BLAD 35

Uitgave van knnv afdeling Regio Alkmaar
en ivn Noordkennemerland
maart 2014
nummer
35
Natuurherstel in de Nederlandse kustduinen
Van Uilenvanger naar Schaapskooi
Waarderbos, varenbos in ontwikkeling
Blad nummer 35 — Maart 2014
Inhoud Blad
Van de redactie
Van de redactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Van de voorzitters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Stormen aan het strand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Stereodia’s vlinders en insecten in Westflinge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Nieuwe bestuursleden KNNV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Neem nou........de rupsendoder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Bijzondere aardsterren in het Noord-Hollands Duinreservaat . . . . . . . . . 7
Het roemruchte verleden van twee toekomstige KNNV ereleden . . . . . 8
Mededelingen van de veldbiologisch secretaris (VBS) van de KNNV . . . 9
Door leden voor leden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Het steunpilarenfeestje in Parnassia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Uilenexcursie bij Parnassia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Waarderbos, varenbos in ontwikkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Natuurherstel in de Nederlandse kustduinen 1980-2013 . . . . . . . . 12-13
Van Uilenvanger naar Schaapskooi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14-15
Boekennieuws . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Excursie naar Wieringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16-17
Algemene ledenvergadering IVN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Even voorstellen..... de IVNNKLscholenveldwerkgroep . . . . . . . . . . . . . . 18
Agenda KNNV / Lezingen / Weekend Zeeland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Paddenstoelenwerkgroep ‘De Noordkop’ / Insectenwerkgroep . . 19-20
Plantenwerkgroep / Strandwerkgroep / IVWG Alkmaar . . . . . . . . . . . . . . 21
IVN en KNNV werkgroepen: contacten en coördinatoren . . . . . . . . . . . 22
KNNV-IVN Woensdaggroep/ Maandelijkse IVN wandelexcursies . . . . 23
Voor U ligt de eerste aflevering van BLAD
in
❧❧ditDe
nieuwe
redactie
jaar. Een jaar dat u, naast
een goede gezondheid, liefdevolle relaties
en mooie momenten in de natuur,
verder alles moge brengen wat u er van
hoopt en verwacht.
In dit lentenummer brengen IVN en
KNNV u in elk geval weer op de hoogte
van talrijke ‘groene’ activiteiten in de
vorm van wandelingen, excursies, lezingen
en - niet te vergeten – de Algemene
Ledenvergaderingen van KNNV en IVN.
De redactie ontvangt ook in 2014 graag
weer alle aankondigingen van
activiteiten, verslagen van excursies,
regionaal nieuws en boeiende ontdekkingen in het veld. Per email bij de redactie
aan te leveren vóór de op pagina 2
vermelde uiterste inzenddatum. Ook
illustraties en foto’s – zoals vermeld met
voldoende resolutie - zijn weer van harte
welkom.
Na vijf jaar een bijdrage te hebben geleverd aan de redactie van BLAD, draagt
Ingrid Siegenbeek van Heukelom in het
najaar graag het stokje over aan een
opvolg(st)er. IVN-ers die hiervoor belangstelling hebben kunnen zich melden bij
Albertien Frans ( [email protected] ).
Blad is een gezamenlijke uitgave van
knnv afdeling Regio Alkmaar en ivn Noord-Kennemerland.
issn 2210/416X
❧❧ De redactie
Redactie:
Ingrid Siegenbeek van Heukelom, tel. 072-5814440
Marjolein Boersma
Keat Kho
Hans Egberts
Uiterste inzenddatum voor Blad nr 36: 21 april 2014
Te late inzendingen worden mogelijk niet geplaatst!
Tekst en plaatjes (op ongeveer de juiste plaats) aanleveren
als Word document. Geen vet of cursief lettertype. De foto’s
nog apart (met naam) als jpg bestand opsturen (liefst meer
dan 0.5 Mb).
Alles naar: [email protected]
De redactie behoudt zich het recht voor stukken in te korten, te
redigeren (bij ingrijpende veranderingen in overleg met de auteur)
of te weigeren.
2
Voorblad: Daslook (Allium ursinum)
Foto: M.M.R. (Flickr)
Blad nummer 35 — Maart 2014
Uit de KNNV afdeling Regio Alkmaar
Van de IVN-voorzitter
Het is 16 januari en buiten is het 10 graden. Dit is geen
winter tot nog toe. Vogels laten zich al wat horen en
hier en daar is het wit van een sneeuwklokje een beetje
zichtbaar. Gedachten aan lente en zomer komen in je op.
Misschien wel makkelijk: deze tekst wordt weliswaar in
januari al geschreven, maar pas in maart gelezen.
Het eerste nummer van 2014. Een
jaar met hopelijk weer veel positieve ontwikkelingen.
Wij zijn in januari gestart met twee
Natuurgidsencursussen. Eén in de
Hortus Alkmaar en één in Parnassia. Als iedereen het diploma haalt
heeft onze afdeling er medio 2015
meer dan 50 nieuwe gidsen bij. We
kunnen dan zowel in de tot nu toe onderbelichte regio
Alkmaar/Heerhugowaard als in de traditionele regio
Bergen/Egmond/Schoorl/Heiloo veel nieuwe activiteiten
opstarten of bestaande activiteiten beter bemensen. Een
groot team vrijwilligers organiseert en begeleidt deze
cursus en de meeste docenten komen uit onze vereniging. Hulde aan zoveel inzet!
Dit BLAD moet begin maart bij iedereen thuis aankomen.
Op woensdag 26 maart houden we onze Algemene
Ledenvergadering, een maand later dan gebruikelijk,
want tot nog toe hielden we die vergadering steeds eind
februari. Het voordeel is duidelijk: het geeft ons de gelegenheid er hier vast wat over te zeggen.
Sinds enige jaren worden de uitnodiging en het jaarverslag via de mail verstuurd. Dat werkt goed: inmiddels is
85 procent van de leden op deze manier bereikbaar. Voor
degenen die geen mailadres hebben zijn er de volgende
mogelijkheden. De uitnodiging en het jaarverslag
worden, als ze gereed zijn, op de website van de KNNV
geplaatst. Wie geen computer heeft zou in de bibliotheek
gebruik kunnen maken van internet.
Voor bibliotheekleden is het eerste uur internetgebruik
gratis en printen kan daar ook, dat dan weer wel tegen
betaling. Tenslotte: leden kunnen ook een bericht naar
ondergetekende sturen, dan wordt er gezorgd voor de
stukken op papier.
Op deze ALV stellen twee leden zich kandidaat voor de
bestuursfuncties penningmeester en voorzitter: Tineke
Broersen en Ruud Maarschall. Elders in dit BLAD stellen zij
zich zelf voor.
Tenslotte wijzen we nog even op de website: die is veranderd, we zijn nu aangesloten bij het landelijke format.
Dat format bestond al een aantal jaren, maar niet alle
afdelingen maakten er gebruik van. Alles liep een beetje
door elkaar. Sommige afdelingen gebruiken nog het
“oude” landelijke format. Andere, zoals afdeling Alkmaar,
gebruikten tot nog toe een eigen ontwerp.
Afdeling Alkmaar is bereikbaar onder het oude adres:
www.knnv.nl/alkmaar. Het is nog wat zoeken naar de
beste vorm van informatieoverdracht. Over een maand of
twee, drie wordt het landelijk format weer aangepast en
verbeterd, we wachten het af.
❧❧ Marian van der Laan
Hans Nieuwenhuijsen: Binnenkort treed ik echt af als KNNV
voorzitter .........
De Schaapskooi Bergen is in januari opgeleverd en de
Uilenvanger is gesloten. Alle spullen zijn verhuisd en op
21 maart is de officiële ‘BOBO’ opening. 23 Maart volgt
de eerste openstelling voor het publiek. Daarna is de
Schaapskooi elke zondag open van 12.00 tot 16.00 uur.
Ook hier weer zorgt een groot team vrijwilligers voor de
bemensing. Vanuit de Schaapskooi zullen activiteiten
en excursies worden georganiseerd zoals Nachtwaker,
Struinen door de duinen, Vroege vogels, Paddenstoelendag, Vlinderdag, Fotospeurtocht, etc. Het buitengebied
rondom de Schaapskooi moet in de komende tijd nog
vorm krijgen: vlindertuin, poeltje, insectenhotel… Er is
nog veel werk te verzetten en tal van mogelijkheden
om het publiek te betrekken bij natuur. Mail het bestuur
je ideeën of suggesties, of als je actief wilt zijn bij de
Schaapskooi.
25 Maart: de jaarlijkse ALV met enerzijds een terugblik
op het actieve en succesvolle jaar 2013, een formele visie
op 2014, de verkiezing van twee nieuwe bestuursleden
(Louis en Cor treden af en zijn niet herkiesbaar conform
de statuten) en een lezing van Marijke Dirkson. Bezoek
deze interessante ALV.
In 2014 bestaat het Parnassia gebouw 100 jaar! (In 1914
nam mevrouw van Reenen het gebouw in gebruik.) De
gemeente heeft het park de laatste maanden grondig
onder handen genomen en het ziet er allemaal weer
fantastisch uit. Een gerestaureerd park en een gemoderniseerd Parnassia vormen een mooi decor voor de viering
van het 100-jarig bestaan. Wij zullen hier in de komende
maanden veel aandacht aan geven. Op 25 maart praten
we verder.
❧❧ Johan Eilering
Mededelingen van de Veldbiologische secretaris (VBS) van de
KNNV zie: pag. 9
3
Blad nummer 35 — Maart 2014
Stormen aan het strand
D
e maand december in 2013 kenmerkte zich door een
reeks van stormen afgewisseld door perioden met harde
wind. Voor het leven langs de Nederlandse kust een turbulente tijd en voor leden van de strandwerkgroep een kans op
extra waarnemingen.
In dit artikel worden twee stormen en de daaropvolgende
strandvondsten op een rij gezet. De eerste flinke storm was
op vrijdag 6 december met onverwacht zacht sinterklaasweer waarbij menige mijter afwaaide door de zware noordwesten wind. Bij noordwesten wind wordt het water van de
Noordzee opgestuwd in zuidelijke richting naar het Nauw
van Calais. De trechtervorm van de oevers van Engeland
en België-Frankrijk zorgen er voor dat de waterstanden in
zo’n situatie flink hoger dan normaal worden. Langs de hele
Nederlandse kust was er dan ook sprake van forse kustafslag.
Uit het zand losgewoelde schelpen en andere mariene organismen werden massaal in zuidelijke richting meegenomen
door de stroming. Zeegaten, strekdammen en havenhoofden
vormen op zo’n moment barrières waar het aanspoelsel zich
aan land ophoopt.
In onze omgeving was dit het geval bij de noordpier ten
zuiden van Wijk aan Zee. Op een strook van 20 meter breed
en enkele kilometers lang lag een pakket van aangespoeld
materiaal van 5 tot 10 centimeter dik. De laag bestond uit
wieren, schelpen, krabben, zeesterren, vissen, wormen en
poliepen, waarvan vele individuen nog levend op het strand
lagen. Honderden meeuwen kwamen op het makkelijke
feestmaal af.
Naast flinke hoeveelheden zeewier bestond het pakket vooral uit gewone zeesterren (Asterias rubens). Hiervan moeten er
honderdduizenden alleen al op deze plaats aangespoeld zijn.
In duidelijk lagere aantallen, maar nog wel met honderden
werden gewone slangsterren (Ophiura ophiura) en heremietkreeften (Pagurus bernhardus) aangetroffen. De laatste
meestal in schelpen van gevlochten fuikhorens. Opvallend
was dat de verschillende soorten gegroepeerd aangespoeld
leken te zijn. Groepjes van slangsterren en heremietkreeftjes lagen bij elkaar tussen een eindeloze file van zeesterren.
Tussen al die dierlijke resten vielen voorts grote aantallen
otterschelpen (Lutraria lutraria) op. Ook hiervan lagen er
honderden. De otterschelp is een soort die tot 1985 slechts
incidenteel aanspoelde en pas vanaf 2003 vaker in bodemmonsters uit de Noordzee voorkomt. Na deze storm was het
de meest voorkomende tweekleppige schelp op het strand.
Veel exemplaren leefden na enkele dagen nog en trokken
bij het oprapen de sifobuis in de schelp. Ook een andere
relatieve nieuwkomer, de gevlochten fuikhoren (Nassarius
reticulans),werd ondanks het veel kleinere formaat, vaak in de
zeesterrenberg opgemerkt.
Op een flink aantal plekken bij dezelfde kust werden wadpieren (Arenicola marina)gevonden, deze soort werd vaak aangetroffen in de nabijheid van zwarte stukken veen die ook op
het strand afgezet waren. Wadpieren zijn normaal gesproken
slechts zelden op het strand te vinden.
De aangespoelde platvissen heb ik niet gedetermineerd,
maar het betrof waarschijnlijk voornamelijk jonge schar en
tong. De totale massa aan wieren en dieren was zo groot dat
4
de meeuwen hun buik er al snel meer dan vol van hadden.
Vier dagen na de storm begonnen de resten zo kwalijk te
ruiken dat een bulldozer ze van het strand kwam schuiven. In
de twee uur van mijn bezoek had dit gevaarte, ondanks hard
doorwerken, minder dan de helft van het hele pakket op
hopen geschoven. Er moet tonnen aan biologisch materiaal
gelegen hebben.
Een week na deze storm bezocht ik Schiermonnikoog. Ook
hier lagen op het strand veel Gewone slangsterren, maar de
zeesterren ontbraken. Verder vonden we hier veel strandgapers
(Mya arenaria), wat door de nabijheid van het wad niet zo
vreemd is, een aantal wulken (Buccinum undatum) en één
gave schelp van de Noordhoren (Neptunea antiqua). Ook
schoof er een jonge zeehond over het strand die kennelijk bij
afnemend tij op de hoogwaterlijn in slaap gevallen was.
Dat het beeld bij een zuidwester storm duidelijk anders is
werd al twee weken later aangetoond na de storm van 24 december. Omdat bij die gelegenheid de stroming voor de kust
zuid-noord was leek een bezoek aan de zuidpier bij IJmuiden
op zijn plaats.
Ook bij dit bezoek werd een aantal leuke vondsten gedaan.
Opvallende verschillen met de vondsten na de vorige storm
waren de tientallen levende grote strandschelpen (Mactra
stultorum) en tapijtschelpen (Venerupis senegalensis). Vooral
de eerste soort werd tot nu tot tijdens onze reguliere excursies zelden “met vlees” gevonden. Een ander verschil was
het aanspoelen van duizenden tepelhorentjes, de meeste
zwart-blauw verkleurd, hetgeen duidt op ouder materiaal.
Wel vers was een hoge driehoekige mossel waar het levende
dier nog in zat. De vorm van de schelp voldeed het meest aan
de beschrijving van de Middellandse Zeemossel (Mytilus galloprovincialis) die in Zuid-Engeland en Frankrijk voorkomt en
volgens de boeken naar het noorden oprukt. Het dier is mee
naar huis genomen, waar de schelp nu in de vensterbank
ligt en het vlees in de vriezer om eventueel door specialisten
onderzocht te worden. Dat er ook voor de gespecialiseerde
vogels voldoende te vinden was op het IJmuidense strand
bleek wel uit de aanwezigheid van vele meeuwen, steenlopers
en drieteenstrandlopers. Deze dieren leken het geen straf te
vinden dat de winter met stormen gepaard ging in plaats van
met strenge vorst.
❧❧ Wilbert Kerkhof
otterschelpen (Lutraria lutraria)
Blad nummer 35 — Maart 2014
Stereodia’s vlinders en insecten in Westflinge
D
e stereodia›s van vlinders en insecten die voormalig
KNNV-lid C. Gobets (1930-2005) maakte, krijgen een plek
in museum Westflinge. Dit natuurhistorische museum in Sint
Pancras stelt een permanente interactieve tentoonstelling
samen: via een stereoscopische tafelkijker kunnen bezoekers
zelf door de grote collectie bladeren. Kees Gobets maakte in de jaren ‘90 dia›s van vlinders, insecten en orchideeën. Dat deed hij met een zelfgemaakte stereocamera, onder andere tijdens KNNV-excursies in de regio
Alkmaar. De tentoonstelling in Westflinge betreft beelden uit
deze collectie, compleet met vindplaats en datum.
De dia›s waren al eerder geschonken aan het museum. Ze
kunnen nu bekeken worden met een stereokijker die kon
worden aangeschaft dankzij een donatie van Jos Neve, ter
gelegenheid van zijn afscheid als huisarts afgelopen jaar. Westflinge ontving het afgelopen jaar een toenemend aantal
bezoekers, zelfs uit Frankrijk, Engeland en Japan. Ook werd
het bezocht door 35 groepen, waaronder verscheidene VWO5-klassen uit de regio. Er was met name veel interesse in de
microscoopopstelling met preparaten van vlinders en kevers.
De heer Neve opent het nieuwe museumseizoen van Westflinge
op zondag 2 maart 2014 om 13.00 uur. Museum Westflinge (www.westflinge.nl) is gevestigd in het
oude Raadhuis aan de Bovenweg in Sint Pancras (tegenover
het Witte Kerkje), en is vanaf maart iedere zondagmiddag
open voor publiek.
Hieronder vindt U meer informatie over Kees Gobets, verstrekt
door zijn weduwe.
Kees Gobets, een stukje uit zijn leven
Kees Gobets kwam in 1980 in Heiloo wonen. Hij werkte als
beheerder bij de universiteit in Amsterdam, waar hij zijn
kantoor in de Hortus Botanicus had. Hij was bioloog in hart
en nieren.
Zijn werk was zijn hobby. Hij werd gebruikt als lopend
woordenboek. Hij wist nagenoeg
alles van planten, vlinders. Als een
van de docenten of een hoogleraar
iets niet wist, kon hij terecht bij
Kees.
Boven in de toren van de Hortus
was een prachtige oude bibliotheek, die je via een wenteltrap
bereikte. Uren was hij daar aan het
snuffelen in de boeken. Hij ging
ook met de studenten biologie
naar het buitenland om hen te
leren determineren en ze te helpen
met afstuderen. Dat was altijd een
feest. Ook bij promoties was hij
een gezien man.
geschubde mannetjesvaren (Dryopteris affinis),Op zestigjarige
leeftijd bouwde hij zijn 3D-fototoestel en werd hij lid van de
3D-fotoclub. Alle vlinders met hun rupsen en de bijbehorende planten leerde hij uit zijn hoofd. Als jongetje van tien
was hij al lid van de slangenvereniging in Amsterdam. Zijn
moeder ging altijd mee; zonder haar mocht hij geen reptiel
vasthouden.
Verschillende keren zijn Kees en ik naar het buitenland
gereden, soms wel twee- of drieduizend kilometer ver, om
bepaalde planten te zoeken. Wat waren we trots als we de
plaatsen vonden waar ze groeiden. Deze bijzondere planten
kregen in onze rotstuin een speciale plek, en dan werd vol
spanning afgewacht wat het resultaat zou worden. Plantenzaden in potjes stonden soms wel drie jaar in onze kas om uit
te komen. Alles wat hem interesseerde, onthield hij met een
fotografisch geheugen, al kon hij ook heerlijk verstrooid zijn
in deze wereld.
Als hij ’s avonds thuis kwam van zijn werk, zei ik nadat wij
elkaar tien minuten gesproken hadden: “Ga maar weer naar
je kinderen”, en dan dook hij de tuin in. Ik moest hem meermaals binnenroepen voor het eten. Lezen, reizen en de
levende natuur vormden zijn roeping en zijn leven. Boeken
uit de hele wereld ploos hij na. En: hij wist zijn enorme kennis
aan anderen over te brengen, op een gezellige manier, liefst
met een zelfverzonnen verhaal.
Toen Kees de ziekte van Alzheimer kreeg, werd hij nog lid
van de KNNV. Hij wist nog zoveel, dat zijn ziekte niet opviel.
Drie jaar heeft hij nog kunnen genieten van de activiteiten,
en leverde daarbij zijn eigen bijdrage. Het kostte hem wel
veel moeite en energie om een kleine diavoorstelling voor te
bereiden, maar Kees wist het nog boeiend te vertellen.
Ik ben heel blij dat alles wat Kees heeft ervaren en heeft willen
doorgegeven, weer op zo’n bijzondere manier gebruikt kan
worden, dankzij de gift van Jos Neve aan Museum Westflinge.
Hiervoor mijn grote dank, ook aan de vrijwilligers van Museum
Westflinge.
❧❧ Hilde Gobets-Hulskamp, 16-01-2014.
5
Blad nummer 35 — Maart 2014
Nieuwe bestuursleden KNNV
Neem nou….....de rupsendoder
Op de ALV van woensdag 26 maart treedt Henk Witte af als
penningmeester, na ruim negen jaar deze functie uitstekend
vervuld te hebben. Henk gaat uit het bestuur, maar blijft
actief voor de vereniging als coördinator van de strandwerkgroep. Hans Nieuwenhuijsen treedt die dag af als voorzitter
en blijft wel in het bestuur: als Veldbiologisch Secretaris.
Daarnaast blijft hij natuurlijk coördinator van de insectenwerkgroep.
Tineke Broersen en Ruud Maarschall zijn bereid gevonden
het penningmeesterschap, respectievelijk het voorzitterschap op zich te nemen.Ik laat ze het beste even zelf aan het
woord.
Nee, beste lezer, het gaat niet- hoewel u dat wel van mij verwacht- over een graafwesp. Inderdaad, de langsteel-wespen
uit de genera Ammophila en Podalonia worden in Nederland
rupsendoders genoemd. Van het laatste geslacht zie je soms
al in een zachte januarimaand in de duinen vrouwtjes op
rupsen jagen. Maar die gaan helaas bij een invallende vorst
voor de bijl.
Een enkeling herinnert zich misschien nog de omslag van
BLAD 12 ( maart 2008), waarop in Telegraafgrote letters het
sensationele artikel “Rupsendoders op de begraafplaats”
werd aangekondigd.
Ik zocht het artikel snel op en wat lees je? Het gaat over paddenstoelen! En aan die ‘rupsendoders’ worden maar twee zinnen besteed. Jammer, want ze zijn ook voor een insectenman
interessant. De soort Cordyceps militaris parasiteert namelijk
op nachtvlinderpoppen. Was het maar Ophiocordyceps sinensis die daar in Bergen op de begraafplaats groeide. Want dan
zou de KNNV snel uit
de financiële zorgen
zijn. In China levert
één kilogram van
deze rupsendoder
€ 80.000,00 op!
Helaas, deze padden-stoelensoort
groeit hoog in de
bergen van Tibet en
hij wordt daar yartsa
gunbu
( zomergras- winterworm) genoemd. Hij
bestaat uit een ondergrondse verticale
foto: http://www.yarsagumba.eu/
dode rupsenhuid,
waaruit het langwerpige vruchtlichaam tevoorschijn komt.
De sporen van de paddenstoel komen op het gras terecht.
En de grasetende rups van een nachtvlinder krijgt ze binnen.
De besmette rups kruipt in de grond om te verpoppen maar
blijft vlak onder het aardoppervlak. Voordat de rups verpopt
zit zijn hele lichaam vol schimmeldraden die nu een vruchtlichaam gaan vormen. Triest, is het niet?
Maar de arme Tibetanen varen er wel bij. En de Chinezen?
Dat blijft een vreemd volkje. De zwarte neushoorn gaat er
bijna aan omdat zijn gemalen hoorn geneeskrachtig zou zijn.
En ook dit “Tibetaanse Goud” begint zo schaars te worden dat
de pluk gereguleerd moet worden. Het wachten is op een
mutant die eters van Ophiocordyceps sinensis van binnen uit
opeet.
Tineke:
“ Even voorstellen...mijn naam is Tineke Broersen, 62 jaar, ❧
psychiatrisch verpleegkundige en inmiddels ben ik, tot mijn
grote plezier, met de VUT. Vandaar dat, toen mij werd gevraagd
of ik penningmeester van de KNNV wilde worden, ik na enig nadenken en onderzoek “Ja” heb gezegd. Ik houd van de natuur in
het algemeen (ben geen specialist) en wil graag vrije tijd geven
aan deze mooie, zinvolle organisatie.”
Ruud:
“ Kandidaat?
Eindelijk ga ik een keer mee met de woensdaggroep. En nog wel
aan het strand, bij Petten, waar ik woon. Terloops vraagt Marian,
secretaris, of ik iemand ken als toekomstig voorzitter voor de
afdeling. Inmiddels heb ik al weer enkele bestuursvergaderingen
op proef meegemaakt en stel mij graag beschikbaar voor deze
dienstbare taak.
Laat ik mij voorstellen: Ruud Maarschall, 66, inderdaad, de
broer van Evert. Door hem ooit gestimuleerd bij de Nederlandse
Jeugbond voor Natuurstudie (NJN) te gaan, ben ik talloze keren
met Evert mee geweest om vogels te kijken in het Ilperveld, in
een door onze moeder genaaide schuiltent.
Eerst heb ik biologie gestudeerd, later milieukunde. Hoewel ik
aanvankelijk begonnen ben met het leiden van de Volksuniversiteit Zaanstreek, is al mijn werk daarna verbonden geweest
aan natuur, milieu en duurzaamheid (o.a. via het IVN). Vanaf de
NJN-tijd heb ik met plezier meegewerkt in verschillende besturen.
Sinds mijn pensioen in 2012 doe ik gevraagd nog enkele (internationale) werkzaamheden, al dan niet betaald.
Nu ik iets meer tijd heb, ben ik mee geweest met excursies van
de afdeling en ben ik diep onder de indruk van kennis, sfeer en
enthousiasme! Ook wordt door werkgroepen, leden en bestuur
hard gewerkt om de afdeling bloeiend te houden; chapeau!
Op de komende algemene ledenvergadering stel ik mij graag
kandidaat voor het voorzitterschap.”
Dat is duidelijk. Wij hopen en vertrouwen op een prettige
samenwerking in de komende jaren.
❧❧ Marian van der Laan
6
❧❧ Hans Nieuwenhuijsen
bronnen:
BLAD 12- maart 2008; National Geografic (Ne/Be)- augustus 2012.
Blad nummer 35 — Maart 2014
Bijzondere aardsterren in het Noord Hollands Duinreservaat
L
angs de binnenduinrand van het Noord Hollands duinreservaat worden de laatste tijd veel verschillende soorten
aardsterren waargenomen.
Aardsterren groeien hier vooral in het zogenaamde kurkiepenabelenbos. Dit bos is vrij rijk aan snel bladverterende bomen
zoals iep, es, Esdoorn, en witte abeel.
Door het relatief warme winterweer verschenen er tot in
december nog verse aardsterren.
De slanke aardster(Geastrum lageniforme ) is landelijk gezien
zeer zeldzaam aardster en maar bekend van een drietal groeiplaatsen, waarvan twee in de Zuid-Hollandse duinen en een
in Limburg. Hier in de binnenduinrand van het Noord-Hollands duinreservaat is deze soort nu al op vijf verschillende
plekken waargenomen en af en toe in een flinke hoeveelheid
vruchtlichamen. Op één groeiplaats werden zelfs meer dan
tachtig verse vruchtlichamen gevonden in een vrij grote heksenkring. De meeste slanke aardsterren worden gevonden
onder iep. Op een wat meer zuidelijkere groeiplaats werd de
soort gevonden onder es.
Niet onwaarschijnlijk is dat de soort de komende jaren op
meer plaatsen zal worden aangetroffen hier langs de binnenduinrand.
Grote vierslippige aardster(Geastrum fornicatum)
dit een Forse aardster (Geastrum coronatum) was, een wat
talrijkere aardstersoort in de duinen.
Door gericht zoeken op deze plek werden drie zeer fraaie
exemplaren gevonden op een oosthelling onder iep, abeel
en esdoorn.
Zeer waarschijnlijk heeft de binnenduinrand nog wel meer
aardsterren te bieden in de komende jaren.
❧❧ Luc Knijnsberg, Boswachter PWN
Slanke aardster (Geastrum lageniforme )
Op een oostelijk gelegen duinhelling aan de binnenduinrand werd ook een groeiplaats van de grote vierslippige
aardster(Geastrum fornicatum) gevonden. Deze eveneens
zeer zeldzame aardster is slechts bekend van vier groeiplaatsen
in Nederland waarvan een eerder duinvondst in de ZuidHollandse duinen in de jaren ‘80.
Dit was de eerste keer dat deze soort werd gevonden in de
Noord-Hollandse duinen.
Mooi was ook dat deze aardster werd gevonden met het
aanwezige zwamvloknest onderaan de vier punten van de
slippen, wat een mooi kenmerk is van de soort.
Een losliggend oud exemplaar van deze aardster werd begin
2013 al gevonden. In eerste instantie werd verondersteld dat
7
Blad nummer 35 — Maart 2014
Het roemruchte verleden van twee
toekomstige KNNV ereleden
In verband met het bestuursvoorstel ons (Jan Verkaik en
Evert Maarschall) als erelid te benoemen op de komende
algemene ledenvergadering, is ons verzocht wat te vertellen
over ons verleden zowel wat betreft de interesse in de natuur
als ons functioneren in de KNNV Alkmaar; een terugblik van
twee oude knarren dus.
Voor ons beiden geldt dat we opgegroeid zijn in Amsterdam
en dat we ieder een vader hadden die een stimulerende rol
vervulde.
Jan: “Ik groeide op in Amsterdam-Zuid aan de Amstel en
liep al jong met schepnet en potjes langs sloot en plas en
kreeg als kind de beschikking over een eigen stukje volkstuin”.
Onze carrière bij de KNNV: wanneer we lid werden van
de KNNV Alkmaar? We denken omstreeks 1975.
Evert: “Eind 1977 werd ik opgebeld door de toenmalige
secretaris mevr. Jo Kloos: of ik haar wilde opvolgen, zij had
het nu 18 jaar gedaan, het werd tijd voor een ander. Ook de
penningmeester Ans Leeuwenkamp (38 jaar penningmeester)
werd vervangen: zo kwam ik samen met Hilda Lutteke in het
bestuur waar Leo Bruinenberg al functioneerde als voorzitter.
In de beginjaren van het nieuwe bestuur werden in drie opeenvolgende jaren weekendexcursies georganiseerd. In mei
1979 naar Zuid-Limburg (20 deelnemers, een opmerkelijk
aantal gezien de 110 leden die de afdeling toen telde), in juni
1980 naar Terschelling (16 deelnemers) en in mei 1981 naar
Winterswijk (17 deelnemers). Ook een dagexcursie naar Texel
in augustus 1979 boekte een record: 27 deelnemers.
Jan Verkaik kwam 1984 ook in het bestuur; aanvankelijk als
ledenadministrateur en in 1991 volgde hij mij op als secretaris
Evert en Jan op excursie.
Evert: “Ik groeide op in Amsterdam-Noord en raakte als
kind geïnteresseerd in het vogelleven, met name dat in het
nabijgelegen stadspark waar toen nog de grauwe vliegenvanger en de ransuil als broedvogel voorkwamen.” Beiden
leerden ze in de eerste klas van de HBS bij het vak Natuurlijke Historie het determineren aan de hand van de flora van
Heimans en Thijsse, wat vergezeld ging van de opdracht een
herbarium aan te leggen van bloemplanten en bladsoorten.
Jan: “Ik werd op 12-jarige leeftijd lid van de plaatselijke afdeling van de NJN en stortte me voor honderd procent in het
verenigingsleven. Elke zondag met z’n twintigen op de fiets
op excursie: de duinen, het strand, de Vechtplassen, Botshol,
Waterland. Daarnaast nam ik deel aan de vele kampen: Paas-,
Pinkster- en zomerkampen naar de fraaiste uithoeken van
Nederland (’t Woold, Terschelling, Denekamp, Gulpen).”
Evert: “Ik was meer op mij zelf, deed plichtsgetrouw het
vele huiswerk. Pas toen ik ging studeren (Natuurkunde) kreeg
ik weer tijd om er op uit te trekken. Het absolute hoogtepunt
vormde het Ilperveld, het veenweide gebied ten noorden
van Amsterdam, toen (1960) een paradijs van kemphanen,
watersnippen, zwarte sterns en roerdompen. Door toedoen
van Kees Schaap (boer en vogelaar) kon ik o.a. vanuit een
schuilhut een voerende roerdomp op z’n nest filmen met een
(geleende) 8-mm camera.”
8
Het KNNV bestuur in de jaren 90. Van links naar rechts: Joke Gutter, Jan Verkaik,
Evert Maarschall en Pieter Korstanje.
(ik bleef wel lid van het bestuur en volgde in 1993 Leo op als
voorzitter tot Pieter Korstanje deze functie in 2003 overnam).”
Voor de lezingavonden passeerden in de loop der jaren diverse locaties: café Marktzicht, Hof van Sonoy, Landbouwhuis,
Vrijheidskerk. Hoewel het ledenaantal in 25 jaar slechts met
50% toenam (in 2003 een aantal van 167), werd het “contactorgaan” steeds fraaier. Aanvankelijk werd het programma per
stencil gecommuniceerd. Vanaf 1985 werd het verenigingsblad “Kaasjeskruid” drie keer per jaar verspreid.
In 1996 stemde het IVN Noord-Kennemerland in met de
uitgave van een gezamenlijk blad: “Groengeest-Kaasjeskruid”,
later “Parnassia-Kaasjeskruid” geheten en tenslotte werd in
2005 werd het eerste nummer van het huidige “BLAD” uitgebracht. Na 2003 werden de diverse taken van het bestuur
Blad nummer 35 — Maart 2014
gedecentraliseerd en werd het programma van lezingen en
excursies in een apart clubje “LEZEX” voorbereid. Jan en ik
hebben hier nog vele jaren aan meegewerkt. Verheugend
nu is dat de lezingen zo goed bezocht worden, dat talloze
werkgroepen zijn opgericht en dat de woensdagmiddagclub
zo geweldig functioneert.
Terug kijkend: “Niet alleen hebben we met veel plezier
op onze manier meegewerkt om de KNNV Alkmaar te laten
functioneren maar ook zijn er langdurige vriendschappen
uit ontstaan met o.a. gezamenlijke deelname met partners
en kinderen aan de landelijke KNNV kampeervakanties in
diverse landen en expedities in wisselende samenstelling
naar orchideeën rijke gebieden in Frankrijk, de Extremadura
in Spanje en de vogelrijke gebieden van Hongarije.”
Tenslotte: “Wij zien af van de bij het erelidmaatschap
behorende vrijstelling van de contributie en blijven gewoon
betalend lid.”
❧❧ Jan Verkaik en Evert Maarschall
Mededelingen van de
Veldbiologische secretaris
(VBS) van de KNNV
Binnenkort treed ik echt af als KNNV voorzitter maar ik blijf
in het bestuur als Veld Biologisch Secretaris. In die hoedanigheid zal ik in BLAD korte mededelingen doen op het terrein
van de veldbiologie, die van belang zijn voor KNNV leden.
Dit jaar hebben we als afdeling een nieuw aggregaat aangeschaft, speciaal voor nachtvlinderwerk. Het oude, dat we
in bruikleen hadden van de gemeente Alkmaar, had het
begeven. Voor een deel van het geld dat we verdienden met
onze basiscursus Veldbiologie hebben we een adapter en
een fototoestel aangeschaft zodat we door onze microscoop
microfoto’s kunnen maken. Deze apparatuur wordt bewaard
samen met de microscoop. Bovengenoemde apparatuur is
door de leden te gebruiken. De uitleen gaat via mij.
Ook dit jaar organiseren we weer een basiscursus. De achttien inschrijvers van 2013 hebben de eerste keus. Wil je ook
meedoen, geef je dan bij mij op. KNNV-ers en IVN-ers hebben
reductie.
Eén keer per maand stuur ik per mail een lijst van excursies
van de werkgroepen voor de volgende maand. Dit in verband
met het feit dat de algemene excursies, georganiseerd door
de LEZEX, te weinig deelnemers trokken.
Tot slot. Er wordt weer hard gewerkt aan ons Veld Biologische
Jaarverslag 2013. Waarschijnlijk is dat in maart klaar en wordt
het, als pdf, naar de leden gestuurd. Leden zonder mail en
IVN-leden kunnen het aanvragen bij onze secretaris.
❧❧ Hans Nieuwenhuijsen
Door leden voor leden
Op donderdag 12 december 2013 vond in de gezellige
kantine van De Rekere de derde kleine bijeenkomst
plaats: DOOR LEDEN VOOR LEDEN.
Na enige consternatie omdat er sprake was van een dubbele boeking, startte Hans Nieuwenhuijsen de avond met
een boeiend verhaal over de insectenwerkgroep en over
de opvattingen van de Franse natuuronderzoeker
Le Fabre versus Darwin, verluchtigd met fraaie afbeeldingen van bijzondere insecten. Daarna nam Wilbert Kerkhof de vele aanwezigen mee
naar de Oosterschelde. Daarbij liet hij ons zien wat er zo
al in het water leeft: anemonen, kwallen, schelpen in veel
fraaie kleuren en uitvoeringen.
Als laatste vertoonde Rutger Polder een serie dia’s van
zijn bezoek aan Zuid-Frankrijk, met name de omgeving
van Cahors in 1999. De gestapelde kalkrotswandjes in de
fraaie orchideerijke tuin van KNNV-lid Luuk en zijn vrouw
Erica Blom brachten bij sommige van de aanwezigen herinneringen boven aan barre werkomstandigheden...
Al met al bracht VAN LEDEN VOOR LEDEN 3 een interessante avond. De aanwezigen zien uit naar de volgende
bijeenkomst in maart 2014.
❧❧ Namens LEZEX, Rob Monsees
Hier een impressie van deze avond, in de koffiepauze.
9
Blad nummer 35 — Maart 2014
Het steunpilarenfeestje
in Parnassia
Uilenexcursie
bij Parnassia
Je spreekt het natuurlijk nooit uit maar je hoopt er wel op.
Waarop? Op een bedankje of, nog mooier, op een feestje dat
je door de vereniging wordt aangeboden omdat je wat tijd
steekt of hebt gestoken in onze KNNV afdeling.
Kijk, en onze LEZEX, die trouwens ook bestaat uit dit soort
steunpilaren, bood op zaterdag 9 november de steunpilaren
van de vereniging een feestje aan. Eigenlijk dus een beetje’
door pilaren voor pilaren’. De eerste en enige keer dat zo iets
gebeurde was zeven jaar geleden… zó druk zijn die
steunpilaren!
Het feest begon om drie uur in Parnassia met een drankje om
daarna onder de bezielende leiding van Rob Monsees door
te denderen tot acht uur. Een overvol programma met een
presentatie van Jan Stok over ‘dieren in de tuin’. Wat geeft die
man toch droogkomisch commentaar bij zijn mooie plaatjes.
En daarna een heuse quiz met allerlei soorten vragen.
Dinsdag 12 november 2013 gingen we op excursie. We
gingen met ons groepje naar Parnassia in Bergen aan Zee.
Als eerste gingen we uilen natekenen met houtskool. Daarna
gingen we een filmpje kijken van een uil. Uilskuikens maken
andere geluiden als volwassen uilen. Ze piepen heel hard.
Na het eten en drinken gingen we puzzelen. De antwoorden
moesten we opzoeken onder de
plankjes van iedere uil. Hier hingen
bordjes van de velduil, ransuil, steenuil en oehoe. Als laatste gingen we
braakballen uitpluizen. Braakballen
zijn grijze zachte balletjes. Het is de
Makkelijke maar ook zeer moeilijke vragen met lappen tekst
over boswachters en boswachteressen.
Gelukkig las Rob ze met luide stem voor en het antwoord?
Dat zei meer over jezelf dan over de vraag.
Zo stevenden we op het
culinaire hoogtepunt af.
Een gevarieerde en heerlijke maaltijd bereid door
onze topkok Wilbert en
zijn vriendin. Helaas was
het Michelinmannetje
pas eind november in
het land en zo bleef het
voor Wilbert bij één ster:
zijn Marianne.
Quizmaster Rob maakte
tenslotte de winnaars
van de quiz bekend. Over de aard van prijzen deed hij nogal
geheimzinnig. Het waarom daarvan bleek bij de uitreiking.
De prijzen bleken uit allerhande insecten te bestaan. Zo won
ondergetekende 50 gram gevriesdroogde meelwormen, diertjes die hij vroeger aan zijn hagedissen voerde, inclusief het
recept voor een ‘roerbakgerecht met meelwormen’. Hoewel
ik nauwelijks kan koken, zal ik mij toch op de pannen storten
om deze delicatesse te bereiden. U hoort nog van me.
10
bal die de uil uitspuugt. In mijn braakbal zaten de botjes en
het schedeltje van een woelmuis. Dit konden we zien omdat
hij karteltandjes had. Ik vond het een erg leuke/ leerzame
excursie. In de auto terug naar school hebben we nog een
spel gedaan.
❧❧ Leerling uit groep 5c, basisschool de Vlindertuin ❧
te Heerhugowaard
Rob, Marian, Wilb
ert en vriendin,
Sipke, Peter, Gerd
a, het was geweldi
g.
Namens alle steunp
ilaren van harte
bedankt.
❧❧ Hans Nieuwen
huijs
en
Blad nummer 35 — Maart 2014
Waarderhout, varenbos in ontwikkeling
A
ls geboren Heerhugowaarder werd het voor mij tijd
om eens een bezoek te brengen aan de Waarderhout,
een jong bos op kleigrond, 61 hectare groot en in bezit van
Staatsbosbeheer. Het is destijds aangelegd als productiebos
voor de houtkap waarbij een groot deel bestond uit voornamelijk populier, al zijn er ook percelen waar alleen beuk en
es zijn aangeplant. Nu na 30 jaar en na diverse dunningen is
het bos gevarieerder van structuur; naast populier zijn er nog
steeds veel essen te vinden, maar ook els, eik, diverse struikwilgen, hazelaar, sleedoorn, meidoorn en rozen.
Mede door de vondsten van zeldzame varens door Koos
Ballintijn in een soortgelijk bos van dezelfde leeftijd bij Purmerend had ik een vermoeden dat de Waarderhout ook wel eens
leuke varens zou kunnen opleveren.
plaren waren prachtig ontwikkeld. Ook vond ik er nog een
aparte variëteit, mogelijk behorend tot de Muricatumgroep.
Stijve naaldvaren
(Polystichum aculeatum)
Blad zachte naaldvaren
(Polystichum setiferum)
Naaldvarens
Plant en onderzijde blad geschubde
mannetjesvaren (Dryopteris affinis),
Dryopteris
Dat was een goede gok; het bos staat niet vol van de varens,
maar pleksgewijs staan er veel mannetjesvarens (Dryopteris
filix mas) en al gauw vond ik tussen deze soort een exemplaar
van de geschubde mannetjesvaren (Dryopteris affinis), een
zeldzame varen, die in Nederland wel steeds vaker wordt gevonden; uiteindelijk leverde de zoektocht zes groeiplaatsen
op. Het Dryopetris -affiniscomplex bestaat uit vele ondersoorten, in de Waarderhout heb ik in ieder geval subspecie
D.borrerii gevonden. Ook vond ik er brede stekelvarens
(Dryopteris dilatata) en enkele smalle stekelvarens (Dryopteris
carthusiana).
Een andere leuke varen is de tongvaren (Asplenium scolopendrium), die ik verspreid over het bos op tien plaatsen vond,
zowel op de bosbodem als langs de greppel. Sommige exem-
Tongvaren (Asplenium scolopendrium) in greppel
Ik ging uit mijn dak door de vondst van stijve naaldvaren
(Polystichum aculeatum), maar de koek was nog niet op door
een vondst van de zachte naaldvaren (Polystichum setiferum),
deze zeldzame varen had ik een aantal jaren geleden ook
gevonden in het Robbenoordbos hij lijkt op de stijve naaldvaren, maar maakt een zachtere indruk, en heeft een minder
glanzend blad.
Later vond ik een nogal fors exemplaar van een naaldvaren,
wat mogelijk kan duiden op de kruising van beide soorten,
het betreft hier Polystichum x bicknellii. Onderzoek loopt nog,
verzameld materiaal wordt opgestuurd naar Leiden en naar
Mogelijk een Polystichum x bicknellii.
Bart Hendrikx, een varendeskundige. Mocht het zo zijn, dan
betreft het de derde vondst in Nederland.
Al met al komt het totaal nu op zeven soorten en een
kruising,wat best veel is voor dit nog relatief jonge bos. Leuk
hoor al die soorten, maar belangrijker is dat bij het beheer
rekening wordt gehouden met het voorkomen van zoveel
bijzondere varens. Hopelijk is Staatsbosbeheer behoudend
met verdere grote dunningen, want te veel licht op de bosbodem kan zorgen voor concurrentie van andere kruidachtigen,
waardoor de varens mogelijk in hun voortbestaan bedreigd
kunnen worden.
❧❧ Sipke Gonggrijp
11
Blad nummer 35 — Maart 2014
Natuurherstel in de Nederlandse
kustduinen 1980 – 2013
I
n “Blad” nummer 34 van december 2013 is een bijdrage
opgenomen van Peter Boer waarin deze een aantal kritische
kanttekeningen plaatst bij het begrip natuurherstel. Wat ons
betreft is zijn commentaar eenzijdig en beperkt. Natuurherstel in de Nederlandse kustduinen heeft in de afgelopen decennia geleid tot een enorme toename van natuurwaarden.
Wij zullen dat nader toelichten.
In 1980 verscheen het eindrapport van het zgn. TNO-duinvalleienproject. Het hele Nederlandse kustduingebied, van
Cadzand tot Rottumeroog, is toen geïnventariseerd en beoordeeld. Er werd geconcludeerd dat de toestand van de duinen
weinig florissant was. Ongeveer de helft van het kustduingebied was totaal verdroogd dan wel onder naaldbos verdwenen. De natuurlijke dynamiek waarbij de duinen zich in geomorfologisch en bodemkundig opzicht door verstuivingen
konden verjongen, was vrijwel geheel verloren gegaan. Dit
dankzij de grootschalige vastlegging van het duin door helmen naaldbosaanplant. Slechts eenderde gedeelte was in min
of meer oorspronkelijke vorm, dat wil zeggen vergelijkbaar
met de situatie in 1850, behouden gebleven.
In de jaren na 1980 is een krachtig herstelprogramma voor
de duinen op gang gekomen. Het stoelde op twee hoofdgedachten: Herstel van de natuurlijke hydrologie en herstel van
de natuurlijke dynamiek.
Herstel van de hydrologie vond vooral plaats door de duinwaterwinning op heel andere wijze vorm te geven. Binnen
duingebieden waar de hydrologie was hersteld werden
valleien afgeplagd dan wel uitgediept om zo nieuwe vochtige valleien tot ontwikkeling te laten komen, met een schat
aan karakteristieke planten en dieren. Daarnaast werden
naaldbossen gekapt om de verdamping te doen afnemen en
tevens om zodoende ruimte te bieden aan grootschalige dynamiek. Van belang is verder dat het op grote schaal aanplanten van helm inmiddels tot het verleden behoort. Overal zijn
weer stuivende duinen te vinden met de zo noodzakelijke
verjonging van het duin tot gevolg.
Mariëndal bij Den Helder
12
Naast deze maatregelen in het duin heeft nog een derde
poot van natuurherstel in of beter aan het duin tot aanzienlijke natuurwinst geleid: De ontwikkeling van gebieden aan
de binnenduinrand.
Als we tegen deze achtergrond de ontwikkeling van de vastelandsduinen van Noord-Holland bekijken dan levert dat het
volgende beeld:
Grafelijksduinen Den Helder met omgeving (beheerder
Landschap Noord Holland)
In 1980 waren deze totaal verdroogd. Inmiddels is de hydrologie hersteld en komen op grote schaal weer vochtige
valleien voor. Aan de binnenduinrand zijn natuurontwikkelingsprojecten gerealiseerd. Onder andere ‘Het refugium’,
voormalige sportvelden, Mariendal. Bij elkaar ruim 50 hectare
nieuwe natuur.
Het Botgat (beheerder Landschap Noord Holland)
Het militaire gebruik is beëindigd. Over een oppervlakte van
ca. 5 hectare heeft herstel van vochtige duinvalleien plaats
gevonden. Militaire onderkomens zijn opgeruimd waardoor
op kleine schaal weer verstuiving kan plaats vinden.
Nollen van Abbestede met omgeving (beheerder Landschap
Noord Holland)
In de Nollen zelf zijn waterhuishoudkundige herstelwerkzaamheden verricht voor vogels. In de omgeving wordt inmiddels 25 hectare bollenland heringericht als natuurgebied
waar brakke kwel zich kan manifesteren.
Zwanenwater met omgeving (beheerder Natuurmonumenten)
Grenzend aan het eigenlijke Zwanenwater is ongeveer 50
hectare bollenland ingericht als binnenduinzoomgebied.
Door maatregelen aan deze binnenduinrand zijn de hydrologische omstandigheden binnen het Zwanenwater zelf
verbeterd. Daarnaast vindt hier al sinds ongeveer 20 jaar integrale begrazing plaats waardoor herstel van korstmosrijke en
Grijze duinen, Zwanenwater
Blad nummer 35 — Maart 2014
Dynamische zeereep
schrale vegetaties sterk in oppervlakte is uitgebreid. Bij elkaar
over enige honderden hectares is een ruige vegetatie die gedomineerd werd door helm, duinriet en zandzegge omgezet
in kortgrazig en optimaal ontwikkeld grijs duin.
Noord Hollands Duinreservaat (beheerder PWN)
Dankzij grootschalig herstel van de hydrologie hebben
zich over een oppervlakte van vele tientallen hectares zeer
soortenrijke vochtige duinvalleivegetaties kunnen ontwikkelen. Verder is over flinke oppervlaktes verstuiving gestimuleerd. Aan de binnenduinzoom is het gebied Vennewater bij
Egmond Binnen verder tot ontwikkeling gekomen. Ter hoogte
van Castricum is, samen met Stichting de Hooge Weide en
Landschap Noord Holland, de binnenduinrand Bakkum vorm
gegeven. Op een plek waar in 1980 nog intensief agrarisch
grasland te vinden was is nu ongeveer 30 hectare binnenduinzoom te vinden met zeer hoge natuurwaarden. In de
omgeving van het landgoed Maquette bij Heemskerk tenslotte heeft zich een vergelijkbare ontwikkeling voor gedaan.
Groenknolorchis, weer gevonden in het Zwanenwater
De Kennemerduinen
(beheerder PWN, Natuurmonumenten en SBB)
Hier heeft een werkelijk onvoorstelbaar herstel van de hydrologie plaats gevonden. Waar rond 1980, in het Houtglop, nog
slechts enkele schaarse restanten van een ooit rijke vochtige
duinvalleivegetatie te vinden waren, komen deze nu weer
over een oppervlakte van vele tientallen hectares voor. Het
Kennemerstrand is tot ontwikkeling gekomen en het dynamiseren van het duin heeft ruim baan gekregen.
en adviesbureaus die van hun adviezen moeten leven”, met
als mogelijk doel om herstel van natuurwaarden in het duin
te belemmeren.
Boer heeft wel een, zij het ondergeschikt punt als hij kritisch
kijkt naar het beheer dat in deze herstelde natuur gevoerd
wordt. Daarbij kan verschil van inzicht bestaan over het wel
of niet inzetten van grazers en dan met name over de aantallen,
de soorten en de periode, of over andere vormen van beheer.
A
❧❧ Theo Bakker en Cor ten Haaf
ls we deze hele ontwikkeling overzien, dan kunnen we
niet anders dan concluderen dat er in de afgelopen
decennia, dankzij vele tientallen natuurherstel projecten,
een herstel van natuurwaarden heeft plaats gevonden , die
in elk geval in 1980 voor onvoorstelbaar gehouden was.
Het voert dan ook veel te ver om, zoals Peter Boer doet, te
suggereren dat het bij natuurherstelprojecten gaat om een
samenzwering van “natuurbeheerders, hun eigen adviseurs
13
Blad nummer 35 — Maart 2014
(foto: I. Siegenbeek van Heukelom)
Van Uilenvanger naar Schaapskooi
In aanwezigheid van de meeste medewerkers van het Uilenvangerteam werden op 29 december, onder het genot van een
oliebol en een glas Glühwein, de deuren van De Uilenvanger voorgoed gesloten. Op 19 januari was de definitieve verhuizing
van De Uilenvanger naar de Schaapskooi een feit. Die verhuizing had plaats in de vroege morgen van 19 januari. Sterke stoere
IVN-ers zorgden ervoor dat de inventaris van De Uilenvanger die we graag mee wilden, nu keurig in de Schaapskooi staat.
Op zondag 23 maart staat de feestelijke publieksopening van de Schaapskooi gepland. Zet deze datum alvast in uw agenda.
En dan…… op zondag 30 maart zal de bezoekersruimte voor het eerst ’s middags geopend zijn voor publiek: het IVN zal dan
als gastheer/vrouw bezoekers ontvangen.
Heeft u zin om ook één of meerdere zondagmiddagen in 2014 mee te draaien als gastheer/vrouw, stuur dan even een mailtje
naar Albertien ([email protected]).
14
Blad nummer 35 — Maart 2014
Boekennieuws
Al eerder hebben we het boek ‘Winterflora’ van Dirk Slagter
bij de leden onder de aandacht gebracht. Nu vieren we het
heugelijke feit dat dit jaar de derde druk verschijnt. Maar
ook dat deze rijk geïllustreerde determinatiesleutel voor het
makkelijk op naam brengen van onze inheemse bomen en
struiken in de winterverschijning, al in 4000 huishoudens in
de boekenkast of op tafel te vinden is.
Degenen die niet zijn mee geweest met de knoppenexcursie
afgelopen winter en die de geweldige kans hebben gemist
kennis te maken met de auteur - en met hem deze sleutel in
het veld of eigenlijk bos uit te proberen - kunnen via uitgeverij
Natuurmedia het boek als nog bestellen.
Winterflora, bomen en struiken, Dirk Slagter ISBN: 978 90820
43617
Stinsenflora
Zie http://www.natuurmedia.nl/boeken/winterflora-bomenen-struiken/
Lente breed tentoongespreid,
ieder bloeiend ogenblik. Hoe
te weten wat ik weet.
Een tapijt, ooit jaren her, tot
eigen glorie toebedeeld, nu
zichtbaar in een oogopslag.
Wie de tand des tijd vermoedt,
naar de echte afkomst zoekt,
krijgt zo waarde voor zijn geld.
Haast vlugger dan de spoed.
Ik kijk dit met verbazing aan.
Een wedrun om het licht.
Ik zwicht. Erfgoed dat zijn
standplaats kent, tot het
eigen kleur bekent.
Het is genoeg.
Elbert Gonggrijp, Heerhugowaard, 22 maart 2010, ❧
landgoed Elswout
15
Blad nummer 35 — Maart 2014
Excursie naar Wieringen
Kleine zwanen in Wieringermeerpolder
De route
We verzamelden op 27 november 2013 om 11.00 uur bij
afslag Wieringerwerf. Op de A7 is daar direct na afslag 13 een
parkeerstrook waar je even op elkaar kunt wachten. Nadat er
dertien excursiegangers waren gearriveerd, hield excursieleider Auke Burrie een inleidend praatje over Wieringen, ganzen
en de plannen voor deze dag. Vervolgens verdeelden we ons
weer over de auto’s en gingen op weg naar de Robbenoordweg. Daar zat tot onze verrassing een groep kleine zwanen,
met juvenielen erbij. We reden terug over dezelfde weg naar
Haven de Oude Zeug, langs het Zuidelijk en Noordelijk Wiel
bij de Dijksgatweide, langs het Robbenoordbos, Leemansgemaal en de sluizen, Zuiderhaven en Den Oever, waar we koffie, thee, appeltaart, warme chocolademelk en soep bestelden. Vervolgens keken we nog even in de schrale kou op de
haven, maar als snel begaven we ons naar het Vikingmuseum.
Daar sloten we de dag af.
Vogels
De eerste waarneming betrof de kleine zwanen. Ze zaten in
een weiland samen met zeker 200 rietganzen. Toen er een
paar mensen uit de auto stapten, vlogen de ganzen op, maar
de kleine zwanen bleven zitten. Een prachtig gezicht! Verder
reden we en onderweg zagen we veel soorten die in deze
polders thuishoren. Bij de Wielen bevonden zich honderden
kuifeenden op het water. Daar moesten we uitwijken voor
een vrachtauto, dus moesten we even de modderige
berm in. De voorste auto’s reden door en de inzittenden stonden al een tijdje te kijken bij de Dijksgatweide toen de achterblijvers er nog steeds
niet waren. ’ In de modder blijven steken’ was
de conclusie. Na een vergeefse poging
tot telefonisch contact en terugrijden
bleek niet de modder de oorzaak van
het achterblijven, maar wel een klapekster,
die natuurlijk prompt wegvloog. Op de
Dijksgatweide zat niet veel, er vlogen
wat watersnippen, maar rechts van de
Baardmannetje
meerpolder.
16
♂ in het riet in de Wieringer-
Noorderdijkweg zat des te meer. In de elzenbomen zaten
volop putters, vinken, sijzen, een paar groenlingen en een
enkele boomkruiper. Langs die weg meenden we ook een
ruigpootbuizerd te zien; in ieder geval zagen we een witte
stuit. In de haven namen we brilduiker, dodaars en fuut waar.
Aangekomen bij de Vissershaven in Den Oever werden we
begroet door een gewone zeehond: ronde kop boven het
water, snor, twee prachtige donkere ogen. Helaas was er
geen fotograaf mee ! Er waren er nog meer, misschien was er
zelfs een grijze zeehond te zien.
(Alle waargenomen vogelsoorten van deze dag staan achteraan dit verslag.)
Wieringen: geschiedenis, landschap en boerderijen
Wieringen is ontstaan in de voorlaatste ijstijd, het z.g. Saalien,
die duurde van ca. 200.000 tot 130.000 jaar voor nu. De kern
bestaat uit keileem, net als Texel, Gaasterland en Urk. Het
hoogste punt ligt bij Westerland en is ruim 12 m. boven NAP.
Wieringen heeft bijna 9.000 inwoners en het heeft ruim 3.000
huizen.
Wat nu Wieringermeer is, was tot de Allerheiligenvloed van
1170 na Chr. gewoon land. Toen werd het Marsdiep pas gevormd en het Creilerwoud werd verzwolgen. De plaats
Kreileroord herinnert aan dit woud al staat deze plaats nu
bijna synoniem voor een boomloos landschap. Het kan verkeren! Tot dan vloeiden de IJssel en enkele andere rivieren bij
Vlieland in de Noordzee. In de middeleeuwen heeft Wieringen
als eiland stadsrechten gehad. In 1924 was Wieringen geen
eiland meer omdat de Amsteldijk het met het vasteland
verbond. Deze werd ook wel Korte Afsluitdijk genoemd. In
1930 werd de Wieringermeer drooggemalen en in 1932 was
de Afsluitdijk klaar. In het landschap vallen de boerderijen
op. Ze hebben een verlengd voorhuis, wat uniek is en typisch
voor Wieringen. Het is als het ware een ondersoort van de NH
stolpboerderij. Wanneer ze bij elkaar staan lijken ze schots en
scheef in het landschap te staan. Elders in het land werd een
bouwplaats eerst gevlakt, maar op Wieringen bouwde men
met het landschap mee en werd de achterzijde op het laagste punt gezet. Aan de achterzijde werd de mest afgevoerd
en naar beneden werkt nu eenmaal makkelijker. De boerderijen groeien bij wijze van spreken uit de grond en maken
deel uit van het landschap. Dit geeft het landschap iets
Blad nummer 35 — Maart 2014
bekoorlijks. Verder zijn de tuinwalletjes dikwijls erfscheiding,
zoals op Texel. In Den Oever (Wieringers zeggen “Noever”) is
opvallend dat deze vissersplaats geen kerk meer heeft. Deze
is in 1966 afgebroken en steen voor steen weer opgebouwd
in het Zuiderzeemuseum te Enkhuizen.
Wieringen grenst aan de Waddenzee en een onderdeel
hiervan is het Balgzand, een grote wadplaat tussen Den
Helder en Wieringen. De voedselrijke bodem en de hooggelegen schorren maken Balgzand tot een belangrijke plek voor
vogels. Twee keer per dag, tijdens laagwater, doen ze zich
tegoed aan kokkels, wormen, mosseltjes en slakken.
Eind 20e eeuw werden plannen gemaakt om van Wieringen
weer een eiland te maken d.m.v. het graven van randmeren
en er waren plannen voor 2.000 huizen en veel watersport. In
2010 werden die plannen echter geheel afgeblazen, maar de
overheid heeft wel veel panden en grond gekocht. Per 1 januari 2012 is Wieringen als gemeente opgeheven en samengevoegd met de Wieringermeer, Niedorp en Anna Paulowna:
in oppervlakte ia dit nu een van de grotere gemeenten van
Nederland. De naam is leuk gevonden: Hollands Kroon.
Informatiecentrum Vikingen op Wieringen
Tussen ca. 800 en 1100 na Chr. zijn er Vikingen op Wieringen
geweest. Het Informatiecentrum Vikingen op Wieringen,
dat we in de middag bezochten, heeft een fraaie collectie.
Omstreeks drie uur liepen we daar binnen. Terwijl we naar
een korte film keken werd er koffie en thee voor ons gezet.
Daarna vertelde de museummedewerker van alles over de
Vikingen hier en bekeken we de voorwerpen. De aanleiding
om dit informatiecentrum op te richten was de vondst van
drie zilverschatten, in de periode tussen 1996 en nu. De
eerste vondst betrof zilveren voorwerpen, afkomstig van Vikingen; nog nooit
eerder was zoiets in de Nederlandse
bodem gevonden. Er waren sieraden
als armbanden, munten, riembeslag en
fragmenten van een fibula of mantelspeld.
Dit alles verzameld in een aarden pot en
begraven. Deze schat bevindt zich nu in
het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden: een replica is in
Den Oever te zien. Het centrum heeft verder skeletonderdelen van mammoeten, opgevist uit de Waddenzee. Er is een
vaste tentoonstelling over de relaties tussen de Friezen en
de Vikingen, met aandacht voor leven en werken, voedsel en
jacht en natuurlijk ook handelscontacten en strijd. Gezien de
pijlpunten met weerhaken en de speren, zwaarden, messen
en onderdelen van harnassen die er lagen, moet het er flink
ruig zijn toegegaan. Een boeiende geschiedenis. Wieringen
heeft ook een eigen volkslied!
Excursieleider Auke droeg het laatst couplet voor
Als de rotganzen in troepen
‘s Winters vreten van het gras
Dan hoor ik de boeren roepen
Ik wou dat het voorjaar was.
boeren, maar zoals iedereen weet is dat een oeverloze discussie. Daar lieten we ons toch maar niet toe verleiden. Wel
veel dank voor de prima uitleg. Voor wie het nog eens rustig
wil bekijken: www.vikingen.nl
❧❧ Auke Burrie en Marian van der Laan
De beide foto’s zijn afkomstig uit het archief van Jan Stok, waarvoor
dank.
Waargenomen vogels:
aalscholver, baardmannetje,
blauwe reiger, boomkruiper, brandgans, brilduiker,
buizerd, dodaars, fuut, gaai,
grauwe gans, groenling,
holenduif, houtduif, kauw,
kievit, klapekster, kleine
mantelmeeuw, kleine
zwaan , knobbelzwaan,
kokmeeuw, kolgans, krakeend, kuifeend, meerkoet,
merel, middelste zaagbek,
nijlgans, pimpelmees,
smient, spreeuw, tafeleend,
putter, rietgans, ruigpootbuizerd?, sijs, tafeleend,
vink, watersnip, wilde eend,
witte kwikstaart,
zilvermeeuw, zwarte kraai
Uitnodiging
ALGEMENE LEDENVERGADERING IVNNKL
Dinsdagavond 25 maart 2014
Locatie: MARE NOSTRUM, Zaal de Mossel
Arubastraat 2, Alkmaar
Zaal open om 19.15 uur
Met naast belangrijke informatie over de
vereniging een interessante lezing van
Marijke Dirkson.
KOMT ALLEN
Voorjaar is het snel genoeg. Bijna belandden we met de
museummedewerker nog in een discussie over ganzen en
17
Blad nummer 35 — Maart 2014
Even voorstellen aan... de IVNNKL Scholenveldwerkgroep
“Daar krijg je energie van”
Het is een middag in september, we zijn buiten en genieten
van de tuin en de nazomer. Voor mij zitten Floor van Splunder
en Gerda van der Waal.
Floor is de coördinator van de Scholenveldwerkgroep en
Gerda is een van de negen enthousiaste gidsen. Beiden zijn
vanuit de Natuurgidsencursus 2010-2012 bij de werkgroep
gekomen. Al weldra blijkt tijdens het gesprek dat het gaat
over een boeiende, bloeiende en groeiende werkgroep. De
dames vertellen met passie!
Het scholenprogramma bestaat uit diverse excursies, die
ontwikkeld zijn door de leden van de werkgroep. De excursies zijn voor de basisscholen gemaakt en inzetbaar voor alle
groepen vanaf 1 tot 8! De excursies zijn voor binnen en/of
buiten, sommige het hele jaar door, andere gebonden aan de
seizoenen; denk aan paddenstoelen, vlinders, uilen, etc. De
excursies worden altijd begeleid door twee natuurgidsen.
Basisscholen uit de hele omgeving maken gebruik van dit
aanbod. De gemeente BES geeft subsidie voor de IVN activiteiten, maar ook uit Heiloo, Alkmaar, Castricum en Heerhugowaard komen aanvragen binnen.
Jan staat weer in direct contact met de gidsen en zo verloopt
het invullen van de aanvragen efficiënt en professioneel.
De meeste excursies starten bij het kenniscentrum Parnassia,
bijvoorbeeld die op het strand (Windekind, strandjutten) en
bij de poel (waterdiertjes en kriebelbeestjes). Daarnaast is er
een bosles gemaakt voor het gebied bij Duinvermaak en voor
de paddenstoelen wordt een stuk bos in Schoorl gebruikt.
Het afgelopen schooljaar zijn er meer dan 100 klassen geweest: dat zijn meer dan 2600 kinderen, die op een speelse,
actieve wijze kennismaken met de natuur en hierdoor zich
meer bewust worden, verbinding maken en deze positieve
ervaring voor altijd meenemen. De doelstelling van het IVN
wordt hiermee ruimschoots bereikt!
Inmiddels is bij de scholen in de omgeving bekend dat er
professioneel wordt gewerkt, de programma’s up to date
zijn en de leerlingen zich in de natuur ontspannen. Wat ook
een ervaring is voor de leerkracht, die dit met bewondering
ervaart en daarom ook graag weer terugkomt.
Kortom, het is een prachtig product wat tot stand komt en
geborgd wordt door de samenwerking van deze geweldige
groep mensen, IVN natuurgidsen!
En de toekomst?… doorgaan… nieuwe programma’s ontwikkelen… vleermuizen, bijen … daar krijg je energie van!!!
Mocht u meer willen weten over deze werkgroep, neem dan
contact op met Floor van Splunder, e-mail
[email protected]
❧❧ Albertien Frans
Die aanvragen worden verwerkt via het IVN boekingskantoor,
dat wordt gerund door Jan van Baars.
18
Blad nummer 35 — Maart 2014
AGENDA KNNV
Inlichtingen bij de voorzitter van LEZEX:
Rob Monsees
072-5894713
Locatie lezingen: Altijd op woensdagen, 20.00 uur,
Wijkcentrum Overdie, Ruusbroechof 97, 1813 BG Alkmaar 072-5402499.
Excursies van de werkgroepen worden ook vermeld in
Bladluis en op de website
Wanneer u de nieuwsbrief niet ontvangt is uw mailadres niet of
onjuist bekend bij de ledenadministratie
Lezingen
Door leden voor leden
De lezingenbijeenkomsten die voorheen onder de naam
‘kleine bijeenkomst’ werden aangekondigd en in sommige
kringen als ‘goud van oud’ door het leven gingen gaan, om
verdere verwarring te voorkomen, vanaf nu ‘Door leden voor
leden’ heten. Verder verandert er niets. Het is nog steeds de
bedoeling dat KNNV-leden hun favoriete foto’s in een ongedwongen sfeer aan elkaar kunnen laten zien. Onontdekte fotoarchieven en diacollecties zijn nog altijd van harte welkom.
De volgende bijeenkomst van‘door leden voor leden’:
20 maart (donderdag!) vanaf 20 uur.
kantine van volkstuinvereniging de Rekere
Er worden weer door drie leden foto’s vertoond. Gré Stelling
laat mooie plaatjes zien van de Alpenflora, Cees Roobeek
vertoont materiaal van brandplekpaddenstoelen in de duinen en Rob Monsees neemt ons mee op reis naar Spanje en
Portugal.
26 maart; 19.30 u: Algemene ledenvergadering
(wijkcentrum Overdie)
Zie voor nadere informatie ook pag.3 en 5.
Na het officiële gedeelte van de ledenvergadering wordt er
een foto-impressie gegeven van het weergaloze weekend bij
de Lauwersmeer. De drie etende roofvogels; slechtvalk,bruine
kiekendief en visarend komen zeker ter sprake en wellicht
zelfs in beeld. Het gezamenlijk ontbijt met boterhammenstapelen verdient ook de nodige aandacht. Omdat een jaar
zo omvliegt, zal het niemand verbazen dat de na de vorige
vergadering gestarte reeks presentaties van de werkgroepen weer verder gaat alsof er nauwelijks een pauze tussen
gezeten heeft. De insectenwerkgroep en de strandwerkgroep
laten hun mooiste plaatjes zien.
30 april; Lezing Spitsbergen
Toendra’s, vogels en walvissen. Natasja Nachbar neemt u
mee op haar reizen door het noorden van Scandinavië, de
Lofoten en Spitsbergen. Op deze avond maakt u kennis met
de Noordkaap zonder zicht, een toendra-landschap,een
walvissafari op de Vesteralen, en een zonnig Zweden waar
de zon wel heel vroeg boven de horizon verschijnt en waar
je kunt struikelen over rendieren. De tweede reis gaat per
zeilschip langs de Lofoten, waar zeearenden je om de oren
vliegen, herfstkleuren op 30 augustus zich van hun beste
kant laten zien en orka’s bijna aan boord springen. 2013 was
het jaar van zeeziekte en Spitsbergen. We gaan op visite in
ijsberenland, krijgen zwaar weer te verduren en zien dolfijnen en gletsjers tot we er van gaan dromen. Voorts zien we
cultuurhistorisch interessante bergen met roestige spijkers
en graven van walvisvaarders. We besluiten bovenop de wereldbol met walrussen op de tachtigste breedtegraad, rijden
downtown Longyearbuyen op sneeuwscooters tussen het
wollegras. Een avond vol met noordelijk gevoel!
Weekend Zeeland 2014
Het eerste weekend van september (5,6 en 7) organiseert de
lezexcommissie voor de KNNV-leden een natuurweekend op
Schouwen in Zeeland. In het Nederlandse deltagebied zien
wij kansen voor een veelzijdig excursieprogramma. Vogelen
langs het Veerse meer, kwalletjes kijken in de Grevelingen,
herfstschroeforchissen bewonderen op Goeree. Onder
begeleiding van experts uit de verschillende werkgroepen
moet het mogelijk zijn een lange soortenlijst te maken met
voor velen enkele mooie primeurtjes. Vrijdagavond worden
concrete plannen gesmeed, op zaterdag wordt er uitgebreid
voor de deelnemers gekookt en op zondag zeer voldaan
gezamenlijk ontbeten. Om het een en ander in goede banen
te leiden vragen we geïnteresseerden om zich nu al op te
geven. De voorinschrijving is geopend!
[email protected] of [email protected]
Excursieprogramma
Voorjaar 2014
Alle excursies vertrekken in principe om 10.30 uur, tenzij anders is vermeld,
en eindigen om ongeveer 16.00 uur, afhankelijk van het enthousiasme en de
hoeveelheid paddenstoelen. Als bij excursies OPBELEXCURSIE! Staat, wil dat
zeggen dat deelnemers de excursieleider de avond voor de excursiedatum
tussen 18.00 u. en 20.00 u. moeten bellen om zich aan te melden i.v.m. vervoer. Onder slechte omstandigheden kan de excursieleider besluiten om de
excursie niet te laten plaatsvinden of naar een ander gebied te verplaatsen.
IVan de deelnemers aan excursies van de Paddenstoelen-werkgroep wordt
verwacht dat zij zich aan de aanwijzingen van de excursieleider(s) houden.
19
Blad nummer 35 — Maart 2014
Paddenstoelenwerkgroep
‘De Noordkop’
Zaterdag 8 maart
Excursie naar de staatsbossen van Schoorl. Verzamelen om
10.30 u. op de parkeerplaats voor restaurant Duinvermaak
aan het eind van de Breelaan te Bergen (NH)
Zaterdag 29 maart
Excursie Zwanenwater op zoek naar de eerste voorjaarspaddenstoelen.
Verzamelen om 10.30 u. aan de noordkant van Alkmaar
Centraal of om 11.00 u. aan de hoofdingang van het Zwanenwater aan de Zuid Schinkeldijk te Callantsoog
Opbelexcursie i.v.m. vervoer tel. 0629299052
Zaterdag 26 april
Excursie naar het Geestmerambacht. Verzamelen om 11.00 u.
aan het Vlasgat aan de Koedijker kant van het Geestmerambacht of om 10.30 u. aan de noordkant van station Alkmaar
Centraal. Opbelexcursie i.v.m. vervoer tel: 0629299052.
Vorig jaar troffen we hier nog vele grote aderbekerzwammen
en allerlei morieljessoorten aan. Wat zullen we er dit voorjaar
aantreffen? Een vraag waar we deze dag een antwoord op
zullen krijgen.
Namens Paddenstoelenwerkgroep “De Noordkop”
Insectenwerkgroep KNNV
De IWG gaat ontwaken uit de winterslaap. Wat gaat er in het
nieuwe jaar niet veranderen? We blijven Vlindertuin Groene
Voet en Parnassia inventariseren. Ook zijn we weer een keer
actief in Hortus Alkmaar ( datum onbekend).
Voor de excursies prikken we telkens een reservedatum i.v.m.
de weersomstandigheden. Vertrouw je het niet? Bel me even
(072-5113975).
Nieuw is de “op afroep excursie”. Ik neem contact op met de
excursieleider en daarna mail ik jullie een datum door.
N.B. De schuin-vetgedrukte activiteiten zijn landelijke of
plaatselijke activiteiten waar we aan (kunnen) meedoen.
Soms weten we nu de precieze datum niet. Niet vet zijn onze
eigen activiteiten.
Voorstel (graag commentaar en aanvullingen).
Maart 2:
Inventarisatie; Vlindertuin
Groene Voet
April 6 (of 13) Excursie:
Mieren: Peter Boer?
Mei 4:
Inventarisatie: Parnassia
Mei 17:
21:00 Alkmaarse
Nachtvlindernacht
❧❧ Martijn Oud , Nederlandse Mycologische Vereniging
Strandwerkgroep
Verzamelen bij station Alkmaar-Noord (parkeerterrein
bij huisartsenpost) tenzij anders vermeld. Aanmelden bij
Henk Witte: [email protected]
Groene Voet
Juni ??
Afroep Excursie:
Luc Knijnsberg
Juli ??
Afroep
Excursie Sprinkhanen:
Wilbert Kerkhof
Zaterdag 22 maart
Egmond aan Zee, 14.00 tot 16.00 uur. Verzamelen bij
strandopgang naast Grand Café Restaurant. Aanmelden niet
nodig.
Juli 20:
Excursie Libellen-,Vlindersen Bijendag Schaapskooi
Zondag 13 april
Texel, 10.00 tot 15.00 uur. We nemen de boot van 9.30 uur.
Vertrek Alkmaar 8.30 uur.
Excursie Kennemerstrand:
vooral Bijen:
Hans Nieuwenhuijsen
September ??
Nachtvlindernacht NNN?
Oktober 4:
14:00 uur Nationale
Bladmineerdersmiddag
Oktober 5 (of 12):
Excursie Viaanse Molen
Groene Voet
Zondag 18 mei
Goeree, 10.00 tot 15.00 uur. Vertrek 8.30 uur.
Zondag 15 juni
Wijk aan Zee, Noordpier. 14.00 tot 16.00 uur. Vertrek 13.30 uur.
.
20
Augustus 3 (of 10):
Blad nummer 35 — Maart 2014
Plantenwerkgroep
March 8th
In mei starten de wekelijkse inventarisatie-excursies weer op
de dinsdagavond. Meer informatie bij Pieter Korstanje, tel.
072-5622278, [email protected] .
De fuut zijn eigen dialoog: oog in
oog weer nee geschud, ja na mij en
ik na jou. Spiegelend in ware trouw,
dat ik om de ander geef, maar aarzelend,
VWG Alkmaar
Alle excursies vinden plaats op een zaterdag en duren
een hele dag, tenzij anders vermeld.
8 maart 2014
Het eerste van twee geplande bezoeken aan de Flevopolder
van dit jaar. Rutger Polder neemt ons mee naar de Oostvaardersplassen en diverse gebieden in de nabijheid zoals het
Harderbroek. Het is tegenwoordig gebruikelijk dat we op
deze excursie zeearenden zien en vaak ook nog andere roofvogels zoals ruigpootbuizerd, blauwe kiekendief en soms ook
zeldzaamheden als klapekster. Ook komt in deze tijd de trek
al weer goed op gang dus hangen er veel watervogels rond.
Vertrek om 7.30 uur
19 april 2014
Jan Stok neemt ons mee voor een mooi rondje in het park de
Hoge Veluwe. In deze periode komen de eerste zomergasten
terug terwijl broedvogels als raaf en havik nog lekker druk
zijn. Daarnaast is dit een goede periode voor spechten en
voorgaande keren kwamen we ook her en der edelherten en
moeflons tegen. We gaan met auto’s het park in maar gaan
waarschijnlijk ook stukken wandelen en fietsen.
Vertrek om 7 uur
nog in een kou die menigeen gevangen
houdt. Ach, het is al een begin, een
hoop op die verbetering, dat er iets zo
gaande wordt, dat het niet te stoppen lijkt.
Een voorjaar dat, zo wil de tijd, steeds
een eigen plan omvat. Iets wat ons
straks te wachten staat. Maar nu nog
niet. Veel later pas. Als ik jou weer
toebehoor en in vrede veren schik.
Elbert Gonggrijp, Heerhugowaard, 8 maart 2010
Vrijdag 2 tot en met zondag 4 mei 2014
We gaan het weer proberen! Eens moeten we toch die perfecte dag op de telpost in Breskens treffen! Op goede dagen
stromen hier duizenden vogels per uur het land in. Denk aan
gierzwaluwen, boeren- en huiszwaluwen, wielewalen, steltlopers, zeevogels en vaak ook leuke krenten in de pap zoals
purperreigers, grauwe kiekendieven, wouwen et cetera. Als
er geen trek is, is niet alles verloren. Er liggen ook diverse natuurgebieden in de buurt. Harm Niesen leidt ons daar rond.
We overnachten in trekkershutten in de nabijheid.
21 juni 2014
Vandaag zal Paul de Jong ons rondleiden over het Fochteloërveen en de plassen bij Diependal. Fochteloo is natuurlijk
vooral bekend om zijn broedende kraanvogels maar ook
soorten als raaf, wespendief, boomvalk en geoorde fuut broeden op en rond het veen. In de middag gaan we naar Oranje
waar op de voormalige bezinkplassen van de aardappelindustrie nu geoorde en roodhalsfuten broeden en we met wat
geluk zelfs roerdompen kunnen zien.
Vertrek om 7 uur.
21
Blad nummer 35 — Maart 2014
IVN Werkgroepen
contactpersonen
KNNV Werkgroepen
Redactie Blad
Ingrid Siegenbeek
van Heukelom
072-5814440
Ton Schellevis
0226-452110
Dhr. Melchior
072-5729282
Planten
Heemtuin Parnassia
Commisie Beheer Natuur Centrum Parnassia
Coordinator
PR + website
Strandwerk
Schaapskooi
Vogelwerkgroep Heerhugowaard
Mussenwerk
Natuurkoffer voor
ouderen
Ton Schellevis
0226-452110
Johan Eilering
072-5069873
[email protected]
06-12408438
Yvonne Stokman
072-5744727
Thea Scheepe
06-36201344
Thea Scheepe
06-36201344
De Waarderhout
Bert van ‘t Hull
072-5710811
Wandelingen de Bleek
Cocky van Engen
072-5334948
Wandelingen Egmonderhout John Scheepe
06-45744777
Wandelingen Heiloo
Paul ten Have
072-5325110
Wandelingen in Egmond
Hanneke Dam
(uitgezonderd de Bleek)
072-5337601
Wandelingen Rekerhout
Wandelingen Hortus
Alkmaar
Nascholing Natuurgidsen
Veldwerk voor basisscholen
Insectenmuur
Gerard Bijman
072-5613318
Truus Ettema
072-5642502
Johan Eilering
072-5069873
Joop Ettema
072-5642502
Annemarie van ´t
Hoenderdal
072-5621870
Floor van Splunder
072-5899713
Marinus Rintel
Ton Schellevis
KNNV verwelkomt de volgende nieuwe leden:
Jaap Olbers, Gaylene Cole, Saskia Möller, Frits
Vloemans, Richard Witte, Petra Walraven.
Dat jullie je maar snel thuis mogen voelen bij onze
vereniging
❧❧ Hans Nieuwenhuijsen
22
Mossen
De Groene Voet
IJsvogel
Woensdag
Hybi
Insecten
Strand
Paddenstoelen
Zoogdieren
coördinatoren
Pieter Korstanje
072-5622278
[email protected]
Pieter Korstanje
072-5622278
[email protected]
John Scheepe
Tel. 06-45744777
[email protected]
Rutger Polder
072-5119939
[email protected]
Marian van der Laan
072-5095345
[email protected]
Jaap Cost Budde
072-5625499
[email protected]
Hans Nieuwenhuijsen
072-5113975
[email protected]
Henk Witte
072-5895170
penningmeestar@regioalkmaar.
knnv.nl
Martijn Oud
06-29299052
[email protected]
Bert Brussel
06 18674636
KNNVzoogdierenwerkgroep
[email protected]
IVN afdeling Noord Kennemerland verwelkomt de
nieuwe leden, huisgenootleden en donateurs:
Dhr. W. Bastiaanse, Mw. D. H. Bezemer, Dhr. J. en Mw.
M.Bot, Dhr. H. Bruin, Mw. Y.J.M. Fischer, Dhr. en Mw.
T. Floris, Mw. O.A. Gasparotto, Mw. S. De Graaff- Bleeksma,
Dhr. O. Haartman, Mw. S. Jansen, Mw. D. Jol, Dhr. Jonker,
Mw. B. Kaandorp, Dhr. en Mw. T. Kager, Mw. E. Kater,
Mw. D. Kingma, Dhr. K. Koedijk, Dhr. M.J van den
Kommer, Dhr. H. Leijenaar, Mw. A. van der Linde,
Mw. A.M. Molenaars, Dhr. A.S. Morsch, Dhr. T.W. Reijnders,
Mw. C. Schneider, Mw. C.M. Schoenmaker, Mw. E. van
Uden, Dhr. L. Vader, Mw. G.E.J Verlaat, Mw. W. Vijn, Dhr.
P.J.G. de Waard, Mw. S. Zeeman.
❧❧ Het bestuur
BladBlad
nummer
nummer
34 —
35 December
— Maart 2014
2013
KNNV-IVN woensdaggroep
2013/4 Programma van de KNNV-IVN woensdaggroep
voor december 2013 t/m maart 2014.
Dit programma staat ook in de BLADLUIS. Voor actuele
informatie: www.knnv.nl/alkmaar/woensdaggroep De
excursies beginnen om 13.30 uur tenzij anders vermeld.
Informatie: Marian van der Laan 072-5095345, tel. tijdens
excursies 06 42 58 69 95, mail: secretaris@regioalkmaar.
knnv.nl
Maart 2014
05/03 Egmond-Binnen, parkeren bij duiningang
“Diederik” aan de Heereweg tussen Bakkum en
Egmond-Binnen. Excursie o.l.v. Michel Rühland.
12/03 De Rijp, rondje Kerkepad, vogels kijken. Om
11.00 uur parkeren bij sporthal “De Oosterven”,
Jan Ploegerlaan 2a, 1483 VR De Rijp.
19/03 Castricum, excursie vanaf “De Hoep”, Johannisweg 2, 1901 NX aldaar. Excursie o.l.v. Michel
Rühland
26/03 Bergen, parkeren bij het Woud, tegenover
“Gasterij het Woud”, Herenweg 95, 1861 PD,
aldaar.
April 2014
02/04. Bergen, bezoek aan het terrein van de voor
malige Muziektuin. Excursie o.l.v. Piet Winder.
Parkeren: hoek Komlaan-Eeuwige Laan of op terrein van het Oude Hof.
09/04 De Woude, Westwouderpolder. Om 11.00 uur bij het pontje. Excursieleider Michel Rühland. Route: 7 km.
16/04 Zaandam, bezoek aan de Heemtuin o.l.v.
beheerder Peter Zijp. Heemtuin Zaandam ligt in
het Burg. In ’t Veldpark aan de Heyermansstraat
te Zaandam, tel. 075-6352185. Leden woensdag
groep krijgen t.z.t. een plattegrond van de tuin
via de mail opgestuurd. Zie ook
www.nme-zaanstreek.nl/heemtuin
23/04 Bergen aan Zee, Duinviooltjeswandeling o.l.v. Evert Maarschall. Begin: hoek Woudweg-
Parkweg aan de zuidkant van Bergen aan Zee. Vijf soorten viooltjes, hopelijk allemaal in bloei.
30/04 Sint Maartenszee, Bezoek aan “Wildrijk” o.l.v. Piet Winder.
Wildrijk ligt aan de noordkant van de Zeeweg, parkeren kan aan de zuidkant van de Zeeweg.
Mei 2014
07/05 Egmond-Binnen, verzamelen bij duiningang Diederik, excursie o.l.v. Michel Rühland. Viooltjes en nachtegalen.
14/05 Akersloot, Hempolder. Verzamelen om 11.00 uur bij de werkschuur van de Hempolder, Hemweg 1,
1921AM Akersloot. Let op: de Hempolder is alleen
toegankelijk met een gids van het LNH en die is
er ook. Deze excursie kost € 4,- voor leden van
het LNH en €7,- voor niet-leden, ter plaatse te voldoen.
21/05 Egmond aan den Hoef, Excursie o.l.v. Luc Knijnsberg. Parkeren aan het Nachtegalenpad.
28/05 Bloemendaal, Thijsse’s Hof. Om 11.00 uur daar. Excursieleider Piet Winder.
Adres: Mollaan 4, 2061 BD Bloemendaal. Zie ook www.thijsseshof.nl
Juni 2014
04/06 Heiloo, Plantenexcursie o.l.v. Gea Bouma.
Parkeren bij zwembad Het Baafje, adres: Omloop 11, 1852 RJ aldaar. Let op: het kan heel nat zijn daar, laarzen mee is handig.
11/06 Callantsoog, Zwanenwater, deze keer om
11.00 uur
18/06 Bergen, excursie o.l.v. Piet Winder.
Parkeren bij het Woud, tegenover “Gasterij het Woud”, Herenweg 95, 1861 PD, aldaar.
25/06 Wijk aan Zee, zeedorpenflora. Om 11.00 uur bij het Hoge Duin. Excursie o l.v. Michel Rühland.
Adres: Het Hoge Duin, Rijkert Aertsweg 50, 1949 BD Wijk aan Zee.
Maandelijkse IVN-wandel-
excursies en overige activiteiten
Aanmelden is alleen nodig indien er een *
(sterretje) bij staat. Info en aanmelden: zie info
telefoonnummer of via [email protected]
Elke eerste zondag van de maand
•
•
Wandeling Egmond aan Zee (van april t/m
september); start bij het zwembad om 10.00 uur.
Info: Hanneke Dam,072-5337601, PWN-duinkaart nodig.
Wandeling Egmond aan de Hoef (oktober t/m maart); start bij Nachtegalenlaantje/Jachthuis om 11.00 uur.
Info: Hanneke Dam,072-5337601. PWN-duinkaart nodig.
•
Wandeling Alkmaar door de Egmonderhout (de Hoef ), start bij ingang Honkpad. Info: John Scheepe 06-45744777.
•
•
Wandeling Heilooër bos, start vanaf de Katten-
berg aan de Kennemerstraatweg om 10.00 uur.
Info: Immelien Kramer 072-5325110.
Kornet/juttocht Bergen aan Zee (zomer: kornet
trekken; winter: juttocht); start bij IVN-natuur
centrum Parnassia om 10.00 uur.
Info: Johan Eilering 072-5091972.
•
Wandeling Alkmaar door de Rekerhout, start bij de kinderboerderij, Krielenzand 5, in de Rekerhout om 10.00 uur.
Info: Gerard Bijman 072-5613318.
•
Avondwandeling Egmond Binnen, De Westert en De Bleek*, van april t/m augustus,
van 19.00 - 21.00 uur.
Info en aanmelden: 072-5334948.
Elke tweede zondag van de maand
Elke derde zondag van de maand
Elke vierde zondag van de maand
Laatste woensdag van de maand
23
Vormgeving en produktie
Keat Kho
Hans Egberts
Printwerk
Aranea Zaandam
Bestuur KNNV:
Hans Nieuwenhuijsen (voorzitter), 072-5113975; [email protected]
Marian van der Laan (secretaris), 072-5095345; [email protected]
Henk Witte (penningmeester), 072-5895170; [email protected]
Coen de Rijk (lid), 072-5154318; [email protected]
Bert Brussel (PR), 06-18674636; [email protected]
Ledenadministratie: Marjolein Boersma 072-5894030 Eikenlaan 21, 1861 GV, Bergen;
[email protected]
Beheer KNNV-materiaal: Jannie Nijman, 072-5615605; [email protected]
Website KNNV: www.knnv.nl/alkmaar
Contributie: € 30,- (leden); € 11,50 (huisgenoten); €16,50 (jeugdleden)
Bankrekening: NL55 INGB 0000 5194 35 t.n.v. KNNV afd. Regio Alkmaar.
Oprichtingsdatum: 19 april 1918; KvK: 37125280
NB. Wilt u te zijner tijd uw lidmaatschap beëindigen dan dient u dat uiterlijk twee maanden
voor het begin van het betreffende kalenderjaar te doen met een briefje of e-mail naar onze
ledenadministratie. Beëindigt u een donateurschap of uw abonnement op BLAD stuur dan
een briefje of e-mail naar de penningmeester.
IVN afd. Noord-Kennemerland is een vereniging
van vrijwilligers die zich bezighoudt met natuuren milieu-educatie.
Door middel van excursies, exposities, themadagen,
veldwerk, lezingen en cursussen dragen de IVN-ers
op een zeer actieve wijze bij aan de IVN-doelstelling: streven naar een duurzame samenleving door
zo veel mogelijk mensen te betrekken bij natuur,
milieu en landschap. De afdeling leidt haar eigen
gidsen op.
Bestuur IVN:
Johan Eilering (voorzitter), 072-5069873; [email protected]
Albertien Frans (secretaris/ledenadmin.), 06-12408438; [email protected]
Louis Melchior (penningmeester), 072-5729282; [email protected]
Cor Thomas (lid), 0299-396768; [email protected]
John Scheepe (lid), 06-45744777; [email protected]
Website IVN: www.ivnnkl.net
Contributie 2013 en 2014: € 20,00 (leden); € 15,00 (donateurs)
Huisgenootleden/donateurs 2013 en 2014 € 5,00 (extra)
Rekening ING: IBAN: NL29INGB 0001 6674 13 t.n.v. IVN afdeling Noord
Kennemerland
Oprichtingsdatum: 17 mei 1968; KvK: 40635172
Blad verschijnt 4 maal per jaar en is een uitgave van
KNNV afdeling Regio Alkmaar en IVN Noord-Kennemerland
Negende jaargang nummer 35
Redactie
Ingrid Siegenbeek van Heukelom
Marjolein Boersma
Keat Kho
Hans Egberts
Indien onbestelbaar gaarne retour aan:
ISSN 2210-416X
De KNNV afd. Regio Alkmaar is een vereniging met
ruim 200 leden die zich met enthousiasme bezig
houden met de natuur in al haar verschijningsvormen.
Ze richt zich al meer dan 90 jaar op natuuronderzoek,
natuurbeleving en natuurbescherming.
De moederorganisatie KNNV is een landelijke
vereniging met 53 afdelingen.
Eikenlaan 21
1861 GV Bergen
Colofon