Uitgave van knnv afdeling Regio Alkmaar
en ivn Noordkennemerland
september 2014
nummer
Geheimzinnige toverchampignon
Zeldzame goudhaan in zuidernollen
1914-2014 Parnassia 100 jaar
37
Blad nummer 37 — September 2014
Inhoud Blad
Van de redactie
Van de redactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Van de voorzitters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Geheimzinnige toverchampignon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4-5
In Memoriam Rie Boersma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Op zoek naar papagaaizwammetje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Populierleemhoeden op populierenhout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Bat-man hoppend langs N-H scholen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8-9
In alle stilte / Bestaand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Jacinthe en Adonis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Reuzenchampignons in ‘s Gravenland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11-12
Neem nou... de gewone langhoornbij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Zeldzame goudhaan in Zuidernollen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13-15
Waar je woont . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1914-2014 Parnassia 100 Jaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Citaten uit gastenboek Parnassia 100 jaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Nachtzwaluwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Het ontstaan van Bergen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18-19
Sponsorfietstocht Rabobank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Nieuwe leden KNNV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Agenda KNNV, Lezingen,Werkgroepen, Dinsdaggroep, KNNV, IVN en
adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19-22
KNNV-IVN woensdaggroep, IVN wandelexcursie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Blad is een gezamenlijke uitgave van
knnv afdeling Regio Alkmaar en ivn Noord-Kennemerland.
issn 2210/416X
Redactie:
Ingrid Siegenbeek van Heukelom, tel. 072-5814440
Marjolein Boersma
Evert Maarschall
Keat Kho
Hans Egberts
Vakantietijd, je ziet het overal. Mooi weer, de
stranden raken vol en de terrasjes worden
ook druk bezocht. Misschien verklaart dat het
gebrek aan kopij vanuit verschillende (werk)
groepen.
Het gevolg is natuurlijk een wat dunner
nummer: slechts 24 pagina’s met gelukkig
nog boeiende stukken.
Maar, zegt u misschien, de foto’s hadden wel
wat groter mogen zijn en met wat meer wit
tussen de tekst, dan zou dit BLAD prettiger
te lezen zijn. Dat is een mogelijkheid maar
er zou dan wel erg veel wit tussen van alles
zitten.
Aan de ene kant zijn de penningmeesters
van IVN en KNNV misschien wel blij met de
incidentele (?) kostenbesparing van 28 naar
24 pagina’s. Aan de andere kant verheugen
wij van de redactie ons een beetje op het
maken van een volgend nummer van BLAD
met 32 pagina’s.
Want na deze komkommertijd aan kopij mogen we verwachten dat een ieder in de pen
klimt om al zijn of haar waarnemingen op
schrift te zetten, geïllustreerd met prachtige
foto’s van goede kwaliteit.
Onze lezers als natuurliefhebbers, of beter
gezegd, natuurvorsers, staan toch wel te
trappelen om hun ervaringen met de andere
KNNV- en IVN leden te delen?
Ach, zo tegen de tijd dat dit nummer 37 bij
u in de bus valt, zijn waarschijnlijk ook de
eerste fotoboeken gemaakt of besteld en
wordt uitgebreid met buren en vrienden over
de vakantie gepraat. Laat ons allen daar van
genieten; stuur de kopij en de foto’s maar
meteen in en wacht niet tot 21 oktober.
Wij beloven dan er een mooi nummer 38 van
te maken, met voldoende wit en wat grotere
foto’s. Een BLAD met 32 pagina’s ?
❧❧ de redactie
Uiterste inzenddatum voor Blad nr 37: 21 oktober 2014
Te late inzendingen worden mogelijk niet geplaatst!
Tekst en plaatjes (op ongeveer de juiste plaats) aanleveren
als Word document. Geen vet of cursief lettertype. De foto’s
nog apart (met naam) als jpg bestand opsturen (liefst meer
dan 0.5 Mb).
Alles naar: [email protected]
De redactie behoudt zich het recht voor stukken in te korten, te
redigeren (bij ingrijpende veranderingen in overleg met de auteur)
of te weigeren.
2
Voorblad: Schotse Hooglander in het duin
Foto: Rolien de Jonge
Blad nummer 37 — September 2014
Van de voorzitter KNNV
Van de voorzitter IVN
KENNEN IS ZIEN
Velen herinneren zich het befaamde vogelboek ZIEN IS KENNEN. Een
handig langwerpig zakboekje,
geschreven door Nol Binsbergen
en geillustreerd door Rein Stuurman (eerste druk 1937). Ik deed
mijn eerste vogelkennis op uit dit
boek van mijn broer. Bij de meeste
vogelbeschrijvingen stond ook aangegeven over welk
geluidsrepertoire de vogel beschikte. Helaas is het mij
nimmer gelukt deze gegevens om te zetten in herkenbare vogelzang. Het kennen en herkennen van vogelzang
is vaak noodzakelijk om de vogel op naam te brengen. In
dit geval helpt kennis bij het zien en herkennen; kennen
is zien...
Bij het honderdjarig bestaan van het Parnassiapark
mocht ik helpen met het vangen, bekijken en op naam
brengen van waterbeestjes. Veel belangstelling, van
heel jong tot ver gevorderd in jaren, veel vragen over
het vreemde lange beest, dat als een paling door het
aquarium slingerde. Een van de vele soorten bloedzuigers,
vertelde ik, maar niet gericht op mensen. De meeste
volwassenen verbaasden zich, dat er zo’n rijk en verscheiden
leven onder water is. Ik was blij met deze reacties. Twee
vrouwen deelden hun voor mij opmerkelijke reactie,
nadat zij met veel interesse de waterinsekten hadden
bekeken en mijn uitleg hadden gehoord: het moest mij
toch duidelijk zijn dat deze dieren onmogelijk het gevolg
van de evolutie konden zijn. Immers de dieren en hun
gedrag waren zo bijzonder en complex; dat kon toch
alleen het gevolg zijn van een intelligent ontwerp, van
een hogere macht. Ik had natuurlijk met allerlei uitleg en
voorbeelden van evolutie bij dieren kunnen komen, maar
wist uit ervaring dat het gesprek dan heel lang kon duren.
Ik deelde hun mening niet, was mijn reactie. Mijn kennis
kon ik niet delen. Betekende dit dat zij een deel van de
wereld niet konden zien? Betekent waarnemen waar te
nemen?
Astrofysicus Vincent Icke vertelde tijdens een lezing, dat
intuïtie meestal een slechte raadgever is om de verschijnselen om ons heen te verklaren. Om relevante kennis te
ontsluiten, om deze te valideren en op inzichtelijke wijze
te delen met anderen is veel inspanning en tijd nodig.
Die kennis, ontwikkeld door vele wetenschappers, heeft
het beeld van onze zichtbare wereld sterk aangevuld en
vergroot. Kennis geeft zien een nieuwe dimensie. Kennis
wordt, en m.i. terecht, hogelijk gewaardeerd door leden
van de KNNV en IVN. Het opent nieuwe leefwerelden en
maakt natuur bijzonder. Dankzij de langdurige, systematische en deskundige waarnemingen van vrijwilligers ontstaat echte waardevolle kennis over natuur, ecosystemen
en soorten. Zien levert vaak kennis, maar kennis versterkt
het zien enorm. Kennen is zien.....
Op 29 Juni hebben we het 100-jarig
bestaan van ons gebouw Parnassia
onder grote publieke belangstelling gevierd. Samen met mevrouw
Valti van Reenen hebben we een
wintereik geplant in de heemtuin
in de veronderstelling dat in 2114
bij die eik wordt stilgestaan bij het
200-jarig bestaan van Parnassia.
Met het enthousiasme in de huidige organisatie ga ik er
van uit dat in 2114 het IVN nog steeds actief in en vanuit
dit fantastische gebouwtje zal zijn.
De zomer is weer voorbij. Sommige activiteiten gaan ook
in de zomer door en ik begrijp van met name toeristen
dat zeer op prijs wordt gesteld. Het is voor hen een leuke
manier om het ontdekken van natuur en kennis van ons
gebied te combineren.
In het vorige nummer van Blad heb ik geschreven over
motivatie.
Ik heb hier veel reacties op gekregen. Met name over het
aspect ‘organische groei’. Groei in aantal activiteiten die
ontstaat doordat vrijwilligers vanuit hun eigen kwaliteit
de vereniging als totaal verbeteren. Organische groei
geeft energie. En het ontstaat als individuen hun eigen
talenten en motivaties er in kwijt kunnen.
In september wordt een aantal proefexcursies gegeven
vanuit onze samenwerking met PWN. Deze excursies
worden door IVN Midden Kennemerland en Noord Kennemerland ingevuld vanuit 3 locaties: de Schaapskooi, de
Hoep en het Kraaiennest (Midden Kennemerland). Het
is de bedoeling dat in het voorjaar 2015 hiermee feitelijk
een aanvang wordt gemaakt.
In oktober gaan we voor het eerst een paddenstoelenweekend houden bij de Schaapskooi. Dit doen we samen
met PWN. Andere organisaties zoals KNNV participeren
hierin. Met een groot aantal vrijwilligers gaan we hier
weer een succes van maken.
De Natuur Gidsen Cursus is na een welverdiende vakantie
weer gestart voor het laatste deel van de opleiding, waarbij de nadruk ligt op het doen van de eindprojecten en
het behalen van het diploma in mei 2015.
Binnenkort zullen jullie vanuit onze webmasters (Ton
Schellevis en Pieter de Groot) bericht krijgen over een
uitgebreide vernieuwing van onze website. Hieraan is de
afgelopen periode hard gewerkt en het resultaat mag er
zijn.
❧❧ Johan Eilering
❧❧ Ruud Maarschall
3
Blad nummer 37 — September 2014
Geheimzinnige toverchampignon verrast bewoner
Afgelopen week gebeurde er iets vreemds in de schuur
van een stolpboerderij in het buurtschapje Tolke, net
onder Schagen. De bewoner constateerde dat er verschillende tegels van de schuurvloer omhoog waren
gedrukt en er een hoop zand omhoog was gekomen. Bij
het verwijderen van het zand ontdekte hij een grote toef
kleurrijke paddenstoelen.
Toen er een andere scheve tegel werd verwijderd bleken
er nog meer paddenstoelen onder de tegelvloer te zitten
die zich nog aan het ontwikkelen waren.
van de champignons vaak al onder de grond plaats vindt,
komen de hoeden met grond of ander materiaal bedekt
tevoorschijn.
De naar onder verbrede en vaak wortelende forse stelen zijn
bedekt met fijne vlokjes en vormen zones, vooral onder aan
de steel. Geur en smaak van het vlees zijn niet opvallend.
Eetbaarheid: verdacht.
De bewoner kon zijn ogen niet geloven en wilde weten wat
voor eigenaardige paddenstoelen het konden zijn en of ze
meer schade konden aanrichten. Na overleg met een lid van
de NMV kwamen ze tot de conclusie dat het moest gaan om
de zeldzame toverchampignon.
Toverchampignons vallen vooral op door een paar overduidelijke kenmerken waaraan ze hun Nederlandse naam
ontlenen. Bij beschadiging of doorsnijden verkleurt het
witte vlees direct naar gifgeel alvorens na enige minuten
weer te verkleuren naar purperbruin. Het meerdere keren
verkleuren van het vlees van de toverchampignon heeft wat
weg van het effect van een toverbal die in je mond van kleur
verandert.
De toverchampignon is verder nog te herkennen aan de
roodbruine hoeden van 15 tot 20 cm doorsnee en door het
meestal verschijnen in grote toefen. Omdat de ontwikkeling
4
De schaarse waarnemingen van de toverchampignon komen
van nitraatrijke zand- of kleibodems in loofbossen, parken,
bermen en tuinen. Het incidenteel verschijnen in schuren,
kelders en kruipruimtes is moeilijk te verklaren. Het vermogen om dikke pakken grond en tegels op te lichten kom je
maar weinig bij andere champignonsoorten tegen.
Incidenteel drukt de algemene straatchampignon (Agaricus
bitorquis) eveneens de tegels uit het trottoir of boort zich
door het asfalt van de weg omhoog. Van het optreden in
gebouwen is, zover bekend, nooit sprake geweest.
Ontmoetingen van de toverchampignon die zich ongevraagd
in gebouwen van burgers voordoen vallen op en halen de
publiciteit. Vandalen die schade toebrengen aan andermans
spullen tolereren we niet. Paddenstoelen die vloeren of
gazons verruïneren ook niet. Het verschijnen van de toverchampignon in de schuur in Schagen is geen incident. In
2005 deed zich ook een dergelijk voorval voor te Hoogeveen.
Toen kwamen er in een opslagruimte van tweedehands
spullen vele toverchampignons door de tegelvloer omhoog.
Blad nummer 37 — September 2014
Onverwacht als een duveltje uit een doosje. In 2009 was het
raak in Woubrugge. In de voortuin van een huis kwamen
grote ‘molshopen’ tevoorschijn. Het gazon leek wel wat op
een mollenparadijs. Onder de hopen zaten geen mollen maar
grote exemplaren van de Toverchampignon.
Er hangt een zweem van geheimzinnigheid om de toverchampignon. Waar komt deze kleurrijke opvallende champignon vandaan? Het begon In 1973 toen er voor het eerst een
exemplaar werd ontdekt in het Amsterdamse bos bij
Amsterdam. Hij werd toen beschreven als een nieuwe soort
voor de wetenschap. De toverchampignon komt in 2014
hoofdzakelijk in Nederland voor en is vooral bekend in de
omgeving van Amsterdam. Ondertussen is de toverchampignon in Nederland, maar ook in het buitenland, met een
langzame, doch gestage opmars bezig. Uit landen om ons
heen zoals Duitsland, Engeland, België komen nu ook berichten binnen van waarnemingen, maar ook verder weg in Israël
(Golan hoogvlakte).
De toverchampignon wordt beschouwd als een exoot van
onbekende herkomst.
Het is opmerkelijk dat we nog steeds niet weten waar deze
opvallende soort oorspronkelijk vandaan komt. Temeer
omdat de soort zich hier in de directe omgeving van de mens
manifesteert in gebouwen, waardoor hij meer opvalt dan
welke paddenstoelensoort ook.
De toverchampignon zal ook opvallen in zijn onbekende gebied van herkomst maar blijkbaar ontbreken de specialisten
die daar notitie van maken.
❧❧ Martijn Oud
Nederlandse Mycologische Vereniging
In memoriam
Op 4 juli 2014 is Rie Boersma overleden. Zij was in dubbel
opzicht een van onze oudste leden. Zij is 94 jaar geworden
en was al minstens meer dan 40 jaar lid. Wanneer zij lid is
geworden, valt moeilijk te achterhalen. Vroeger nam Rie
geregeld deel aan onze excursies. Ik heb nog foto’s waar zij
op staat tijdens een excursie naar IJmuiden op 27 november
1979 met als excursieleider Bert Buizer. Zelfs op haar hoge
leeftijd was zij nog in veel dingen geïnteresseerd. Uiteraard
nam Rie de laatste jaren niet meer actief deel aan het verenigingsleven. Maar zij bleef lid zowel van de KNNV als van de
Vogelwerkgroep.
❧❧ Leo Bruinenberg
5
Blad nummer 37 — September 2014
Op zoek naar het Papegaaizwammetje
Het papegaaizwammetje is gekozen tot paddenstoel van
het jaar 2014. De keuze van het papegaaizwammetje berust
niet op toeval: het is namelijk één van de gemakkelijkst
herkenbare wasplaten.
Vooral de jonge exemplaren zijn gemakkelijk te herkennen.
Het papegaaizwammetje heeft een gestreepte hoed, steel en
lamellen die dan felgroen gekleurd zijn.
De hele paddenstoel is
glad en bij vochtig weer
slijmerig. Bij oudere
papegaaizwammetjes
worden de hoeden en
stelen geel tot okerbruin,
maar de kenmerkende
groene kleur blijft op z’n
minst boven aan de steel
zichtbaar.
De aanwezigheid van
de unieke groene kleur
maakt het herkennen
van het papegaaizwammetje voor iedereen
mogelijk.
Het Papegaaizwammetje
is een kenmerkende
soort van schrale graslanden waar de bodem
lang met rust is gelaten.
Terreinen met papegaaizwammetjes herbergen
ook andere bijzondere
graslandpaddenstoelen.
Een nieuwe vind-plaats
van een papegaaizwammetje betekent daarom
veel voor de Nederlandse
Mycologische Vereniging.
6
Indicatiesoort voor bijzondere graslanden
Het papegaaizwammetje komt voor in een wijd scala van
graslandtypen: droge duingraslanden, graslanden op krijthellingen, gemaaide dijkhellingen op klei en zand, extensief beweide natuurterreinen, grazige bermen van wegen en paden,
sloottaluds, enzovoort.
Het papegaaizwammetje is echter een kritische soort die
zich in nieuwe terreinen pas na 20 jaar vestigt. De betekenis
hiervan voor vermeste graslanden is dat er na een ingetreden
gunstig beheer van verschraling soms tientallen jaren moet
worden gewacht voordat de eerste papegaaizwammetjes
weer kunnen worden gevonden. We moeten dus zuinig zijn
op de resterende graslanden met papegaaizwammetjes.
Vermoedelijk kwam het papegaaizwammetje in het begin
van de vorige eeuw zeer algemeen voor, maar is hij tot in
onze tijd door de toename van vermesting en verzuring sterk
achteruit gegaan.
Omdat het een kenmerkende soort is van voedselarme grasen hooilanden is het zoeken naar het papegaaizwammetje een
manier om de ons resterende schrale graslanden in kaart te
brengen. Schrale graslanden herbergen namelijk vele andere
paddenstoelensoorten die bijna allemaal op de Rode Lijst
staan. Reden voor de Nederlandse Mycologische Vereniging
om groeiplaatsen van het papegaaizwammetje in kaart te
brengen.
Wasplatenreservaat
In 2013 is voor het eerst in de geschiedenis een wasplatenreservaat ingesteld. Het terrein was tien jaar geleden al opgevallen, doordat er behalve veel papegaaizwammetjes, heel
veel andere soorten wasplaten werden gevonden. In totaal
wel 25 soorten, waarvan de meeste op de Rode Lijst staan,
een soort die nieuw was voor Nederland en een soort die
voor de tweede keer in ons land werd gevonden! In samenwerking met de Nederlandse Mycologische Vereniging heeft
Staatsbosbeheer dit gebied nabij Rotstergaast (ten zuiden
van Heerenveen) nu ‘Wasplatenreservaat De Rotstergaaster
Wallen’ genoemd. Er wordt nu speciaal beheer ingesteld dat
er voor zorgt dat het gebied niet verruigt en bovendien voedselarm blijft. Via Natuurbericht.nl werd al een bericht uitgegeven over het wasplatenreservaat bij Rotstergaast.
Doorgeven van een vondst van het
Papegaaizwammetje
Het gemakkelijkst is om de plaats via e-mail door te geven
met een foto.
[email protected] Probeer de locatie
van de vondst zo nauwkeurig mogelijk te omschrijven. Een
opgave van het kilometerhok is daarnaast extra handig. U
kunt de locatie ook weergeven via Google-maps of anders
een korte maar duidelijke omschrijving geven met adres,
naam van de polder, dijk of terrein. Geef daarbij ook altijd de
naam van een nabij gelegen dorp of stad en de provincie op.
❧❧ Martijn Oud/Aldert Gutter
(Nederlandse Mycologische Vereniging)
Blad nummer 37 — September 2014
Populierleemhoeden trouw op
dood populierenhout
Afgelopen week werden weer populierleemhoeden gemeld
van een bekende locatie in Bergen (NH). Inmiddels verschijnen ze hier al acht jaar achtereen steevast aan de
voet van dezelfde populier. Niet alleen in juni maar tot in
november komen de leemhoeden op onregelmatige tijden
te voorschijn.
De populier lijdt niet zichtbaar onder de aanwezigheid van
de leemhoeden. De stam is de afgelopen acht jaar zelfs
in omvang toegenomen. Dat kan ook niet anders want
populierleemhoeden (Agrocybe cylindraceae) leven van dood
hout en laten het levende hout ongemoeid. In dit geval zal
er dood wortelhout in de grond zitten want de leemhoeden
groeien naast de boom. Zonder dood hout geen leemhoeden.
Pas als het dode wortelhout is verteerd zal het afgelopen zijn
met de leemhoeden op deze locatie. Waarschijnlijk is er ooit
een auto tegen de boom aangereden of werd het wortelstelsel beschadigd door de aanleg van het voetpad vlak voor
de populier. De betreffende populier bevindt zich juist in een
bocht van een drukke weg.
matig vochtige kalk- of voedselrijke bodems en minder vaak
in loofbossen, stadsparken en plantsoenen kom je hem
tegen. Hier groeit hij op stammen, stronken, begraven hout
en zelfs op houtsnippers. Opvallend is het veelvuldig voorkomen op het dode hout van levende populieren en in mindere
mate van knotwilgen.
De vondst van de locatie van de populierleemhoed in Bergen
(NH) dateert inmiddels van acht jaar geleden. Het betrof toen
nog de eerste vondst van de populierleemhoed boven het
Noordzeekanaal. Vijftien jaar geleden kwamen populierleemhoeden vrijwel alleen in het zuiden en zuidwesten van ons
Populierleemhoed
Leemhoeden (Agrocybe) behoren tot de orde van de plaatjeszwammen (Agaricales). In Nederland komen 13 soorten leemhoeden voor en drie variëteiten. Wereldomvattend komen er
circa 100 soorten leemhoeden voor.
De populierleemhoed is een middelgrote paddenstoel die op
het eerste gezicht wel wat weg heeft van een champignon.
De hoed is gewelfd tot vlak uitgespreid met een doorsnede
van 4 tot 15 centimeter en mat, wittig of crèmegelig gekleurd,
later worden ze donkerder met een hazelnootbruin centrum.
De plaatjes zijn crème tot bleekbruin. De vaak gekromde
crème tot bleekbruine steel krijgt later door de bruine sporen
een bruinverkleurde ring. De lamellen zijn crème tot donkerbruin. Het vlees is wittig. De smaak mild, noot- of radijsachtig.
De geur is aangenaam, radijsachtig of fruitig.
land voor. De soort is duidelijk met een opmars bezig. Hierbij
worden vooral het westen en het noorden van ons land
gekoloniseerd. Het zou kunnen dat dit te maken heeft met
klimaatverandering. Er zijn nogal wat paddenstoelsoorten die
daardoor in de afgelopen decennia de noordgrens van hun
verspreidingsgebied hebben bijgesteld.
De kosmopolitische populierleemhoed is eetbaar en wordt
met name in Australië, Japan en China als zodanig hogelijk
gewaardeerd en in het groot gekweekt en verhandeld. Er
worden vooral in China en Japan geneeskrachtige en voor de
gezondheid preventieve waarden aan toegekend. Ook worden
populierleemhoeden toegepast in afslankdiëten omdat 100
gram vruchtvlees slechts 13 calorieën bevat. In Nederland is
de populierleemhoed vrij zeldzaam en staat als kwetsbaar op
de Rode Lijst. Niet eten dus!
Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging
op woensdag 2 juli 2014 .
❧❧ Tekst en foto’s Martijn Oud
De populierleemhoed komt voor op dood hout van populier,
minder vaak van wilg en is zeldzaam op hout van andere
loofboomsoorten. Vooral in lanen en loofhoutsingels op
7
Blad nummer 37 — September 2014
Bat-man hoppend langs Noord-Hollandse scholen
In een nieuw vleermuisproject, door een jongerenpanel
‘BatZone’ genaamd, werken vrijwilligers van de zoogdierwerkgroep van KNNV-Alkmaar samen met de Noord-Hollandse Zoogdierstudiegroep (NOZOS) en de Vereniging
‘Vrienden van Park de Oude Kwekerij’ (Alkmaar).
Dit programma kon dankzij de financiële ondersteuning
van het Provinciale ‘Betrekken bij Groen Fonds’ ontwikkeld
worden.
Doel van dit project is om het brede publiek en vooral
jongeren op een actieve en uitdagende manier kennis te
laten maken met de natuur uit de eigen leefomgeving en
zodoende begrip en waardering te kweken. Tevens wil men
het besef bijbrengen dat in en rond eigen school of huis
vaak vleermuizen aanwezig zijn zonder dat men dat zelf
weet. Bovendien wordt het belang van een groen schoolplein voor vleermuizen, de invloed van (straat)verlichting
op het gedrag van vleermuizen, de wijze waarop vleermuizen
kunnen worden waargenomen (werking echolocatie) en
datgene wat je voor vleermuizen kunt doen onder de aandacht gebracht.
Er worden nachtelijke excursies georganiseerd met de
batdetector om mensen kennis te laten maken met rondvliegende en roepende vleermuizen. Uiteraard wordt aan
leerlingen gevraagd deel te nemen maar omdat dit ’s nachts
en dus buiten schooltijd plaatsvindt, zal dit puur op basis
van vrijwilligheid gebeuren. Tijdens de excursies krijgen de
mensen nuttige informatie over de levenswijze van vleermuizen
maar ook over de moeilijkheden waarmee vleermuizen te
maken hebben. In het veld worden ook metingen gedaan
met lichtmeters op plekken waar we vleermuizen horen.
Dit om te laten zien dat vleermuizen de donkere plekken
opzoeken.
Jongeren zijn gefocust op gadgetgebruik en daar wordt op
ingespeeld, altijd in samenspraak met de leraar (biologie).
Allereerst maken de leerlingen (VMBO of middelbaar onderwijs) kennis met de app BatLib. Dit is een app voor smartphone
of tablet die een beschrijving geeft van alle Europese vleermuizen en tevens hun geluiden laat horen. Hiermee kun je
het verschil tussen de soorten leren kennen. Ook de app
WebObs m.b.t. het doorgeven van waarnemingen wordt
onder de aandacht gebracht.
Tijdens een educatieve les wordt de leerlingen niet alleen
uitleg gegeven over het leven van vleermuizen maar er
wordt vooral op een interactieve manier gewerkt. Door
proefjes leren de leerlingen wat sonarreflectie is en met
behulp van een leerpakket kan in groepsverband een
batdetector gebouwd worden. Bij elke deelnemende school
wordt een nacht lang een batlogger op het schoolplein
neergelegd. Samen met de leerlingen wordt gekeken welke
vleermuizen ’s nachts van hun schoolplein gebruik hebben gemaakt. De resultaten worden vergeleken met die
van verschillende andere scholen. Door middel van vragen
worden de leerlingen uitgedaagd om te begrijpen waardoor
die verschillen veroorzaakt worden. Ze moeten denken aan
beschikbaarheid van verblijfplaatsen, verbindingsroutes,
foerageergebieden, (licht)verstoring en aanwezigheid van
prooien.
Voor leerlingen van het basisonderwijs is een meer speels
lesprogramma ontwikkeld. Naast het vertonenvan enkele
filmpjes over vleermuizen worden educatieve spelletjes
gespeeld zoals het maken van een tekening maken terwijl
je ondersteboven aan een rekstok hangt of tikkertje spelen
terwijl je geblinddoekt bent. In het laatste geval moet je (de
tikker is de vleermuis) in je handen klappen om de sonar na
te bootsen. Op dat moment moeten de andere leerlingen
(als prooi) roepen om de sonarreflectie te symboliseren.
8
Op 23 augustus is tijdens de officiële opening van Park de
Oude Kwekerij in Alkmaar een lezing gegeven over vleermuizen gevolgd door een vleermuis excursie. De dag erna is het
project BatZone gepresenteerd tijdens een Natuurmarkt in
Haarlem. Op 29 augustus is, in aansluiting op de ‘Nacht van
de Vleermuis’, een excursie georganiseerd in het Heiloeër
Blad nummer 37 — September 2014
Bos. Bij voldoende belangstelling wordt in september ook
nog een excursie georganiseerd in de Alkmaarder Hout. Op
26 en 27 augustus vindt een speciaal vleermuisinventarisatieweekend plaats rond Fort Spijkerboor. Dit is voor de wat meer
geïnteresseerden. Uiteraard worden er diverse persberichten
verstrekt om de activiteiten breder kenbaar te maken. We
hopen dat met name de activiteiten op scholen binnenkort
op het Jeugdjournaal of bij Vara’s Vroege Vogels te zien zijn.
Houd dit dus in de gaten.
Het heeft zich neergelegd en niemand wist ervan. Een
glooiende stilte zo zacht dat het geen vrijheid vereiste
In stevige doornen of vastvoetig licht.
Meer over dit project is te lezen op de speciaal gemaakte
website www.BatZone.org. Uiteraard kun je ook op de hoogte blijven via Twitter (@Batzones) en via Facebook (facebook.
com/batzone.org). Dit najaar verschijnt ook een speciale
digitale nieuwsbrief. Wil je deze ontvangen geef dan je email
adres door aan [email protected] o.v.v.
aanmelding nieuwsbrief Batzone
Zo mag jij hier – zo elders, zo veraf,
maar het hoeft niet, ook al weet ik
niet waarom. En zo ja –
❧❧ Richard Witte
BESTAAND
Hier zoek ik mijn dagen, hier zoek ik de lucht die
zo onwerkelijk geruststellend voor mij is. Zij is zo
moeder, zo Moeder Natuur. Hier begint de realisatie
van de bestaande gedachte.
❧❧ Elbert Gonggrijp
Heerhugowaard, 3 november 2013
IN ALLE STILTE
Hoe kan mijn woord ooit stilte? In de bomenrij
ligt vastbesloten wat stilte nodig heeft, want zij
weet zich in erin geborgen, zoekt zich nooit
haar vaste vorm. Zij heft takken in de lucht
en tentoonspreidt zich weloverwogen.
Het is een beeld zo trefzeker dat ik niet werkelijk
weet waar zij is. Ik heb haar in gedachte, maar zo
vluchtig als water, zo eeuwig de tijd.
Zij vraagt geen waarom. Ik mijmer. Hoe moet dit
dan onophoudelijk? Hier blijkt geen stilstand, want
de langzame zon, de ondergaande zon. En het kijken
neemt zichzelf in acht, enkel omdat ik kijk.
Want de bomenrijen, het glinsterende water, de
langzame zon en de stilte, de immer voortdurende stilte.
Zelfs nu, wanneer je denkt en telkens hoopt
te weten.
Maar anders. Het is zo voorbij, het is zo
anders. Omdat je jezelf hier, omdat je
vergeet –
❧❧ Elbert Gonggrijp
Heerhugowaard, woensdag 12 maart 2014
9
Blad nummer 37 — September 2014
Jacinthe en Adonis
Als ik aankom op camping La Cascade bij Meyrueis (Frankrijk),
ben ik net te laat voor de verrichte introductie van twee lammergierjongen, waarbij een leger aan hoogwaardigheidsbekleders, vogelbeschermers, politici en beroepsornithologen
aanwezig waren, plus zeventig basisschoolleerlingen! Een
scala aan supersterke verrekijkers op statieven staan gericht
op een overhangende rots, die 300 meter hoger is gelegen.
Net daaronder, achter een hekwerk, zitten twee bijna vliegvlugge lammergieren, één uit een dierentuin uit Tsjechië en
één uit Oostenrijk. Ze worden nog wat dagen gevoerd, dan
wordt het hekwerk weggehaald en dan mogen deze vogels
met een vleugelwijdte van 2,80 m wegvliegen. Waarheen?
Men hoopt dat ze blijven, een paar vormen, een populatie
stichten en dan een brug gaan vormen tussen de minipopulatie in de Pyreneeën en die in de Alpen. Overigens ook een
introductiepopulatie.
Eén keer boomplantdag actief meemaken in een mensenleven
is onvoldoende. Eén keer een excursie meemaken met de
boswachter is onvoldoende.
Mijn ervaring met kinderen is dat je ze altijd enthousiast voor
de natuur kunt maken. Zo enthousiast dat ze de natuur een
beetje leren begrijpen en zo dat er respect voor ontstaat.
Uiteraard, hoe eerder, hoe beter, maar enthousiasme voor de
natuur ebt weg als contactmomenten met ‘alles wat groeit
en bloeit’ uitblijven. Daar is onze biosfeer niet mee gebaat!
Even terug naar de twee lammergieren. De scholieren
mochten voor elk een naam verzinnen. Het werden Jacinthe
en Adonis en zo gaan deze majestueuze lijkenprikkers de
geschiedenis in.
Mocht u meer over deze actie en andere gierenintroductieprogramma’s willen weten, kijk dan op
http://rapaces.lpo.fr/gypaete-grands-causses
Lammergieren spreken tot de verbeelding. Dat is te merken.
Op de camping is een info-tent ingericht, die wordt bemand
tot dat de gieren naar elders zijn vertrokken. Het ligt er vol
met brochures van hoge kwaliteit. Alles is betaald door ruim
dertig organisaties, waaronder de Europese Unie, de Unesco,
allerlei overheden, natuurbeschermingsorganisaties en wat
particulieren. Zoveel geld voor twee vogels, waarvan het zeer
de vraag is of ze ooit volwassen zullen worden, laat staan een
paar zullen gaan vormen. Maar, de ervaring leert dat dit soort
introducties meestal succes hebben, mits (het merendeel
van) de gieren jaar-in-jaar-uit worden gevoerd!
❧❧ Peter Boer
Wat ik aan deze hele actie het meest waardeer, is de deelname van die 70 scholieren. Scholieren tussen al die bobo’s!
Ik ben eens bij de opening van een paddentunnel geweest:
allemaal ‘grote mensen’. De Fransen begrijpen veel beter dan
wij dat je kinderen jong bij cultuur- en natuur moet betrekken.
In Frankrijk gaan ze vanuit de scholen al met vijfjarigen naar
musea en nemen ze al deel aan allerlei culturele activiteiten.
In het Louvre en het Musée d’Orsay in Parijs zag ik op één
dag diverse basisschoolklassen. De leerlingen luisterden aandachtig naar de meester/juf/museumvoorlichter en stelden
gerichte vragen. En ze waren er uren achtereen!
Wat doen wij natuurbeschermers om de jeugd bij de
natuur betrekken? Kan het beter? Kan het frequenter, zodat het beklijft? Kunnen we er niet
voor zorgen dat ook natuurbeheerders en
gemeenten kinderen inschakelen?
Eén bezoek per jaar aan een
educatie- of natuurinformatiecentrum in de regio,
hoe goed ook, is
onvoldoende.
10
Blad nummer 37 — September 2014
Reuzenchampignons gevonden in ‘s Graveland
Tijdens een excursie van oud-Jeugdbondsleden voor
Natuurstudie in ’s Gravenland werden reuzenchampignons
gevonden. In een smalle berm van een beukenlaan werden
twee al wat oudere exemplaren ontdekt. Reuzenchampignons vallen op door de kleurige hoeden met het formaat
van een flink soepbord. In Nederland maar ook in de
meeste andere landen zijn ze vrij zeldzaam.
De eerste vraag die tijdens de excursie gesteld werd was
of ze eetbaar waren.
Bij veel Nederlanders
schijnt de liefde
voor paddenstoelen tegenwoordig
vooral via de maag
te gaan. Het plukken van paddenstoelen in de natuur
voor consumptiedoeleinden
neemt de laatste jaren hand over
hand toe. Bij echte champignonliefhebbers loopt alleen al bij het
horen van de naam reuzenchampignon het water in de mond.
Reuzenchampignons met hoeden
tot 25 centimeter breedte zien er
inderdaad een beetje uit als een
soort kingsize portobello. Ze hebben echter niets met de portobello’s
van de supermarkt te maken. Een portobello is één van de
vele kweekvormen van de gekweekte champignon
(Agaricus bisporus).
De reuzenchampignon
De reuzenchampignon (Agaricus augustus) komt wereldwijd
voor in Europa (waaronder in Nederland), Noord-Amerika,
Noord-Afrika en Azië, maar is overal vrij zeldzaam. Hij heeft
een hoed tot 25 centimeter breed met aanliggende dicht
opeen staande schubben, geelbruin tot donkerbruin op een
lichtere ondergrond. De witte steel heeft een brede afhangende ring en is van de ring tot de basis vlokkig geschubd.
De plaatjes staan vrij van de steel. Ze zijn eerst bleek grijs tot
vleeskleurig, maar worden uiteindelijk donkerbruin met een
witte, soms zwavelgele lamelsnede. Het witte vlees verkleurt
geel tot licht oranjebruin bij doorsnede en ruikt zwak tot
sterk naar noten of anijs. De paddenstoel is eetbaar, maar de
smaak is niet opvallend.
Kweken
Het in cultuur brengen van de eetbare reuzenchampignon is
geprobeerd, maar bracht niet het resultaat waarop kwekers hadden gehoopt. De kweek is ingewikkeld, tijdrovend en daardoor duur terwijl de oogstopbrengst tegenvalt. De smaak,
die anders is dan die van de gekweekte champignon, werkt
ook nadelig. De voorkeur voor gekweekte champignons is bij
de consument moeilijk te doorbreken. Toch zijn er ondernemers, met name in de VS, die het nog niet hebben opgegeven. We wachten af. Er is natuurlijk niets tegen het kweken
van paddenstoelen voor de handel want daardoor worden
ze minder geplukt in de natuur. Waarom zou je het risico
lopen op een vergiftiging als de betreffende paddenstoelen
Reuzenchampignon
gewoon in de schappen van de supermarkt kunnen worden
gevonden?
Niet alle champignons zijn eetbaar
In Nederland komen volgens de nieuwe Beknopte standaardlijst van de Nederlandse paddenstoelen 45 soorten champignons voor met 10 variëteiten. Hiervan worden slechts twee
soorten op commerciële basis gekweekt en verhandeld. Dit
zijn de tweesporige of gekweekte champignon en de gewone
anijschampignon.
Niet alle wilde champignonsoorten zijn eetbaar en de verschillende soorten lijken erg op elkaar. Het determineren van
wilde champignons is daarom specialistenwerk. Het betrekken
van reuzenchampignons uit de natuur voor consumptie is
dan ook niet zonder gevaar.
Hazelhoenchampignon
11
Blad nummer 37 — September 2014
Ondanks het formaat soepbord zijn reuzenchampignons wel
degelijk met anderechampignonsoorten te verwisselen. Met
name hazelhoenchampignons en schubbige bos champignons kunnen aangezien worden voor reuzenchampignons.
Kleine hoeden van de reuzenchampignon hebben een overlap met de grotere exemplaren van de twee genoemde soorten. Het per ongeluk consumeren van een geplukte schubbige
boschampignon levert geen enkel probleem op want die is
ook eetbaar, maar het eten van één hazelhoenchampignon
zal de persoon in kwestie nog lang heugen. Heftige spijsverteringsstoringen met misselijkheid en braken zijn het gevolg.
De hazelhoenchampignon heeft een kenmerkende geur van
inkt of carbol maar die is slechts zwak aanwezig. Het eten van
reuzenchampignons is daarom linke soep!
Niet de grootste
De reuzenchampignon is niet de grootste champignonsoort
die in Nederland voorkomt, hoewel zijn naam anders suggereert. Deze eer valt te beurt aan een champignonsoort die
door zijn grootte en door het voorkomen in open landschappen al van verre kan worden waargenomen. Het is misschien
wel de grootste plaatjeszwam die in Nederland kan worden
gevonden. De grootsporige champignon (Agaricus urinascens)
heeft hoeden tot 26,5 centimeter doorsnede met uitschieters
tot 50 centimeter! Het is een soort van graslanden en grazige
bermen op nitraat- of kalkrijke bodems. Het is een sensatie
om zo’n joekel tegen te komen. Deze eetbare jumbo onder
de champignons is echter overal zeldzaam en moet worden
ontzien.
Grootsporige champignon (foto: Martijn Oud)
Tekst en foto’s: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische
Vereniging.
Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische ❧
Vereniging op woensdag 9 juli 2014.
Neem nou...
de gewone langhoornbij
(Eucera longicornis)
Dat Texel een bijzonder eiland is, dat hoef ik onze lezers niet
te vertellen. Het bijzondere blijkt ook uit de vele boeken, die
het eiland als onderwerp hebben. Om de meest recente te
noemen: ‘Duinen en mensen Texel‘ (2013) en ‘Texel is anders‘
(2014). In beide boeken wordt hij vermeld, de gewone langhoornbij, die verder alleen nog bij Nijmegen en in Limburg
voorkomt, dus zo ‘gewoon‘ is hij niet.
Mannetje Gewone langhoornbij (foto: www.wildebij
en.nl) Nu we het toch over zijn Nederlandse naam hebben: wat
moeten we ons bij ‘langhoorn‘ voorstellen? In ‘Duinen en
mensen Texel‘ lees ik dat de voelsprieten van deze bij lijken
op de hoorns van een impala. Een uitleg die, vrees ik, meer
uit de duim dan uit het brein van de auteur is voortgekomen.
Het woord ‘langhoorn‘ is een germanisme, de Duitser spreekt
van ‘Langhornbienen’. Wij zouden, op grond van de lange
antennen van het mannetje, het beestje gewoon ‘langsprietbij‘ moeten noemen. Maar ik dwaal af. In 2008 werd door
een Rotterdamse fietser op de Mokweg een dood mannetje
gevonden. Betrof het een verdwaalde bij, meegelift met een
caravan? Nee, want er werd later nog een man op rode klaver
gezien. De mannen herken je makkelijk in het veld aan hun
lange antennen, de vrouwtjes lijken door hun gewone antennen meer op andere soorten. Ook werd de soort al in 1934 en
in 1938 op het eiland waargenomen. Daarna niet meer, tot
2008.
Op het spoor gezet door SBB boswachter Erik van der Spek
ontdekte Huib Koel – Haarlems KNNV lid en webmaster
van de zeer informatieve site www.wildebijen.nl – een hele
nestaggregatie van deze soort in een oud dijkje in de buurt
van de Mokweg. Huib, Erik, Rob Buiter (van Vroege Vogels)
en ik bezochten de plek in juni 2014. Onvoorstelbaar wat we
zagen. Zeker honderd langhoorn-mannetjes patrouilleerden
langs de dijkhelling op zoek naar een vrouwtje. En af en toe
troffen we een vrouwtje dat haar nest in de dijk groef. Zie
even het beeld: vier heren, die met open monden staren naar
honderden bijen. Dat is nog eens wat anders dan honderden
vogelaars die elkaar verdringen om een glimp van één uiltje
op te vangen. Maar ik dwaal af.
Ook deze bijen bevestigen het: Texel is een bijzonder eiland.
❧❧ Hans Nieuwenhuijsen
12
Blad nummer 37 — September 2014
Waarom Een Zeldzame Goudhaan
In Zuidernollen Voorkomt
Henk de Bruijn
In 2012 kreeg ik gevoel voor onderzoek naar kevers in het
kustduin tussen Castricum en Heemskerk (zie BLAD 32/juni 2013).
In 2013 zette ik, weer in opdracht van PWN, dat onderzoek
voort op overgangen van kaal zand naar duingrasland.
Dit keer bij het Lazaretduin ter hoogte van paal 47 in de
52.53
830 4
.6082
4
Zuidernollen van Noordhollands Duinreservaat. Een oostwest-transsekt van 35 meter liep van een zandvallei (D.0-D.20)
via een plateau met duingrasland (D.25-D.45) door een open
struweel op een duinhelling (D.50-D.70).
Om de 5 meter werd een keverval ingegraven: een droge, geperforeerde Ikea-beker met een inhoud van 500 ml., waarop
een (eveneens ingegraven) flexibele trechter stond. Door
wekelijks de vallen te controleren werd onnodige predatie
en sterfte van vangsten voorkomen. Kevers, pissebedden,
oorwormen, slakken, mieren en wantsen werden na turven
op een tellijst op ruime afstand van de val weer losgelaten.
Tenminste als het niet nodig was ze ter determinatie in buisjes
met het pot-nummer mee te nemen. Incidentele padjes, salamanders en zandhagedissen herkregen altijd de vrijheid.
Het grote voordeel van die wekelijkse controle is de kans om opkomst, verspreiding en tijdelijke of jaarlijkse cyclus van (imago-)
voorkomen ‘haarfijn‘ te registreren. Door de combinatie met
KNMI-gegevens (van Wijk aan Zee), herhaalde vegetatieopnamen en bodemprofielmetingen kun je ecologische relaties
op het spoor komen die kunnen leiden tot mogelijke verklaringen voor het op- en neergaan van (jaar-)populaties .
De potvallen met de meest bijzondere vangsten D30-D.40
lagen in het midden van het transsekt op een beschut vlak
plateau aan de voet van de helling met duinstruweel: uit de
wind en in de zon: warm en met veel open plekken kalkrijk
zand.
Bijzonder vanwege de waarneming door Daan Wolfskeel van
de blauwvleugel-sprinkhaan (Oedipoda caerulescens) en de
duinsabelsprinkhaan (Platycleis albopunctata).
Bijzonder door de vangst van een olifantsrups van klein
avondrood (Deilephila porcellus) op
31 augustus, verkrampt in zijn stijf
opgeblazen ‘gebelgde‘ sfinx-houding. Ook een zandhagedis-vrouwtje
zit graag te zonnen bovenop de
humeuze zandkluit uit het gat voor
de potval.
Maar het meest bijzonder zijn de
21 vangsten in deze paar potten
(naast 25 ex. elders in dit terrein)
van de zeer zeldzame ‘roodgezoomde duingoudhaan‘. Want zo
noemt specialist Jaap Winkelman
Chrysolina limbata in zijn splinternieuwe entomologische tabel 7 (2013) over de
Nederlandse goudhaantjes.
En inderdaad: een rode band
rondom een bol, zwart, gepuncteerd dekschild van een
haantje van 6,4-8,8 mm.
Die zwarte dekschildkleur is
m.i. geen aanpassing aan een
nachtelijke levenswijze, zoals
Crowson (1981) stelt, maar een
contrast-kleur. Die zwart-roodcombinatie is immers bij veel
meer insekten een signaal van
oneetbaarheid aan predatoren.
Dat klemt temeer daar wij de
kever drie keer lopend over
kaal zand in de stralende zon
heb ben waargenomen waarschijnlijk juist vertrouwend op
zijn afschrikkleuren. En dat is
niet voor niets: ter hoogte van
die rode band zitten klieren
waar bij gevaar druppels
afweervloeistof uitkomen.
13
Blad nummer 37 — September 2014
Het voorkomen van Chrysolina
limbata is door Jaap Winkelman
nauwkeurig beschreven in Entomologische Berichten 53 (4): 44-48
(Amsterdam): Totaal zijn er in Nederland 57 vangsteenheden (=vangsten
van dezelfde datum en locatie)
bekend met tezamen 90 exemplaren.
Daarvan zijn 74 exemplaren afkomstig
uit de omgeving van Loosduinen en
Scheveningen.
Na 1950 zijn er nog maar 3 waarnemingen gedocumenteerd: 1959 te Bakkum (N.H.), 1968 in
een duinrestant in Den Haag en in 1974 te Waalsdorp bij Den
Haag.
Het is dan ook verbazingwekkend dat na de blije vondst van
de duingoudhaan op 19 juli 2009 bij Egmond aan Zee, nu
deze springlevende populatie gevonden is in de Zuidernollen.
Van de 46 vangsten zijn er 8 exemplaren in collecties opgenomen. De andere gevangen exemplaren zijn weer levend en
gemerkt met witte stip losgelaten.
Daarvan is er niet één teruggevangen.
stimuleert om zich actiever te verspreiden. Een interessante
gedachte om in 2014 nader te onderzoeken.
Eind augustus verschijnt een nieuw golfje vangsten in het
vertrouwde gebied van D.20-D.45. Mogelijk een nieuwe generatie die zich nog even volvreet aan de smalle weegbree voor
zij in winterslaap gaan.
DE OERRIJN ALS TREKROUTE ?
De vitaliteit van de duinpopulatie blijft een mirakel binnen
zijn (gebrek aan) voorkomen in Nederland en Europa.
Jaap Winkelman meldt in zijn artikel:
ECOLOGISCHE RELATIES
Wat kenmerkt de plaats en periode van voorkomen van deze
duinhaan?
Vangplek D.30, 35 en 40 liggen beschut en warm in de zon
en uit de wind. Toch zorgen herfst- en winterstormen voor
veel overstuiving van zand (FOTO APRIL) van de kale top van
het paraboolduin wat het Lazaretduin is: wij meten een 9 cm
dikke laag van grof zand met schelpfragmenten. Daaronder
een doorworteld, grijs, korrelig humuslaagje van slechts 5 cm.
Dat laagje geeft structuur en wat voedsel aan de planten zonder een verzurende invloed op de bodem. Want de kalk in het
zand neutraliseert de zure humus door binding tot calciumcarbonaat. Dat is het geheim van het ‘revitalisatie’-werk door
PWN. De kaalgemaakte duinen verjongen de duingraslandvegetaties ernaast.
De vegetatie wordt gedomineerd door grassen , 5% kruipwilg
en 20% opgroeiende dauwbraam. Restanten van de pionierfase zijn helm en bitterkruid, wat zandzegge en zachte haver.
Kruiden zijn 5-20% geel walstro en 5-10% smalle weegbree,
belangrijk als voedselplant voor de duinhaan.
De vegetaties van D.20-D.45 zijn te rekenen tot de duin-paardenbloem-associatie (14Cb1: Schaminee et al deel 3, pag. 129).
Doordat de vegetatie elk jaar weer door overstuiving wordt
teruggeworpen, bevat de vegetatie maar weinig kenmerkende soorten voor de associatie. Ze zijn vooral karakteristiek
op het niveau van het verbond 14Cb (pag.124) der droge,
kalkrijke duingraslanden, het Polygalo-Koelerion.
De duingoudhaan wordt in de loop van juni en juli in steeds
meer vangpotten gevonden; vanaf half juni in D.20 - D.45.
Maar vanaf half juli ontbreekt hij daar juist, dan vangen we
hem hoger op de duinhelling, de zandrug van het Lazaretduin en een zandpad verderop. Het is in die tijd heet met
maxima rond de 30 °C. en ´hoge´ minima van 12/16 ° C. op 10
cm boven de grond. Maar ook met tussentijdse regen. Het
lijkt erop dat het broeierige warm-vochtige weer de haantjes
14
✦✦ in Duitsland is de soort als bedreigd opgenomen in hun
Rode Lijst. Tot 1957 zijn uit Noordrijn-Westfalen 8 vondsten
bekend en dan houdt het op.
✦✦ Uit België zijn 3 vondsten gemeld tot 1882 in Hoesen.
Daarnaast ook in Luik.
✦✦ Uit Frankrijk eenmaal in 2003 in de Vogezen en in 2008
aan de Seine-monding.
✦✦ In Groot-Brittannië wordt na 3 oude vondsten de soort
als uitgestorven beschouwd.
Daarmee behoren Nederlandse vondsten in de kustduinen
tot de meest westelijke in Europa. In Europa is onze duinhaan
verder in alpiene zone van het hooggebergte gevonden en
ook in droge, open zandvlaktes. In het mediterrane gebied
komen enkele geïsoleerde populaties voor in de bergen van
Andalusië en Sicilië. Naar het oosten is de soort in de Centraal
Aziatische steppen verbreid tot in Mongolië.
Wat verbindt een aantal van de Europese vondsten tot in de
duinen toe?
Jaap Winkelman komt in navolging van Weeda tot de volgende
hypothese: “Het verspreidingspatroon van Chrysolina limbata
in Nederland valt samen met de vorm die de Rijndelta heeft
gehad 6000/1000 jaar geleden. De monding van de Rijn
strekte zich toen uit van Hoek van Holland tot Bergen en
omvatte de oude duinen (Zagwijn 1968).
Deze samenhang tussen het voorkomen in de Hollandse
duinen en in rivierdalen is het eerst bij planten onderkend
en wordt weergegeven in de biogeografische naam voor dit
gebied: het Rijn-Duindistrict (Weeda, 1992).“
“Toen Europa vrijwel geheel met bos begroeid was, was de
flora en fauna van droge, kalkrijke graslanden aangewezen
op het open landschap dat de grote rivieren creëerden. Na het
ontstaan van de kustduinen) hoogstens 6000 jaar geleden)
konden ook de duinen als refugium dienen (Weeda,1992).
Blad nummer 37 — September 2014
In het verlengde daarvan is bekend dat een belangrijke tak
van de Rijn via de Vecht en het Oerij uitstroomt in een zeegat
ter hoogte van het NS-station in Castricum.
Als 300 v.Chr. het Flevomeer een directe verbinding met de
Waddenzee krijgt, verliest dit Oer-IJ zijn afwateringsfunctie.
Doordat zeegat en estuarium dan dichtslibben ontstaat er
een Biesbos-gebied. De kuststrook, met name aan de zuidzijde van het oude zeegat, verschuift naar het westen tot die
ongeveer 300 na Chr. de huidige kustlijn bereikt. Via gaten in
de zeereep stuift zand op tot stroken paraboolduinen, waarvan het Lazaretduin nog steeds deel uitmaakt. Een vrij open,
kaal duinlandschap handhaaft zich later mede door houtkap,
overbeweiding en vraat door konijnen (bron Tijdpad,
Castricum/Den Haag 2012).
Het is een gewaagde, maar aantrekkelijke verklaring. Het
verbindt vondsten in Hollands duingebied met populaties
in de alpiene zone van Europees gebergte. En waar andere
populaties onderweg gesneuveld zijn, is het goed bewaarde
duinlandschap als de Zuidernollen een relict van de rivierzandduintjes langs de internationale rivierroute .
❧❧ Henk de Bruijn
Foto’s: Henk de Bruijn
Kaartjes: Jaap Winkelman
P.S. Stuur me een mail als je een keer mee wil doen met een vangpotten/controle ([email protected]). Je start dan met een eventuele OV-fiets
vanaf station Castricum op een doordeweekse dag.
Voor liefhebbers is het hele verslag met alle kevergroepen per mail
beschikbaar.
LITERATUUR
◊
◊
◊
◊
◊
◊
◊
◊
Bink, F., 2010. Ruimte voor insecten, een nieuwe visie op insecten-beschermingKNNV-uitgeverij, Zeist.
Crowson, R.A., 1981. The biology of the Coleoptera: 1-802. Academicpress,
London.
Mars, V., van Willigen, J., 2012.Tijdpad, Ontdekkingstocht door het duin en
zijn geschiedenis, gemeente Castricum en Stichting Landschap NoordHolland, Amsterdam.
Roos, R., (red.).2009. Duinen en mensen Kennemerland. Stichting Natuur
Media in samenwerking met PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland,
Amsterdam.
Schaminee, J.H.J., Weeda, E.J., Westhoff, V., 1998. De vegetatie van
Nederland. Deel 3: Graslanden, zomen, droge heiden. Opulus Press,
Uppsala – Leiden.
Weeda, E.J., 1992. Zandviooltje (Viola rupestris) in de duinen van NoordKennemerland. Wetenschappelijke Mededeling KNNV nr. 206. Stichting
Uitgeverij KNNV.
Winkelman, J., 1993. Chrysolinalimbata in Nederland (Coleoptera:
Chrysomelidae). Entomologische Berichten 53 (4): 44-48, Amsterdam.
Winkelman, J., 2013. De Nederlandse goudhaantjes (Chrysomelidae:
Chrysomelinae). Entomologische tabellen 7, supplement bij Nederlandse
faunistische mededelingen. – Nederlandse Entomologische Vereniging
en EIS, Amsterdam.
Waar je woont
Het Oterleker rietveld en naaste omgeving ken ik vanaf
1967, toen we daar kwamen wonen. Met de jaren leerde ik
de planten en vogels van de rietschoot beter kennen. Van
de KNNV heb ik een inventarisatielijst van planten die in
de rietschoot voorkomen. Ieder jaar worden ook de vogels
geteld.
Overhaal
De huidige Slingerdijk heette vroeger Huygendijk, zoals nu
de weg aan de overkant heet.
Bij de verandering van de N242 kreeg de Slingerdijk een tunnel
onder de weg omdat een bollenboer aan twee kanten van
de N242 land heeft. Aan de westkant van de tunnel werd een
kluft aangelegd om op de West-Friese Omringdijk te komen.
Precies daar ligt een bult in de dijk; een overblijfsel van de
‘Overhaal’ van Jan Boyes ( zoals er drie overhalen zijn geweest
aan de Zeswielen). Ik nam contact op met de Provincie N-H.
De uitvoerder van de N242 kwam me thuis ophalen en ik heb
hem de overhaalplek laten zien. Hij bedankte me, “want” zei
hij: “kraanmachinisten hebben een allergie voor bulten in
het landschap, dat moet vlak”. Direct naast de kluft is deze
historische bult nu nog te zien.
Zomerklokjes
Iets verderop naar de Kippenbrug, die officieel Kerkbrug heet,
groeit al jaren het zomerklokje (Leucojum aestivum). Van 60
naar50,naar 20; met de jaren werden het er steeds minder!
Dat was niet verbazingwekkend omdat direct in het voorjaar,
als ze volop in bloei stonden, de zomerklokjes bij de grond
werden afgekneusd. Dit keer zocht ik contact met
Waterschap Noord-Hollands Noorderkwartier. Na enig
uitzoekwerk wie de beheerder was, kwam ik in
contact met een toezichthouder. Samen zijn
we gaan kijken naar de huidige stand van
de zomerklokjes en sinds dit jaar is het
maaibeleid aangepast . Het betreffende
gedeelte wordt nu pas laat in de zomer
gemaaid zoals nu nog te zien is. Dit
blijft de komende jaren zo.
Zo ben ik een kleine actievoerder:
“Let op je omgeving en doe wat
je kan“.
Hopelijk is het besmettelijk.
❧❧ Ronald van’t Veer
15
Blad nummer 37 — September 2014
1914-2014
Parnassia 100 Jaar
Het is zondag 29 juni.
Als ik wakker word, is het licht. Een strak blauwe lucht kijkt
mij aan. Dit is anders dan de voorspelde wolken met regen.
Blij spring ik mijn bed uit en om 8.00 uur rijd ik richting Bergen
aan Zee.
Na maanden van voorbereiden
met een groep enthousiaste
vrijwilligers is het zover. Vandaag is Parnassia jarig, 100 jaar
en dat gaan we vieren!
We hangen slingers in de
bomen, zetten het uithangbord
aan de weg en de marktkramen
rond het ronddeel voor het gebouw worden opgezet. Marian
van der Laan en Tineke Broersen
van het KNNV bieden veel
informatie over, voor en door
de natuur, Colette Keesman
vertegenwoordigt Scorlewald
met een prachtige uitstalling van eigen gemaakte producten
en Stella Schrijver, voorzitter van de Dorpsraad Bergen aan
Zee, zorgt met een aantal vrijwilligers voor het schminken
van de jeugd. Op de hoek staat een kar van Hotel Meijer met
frisdrank en ijs.
De bezoekers komen blij en enthousiast aan en hebben zo allemaal hun eigen geschiedenis en band met dit 100-jarige pand.
16
Binnen in het Parnassia gebouw is een bijen-tentoonstelling
te bezichtigen en draait er continu een presentatie met foto’s
en tekst over de geschiedenis in en rond het Parnassiapark,
samengesteld door John Scheepe. De hele dag wordt vrolijk
omlijst met muziek van Bert van Baar.
Dit alles wordt compleet met
de excursies die begeleid
worden door: Piet Winder en
Ton Schellevis voor de heemtuin, Hans Nieuwenhuijsen
voor de bijen en Gerda van
der Waal en Saskia Möller van
de scholenwerkgroep die een
bomenspeurtocht aanbieden.
Bij de poel is Ruud Maarschall
te vinden met schepnetten
en accubakken. De bezoekers,
waaronder veel kinderen, kunnen met de hulp van zoekkaarten vinden wat en welke waterdiertjes zij hebben gevangen.
De waterspin is echt een topper en trekt vele bezoekers.
Om 13.00 uur is de officiële
viering: de achterkleindochter
van de mevrouw van Reenen
(oprichtster van het park),
mevrouw Walti Wiebinga van
Reenen, en Johan Eilering
(voorzitter van het IVN-NKL)
planten in de heemtuin een
wintereik.
Een van de bezoekers zet het
volkslied van Bergen aan Zee
in en we zingen met elkaar de
8 coupletten! Er klinkt applaus.
Wanneer iedereen weer naar
de markt en het feestgedruis rondom het rondeel terugkeert
is er de heer A. Jansen, lid van het IVN, die een mooi bedrag
schenkt voor het realiseren van een gedenkplaat bij de wintereik:
weer klinkt er applaus.
De middag is gevuld met korren en jutten. Johan Eilering en
Jan Tulp vertrekken met een aantal bezoekers richting strand.
De drukte neemt af. Boven zee pakken de voorspelde donkere
wolken zich samen. We besluiten om te gaan opruimen. Het
is 17.00 uur als we afsluiten; we toasten met een koel glas
witte wijn op de volgende 100 jaar van deze unieke plek.
Een plek die is opgezet om mensen zich meer bewust te laten
zijn van de natuur; die tot op de dag van vandaag nog steeds
aan deze verwachting voldoet!
❧❧ Albertien Frans
Blad nummer 37 — September 2014
Enkele citaten uit het gastenboek
‘Parnassia 100 jaar‘ 29 juni 2014
“ Ik ben trots op onze
natuurlijke heemtuin: geen
geschoffel of gewied.”
“Ga zo door, dit is heel belangrijk voor Bergen aan Zee.”
“ Gefeliciteerd 100 jarige dame!
Wat is het heerlijk om hier
vrijwilligster te zijn! “
“Het deel van de 100 jaar die
ik heb meegemaakt was fantastisch, leerzaam en boeiend.
Perfect IVN! “
“Heel erg veel dank voor alle
zorg en liefde voor dit prachtige
museum en haar omgeving.”
“Blij dat ik hier kon zijn. Veel succes
voor de toekomst.”
“ Lieve mensen, zeer vereerd dat
ik op deze historische dag wat
muziek kon maken.
Leve het IVN!”
“Mooie, mooie dag hoor!
En ontroerende ceremonie
rondom de wintereik, prachtig!”
Nachtzwaluwen
Een van de laatste junidagen leek de juiste dag om op verkenning te gaan in het Bergense duingebied. Onder leiding
van Dook Vlugt was een flinke groep deelnemers rond tien
uur ’s avonds op de fiets gestapt, vanaf Duinvermaak, via de
Blijdensteinweg en al snel bereikten ze een open terrein, dat
mij uitnemend geschikt leek: het landschap ademde dezelfde
sfeer als het opengekapte terrein dat ik jaren geleden in de
buurt van Bergen op Zoom betrad en waar ik de nachtzwaluw
prachtig gezien en gehoord had.
Dook had ons vooraf ingelicht. We zouden drie locaties bezoeken, waarvan de eerste, het Grensvlak, de meest kansrijke
was. En toen wij daar aankwamen, herhaalde hij nog eens,
waar de nachtzwaluw het eerst voor de dag zou kunnen komen
en welke vliegbewegingen hij zou kunnen maken. Dook was
goed voorbereid! Toch moesten we zeker vijftien minuten
geduld hebben. En dus dwaalden je (mijn) gedachten af
naar een sportief gebeuren dat deze avond van start ging in
Zuid-Amerika. Een havik vloog laag over ons heen, en ook de
houtsnip, die Dook ons beloofd had, vloog onverhoeds bij
ons weg.
Plotseling meldde de nachtzwaluw zich vanuit de dennen die
noordwestelijk van ons nog veel daglicht doorlieten. Van vrij
dichtbij kwam het eentonige gesnor op ons af en even later
scheerde de vogel door het bosperceel. Hij bleef langdurig
in beeld, al was het moeilijk om hem in de bomen terug te
vinden. Tenslotte stak hij duidelijk zichtbaar over naar een
stuk gemengd bos meer noordoostelijk van ons.
We fietsten nu een flink eind verder en passeerden via de Van
Steinweg de Mariavlakte. Iedereen was onder de indruk van
het verstilde landschap, waar nevelflarden de zwarte dennen
vergrijsden. We hoorden weer een nachtzwaluw. We letten
nu meer op de kleine variaties in de monotone zang. Lichte
hoogteverschillen. Het liep al tegen elven, toen we bij de derde
locatie arriveerden, ogenschijnlijk in gesloten bosgebied, op
een viersprong. Linksaf moest het Waterbosvlak liggen. We
hebben er even geluisterd en heel zwak meldde zich nog een
verre nachtzwaluw. Maar iedereen was zeer voldaan en vol
lof over het gidswerk van Dook. Een prima resultaat van deze
KNNV-activiteit.
❧❧ Jaap Olbers
“Van harte gefeliciteerd met deze 100 jaar, voor allen die hier aan
mee hebben gewerkt!”
“Wat een mooie plek en wat een beweging! Erg goed om zo’n mooie
natuurplek hier te hebben. Gefeliciteerd met het 100 jarig bestaan!
Veel geluk nog.“
“Fantastisch dat het IVN deze mooie dag heeft georganiseerd, alleen
maar blije gezichten. Een prachtige heemtuin, mooi gebouw en vele
enthousiaste vrijwilligers. Wat fijn dat iedereen van dit prachtige
park mag mee genieten.“
17
Blad nummer 37 — September 2014
Het ontstaan van Bergen aan Zee
Uit het geïllustreerde maandschrift ‘Op de Hoogte’
uit juli 1917
Op een kaart van Blaeu van 1655 staan in Bergen aan Zee 6
huizen.
Na de eerste slag bij Bergen op 10 sept. 1799 vluchtten vele Russen in de duinen.
De tweede slag bij Bergen had plaats op 2 october 1799.
De Engelsen kwamen te paard en te voet langs het strand, de
Franschen kwamen langs de Schulpweg. Oorlogsschepen lagen
voor de kust.
Velen vonden de dood in de duinen. Een groot aantal Russen
werden begraven in het zg. Russengat.
De eigenaar van de Bergense duinen J. van Reenen was reeds
lang van plan de uitgestrekte vlakten nabij de zeeduinen in cultuur te brengen.
Ten behoeve van deze duinontginning besloot hij een weg aan
te leggen van den ‘Franschman‘ dwars door de duinen.
Onder de bomen aan den straatweg voor ‘den Franschman‘
werd een steenfabriekje in werking gebracht waar zandstenen
werden geproduceerd.
Uit deze voorgenomen ontginning is de badplaats Bergen aan
Zee ontstaan.
Er werd met de zelfgemaakte stenen het cafe Prins Maurits
gebouwd. De erker bestemde de heer van Reenen voor die van
een eigen zomerhuisje. Dat tenslotte uitdijde tot de villa ‘Ulysses‘. Zo ontstonden in het jaar 1906 de eerste gebouwen in Bergen
aan Zee.
In 1909 werd het restaurant ‘Nassau-Bergen‘ gebouwd.
Bergen begon zich te ontwikkelen. Verscheidene gebouwen
verrezen. Op 25 juni 1909 werd de trambaan Bergen-Bergen aan
Zee feestelijk geopend, en in datzelfde jaar werden 2 ❧
tennisbanen aangelegd.
In 1911 werd begonnen met de aanleg van het Parnassiapark die
zijn naam ontleent aan de parnassia.
In 1913 kwam het 2e gedeelte van badhotel ‘Nassau-Bergen‘
gereed onder architectuur van Berlage en van Epen.
In 1914 werd het duinmuseum gebouwd in het Parnassiapark.
Uit andere geschriften:
In 1907 werd in Bergen aan Zee door tuinarchitect L.A. Springer het Parnassiapark
ontworpen. Zijn ontwerp werd echter niet
uitgevoerd. In 1911 kwam een park tot stand,
mogelijk mede naar ideeën van mevrouw
M.A.D. van Reenen-Völter, grondlegster van
Bergen aan Zee.
18
Jac. Thijsse (1865-1945) komt op bezoek in het nog piepjonge
Bergen aan Zee als adviseur van mevrouw Van Reenen en hij
bemoeit zich met de plantengroei in het Parnassiapark.
In De Levende Natuur van 1912, stond in het artikel
‘Een plantentuin voor de duinflora’:
“Het is daarom met bijzonder veel genoegen, dat ik thans onze
lezers kan mededeelen, dat de eigenaars van de Berger Duinen
besloten hebben, een groote, lage duinpan, in de nabijheid van de
zee, geheel in te richten als botanische tuin voor de duinflora. Het is
de beroemde Parnassia-pan bij of liever in de élite-badplaats Bergen
aan Zee. Dit epitheton élite beteekent niet, dat alles in Bergen aan
Zee duur en onbereikbaar is, maar wel dat men tracht daar alle
misstanden te vermijden, die in andere badplaatsen min of meer
gevoelige menschen zoo dikwijls hinderen. Zoo zou, bij een ‘gewone’
opvatting de Parnassia-pan zeer zeker verwerkt zijn tot een villapark, maar nu komen de villa’s om de pan heen en die heele vlakte
wordt een plantentuin voor de duinflora.”
In 1914 werd op het terrein van het Parnassiapark een botanische tuin en een Duinmuseum gerealiseerd.
Hier werd onder andere gekweekt voor het behoud van de
wilde duinflora, maar ook voor uitgifte van zaden, stekken
en jonge planten om elders toe te passen. Thijsse berichtte al
over deze functie in zijn artikelen: “…kunnen wij aan ieder, die er
om vraagt de mooiste en zeldzaamste duinplanten verschaffen….”
Thijsse leefde voort in de badplaats in de vorm van een
idyllisch paadje aan de zuidzijde van het Parnassiapark. Het
werd overwoekerd en raakte in de vergetelheid (Buizer &
Zeiler, 2003). Zowel het Parnassiapark als de botanische tuin
bestaan nog. Na decennia van onzorgvuldig en onachtzaam
beheer worden stap voor stap elementen gerestaureerd of
gerenoveerd. De gemeentelijke projectgroep ‘Restauratie
Parnassiapark’ heeft daarvoor aan het einde van 2007 een
ambitieus plan gepresenteerd. Inmiddels is de herinrichting
gerealiseerd van de destijds totaal overwoekerde botanische–
of heemtuin. Het werkt werd verzet door de heemtuinwerkgroep van het IVN.
Op zaterdag 3 juni, in het jubileumjaar 2006, werd deze op
feestelijke wijze heropend door Lizzy (Elisabeth) van Lawick
van Pabst – van Reenen, achterkleindochter van de stichteres.
Met de ingrepen die in de heemtuin zijn gedaan zou terugkeer – op termijn – van enkele orchideeënsoorten mogelijk
moeten zijn. Een grote wens zou de hervestiging zijn van de
Parnassia…
Geschiedenis
In 1953 werd het park door de gemeente Bergen aangekocht
en deels heringericht. Hoewel er in de loop der jaren wel af
en toe herstelingrepen zijn uitgevoerd, is de kwaliteit van het
park eigenlijk vanaf het begin steeds minder geworden. De
paden werden grotendeels geasfalteerd. Verschillende elementen zoals een volière, een dierenparkje en het voormalige
Duinmuseum zijn nog terug te vinden. Maar de beplanting is
verruigd en minder soortenrijk geworden.
Blad nummer 37 — September 2014
Sinds 1977 gebruikt de afdeling Noord-Kennemerland van het
IVN, Vereniging voor natuur- en milieueducatie, het Duinmuseum. Het gebouw, omgedoopt tot ‘Veldstudiecentrum
Parnassia’, wordt volop gebruikt voor natuurtentoonstellingen
en vele andere natuur- en milieu-educatieve activiteiten.
Een groep, bestaande uit IVN-leden, vertegenwoordigers van
de gemeente en geïnteresseerden in tuinhistorie, heeft in
2004 het initiatief genomen om de overwoekerde heemtuin
te herstellen.
Teksten bijeengebracht door Johan Eilering
AGENDA KNNV
Inlichtingen bij de voorzitter van LEZEX:
Rob Monsees
072-5894713
Locatie lezingen: Altijd op woensdagen, 20.00 uur,
Wijkcentrum Overdie, Ruusbroechof 97, 1813 BG Alkmaar 072-5402499.
Excursies van de werkgroepen worden ook vermeld in Bladluis
en op de website
Wanneer u de nieuwsbrief niet ontvangt is uw mailadres
niet of onjuist bekend bij de leden-administratie
Sponsorfietstocht
Rabobank
Zaterdag 14 juni verzamelden tien leden van de KNNV
Afd. Regio Alkmaar zich, samen met honderden leden
van andere clubs en verenigingen, voor de Rabobank op de
Robonsbosweg in Alkmaar.
Daar kreeg ieder een rugzakje waarin zich onder andere
de route en water bevonden, uitgereikt.
Na één blik op de kaart had Coen de Rijk de route al in
zijn hoofd en samen met Bert Brussel loodste hij onze
groep soepeltjes door alle drukte heen. Wanneer de
groep amechtig een stukje achterbleef, wilden ze best
wel even op ons wachten.
Het was prima fietsweer, lekker fris en weinig wind. En
dat je samen € 300,00 voor de vereniging bij elkaar fietst,
geeft een goed gevoel. Die opgewektheid merk je ook bij
het hele lange lint van andere fietsers.
De route ging van Alkmaar, via Bergen naar Heerhugowaard en via Oterleek weer terug.
Ruim voor sluitingstijd waren we weer binnen.
Dit gebeuren is zeker voor herhaling vatbaar. Hartelijk
dank aan ieder die heeft mee gedaan en wat betreft de
Rabobank: dank voor de organisatie.
❧❧ Tineke Broersen,
penningmeester KNNV Afd. Regio Alkmaar
KNNV verwelkomt het volgende nieuwe lid:
Claartje Ribbius
Dat je je maar snel thuis mag voelen bij
onze vereniging.
❧❧ Ruud Maarschall
Lezingen
najaar 2014
24 september
De paddenstoelen van Leo Knol.
Leo Knol is een mycoloog die bekendheid geniet vanwege
de prachtige fotoseries die hij over het schimmelrijk heeft gemaakt. Vanavond vertoont hij zijn nieuwste keuze aan fraaie
beelden van de Nederlandse paddenstoelen.
Leo geeft een inleiding over hoe paddenstoelen zijn in te delen naar bouw en naar
functie.
Verder geeft hij voorbeelden van goede
paddenstoelengebieden in Nederland.
Veel foto’s zijn gemaakt op de Veluwe of
in Flevoland en in de loop van de avond
komen soorten van alle vier de seizoenen
in beeld.
Jan v.d. Geld: Wintergrutto’s in Spanje en
Portugal
In februari zijn onze grutto’s alweer vanuit
Afrika op weg naar het broedgebied in
Nederland. Om tussentijds aan te sterken tanken ze even bij
in de rijstvelden van Portugal en Zuid-Spanje. Nederlandse
vogelonderzoekers komen daar samen om kleurringen af te
lezen en tellingen uit te voeren. Tegelijkertijd genieten ze van
de aanwezige natuur en de vogels in de extensieve landbouwgebieden. In de rijstvelden zijn vele zilverreigers, zwarte
19
Blad nummer 37 — September 2014
ibissen en grijze wouwen te zien. Kraanvogels en blauwe
eksters bevolken de dehesa’s. In de droge steppen vinden
ontmoetingen plaats met grote en kleine trappen, roodpootpatrijzen, steenuilen en hoppen.
Ook de diverse landschappen en hun verdere vogelsamenstelling worden deze avond in beeld gebracht. De hoofdmoot
blijft echter het gedrag van de grutto’s die we verder volgen
naar het voorjaar in ons eigen land.
teruggeplaatst. Er worden geen paddenstoelen verzameld voor
consumptie. Er wordt van uit gegaan dat deelnemers zich conformeren
aan het plukstandpunt van de Nederlandse Mycologische Vereniging
(www.mycologen.nl).
II. In principe zijn de excursies, in overleg met de excursieleider, voor iedereen toegankelijk. Deelname geschiedt volledig op eigen risico.
III. Van de excursieleider(s) wordt verwacht dat hij/zij zelf voor de benodigde
vergunningen zorgen. De excursiedeelnemers geven de namen en
bijzonderheden van de eventueel voor nader onderzoek meegenomen
paddenstoelen door aan de coördinator. Hiervan wordt een soortenlijst
samengesteld en doorgestuurd naar de excursie deelnemers en naar
de KNNV-Alkmaar. De coördinator stuurt aan het eind van het jaar alle
waarnemingen op naar de provinciaal coördinator van de NMV.
Excursieprogramma nr. 9, Herfst 2014
Zaterdag 13 september
26 November
Herman de Zwart: Speleologie; een tocht in de grotten.
Herman de Zwart is een ervaren speleoloog en onderzoeker.
In een avondvullende lezing met veel plaatjes gaat hij in op
het ontstaan van grotten door geologische processen en
bacteriën en op de meer dan 200 verschillende mineralen die
er in grotten te vinden zijn. Ook besteedt hij aandacht aan de
vorming van stalagmieten en stalactieten en aan verschillende
vormen van dierlijk leven in grotten. Blinde vissen, kleurloze
insecten, vele soorten bacteriën en vroegere bewoners als
holenberen, grothyena’s en prehistorische mensen komen
aan bod. De technieken en materialen die gebruikt worden
bij het ontdekken, verkennen en onderzoeken van grotten
komen ook aan de orde. Speleologie: een fascinerende
wetenschap en sport!
18 december
‘Door leden voor leden‘
Vanaf 20.00 uur in de kantine van volkstuinvereniging:
De Rekere
Paddenstoelenwerkgroep
‘De Noordkop’
Alle excursies vertrekken in principe om 10.30 uur, tenzij anders is vermeld,
en eindigen om ongeveer 16.00 uur, afhankelijk van het enthousiasme en de
hoeveelheid paddenstoelen. Als bij excursies OPBELEXCURSIE! staat, wil dat
zeggen dat deelnemers de excursieleider de avond voor de excursiedatum
tussen 18.00 u. en 20.00 u. moeten bellen om zich aan te melden i.v.m.
vervoer. Onder slechte omstandigheden kan de excursieleider besluiten
om de excursie niet te laten plaatsvinden of naar een ander gebied te
verplaatsen.
I. Van de deelnemers aan excursies van de Paddenstoelen-werkgroep
wordt verwacht dat zij zich aan de aanwijzingen van de excursieleider(s)
houden. Het verzamelen van paddenstoelen voor nadere studie dient
zo bescheiden mogelijk te gebeuren; eventueel losse en niet verder
benodigde exemplaren worden liefst onopvallend in het terrein
20
Excursie naar ’t Oude Hof te Bergen (NH). Het is alweer
september en dan wordt het hoog tijd voor een excursie naar
’t Oude Hof. Vorig jaar troffen we hier nog zwartsnedehertenzwam, hoornsteeltaailing, kostgangerboleet, groot matkopje
enz. Vertrek 10:30 uur Verzamelen op de parkeerplaats op
de hoek Meerweg/Sluislaan met de coördinaten 108,3/519.9
Excursieleider: Martijn Oud.
Zaterdag 27 september
Dit jaar wordt de jaarlijkse excursie van het Paddenstoelenmeetnet samen met PWG de Noordkop gehouden.
Vertrek om 10.30 uur vanaf het parkeerterrein bij bezoekers
centrum ‘De Schoorlse duinen‘,Oorsprongweg 1, 1871 HA
Schoorl. In de onmiddellijke omgeving prachtige locaties
voor bijzondere paddenstoelen. We vragen mensen die per
trein komen, de bus naar Schoorl te nemen en uit te stappen
bij halte Bovenweg. Het is hiervandaan 8 minuten lopen
naar het bezoekerscentrum. Eventueel kunnen we mensen
bij de bushalte opvangen. Opbelexcursie i.v.m.vervoer:
06-29299052.
Zaterdag 4 oktober
Excursie naar het Robbenoordbos.
Verzamelen om 10:30 uur aan de noordkant van station
Alkmaar centraal of om circa 11:00 uur aan het eind van de
Sluitgatweg bij de Radio-TV zendmast (deze is vanaf de A7 te
zien). Opbelexcursie i.v.m. vervoer: 06-29299052.
Zaterdag 18 oktober
Excursie naar Nijenrode te Breukelen.
Op initiatief van Friedjof van den Bergh bezoeken we dit
rijkste kroonjuweel van Nederland met paddenstoelen als
stekelkopamaniet, goudporieboleet, prachtamaniet enz.
Aanrader voor iedereen die gek is op spectaculaire paddenstoelen. Vanaf NS station Breukelen gaat er een bus (lijn 120)
naar halte kasteel Nijenrode. Komend met de auto kan geparkeerd worden bij het koetshuis van het kasteel. Vertrektijd
bij het kasteel om 10.30 uur. Leiding Gert Immerzeel.
Let op: Opbelexcursie i.v.m. meerijden: 06- 29299052.
Zaterdag 25 oktober
Excursie naar Texel. De dijken benoorden Oudeschild zijn
beroemd vanwege de enorme aantallen Wasplaten. Tevens
naar Hoornderweg en het poldertje ‘Ceres‘.
Blad nummer 37 — September 2014
Vertrek 9:30 uur vanaf de noordkant van station Alkmaar
centraal. We pakken de pont van 10:30 uur. Tarief retour 36,50
euro voor een voertuig langer dan 2,50 meter). Verzamelen
om 11:00 op de parkeerplaats kruizing Dijkmanshuizen/IJsdijk
ten noorden van Oudeschild. Opbelexcursie voor vervoer:
06-29299052.
Zaterdag 8 november
Excursie naar het Kennemerstrand. KNNV/NMV excursie.
Een enigszins dynamisch duingebied,waar telkens nieuwe
Nederlandse soorten opduiken. Verzamelen om 10:30 uur bij
het roestige monument aan het IJmuiderslag met coördinaten
99.5/497.7 .Hier mag in deze tijd van het jaar vrij worden
geparkeerd. Met het openbaar vervoer is het iets moeilijker;
vanaf Amsterdam Sloterdijk gaat er een bus lijn 82 naar halte
Plein 1945 in IJmuiden; vandaar overstappen op lijn 4 met
eindbestemming IJmuiderstrand. Onder leiding van Martijn
Oud. Opbelexcursie voor vervoer: 06-29299052.
zij belangstelling hadden, uitgenodigd voor een kennismaking- en overlegbijeenkomst in Parnassia in Bergen aan Zee.
Dat leidde ertoe dat er een begin werd gemaakt met een
‘dinsdaggroep‘.
Op dinsdag 2 september om 13.30 uur vindt/vond de eerste
excursie plaats. Waarheen? Dat is nu, juli 2014, nog niet bekend.
De coördinatie is op dit moment – tijdelijk - in handen van
Jannie Nijman. KNNV-ers en IVN-ers die mee willen doen worden van harte uitgenodigd contact op te nemen met Jannie.
En: iedereen die een excursie wil leiden voor een keertje
natuurlijk ook!
De excursies zijn op dinsdagmiddag van 13.30 uur tot ongeveer
16.00 uur.
Jannie Nijman is te bereiken via mail: [email protected]
Altijd een prachtige excursie:
Wijk aan Zee, derde week van juni. Foto: Jaap Kuip.
Zaterdag 15 november
Oude kleidijken Harger- en Pettemerpolder op zoek naar
o.a. wasplaten. Vetrek om 11:00 uur vanaf restaurant de
Bokkensprong of om 10:30 vanaf de noordkant van station
Alkmaar centraal. O.l.v. Martijn Oud. Opbelexcursie vervoer:
06-29299052.
❧❧ Martijn Oud (Nederlandse Mycologische Vereniging)
VWG Alkmaar
Excursienieuws
Alle excursies vinden plaats op een zaterdag en duren een
hele dag en vertrekken vanaf de parkeerplaats achter station
Alkmaar, tenzij anders vermeld.
Zie ook internet: www.vwg-alkmaar.nl.
Volgende data
20 september Texel,
11 oktober Maasvlakte 2,
22 november Friese Waddenkust,
13 december Flevopolders.
Het wordt op prijs gesteld als u zich uiterlijk drie dagen voor
aanvang van de excursie aanmeldt, zodat tijdig de beschikbaarheid in de auto’s kan worden geregeld, zie onder.
Er wordt voor de auto’s gerekend met een tarief van 20 cent
per kilometer. We raden de bestuurders aan in het bezit te
zijn van een inzittendenverzekering.
Erwin van Saane, [email protected] of (072) 564 43 25 of
(0623) 70 84 61.
DINSDAGGROEP
In het afgelopen voorjaar bleek er zo’n grote opkomst bij de
excursies op een doordeweekse dag dat de woensdaggroep
te vol werd. Op 14 juli jl. zijn degenen van wie we wisten dat
Excursie programma september / oktober 2014
Dinsdag groep
De dinsdaggroep start in principe om 13.30 uur,
Sommige excursies kosten geld; in dat geval wordt het
bedrag vermeld. Het is aan te raden een duinkaart van het
PWN-gebied aan te schaffen/mee te nemen. Autobezitters
die mensen mee willen nemen graag even melden via de
mail.
Contact Jannie Nijman tel. 072–5615605, e-mailadres
[email protected]
2 september: Start Gasterij Nieuwe Wester, voorheen Anno
Nu, Oude Schulpweg 38, 1935 EN Egmond. Wandeling naar
Regge Sandersvlak, bramen plukken en hopelijk zien we
tapuiten op trek. Onder leiding van Jannie Nijman.
9 september: Start Hortus Alkmaar, Berenkoog 37, 1822 BH
Alkmaar. Daar krijgen we een rondleiding. Entree en rondleiding € 5,-. Onder leiding van Leo Bruinenberg.
16 september: Start parkeerterrein bij het Woud, tegenover
Gasterij het Woud, Herenweg 95, 1861 PD Bergen. Wandeling
naar de Verbrande Pan. Onder leiding van Jan Verkaik.
23 september: Petten, parkeren – door het centrum aan het
eind linksaf bij de KNRM. Kijken naar de strandsuppletie,
welke verstoring vinden we daardoor in strandmateriaal en
ter afsluiting de Putten. Onder leiding van Jannie Nijman.
30 september: De Rijp, Vanaf de N244 Alkmaar afslag De Rijp
richting centrum. Ca. 50 m voor het einde van de weg liggen
rechts het busstation en een parkeerplaats. Polderwandeling
en het dorp met wetenswaardigheden. O.l.v. Jannie Nijman.
7 oktober: Start parkeerplaats Duinvermaak, Breelaan 132,
1861 GH Bergen. Excursie naaldbomen onder leiding van
Jan Boersma. 5 à 6 km.
21
Blad nummer 37 — September 2014
14 oktober: Start parkeerplaats Duinvermaak, Breelaan 132,
1861 GH Bergen. Excursie grens SBB en PWN onder leiding
van Evert Maarschall.
21 oktober: Start parkeerplaats bij Tuincentrum Meijer,
Westerweg 53, 1851 AB Heiloo. Paddenstoelenexcursie onder
leiding van Simon Kuitwaard.
28 oktober: Duinvermaak, Breelaan 132, 1861 GH Bergen,
mossenexcursie onder leiding van Joke Gutter.
KNNV Werkgroepen
Planten
Mossen
IJsvogel
IVN Werkgroepen
contactpersonen
Redactie Blad
Ingrid Siegenbeek
van Heukelom
072-5814440
Ton Schellevis
0226-452110
Hr. Melchior
072-5729282
Heemtuin Parnassia
Commisie Beheer Natuur Centrum Parnassia
Coordinator
PR + website
Strandwerk
De Uilenvanger
Vogelwerkgroep Heerhugowaard
Ton Schellevis
0226-452110
Johan Eilering
072-5069873
Frits Dijkhof
072-5896050
Yvonne Stokman
072-5744727
Mussenwerk
Thea Scheepe
06-36201344
Natuurkoffer voor
ouderen
Thea Scheepe
06-36201344
De Waarderhout
Woensdag
Hybi
Insecten
Strand
Paddenstoelen
Zoogdieren
coördinatoren
Pieter Korstanje
072-5622278
[email protected]
Pieter Korstanje
072-5622278
[email protected]
Rutger Polder
072-5119939
[email protected]
Marian van der Laan
072-5095345
[email protected]
Jaap Cost Budde
072-5625499
[email protected]
Hans Nieuwenhuijsen
072-5113975
[email protected]
Henk Witte
072-5895170
[email protected]
Martijn Oud
06-29299052
[email protected]
Bert Brussel
06 18674636
KNNVzoogdierenwerkgroep
[email protected]
Bert van ‘t Hull
072-5710811
Wandelingen de Bleek
Cocky van Engen
072-5334948
Wandelingen Egmonderhout John Scheepe
06-45744777
Wandelingen Heiloo
Paul ten Have
072-5325110
Wandelingen in Egmond
Hanneke Dam
(uitgezonderd de Bleek)
072-5337601
programma september-december 2014
Wandelingen Rekerhout
Strand Tweede Maasvlakte, 12.00 – 15.00 uur.
Vertrek Alkmaar 10.30 uur.
Wandelingen Hortus
Alkmaar
Nascholing Natuurgidsen
Veldwerk voor basisscholen
Insectenmuur
22
Gerard Bijman
072-5613318
Truus Ettema
072-5642502
Johan Eilering
072-5069873
Joop Ettema
072-5642502
Annemarie van ´t
Hoenderdal
072-5621870
Floor van Splunder
072-5899713
Marinus Rintel
Ton Schellevis
Strandwerkgroep KNNV
Verzamelen bij station Alkmaar-Noord (parkeerterrein bij
huisartsenpost) tenzij anders vermeld. Aanmelden bij Henk
Witte: [email protected]
Zondag 14 september
Zondag 5 oktober
Petten, 9.30 - 11.30 uur. Verzamelen bij de strandopgang op de
overgang van dijk naar duinen (met auto via Korfwaterweg).
Aanmelden niet nodig.
Zaterdag 15 november
Zandmotor/Hoek van Holland, strandopgang Monster Molenweg, 13.00 – 16.00 uur.
Vertrek Alkmaar 11.45 uur.
Zaterdag 13 december
IJmuiden, strand Zuidpier, 14.00 – 16.00 uur.
Vertrek Alkmaar 13.15 uur.
Blad nummer
— Juni 2014
Blad nummer
37 — 36
September
KNNV-IVN woensdaggroep
Programma voor september t/m december 2014
Dit programma staat ook in de BLADLUIS. De excursies beginnen om
13.30 uur tenzij anders vermeld. Informatie: Marian van der Laan
072-5095345, tel. tijdens excursies 06 42 58 69 95, mail:
[email protected]. Zie a.u.b de website www.knnv.nl/
alkmaar/woensdaggroep voor de meest actuele informatie:
September 2014
03/09 Zuidschermer, bezoek aan wilgenkwekerij en
mandenmakerij ‘De Mythe‘. Adres: Laanweg 16, 1847 LM
Zuidschermer. Hier worden diverse soorten wilgen gekweekt en tot verschillende soorten manden verwerkt.
10/09 Den Oever, Wieringen. Excursie o.l.v. Auke
Burrie. Om 11.00 uur in de haven, hoog water om 10.40
uur. Verzamelen bij Restaurant Basalt, Haventerrein 6, 1779
GS, Den Oever.
17/09 Schoorl, de franjemos-excursie onder leiding van
Michel Rühland. Parkeren bij Buitencentrum Schoorlse
Duinen, (voorheen Het Zandspoor) adres: Oorsprongweg 1,
1871 HA in Schoorl. (N.B.: betaald parkeren daar.)
24/09 Petten, strandexcursie o.l.v. Trudy Kühne, Verzamelen daar waar de Hondsbossche Zeewering ophoudt
en het strand begint, vóór Strandpaviljoen Zee & Zo, Petten
aan Zee.
Oktober 2014
01/10 Castricum, excursie o.l.v. Michel Rühland vanaf de
Zanderij. Achter station Castricum de Geversweg op het
duin in, tot de parkeerplaats aan de binnenduinrand.
08/10 Bergen, Het Oude Hof. Excursie o.l.v. Simon
Kuitwaard. Parkeren: hoek Komlaan-Eeuwige Laan of op
terrein van het Oude Hof, adres: Eeuwige Laan 1, 1861 CL
Bergen.
15/10 Heerhugowaard, bezoek aan het Poldermuseum.
Adres: Huijgendijk 17, 1703 RG Heerhugowaard. Na afloop
van het museumbezoek gaan we nog even o.l.v. Auke
Burrie een stukje natuur in Heerhugowaard bekijken.
Zie ook: www.poldermuseumheerhugowaard.nl
22/10 Groet, excursie naar het enige jaren geleden
verbrande gedeelte van de duinen, o.l.v. Piet Winder.
Parkeren bij het Witte Kerkje, Kerkbrink 1, 1873 HH, Groet.
29/10 Overveen, landgoed Koningshof, Duinlustweg
36, 2051 AB, Overveen. Om 11.00 uur start de excursie o.l.v.
Michel Rühland. Parkeerplaats ligt op het landgoed, aan
de oprijlaan achter het witte toegangshek aan de Duinlustweg, Koningshof ligt iets ten zuiden van Kraantje Lek.
November 2014
05/11 Groet. Paddenstoelenexcursie o.l.v. Martijn Oud,
op zoek naar wasplaten. Parkeren bij de Bokkesprong,
Heerenweg 337, 1873 GC aldaar.
12/11 Bergen, excursie vanaf het parkeerterrein aan de
Uilenvangersweg.
19/11 Velsen-Noord, excursie rond de Noordpier o.l.v.
Michel Rühland. Om 11.00 uur al. Navigatieadres:
Reyndersweg 2, 1951 LA Velsen Noord, te bereiken via
Wijk aan Zee.
26/11 Egmond-Binnen, parkeren bij duiningang ‘Diederik‘,
excursie o.l.v. Michel Rühland.
December 2014
03/12 Bergen aan Zee, Parnassia. Lezing door Cor Thomas
over Hortus Alkmaar. Parnassia open om 13.00 uur, aanvang lezing om 13.30 uur. Adres Parnassia: Parkweg 2, 1865
AJ Bergen aan Zee. Lezing gaat vooraf aan een bezoek
aan de Hortus Alkmaar, gepland voor 2015.
10/12 Schoorl, naaldbomenwandeling o.l.v. Piet Winder.
Een korte dag, dus om 11.00 uur bij het parkeerterrein
aan de Duinweg vlak bij manege Poelenburg. Adres
Poelenburg: Duinweg 129, 1871 AH Schoorl. Parkeerterrein ligt, komend vanuit Bergen, iets vóór de manege,
rechts van de weg.
17/12 Castricum, excursie o.l.v Michel Rühland vanaf de
Hoep, Johannisweg 2, 1901 NX aldaar.
Maandelijkse IVN-wandelexcursies en overige activiteiten
Aanmelden is alleen nodig indien er een *
(sterretje) bij staat. Info en aanmelden: zie info
telefoonnummer of via [email protected]
Elke eerste zondag van de maand
✤✤ Wandeling Egmond aan Zee (van april t/m september);
start bij het zwembad om 10.00 uur. Info: Hanneke
Dam, 072-5337601, PWN-duinkaart nodig.
✤✤ Wandeling Egmond aan de Hoef (oktober t/m maart); start bij Nachtegalenlaantje/Jachthuis om 11.00 uur. Info: Hanneke Dam,072-5337601. PWN-duinkaart nodig.
Elke tweede zondag van de maand
✤✤ Wandeling Alkmaar door de Egmonderhout
(de Hoef), start bij ingang Honkpad. Info: John Scheepe
06-45744777.
Elke derde zondag van de maand
✤✤ Wandeling Heilooër bos, start vanaf de Kattenberg
aan de Kennemerstraatweg om 10.00 uur.
Info: Immelien Kramer 072-5325110.
✤✤ Kornet/juttocht Bergen aan Zee (zomer: kornet trekken;
winter: juttocht); start bij IVN-natuur centrum Parnassia
om 10.00 uur. Info: Johan Eilering 072-5091972.
Elke vierde zondag van de maand
✤✤ Wandeling Alkmaar door de Rekerhout, start bij de
kinderboerderij, Krielenzand 5, in de Rekerhout om
10.00 uur. Info: Gerard Bijman 072-5613318.
Laatste woensdag van de maand
✤✤ Avondwandeling Egmond Binnen, De Westert en De
Bleek*, van april t/m augustus, van 19.00 - 21.00 uur.
Info en aanmelden: 072-5334948.
23
Vormgeving en produktie
Keat Kho
Hans Egberts
Printwerk
Aranea Zaandam
Bestuur KNNV:
Ruud Maarschall (voorzitter), 06-53456344; [email protected]
Marian van der Laan (secretaris), 072-5095345; [email protected]
Tineke Broersen (penningmeester), 072-5155835; [email protected]
Hans Nieuwenhuijsen (veldbiologisch secretaris), 072-5113975; [email protected]
Bert Brussel (PR), 06-18674636; [email protected]
Ledenadministratie: Marjolein Boersma 072-5894030 Eikenlaan 21, 1861 GV, Bergen;
[email protected]
Beheer KNNV-materiaal: Jannie Nijman, 072-5615605; [email protected]
Website KNNV: www.knnv.nl/alkmaar
Contributie: € 30,- (leden); € 11,50 (huisgenoten); €16,50 (jeugdleden)
Bankrekening: NL55 INGB 0000 5194 35 t.n.v. KNNV afd. Regio Alkmaar.
Oprichtingsdatum: 19 april 1918; KvK: 37125280
IVN afd. Noord-Kennemerland is een vereniging
van vrijwilligers die zich bezighoudt met natuuren milieu-educatie.
Door middel van excursies, exposities, themadagen,
veldwerk, lezingen en cursussen dragen de IVN-ers
op een zeer actieve wijze bij aan de IVN-doelstelling: streven naar een duurzame samenleving door
zo veel mogelijk mensen te betrekken bij natuur,
milieu en landschap. De afdeling leidt haar eigen
gidsen op.
Bestuur IVN:
Johan Eilering (voorzitter), 072-5069873; [email protected]
Albertien Frans (secretaris/ledenadmin.), 06-12408438; [email protected]
Carla Haland (penningmeester), 06-21530417; [email protected]
Hanneke Dam (lid), 072-5337601; [email protected]
John Scheepe (lid), 06-45744777; [email protected]
Website IVN: www.ivnnkl.net
Contributie 2013 en 2014: € 20,00 (leden); € 15,00 (donateurs)
Huisgenootleden/donateurs 2013 en 2014 € 5,00 (extra)
Rekening ING: IBAN: NL29INGB 0001 6674 13 t.n.v. IVN afdeling Noord
Kennemerland
Oprichtingsdatum: 17 mei 1968; KvK: 40635172
Blad verschijnt 4 maal per jaar en is een uitgave van
KNNV afdeling Regio Alkmaar en IVN Noord-Kennemerland
Achtste jaargang nummer 37
Redactie
Ingrid Siegenbeek van Heukelom
Marjolein Boersma
Evert Maarschall
Keat Kho
Hans Egberts
Indien onbestelbaar gaarne retour aan:
ISSN 2210-416X
De KNNV afd. Regio Alkmaar is een vereniging met
ruim 200 leden die zich met enthousiasme bezig
houden met de natuur in al haar verschijningsvormen.
Ze richt zich al meer dan 90 jaar op natuuronderzoek,
natuurbeleving en natuurbescherming.
De moederorganisatie KNNV is een landelijke
vereniging met 53 afdelingen.
Eikenlaan 21
1861 GV Bergen
Colofon

Excursie wiskunde UA 6LWI-WWI-EWI

BLAD 35

Op het ARh BeRgen leeR je veel meeR.

Klik hier - dnoDoen

Konvo 39 - KNNV Vereniging voor Veldbiologie

Imago?

Motie - VVD Afdeling Alkmaar

VWO-4

Wordt onder druk alles vloeibaar?