwijs
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te
gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.
De leerlingen gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier.
De leerlingen kunnen zelfstandig oefenen in een door ICT ondersteunde leeromgeving.
De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving.
De leerlingen kunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven.
De leerlingen kunnen met behulp van ICT digitale informatie opzoeken, verwerken en
bewaren.
De leerlingen kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen.
De leerlingen kunnen ICT gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige
manier te communiceren.
De leerlingen kunnen afhankelijk van het te bereiken doel adequaat kiezen uit
verschillende ICT-toepassingen.
De leerlingen zijn bereid hun handelen bij te sturen na reflectie over hun eigen en elkaars
ICT-gebruik.
nummers van de VOET
enkele voorbeelden in Pionier
1 t.e.m. 10
Pionier methodesite, http://pionier.deboeck.com
1 t.e.m. 10
Surfhoek bij Missies
voet’en
25
26
voet’en

Het belang van engagement

Eerste missieverslag

Lees verder… - Sint Andreasschool

Powerpoint

DEEL 10: WAT JE ZAAIT, IS WAT JE OOGST

Wie gaat er mee naar Mali?

jaarplan - De Boeck

Presentatie netwerkbijeenkomst FLL 1.pptx

Advertentie – Vacature

economische reizen 2014