Verslag KPS - Kring van Pensioenspecialisten

KPS najaarscongres Pensioen en de Politiek 21 november 2014
Op vrijdagmorgen 21 november 2014 hield de Kring van Pensioenspecialisten (KPS) haar jaarlijkse
najaarscongres Pensioen en de Politiek in het Louwmuseum te Den Haag. Het congres had als thema:
‘Pensioen met visie’
1
Achtervolgd door het verleden, stilstaand in het heden, loop ik de toekomst tegemoet
Het thema van deze ochtend wordt ingeleid door Helen Heijbroek,
Nu bij najaarscongres van
voorzitter van de KPS. Het verleden kunnen we niet loslaten bij de
@Kringpensioen in Den Haag.
vorming van visie over ons toekomstig pensioenstelsel Onze
Interessant programma, kan
ervaringen en kennis vormen het denken. Vandaar dat Helen kort de
bijdragen aan versnelling
belangrijke gebeurtenissen en documenten benoemt die aan de wieg
pensioendialoog. Hard nodig! #kps
stonden van de brede pensioendiscussie waarmee werkgroepen van
KPS uitvoerig aan de slag zijn gegaan. Daarna staat Helen stil bij de
huidige (maatschappelijke) ontwikkelingen die de roep om een bredere
dialoog hebben versterkt en versneld. Helen geeft inzicht in de oriëntatiefase, de adviesaanvraag aan de
SER en het proces van de Nationale Pensioendialoog die in 2014 zijn opgestart door SZW. Tijdens dit
congres geven sprekers hun visie op de bouwstenen voor het toekomstige pensioenstelsel, waarbij
regelmatig de vraag wordt opgeworpen wie de regie neemt in de transitie.
Niet tegenover, maar met elkaar
Theo Nijman, wetenschappelijk directeur van Netspar, verhaalt hoe 9 pensioenspecialisten met
aanvankelijk zeer uiteenlopende ideeën over de toekomst van ons stelsel tot elkaar zijn gekomen en een
gezamenlijke visie hebben uitgewerkt. Dit leidde tot het voorstel
voor de Persoonlijke Pensioenrekening (PPR) met als uitgangspunt:
 Transparantie in opbouw- en uitkeringsfase
 Individuele eigendomsrechten door kapitaalopbouw
 Collectief met lagere kosten
 Delen van overlevingsrisico (biometrisch rendement)
 Uitkering is levenslang
 Opgebouwde waarde vervalt bij overlijden niet aan
nabestaanden
 Waarde na overlijden blijft in collectieve pot en vangt
langlevenrisico op doordat het overlevingsrendement
(biometrisch rendement) toeneemt naarmate de leeftijd van
de deelnemers vordert.
 Nabestaandenpensioen moet apart worden geregeld
 Collectief beleggen, maar maatwerk in beleggingsbeleid
waarbij het risicomanagement wordt afgestemd op het
individu
Nijman concludeert dat de PPR de voordelen van DB- en DC-regelingen combineert. De kracht van het
collectief is in de PPR uitgewerkt. Maar de PPR is minder rentegevoelig en er vindt geen
intergenerationele herverdeling plaats anders dan door het biometrisch rendement. De persoonlijke
pensioenrekening biedt ook een pensioenoplossing voor de toenemende groep ZZP’ers. Daarnaast wijst
Nijman erop dat door ontvlechting van het beleggings- en
Onder de indruk van 'PPR'
verzekeringsrisico en de risicodelingsfunctie de flexibiliteit, het
voorstel Nijman cs: de
maatwerk en innovatie worden bevorderd. Deze ontvlechting is een
persoonlijke Pensioen Rekening.
belangrijke pijler van de PPR. Ook in de uitkeringsfase blijft de
Verdient brede aandacht.
kapitaalwaarde zichtbaar van de individuele pensioenrekening
waarbij in meer of mindere mate kan worden belegd. De mate van
@Kringpensioen
risicobereidheid kan per individu worden bepaald (een gepensioneerde die ook andere
vermogenscomponenten heeft, kan wat zijn pensioen betreft een groter deel in aandelen beleggen).
1
©Loesje
Het afstemmen van het risicoprofiel op karakteristieken van het individu kan door rechten in kapitaal te
definiëren zonder dat belangenconflicten ontstaan over subjectieve waardering.
Op deze wijze kunnen alle generaties met elkaar collectief pensioen opbouwen zonder dat ze tegenover
elkaar komen te staan door intergenerationele herverdelingsaspecten. Nijman pleit ervoor om de rol van
de overheid te beperken tot het scheppen van randvoorwaarden. De overheid dient voorwaarden vast te
stellen voor een levenslange uitkering (de ‘sterkmaker van het Nederlandse stelsel’), de mate van
solidariteit en het fiscale kader van de pensioenpremies. Uit de reacties uit de zaal blijkt dat veel
pensioenspecialisten de visie van de projectgroep van Netspar zeer interessant vinden. Op de website
van Netspar is het rapport over de PPR met risicodeling in te zien.
Niet vanuit de techniek, maar vanuit behoeften deelnemer
Julie Visser, lid van de werkgroep Visies op ons toekomstig pensioenstelsel gaat in op de aanpak en het
proces van de werkgroep. De werkgroep van ruim 30 deelnemers van KPS, heeft zich het afgelopen jaar
met veel energie gestort op het leveren van input voor de Nationale Pensioendialoog. Niet de techniek
stond in dit proces voorop, wat je
doorgaans van een specialist mag
verwachten, maar de vraag over
de maatschappelijke rol van
pensioen. De deelnemers van de
werkgroep hebben uitgebreid
stilgestaan bij de vraag welke
maatschappelijke trends zij zien,
welke (nieuwe) behoeften daaruit
voortvloeien en wat dat betekent
voor de invulling van een
toekomstbestendig pensioen voor
de burger. Met deze aanpak werd
toegewerkt naar een eenduidig
referentie- en begrippenkader en
het fundament gelegd voor een
duurzaam pensioenbouwwerk. Al
Kijk, dat spreekt aan: metafoor auto's en pensioen. Van oud naar
hoewel Julie moet bekennen dat
nieuw. Altijd goed! @Kringpensioen @louwmanmuseum
over bepaalde trends geen
eenduidigheid bereikt kon worden.
Dat verklaart tegelijkertijd waarom
de werkgroep niet één maar meerdere visies als oplossingsrichting aandraagt. De burger (onafhankelijk
van arbeidsrelatie) staat centraal in de uitwerking van de juiste oplossingsrichting
De werkgroep signaleerde de volgende kernbehoeften van de burger:
 Werkzekerheid
 Inkomenszekerheid
 Onafhankelijkheid
 Meer grip op zorg en zekerheid
 Meer grip op financiële situatie
 Handelingsperspectief l eenvoud
 Betrouwbare instanties
Maar naast de burger werd gekeken naar andere belangrijke stakeholders in het pensioenveld: de
werkgever en de overheid. Belangrijke behoeften van werkgever zijn: stabiele en voorzienbare
pensioenlasten, eenvoud, goede organisatie van NP- en AO-risico, harmonisatie t.o.v. buitenland en
consistent beleid van overheid in wet- en regelgeving. Wat de overheid betreft zijn belangrijke pijlers:
voorkomen van armoedeval, mate van zelfredzaamheid, budgetteerbaar en grip op wet- en regelgeving.
Met dit kader is de werkgroep vervolgens aan de slag gegaan om oplossingsrichtingen uit te werken.
Annemiek Vollenbroek, eveneens deelnemer van de werkgroep, licht tijdens het congres de
verschillende visies toe. Zij benoemt de elementen waarover consensus is bereikt en die de stenen
vormen waarmee de werkgroep kan bouwen.
Er is consensus over:
1. Behoud AOW als basisvoorziening
(zekerheid burgers, voorkomt armoedeval)
maar wel verschillende meningen over omvang AOW
2. Aanvullend pensioen is arbeidsneutraal en individueel
(antwoord op flexibele arbeidsmarkt; grip door eigendom)
3. Maatwerk t.a.v. individuele pensioendoelen
(grip door duidelijke individuele norm)
4. Maatwerk t.a.v. keuzevaardigheid burgers
(grip door handelingsperspectief; voorkomen armoedeval)
5. Eenvoud en transparantie
(biedt burger grip op eigen situatie, biedt werkgever grip op arbeidsvoorwaarde pensioen, biedt
overheid grip en beheersbaarheid van budget en wet- en regelgeving.
Deze punten van consensus leiden tot de volgende oplossingsrichtingen.
I.
Pensioen als eenvoudige arbeidsvoorwaarde vanuit werkgeversperspectief (biedt geoormerkt
looncomponent aan als % van de PG)
II.
Het premiepensioen met individuele pensioenrekening voor de burger.
III.
Het modulair opgebouwd pensioen, waarbij de module waar de burger onder valt wordt bepaald
door de hoogte van zijn inkomen.
IV.
Het nationale pensioen met één verplichte individuele beschikbare premieregeling, waarbij 80%
van premie een garantierendement kent en 20% besteed wordt voor risicopremie en vorming
individuele buffer.
Deze oplossingsrichtingen zijn terug te vinden in het binnenkort op te leveren visiedocument van de
werkgroep.
De werkgroep heeft nog geen consensus over punten als verplichtstelling, verantwoordelijkheid, mate
van zekerheid, de hoogte van de pensioenambitie en het ‘ontschotten’ van pensioen, wonen en zorg.
Annemiek toont aan dat buiten de KPS dat beeld niet anders is. Ook andere partijen hebben geen
eenduidig beeld over deze elementen. Zij pleit in haar slotwoord dan ook voor nader onderzoek naar
maatschappelijke trends en behoeften van de verschillende belanghebbenden op elementen waar
consensus ontbreekt of twijfel bestaat. Op basis van dit zogenaamde klantprofiel van de BV Nederland
dient de overheid, ongeacht de actuele samenstelling van de coalitie, een langetermijnvisie vast te
stellen. Deze visie kan vervolgens naar pensioentechnische oplossingen worden vertaald. De werkgroep
adviseert de regie van dit traject bij een onafhankelijke partij te leggen die continuïteit biedt.
Waak voor een stelsel waarin PENSIOEN transformeert naar NOP IS NEE
Vanuit de KPS werkgroep Jong gaf Jolanda Ram een korte opfriscursus van de visies op ons toekomstig
stelsel die tot op heden door jongerenorganisaties over de bühne zijn
Primeur tijdens
gebracht. Het 10-puntenplan van de jongerenorganisaties Jovd,
@Kringpensioen congres: optreden
Jonge socialisten en Jonge democraten toont overigens veel
'jongeren', dus 40-minners.
raakvlakken met de PPR die vorige spreker Nijman aandroeg. Het
pensioenakkoord 2013 van de vakbondsjongeren CNV en FNV en de
Doorbraak in vergrijsde sector.
ideeën van het Pensioenlab tonen aan dat er nog geen eenduidigheid
bestaat over vraagstukken van verplichtstelling, risicodeling en keuzevrijheid. Maar ook in deze groepen
is zichtbaar dat men de dialoog met elkaar zoekt om vooruit te komen.
De ‘selfies’ die de werkgroep Jong heeft verzameld geven een frisse blik op de gedachten over pensioen
vanuit de leeftijdsgroepen van 5 tot 50+. Roderick Loeber van de
werkgroep Jong waarschuwt voor het al te rigoureus omgooien van
Filmpje KPS-werkgroep
het pensioenstelsel. In beeldspraak laat hij zien dat het risico bestaat
jongeren & pensioen laat via
dat belangrijke waarden uit ons pensioensysteem verdwijnen en
selfies een briljant anagram zien:
pensioen transformeert naar een stelsel dat niet beantwoordt aan de
'Sine Poen'. @Kringpensioen
waarden die jongeren belangrijk vinden. De werkgroep Jong onder
voorzitterschap van Tim Zuiderman zal de pijlers die zij belangrijk
vindt voor het stelsel zoals collectiviteit, gerichte risicodeling, keuzevrijheid, eigendomsrechten en
algemene pensioenplicht in haar toekomstvisie verder uitwerken.
KPS-Award
Na de pauze volgde de uitreiking van de KPS Award die om de twee jaar toegekend wordt aan een
persoon die een bijzondere bijdrage heeft geleverd aan het pensioendebat. De jury heeft unaniem
Dr. P.H. Omtzigt voorgedragen voor de KPS Award 2014. De jury is van mening dat Pieter Omtzigt met
zijn pensioenkennis en de invulling van zijn rol in het pensioendebat uitstijgt boven collega
pensioenwoordvoerders in de Eerste en Tweede Kamer en daarmee een belangrijke rol vervult in het
pensioenveld. In haar beslissing heeft de jury de volgende kernpunten mee laten wegen:
•
Pieter stelt het algemeen belang van het Nederlandse pensioenstelsel naast zijn eigen
partijbelang centraal.
•
Is in staat de juiste vragen te stellen en toetst regelmatig uitvoerbaarheid van wetsvoorstellen.
•
Is anker en stabiele factor in politiek Den Haag met goede kennis van dossier en regelgeving en
weet dit te plaatsen in het grotere geheel.
•
Is makkelijk benaderbaar, laat zich informeren en neemt dit mee.
•
Geeft niet alleen input in het nationale pensioendebat, maar heeft als pensioenrapporteur van de
Tweede Kamer een waardevolle inbreng in Brussel.
Met genoegen reikte Helen Heijbroek de KPS Award uit aan Pieter Omtzigt.
Hij reageerde bijzonder verrast op deze prijs en ziet deze award als aanmoediging in het uitdagende
proces dat moet leiden tot een
toekomstbestendig pensioenstelsel.
Award: de Kennisbewaarder
Paneldiscussie
Na deze uitreiking gingen Paul le Doux (Jovd), Ap Fraterman
(VNO/NCW), John Landman (DNB), Pieter Omtzigt (CDA) en Bas
Schuurmans (Nibud) met elkaar in debat onder leiding van Martijn de
Greve. De panelleden kregen bij aanvang van het debat de
gelegenheid om een vraag te stellen aan een medepanellid.
Veel vragen gingen over visie op het pensioen voor de zelfstandigen. Helaas was Henk Wesselo (FNV
Zelfstandigen) wegens ziekte niet beschikbaar om in te gaan op de vragen. Maar in de zaal waren
voldoende ZZP’ers om te reageren op de vraag: “Moet er een pensioenplicht komen voor de ZZP’er?
Waarom is pensioen voor een grote groep van werknemers wel verplicht, terwijl deze verplichting er niet
is voor een steeds grotere groep van zelfstandigen?” De inschrijving voor de onlangs van start gegane
vrijwillige ZZP-pensioenregeling loopt
nog niet storm. Een ZZP’er in de zaal
gaf aan een bewuste keuze te willen
maken tussen investeringen in de zaak,
woning, opleiding en pensioenpot. Paul
le Doux pleit voor verplichtstelling,
omdat niet alle ZZP’ers een dergelijke
keuze kunnen of willen maken. Door
versoepeling van het ontslagrecht neemt de instroom van ZZP’ers die weinig tot geen pensioen
opbouwen alleen maar toe. Op het moment dat deze groep pensioenbewust wordt is een inhaalslag
dikwijls te kostbaar en niet meer haalbaar. John Landman geeft aan dat de vraag over de verplichting
uiteindelijk een politieke keuze zal zijn waarbij gekeken moet worden naar elementen als
armoedebestrijding, een goed levensniveau en de taken die de Europese wetgeving op dit vlak aan de
politiek oplegt. Ook Pieter Omtzigt ziet het pensioen van de ZZP’ers als onderdeel van een groter geheel,
namelijk van de veranderende arbeidsmarkt.
Niet alleen pensioen maar ook de VAR is een
punt dat de aandacht vraagt.
Tijdens dit congres concluderen we met elkaar
dat het stelsel zich richting een eigen
pensioenpot verschuift, hetgeen een aantal
jaren geleden in bepaalde kringen niet denkbaar
was. We zitten weliswaar nu nog in een
rouwproces en moeten we afscheid nemen van
het oude DB, maar tegelijkertijd lukt het ons ook
om vrijer over DC te praten. In die zin zijn er
vorderingen gemaakt in het open en vrij denken
over diverse opties van ons toekomstig
pensioenstelsel.
John Landman complimenteert Nijman met de uitwerking van de PPR waarin het goede van DB en DC
wordt gecombineerd en de werkgroep van KPS voor hun grondige en originele aanpak in de benadering
van de bouwstenen voor ons toekomstig stelsel. Hij is zich ervan bewust dat een fundamentele wijziging
van het pensioenstelsel consequenties kan hebben voor gevestigde belangen. “Het is niet erg om
belangen te hebben maar je moet weten wanneer deze belangen de
Voor goede
nodige ontwikkelingen in de weg staan”.
In de afronding van het debat doet Pieter Omtzigt de oproep aan
sociale partners (SER) te komen met een gedragen advies aan de
overheid, zodat de politieke partijen - over de partijen heen – de
e
kaders kunnen schetsen van een duidelijk pensioenplan voor de 2
pijler.
pensioenhervorming is brede
maatschappelijke coalitie nodig.
Aldus @PieterOmtzigt tijdens
@Kringpensioen congres.
Voor de komende tijd krijgen de aanwezigen de opdracht mee om enerzijds na te denken over het
transitiepad en anderzijds de deelnemer te betrekken in het proces dat de sector nu doorloopt. “Haak de
deelnemer nu aan, want anders gaat dat ten koste van het draagvlak!”
Meer informatie over het najaarscongres vindt u terug op de website van KPS met onder andere presentaties, foto’s en rapport
Netspar.
JK26-11-2014

Download Report