Inktzwam 107

N
K
T
Z
W
A
M
IVN IJssel en Gouwe
Nummer 107
Januari 2014
Colofon
Algemene informatie
De Inktzwam No. 2014 – 1
Het IVN (Instituut Voor Natuureducatie en
duurzaamheid) is een landelijke organisatie
met ongeveer 170 onderafdelingen,waarbij
ruim twintigduizend vrijwilligers zich lokaal
inzetten om jong en oud bij de natuur te
betrekken. Het IVN wil de mensen de
natuur van dichtbij laten beleven – op
school, in een natuurgebied of in hun eigen
buurt.
Contactblad IVN
Afdeling IJssel en Gouwe
No. 2014 – 1
Redactie
Maps van Popering
Dominique vd Lagemaat
Kitty van Wijnbergen
Redactieadres
Elzenhof 30
2411 HR Bodegraven
0172-645234
Emailadres
[email protected]
Ledenadministratie
[email protected]
Website
http://ivn.nl/afdeling/ijssel-engouwe
Twitter
Twitter.com/IVN_IJsselenG
Voor de regio Gouda, Vlist, Reeuwijk en
Bodegraven zetten de vrijwilligers zich
daarvoor in door het organiseren van bv
(stilte-)wandelingen, excursies en lezingen.
Als u ons werk wilt steunen kunt u
donateur worden voor € 9,50 per
kalenderjaar. U ontvangt dan 3x per jaar
ons contactblad “de Inktzwam”.
U kunt ook lid worden voor € 17,50 per
jaar en u ontvangt dan naast de Inktzwam
ook het landelijke blad “Mens en Natuur”.
KvK: 40465366
ANBI - RSINnr: 804440694
Neem voor meer informatie contact op met
de ledenadministratie via:
[email protected]
Kopij vóór
Betalingen/donaties via de Triodos-bank:
Rekeningnummer: NL34 TRIO 0390 1459 39
T.n.v. penningmeester IVN te Gouda
20 mei 2014
2
INHOUDSOPGAVE
Geboren .................................................................................................................. 3
Van de Redactie ..................................................................................................... 4
Van de bestuurstafel ............................................................................................... 5
Oostpolder bij Gouda .............................................................................................. 6
Activiteiten IVN-IJssel en Gouwe ............................................................................ 7
Wist je dat…. ........................................................................................................... 9
Verslag Scharrelkids 13 oktober 2013 .................................................................. 10
Gedichtje ............................................................................................................... 10
Verslag Scharrelkids in de winter.......................................................................... 11
Paddenstoelenexcursie in Meijendel 28-09-2013 ................................................ 12
Mijmeringen 1........................................................................................................ 14
Mijmeringen 2........................................................................................................ 15
KLEINTJE INKTZWAM ........................................................................................ 17
Maart .............................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
Nieuwe schoolgidsencursus van start in Zwijndrecht ........................................... 19
Activiteiten KNNV Gouda ...................................................................................... 21
Geboren
Wij feliciteren onze penningmeester Jasper
Scholten en zijn vrouw Roline met de
geboorte van hun prachtige zoon Flint.
Ton van Rossum en Theo Compagner zijn
al samen met Kitty van Wijnbergen op
kraamvisite geweest bij deze stralende
baby en zijn ouders.
3
Van de Redactie
Een nieuw jaar, een nieuw begin en een nieuw uiterlijk voor onze vertrouwde
Inktzwam. Ook een nieuwe rubriek “Mijmeringen”, die verzorgd gaat worden door
Ton van Rossum. En om 2014 helemaal goed te beginnen, starten we zelfs met
twee Mijmeringen.
In 2014 wordt ook veel aandacht gevraagd voor het thema “Beleef de Natuur”.
Met name door een aantal IVN-afdelingen worden excursies georganiseerd. De
ANWB biedt een lespakket aan. Sharing Nature biedt een 20-tal spelvormen aan.
En er zijn een aantal websites zoals beleefdenatuur.nl of beleefdenatuurnu.nl. Te
veel om op te noemen en dat alles om ons vooral meer te betrekken bij de natuur.
2014 is het Chinese jaar van het paard. Daarnaast vragen
ook dit jaar veel organisaties de aandacht voor iets middels
het jaar van… Wij lichten er twee uit – de spreeuw en de
eekhoorn. Al behoort de Spreeuw tot de meest algemene
soorten ter wereld, in Nederland neemt de soort sterk in
aantal af. De precieze oorzaken van de achteruitgang zijn
nog niet bekend. Mede daarom hebben Sovon en
Vogelbescherming 2014 uitgeroepen tot het Jaar van de
Spreeuw.
De Zoogdiervereniging vraagt extra aandacht voor één
van de in Nederland in het wild levende zoogdiersoorten
en heeft 2014 uitgeroepen tot het Jaar van de Eekhoorn!
Voor de eekhoorn is gekozen omdat het een populaire
soort is die veel mensen kennen en in grote delen van
Nederland voorkomt. Naast de inheemse rode eekhoorn
(Sciurus vulgaris) komen er in Nederland inmiddels ook
twee soorten exotische eekhoorns voor die zich
voortplanten. Na een enorme afname in de jaren ‘60
van de vorige eeuw vanwege een virus, heeft de populatie zich enigszins
hersteld. Particulieren en overheden kunnen zelf veel doen om de eekhoorn een
handje te helpen. Bijvoorbeeld door hun tuin eekhoornvriendelijk in te richten, het
aanplanten van geschikte bomen en struiken en door het plaatsen van
eekhoornbruggen waar een leefgebied door een weg wordt doorsneden en
verkeerslachtoffers vallen. In de flyer ‘Eekhoorns in de eigen omgeving’ die de
zoogdierenvereniging heeft gemaakt, komen een aantal concrete voorbeelden en
tips te staan wat er gedaan kan worden.
4
Van de bestuurstafel
Door Ton van Rossum
27 november 2013 was een gedenkwaardige dag. Of beter gezegd de avond was
een gedenkwaardige avond. Medewerkers van Landschapsbeheer Zuid-Holland
namen op deze avond in Capelle aan den IJssel afscheid van alle vrijwilligers
waar ze de afgelopen jaren mee samen gewerkt hebben. Theo Compagner en ik
waren hier bij namens IVN IJssel en Gouwe. Op 1 januari ’14 houdt het
Landschapsbeheer Zuid Holland op te bestaan en dit wordt door velen betreurd.
Het was een emotioneel afscheid met hapjes en drankjes, dat wel. De
medewerkers van het Landschapsbeheer bedankten uitvoerig de vrijwilligers die
zich al die tijd ingezet hebben voor het Zuid-Hollandse landschap en spraken de
hoop uit dat zij ook na het verdwijnen van het Landschapsbeheer Zuid-Holland
hun bijdrage aan de instandhouding van de Zuid-Hollandse natuur zouden blijven
leveren.
Dan voel je je als IVN afdeling met een actieve werkgroep vrijwillig
landschapsbeheer natuurlijk aangesproken. Als het aan de leden van de
werkgroep ligt zal het werk blijven doorgaan, maar houden we dan wel de zelfde
faciliteiten is dan een logische vraag. Deze vraag is inmiddels beantwoord. De
subsidieverstrekking van de SOL-contracten is overgenomen door de provincie
Zuid-Holland en wordt in 2014 betaald voor de gehele contractperiode. Voor de
ondersteuning van vrijwilligersgroepen in de provincie Zuid-Holland is een nieuwe
organisatie opgezet De Groene Motor die onder verantwoordelijkheid van het
Zuid-Hollands Landschap gaat opereren.
Daarmee blijven de activiteiten van onze werkgroep vrijwillig landschapsbeheer
voor de toekomst mogelijk. Voor de ongeveer twintig voormalige medewerkers
van Landschapsbeheer Zuid-Holland ligt dit anders. Zij zijn sinds 1 januari ’14
zonder werk en moeten nog maar zien dat ze weer aan de bak komen.
Op zaterdag 11 januari ’14 hielden we onze traditionele
Nieuwjaarsreceptie. Ruim 25 leden waren aanwezig om elkaar
en de vereniging het beste te wensen voor het nieuwe jaar. Dit
gold in het bijzonder voor Pia en Theo Compagner die de
afdeling gaan verlaten om zich vanaf februari in
Oosterhesselen (Drenthe) te gaan vestigen. Theo en Pia waren in de ruim 20 jaar
van hun lidmaatschap zeer actieve leden. Wie kent ze niet? De werkgroep
vrijwillig landschapsbeheer moet op zoek naar een nieuwe coördinator, het
bestuur naar een nieuwe secretaris en ook de catering voor bijeenkomsten zoekt
versterking.
5
Als aandenken aan de afdeling en het plezier waarmee zij dit werk gedaan
hebben, ontvingen Pia en Theo een ingelijste foto van Theo als VLB’er die op een
mooi plekje in hun nieuwe huis komt te hangen, zo verzekerde Theo ons.
Ook in 2014 organiseren we weer excursies, lezingen en cursussen. Soms in
samenwerking met andere “groene organisaties”, zoals de KNNV afdeling Gouda
en Stichting de Heemtuin in Gouda. Voor meer informatie verwijs ik u naar onze
website en de te verschijnen digitale Nieuwsflitsen. We hopen ook dit jaar weer
veel mensen te bereiken als deelnemer aan één van onze natuurbeleving,
natuurstudie en/of natuurbeschermingsactiviteiten.
Voor de eigen leden is er op donderdag 20 maart 2014 de Algemene
Ledenvergadering waar ik veel leden hoop te ontmoeten om samen terug te
blikken op het gevoerde beleid en plannen te bespreken voor de toekomst van
onze afdeling.
Deze plannen en de uitvoering daarvan staan of vallen met de inbreng van leden.
Aarzel niet om een bijdrage te leveren. Ook een eenmalige bijdrage aan de
organisatie van een activiteit is welkom. Benader daarvoor één van de leden van
de activiteitencommissie of van het bestuur.
Oostpolder bij Gouda
De gemeente Gouda heeft ons benaderd om een broedvogelinventarisatie te
doen in de Oostpolder. De broedvogelinventarisatie betreft alleen weidevogels
zoals: grutto, kievit, tureluur, scholekster.
Een fiets/wandelpad door de Oostpolder wordt in het broedseizoen afgesloten
vanwege broedende weidevogels.
Omdat de polder ook aangewezen is als recreatiegebied wordt er druk op de
gemeente uitgeoefend om de afsluiting in het broedseizoen te laten vervallen.
Alvorens hier een besluit over te nemen wil de gemeente een
broedvogelinventarisatie op weidevogels. 3 Jaar blijft de afsluiting in het
broedseizoen in ieder geval nog van kracht. Daarna wordt mede op basis van de
gegevens uit de inventarisatie besloten of dit wijzigt.
Om een inventarisatie te kunnen doen zijn vrijwilligers nodig die gedurende het
broedseizoen op nesten van weidevogels willen inventariseren. Geïnteresseerden
kunnen zich melden bij het secretariaat: [email protected]
Er is al contact geweest met de Goudse afdeling van de KNNV en leden van hun
vogelwerkgroep willen graag met ons samen dit project uitvoeren.
Voor deskundig advies en training wordt ook contact gezocht met de voormalige
coördinator weidevogelbeheer van het Landschapsbeheer Zuid-Holland en met
de gebiedscoördinator van de Agrarische Natuurvereniging Reeuwijk.
6
Activiteiten IVN-IJssel en Gouwe
Vrijwillig Landschaps Beheer
Datum
Activiteit
Locatie Verzamelplaats (cijfer)
25 Jan 2014 Riet en ruigt maaien en afruimen Eilanden aan de
Kerfwetering (oost)
(1)
8 Febr 2014 Riet maaien en afruimen
Eiland in de Gravekoop
1 Mrt 2014
Reservedag
lokatie onbekend, zie website
22 Mrt 2014
Knotwilgen zagen/takkenbossen Erf Boerderij R’wijk
(3)
5 Apr 2014 Onderhoud gereedschappen
Werkeiland Sluipwijk
Mei/Juni
2 x vaarexcursie
Plassengebied
Augustus 2 x hooiavond
Eilanden Kerfwetering
6 Sept 2014 Hooiland, maaien en afruimen Eiland in de Gravekoop
27 Sept 2014 Hooiland, maaien en afruimen Eiland in de Gravekoop
18 Okt. 2014 Hooiland, enz. en hakhout zagen Eiland in de Gravekoop
01 Nov 2014 Hooi afruimen en hakhout zagen Eiland in Kalverbroek
22 Nov 2014 Hakhout zagen en beschoeien Geriefhoutb. Oud.R
13 Dec 2014 Hakhout zagen en beschoeien Geriefhoutb. Hoefijzer
Alle werkdagen beginnen om 9.00 uur op het verzamelpunt:
(1): ’s-Gravenbroekseweg/Zoetendijk.
(2): Oudreeuwijkseweg/Viaduct A12.
(3): Nieuwdorperweg/Viaduct A12.
(4) Standplaats Antonio, bij de brug aan de Lecksdijk hoek Nieuwbroeksedijk
Informatie: Bekijk de IVN-website voor wijzigingen van de verzamelplaats:
http://ivn.nl/afdeling/ijssel-en-gouwe
Veiligheid staat voorop: de werkgroep hanteert een ARBO-plan. Werkdagen
starten met een instructie Veilig Werken. Deelnemers boven zestien jaar zijn
aanvullend verzekerd via het IVN Kinderen zijn van harte welkom onder
begeleiding en verantwoordelijkheid van een ouder
Ook VLB: Lunchpakket vergeten, Dominique?? (redactie)
7
Excursies
25 januari: Vogelexcursie Surfplas o.l.v. Ton van Rossum
De Surfplas wordt iedere winter weer bezocht door duizenden www's
(winterwaterwild). Vooral als de andere plassen dichtgevroren zijn, stikt het er van
de smienten. Minder talrijk maar ook waar te nemen: brilduikers, dodaars,
geoorde futen, kuifduikers, tafeleenden.
Tijd, locatie: om 10.00 uur verzamelen op het parkeerterrein bij het restaurant. De
excursie duurt tot ongeveer 12.00 uur.
Aanmelden: vóór 18 januari via het formulier op de website
2 februari: Winterwandeling o.l.v. Ton van
Rossum
Ontdek de schoonheid van het veenweidegebied
in de winter. Wandelen op de grens van de
provincies Zuid-Holland en Utrecht, over
eeuwenoude landwegen en langs historisch
belangrijke waterlopen.
Start NS station Gouda Goverwelle 10.00 uur.
Over de Steinse Tiendweg, een oude handelsroute
daterend uit de 14e eeuw, via de Dubbele
Wiericke, de Ruigeweidse Achterkade en de
Oostkade van Waarder naar Papekop. Van daar
via Diemerbroek naar Woerden. Na ruim 15 kilometer eindigt de wandeling bij het
NS station Woerden, waar we de trein terug nemen naar Gouda Goverwelle.
Reiskosten per trein zijn voor eigen rekening.
Aanmelden: vóór 25 januari via het formulier op de website
15 februari: boomknoppen excursie o.l.v. Lia van der Sandt.
zaterdag 15 februari 2014, 13:00
De wandeling vind plaats aan het Heempad aan de Bloemendaalse weg in
Gouda en start bij het NME gebouw. Aanmelden is niet nodig
8 maart: Weidevogelexcursie Voorofsche polder o.l.v. Ton van Rossum
De Voorofsche polder is een veenweiderestant in beheer bij het Zuid-Hollands
Landschap, tussen Waddinxveen en Boskoop. Het relatief kleine gebied (31 ha)
is opmerkelijk rijk aan weidevogels. In 2013 zijn er 45 broedparen grutto's geteld,
34 paar kieviten en 12 paar tureluurs.Vanaf de kade aan de westzijde is het
gebied goed te overzien.
Start excursie: Wilgenlaan ingang Gouwebos 10.00 uur
Aanmelden: vóór 1 maart via het aanmeldingsformulier op de website
8
13 april 2014: 9.30 uur: Workshop onkruid proeven o.l.v. Suze Peters
Onkruid, wat heb je eraan?
In de ontdektuin op het Aalberseplein gaan we op zoek naar ‘onkruid’. Deze
planten misdragen zich zodanig dat je ze het liefst zo snel mogelijk verwijderd.
Maar waarom groeien ze in je tuin? Wat zegt het over je grond? Zijn ze nuttig of
zelfs eetbaar? Op deze vragen gaat Suze Peters (co-auteur van Onkruidboek) in,
zodat je de planten leert kennen. Je weet dan in het vervolg hoe ze zich gedragen
en hoe je ze in de hand kunt houden. Je krijgt tips om de planten te begrenzen,
dan wel op ecologische wijze te bestrijden. Heb je zelf een ‘favoriet’ onkruid, dan
mag je dat meenemen.
Tijd: 10.30-12 uur
Locatie: Aalberseplein, voor de RK kerk in Gouda
Aanmelden: vóór 6 april via het aanmeldingsformulier op de website:
13 april 2014 van 9.30 uur – 11.30 uur onder leiding van Odile de Westphalen
Is er een stiltewandeling in de Vlist, een prachtig gebied tussen Haastrecht en
Schoonhoven. Het startpunt van de wandeling is het Boerenlandpad, Oost
Vlisterdijk 12-13, waar de auto geparkeerd kan worden bij nr. 13. Na afloop
drinken we nog thee of koffie bij het plaatselijke café van de Vlist om onze
ervaringen uit te wisselen.
Deelname is gratis en aanmelden niet nodig
13 april 2014: Scharrelkids voorjaarsactiviteit
22 juni 2014: Waterbeestjes-excursie In samenwerking met Heemtuin en KNNV
Landelijke IVN activiteit in dit weekend
29 juni 2014: Scharrelkids zomeractiviteit
Kijk regelmatig op onze website voor meer informatie, wijzigingen of aanmelden:
http://ivn.nl/afdeling/ijssel-en-gouwe/activiteiten
Wist je dat….
…De grootste kikker de goliathkikker is.
Wanneer hij zich uitstrekt, meet hij 80 cm. en
hij weegt soms tot 3 kilo.
… een bosuil 'oehoe - oehoe' roept om zo te
laten weten dat hij de baas is in het
jachtgebied? Zijn huiveringwekkende roep
wordt vaak in griezelfilms gebruikt.
9
Verslag Scharrelkids 13 oktober 2013
door Ton van Rossum
Zondagmiddag 13 oktober 2013 is er weer een
scharrelkids-middag georganiseerd. Het thema van deze
keer was “Herfstspelen”. De middag was bij de
natuurspeeltuin Noorderhout, op de geluidswal. Marjan
Mohle had weer een mooie aankondigingposter gemaakt
die door alle ouders op verschillende plaatsen is
opgehangen. Tevens is er nu een poster waarop alle aankomende data van de
scharrelkids-middagen staan aangegeven.
Naast de ouders die meehelpen organiseren waren er drie gezinnen die zich
hadden opgegeven. Op zondag was het weer echter erg guur. Uiteindelijk waren
er 8 kinderen en 5 volwassen deelnemers van de organisatoren zelf en één ouder
met twee kinderen die zich had aangemeld.
We zijn begonnen met een spel waarbij iedereen een klein voorwerp moest
zoeken dat in de handpalm paste. Vervolgens zijn we in een kring gaan staan, en
moesten we het voorwerp aan degene naast ons doorgeven, zonder het te laten
zien. Op gevoel moest je proberen te raden welke voorwerpen je in je handen
had gehad. Voor de kleinere deelnemers was het nog wat moeilijk om niet te
verklappen wat je had.
Met de extreme regenval was het helaas niet mogelijk om spinnenwebben op
papier over te brengen of om een herfstbakje te maken. Daarom zijn we een
stukje gaan lopen in de luwte van de geluidswal. Kinderen ontdekken dan toch
van alles waar je wat mee kunt. Er zijn galappels bekeken, beukennootjes,
tamme en wilde kastanjes verzameld. Paddenstoelen gezocht. Er waren een
aantal bomen waar het water zo langs liep dat het wel een waterval leek, zeer
fascinerend voor iedereen. Een aantal kinderen heeft uitgebreid door de
waterplassen gestampt en door de modder gerold. Er waren ook plastic bakjes
mee om water op te vangen, maar de kinderen hadden hier geen interesse voor.
Uiteindelijk is er een spinnetje in gevangen. Om half drie hebben we de middag
afgesloten met een kopje thee en een koekje en is iedereen weer heel nat naar
huis gegaan.
Gedichtje
Uit: Een boom opzetten – Toon Hermans
Er lag in ’t gras ’n zieke mus
maar nergens was een dokter, dus
blies bij ’n boom met rijpend fruit
de mus haar laatste adem uit
10
Verslag Scharrelkids in de winter
door Tineke Kelderman
19 januari 2014 Speuren naar watervogels in ’t Weegje
Het was niet echt winters vandaag, maar gelukkig ook niet zo nat als met de
herfstmiddag. Bewolkt met een spatje regen; ondanks dit weer hadden we een
grote groep deelnemers; 20 kinderen met 15 volwassenen.
Met behulp van vogelzoekkaarten en verrekijkers
gingen we op zoek naar vogels in ‘t Weegje. Ook was
er een vogelbingokaart, waarop de kinderen de
gespotte vogels konden aanstrepen. De kaarten
mochten mee naar huis, zodat de kinderen zelf nog
een keer met hun ouders op zoek kunnen gaan.
Sommige kinderen hadden zelf al een verrekijker
meegenomen, maar het werd ook erg gewaardeerd
dat anderen er een konden lenen van het IVN voor
deze dag.
Al speurend liepen we langs de plas. Wilde eenden,
futen, meerkoetjes, smienten en kuifeenden waren
goed te zien. Vooral deze laatste waren een ontdekking voor de kinderen en heel
herkenbaar door de witte zijkanten.
Bij de picknicktafel hebben we een spel
gedaan, waarbij de kinderen er door
vragen achter moesten komen wat er op
het kaartje stond dat op hun voorhoofd
zat .Dit waren allerlei dieren, maar ook
voorwerpen, zoals schaatsen en
dennenappels.
Daarna zijn we materialen gaan
verzamelen, waarvan we nestjes hebben
gebouwd. Elke vogel heeft zijn eigen
nest en dat was te merken. Er verschenen nestjes in de bomen, op de grond, in
de takkenbossen, in het riet en zelfs in het water. Echte kunststukjes.
Ter afsluiting was er chocolademelk met speculaas.
De volgende middagen zijn op 13 april Scharrelkids in de lente en op 29 juni
Scharrelkids in de zomer.
11
Paddenstoelenexcursie in Meijendel 28-09-2013
door Jasper Scholten
Je verwacht regen, wind en kou bij een
paddenstoelenexcursie in de herfst
maar de zon scheen hoog aan de
hemel. Mijn verwachtingen waren dus
ook niet heel erg hoog qua soorten
paddenstoelen … maar we hebben
Meijendel op z’n mooist gezien. Wat
een prachtig natuurgebied. Bruinrode
heidelibellen,
poelslakken,
zwart
leermos en natuurlijk waar we voor
kwamen: Veel paddenstoelen!
Ruud Wielinga en Peter Peperkamp
melkboleet
leiden de excursie. Ruud en Peter inventariseren voor Dunea de paddenstoelen
in Meijendel. De grootste verrassing vond ik persoonlijk om een Truffel te vinden.
Deze truffel vonden we omdat hij werd verraden door de (bovengronds
groeiende) Zwarte truffelknotszwam die op de (ondergrondse) Hertentruffel groeit.
Onderstaand de inventarisatielijst en enkele foto’s:
Peperbus (RL 2)
Dennenvlamhoed
Elfenschermpje
Fluweelboleet
(Verschillende
soorten)
Mycena
Plooivoetstuifzwam
Blote billen
Bundelchloormycena (sterk
geurend)
Gewone hertenzwam
Oorlepelzwam (RL 3) (zie
foto)
Melkboleet (RL 3) (zie foto)
Valse hanekam
Knoflooktaailing
(sterk
ruikend naar knoflook)
Melkzwam
Breeksteeltje
Grote parasolzwam
Onsmakelijke kamrussula
Eikenbladzwammetje
Honinggeel mosklokje
Botercollybia
Bundelcollybia
Koperrode spijkerzwam (RL
2) (zie foto)
Ruitjesbovist (zie foto)
Berijpte russula
Inktzwam
Fopzwam
Dennenmoorder
Trechterzwammen
Zwarte
truffelknotszwam
(RL 2)
o + Hertentruffel
Loodgrijze bovist
Zwartgroene melkzwam
12
Oorlepelzwam 1
Oorlepelzwam 2
Plooivoetstuifzwam
foto’s gemaakt door:
Rien Vellekoop en
Ruud Wielinga
Koperrode spijkerzwam (RL 2)
13
Mijmeringen 1
door Ton van Rossum
Groene knolamaniet
De groene knolamaniet is één van de
giftigste paddenstoelen die in ons land
voorkomen. Bij de meeste mensen hebben
paddenstoelen een negatieve reputatie van
gevaarlijk. Jac. P. Thijsse schrijft daar over
in het in 1929 uitgegeven Verkade album:
Paddestoelen
“ Bij paddenstoelen denkt menigeen aan
dood en verderf en griezeligheid, maar dat
komt eigenlijk niet te pas. Iedereen behoort
nu al wel zooveel van paddenstoelen te
weten, dat hij er niet bang voor behoeft te
zijn. Integendeel wij moeten ze om velerlei
redenen bewonderen en liefhebben. En wie
zich het genoegen wil gunnen, eenige
soorten van paddenstoelen te eten, die kan
met weinig moeite en veel plezier een dozijn
of zoo soorten leeren onderscheiden, die
lekker en voedzaam zijn en daar tegenover
weer een aantal, die hij moet mijden”.
Geen angst dus voor paddenstoelen, maar nieuwsgierig bekijken, besnuffelen
(sommige hebben een opvallende geur) en soms proeven vanwege de
kenmerkende smaak. Niet anders dan bij onkruiden, waarover steeds meer
publicaties verschijnen onder het motto; eten uit de natuur! Hoe populair het
plukken, bereiden en eten van een veldzuringsoep of kruidenboter van hondsdraf
ook is, het eten van paddenstoelen wordt niet op deze manier gestimuleerd.
Wij Nederlanders hebben niet zoveel met paddenstoelen, we vinden ze nog
steeds eng, ondanks de geruststellende woorden van Jac. P. Thijsse. Hoe anders
is dat in andere landen. Daar wordt menige paddenstoel in bos en grasland
geplukt en tot een smakelijk gerecht bereid.
Dat ook daar niet iedereen over voldoende kennis beschikt om dit zonder gevaar
te doen, blijkt uit een persberichtje van 25 oktober jongstleden:
“Zeven asielbezoekers werden deze week in Nederlandse ziekenhuizen
opgenomen, nadat ze giftige paddenstoelen aten. Eén van hen onderging een
levertransplantatie. Mogelijk hebben ze van de groene knolamaniet gegeten.
14
Consumptie daarvan kan leiden tot: misselijkheid, braken en diaree. In een later
stadium kunnen ook de nieren en de lever worden aangetast”.
Jonge groene knolamanieten kunnen verward worden met champignons. Toch
zijn er duidelijke verschillen; de groene knolamaniet heeft witte platen en een
kenmerkende beurs aan de voet. Hoe maak je dat een asielzoeker duidelijk?
Inburgeren is niet makkelijk! Van de andere kant staan wij er niet bij stil dat het in
andere culturen de gewoonste zaak van de wereld is om de ingrediënten voor
een smakelijk maal in bos en veld te plukken.
Het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) wees de bewoners van azc’s
na het incident via een speciale poster op de gevaren van wilde paddenstoelen.
Je zou ook een excursies met Nederlandse natuurgidsen/paddenstoelenkenners
voor asielzoekers kunnen organiseren. Die dan na afloop op hun beurt hun
kookkunst met deze vruchten op ons over brengen om er daarna samen van te
smullen.
Mijmeringen 2
Door Ton van Rossum
Daurische Klauwier
Mijn vriend Gerard is een hartstochtelijk vogelaar. We hebben elkaar zo’n vijftig
jaar geleden leren kennen bij de afdeling Utrecht van de KJN (Katholieke
Jeugdbond voor Natuurstudie). Ik was al wat langer lid toen Gerard zich
aanmeldde om kennis te vergaren over de natuur, waarbij hij zich vooral
aangetrokken voelde tot vogels. Ik was meer een generalist; had interesse in
vogels, maar ook in wilde planten en paddenstoelen.
Die fascinatie voor vogels heeft Gerard geen windeieren gelegd. Hij heeft er z’n
beroep van kunnen maken. Als generalist bleef het voor mij bij een hobby, die
door andere prioriteiten soms een tijdlang in de ijskast verdween. Toch hebben
we in al die jaren regelmatig samen excursies gemaakt en dankzij Gerard breidde
mijn kennis van vogels zich steeds
meer uit.
Vorige week sprak ik Gerard weer
eens. Hij had in Waverhoek een
Daurische Klauwier gezien vertelde hij
mij. De bijzondere waarneming was
erkend en bekend gemaakt en in de
dagen er na zijn honderden vogelaars
uit alle delen van het land naar
Waverhoek getogen om deze
dwaalgast te bespieden en aan hun
waarnemingenlijst toe te voegen.
15
Toen hij het mij vertelde was de vogel alweer gevlogen. Als generalist schatte hij
in, had ik waarschijnlijk niet de moeite genomen om naar Waverhoek te gaan om
samen met tientallen opgewonden vogelaars het beestje te bespieden. Daar zou
hij wel eens gelijk in kunnen hebben.
Daurische Klauwier broedt in Mongolië en Oost en Centraal China en overwintert
in Zuid Azië, als dwaalgast nog geen twintig keer waargenomen in Nederland.
Tijdens een IVN vergadering over het betrekken van jongeren bij de natuur,
ontmoette ik een kaderlid van het Woeste Land. Enthousiast vertelde hij over de
natuurbeschermingskampen waar jongeren tussen 12 en 30 jaar de natuur
beleven en er van te genieten. Hoe anders gaat het er bij de kampen van de
Jeugdbonders aan toe meesmuilde hij. Die zijn alleen maar bezig met soorten
jagen om hun waarnemingslijsten uit te breiden.
Dat zette mij aan het denken. Waar sta ik en is hier sprake van een tegenstelling?
Ik houd van de natuur. Mijn liefde voor de natuur dateert al van mijn kindertijd.
Mijn vader, niet gehinderd door soortenkennis, ging dikwijls zondagmiddag met
ons wandelen en toen is het zaadje voor mijn relatie met de natuur ontkiemt.
Ik ben niet in de eerste plaats observator maar voel mij onderdeel van de natuur,
zowel biologisch als spiritueel. Is dit typisch IVN en maakt dit het verschil met
soortenjagers? Een IVN’er beleeft de natuur met hart, hoofd en handen en
verbindt zich met de natuur.
Maar ik ken ook soortenjagers die lyrisch kunnen vertellen over roofvogels, hun
gedrag en de invloed van veranderingen op hun aanwezigheid in Nederland.
Ook zij voelen zich verbonden.
Ik voel mij thuis bij het IVN en vanwege mijn soortenkennis leid ik af en toe een
vogelexcursie. Die kennis heb ik opgedaan door op stap te gaan met typische
vogelaars.
Wat een tegenstelling lijkt, blijkt in de praktijk een aanvulling op elkaar te zijn.
16
KLEINTJE INKTZWAM
Twee kleine kikkertjes,
twee groene dikkerdjes,
vieren samen poot in poot,
bruiloft in de kikkersloot.
Er zaten zeven kikkertjes,
al in een boerensloot.
De jongste, die een wijsneus was,
zei tot zijn kameraads
“Die malle nachtegalen,
wat hebben die een praats!
Was eens het ijs maar in de dooi
Wij zongen eens zo mooi!”
De kikkertjes hebben kou gevat.
Nu zitten ze op een lelieblad
te drogen in de zon,
met wollen sjaaltjes om.
Hatsjie, hatsjoe, hatsjie, hatsjoe,
waar moet dat naar toe?
Neem eens een hapje eendenkroos
met een snufje peper.
Drie maal daags een lepel vol,
dan ben je zo weer beter.
De blije lieve lente kwam,
zij kwaakten de oude wijs.
Als zij dat zingen noemen,
wens ik ze weer in het ijs!
Ik geef die kikkers allemaal,
voor ene nachtegaal!
Er zaten zeven kikkertjes,
al in een boerensloot.
De sloot was toegevroren,
de kikkertjes hallef dood.
Ze kwekten niet, ze kwaakten niet,
van honger en verdriet
Een lief en heel groen dikkertje
zat huilend in het riet.
Hij moest in bad, dat kikkertje,
maar hij wilde niet.
Zijn moeder riep: "Waar ben jij guit?
Het is zaterdag, het moet."
Ze trok zijn groene jasje uit
en waste hem eens goed.
Al gauw waren zijn tranen weg
en het zonnetje scheen blij.
Toen riepen alle vissen: "Zeg,
wat prachtig schoon ben jij!"
17
18
Het Kerkelaantje te Waarder
door Maps van Popering
In Waarder ligt een oud paadje dat in de
volksmond het Kerkelaantje heet. Er zijn
gemeentelijke plannen geweest om het
gebied waar het paadje ligt te bebouwen
waardoor het Kerkelaantje zou verdwijnen.
Inwoners van Waarder en Driebruggen
protesteerden hiertegen, want op het eeuwenoude paadje lagen immers ‘de
aloude voetstappen der vaad’ren’.
Drs F.D. Zeiler heeft van 1976 tot 1979 een historisch onderzoek gedaan naar de
vroegste geschiedenis van Waarder. In juni 1982 benaderde dhr. Zeiler de
gemeenteraad van Driebruggen om te wijzen op de historische waarde van het
Kerkelaantje. Mede door zijn bemoeienis bestaat het Kerkelaantje nog steeds.
Het Kerkpad te Waarder door drs F.D. Zeiler - Zwolle, juni 1982
Het dorp Waarder is een veennederzetting, ontstaan in het kader van de grote
de
ontginning van het Stichts-Hollandse grensgebied tussen het midden van de 11
de
en het begin van de 14 eeuw.
Waarder bestaat uit een tweetal regelmatig verkavelde gebieden, t.w. Korte
Waarder en het langs de Oude Wetering gelegen Oost- en Westeinde, alsmede
uit enkele onregelmatige restontginningen, waaronder ‘Waarder bewesten de
kerk’ en Kerverland. Beide eerstgenoemde gebieden vormen vermoedelijk de
kern van het nieuw ontgonnen land, dat omstreeks 1100 reeds zijn huidige naam
moet hebben gedragen. In 1108 immers is er sprake van een zekere Giselbertus
de Werdere, die zich bevindt onder de ‘vrije leken’ in het gevolg van de bisschop
van Utrecht. Vermoedelijk heeft deze Giselbertus een cruciale rol gespeeld bij het
realiseren van de ontginning ter plaatse. Mogelijk is hij concessionair geweest
van het nog maagdelijk veenland, en heeft hij gefungeerd als tussenpersoon
tussen de nominale eigenaar van de (woeste) grond, de bisschop van Utrecht, en
de kolonisten. In die situatie zouden telkens stukken veengrond binnen een reeds
uitgezet ontginningspatroon aan groepen nieuwkomers zijn verkocht. Een en
ander zou een verklaring vormen voor het feit dat binnen de regelmatig ogende
ontginning Waarder Oost- en Westeinde, uitgemeten vanuit de Oude Wetering ca
1250 meter zuidzuidoostwaarts, zulk een verschil in hoevegrootte te constateren
valt . Giselbertus zou op deze wijze een zekere machtspositie in het lokale
bestuur hebben opgebouwd; mogelijk had hij ter plaatse zelfs een versterkt huis,
waarnaar vage verwijzingen te vinden zijn in latere perceelsaanduidingen en
waarvan de door P.C. Beunder onderzochte ringwal even ten westen van de kerk
een overblijfsel zou zijn. Het is heel goed mogelijk, dat Giselbertus een der
19
voorzaten is van de heren van Woerden, die een eeuw later als territoriale
machthebbers in het land van Woerden zo’n belangrijke positie bekleedden.
De kerk van Waarder blijkt in elk geval in 1293 bezit te zijn van die heer van
Woerden. Het betreft hier dus een ‘eigenkerk’, gesticht op initiatief van en
onderhouden door een lokaal machthebber. Het gebouw met toebehoren wordt in
genoemd jaar geschonken aan de Johannieters van het Catharijne-convent te
Utrecht en blijft tot het einde van het ancien regime in het bezit van deze
instelling. De stichting van de kerk kan worden toegeschreven aan Giselbertus of
één zijner verwanten; het is immers aannemelijk dat er omstreeks 1100 al een
godshuis in de jonge ontginning is ontstaan. Bovendien duidt de naam van de
schutspatroon van de kerk – Dionysius – op adellijke herkomst; deze heilige werd
juist in die stand bijzonder vereerd. De kerk is gelegen op een centraal punt: aan
de Oude Wetering, precies tussen de ontginningen Waarder Oost- en Westeinde
en Korte Waarder in. Daar echter in eerstgenoemd gebied het grootste deel van
de boerderijen niet langs de Oude Wetering is gelegen, doch langs de Waarder
(weg en)wetering die de kavels doorsnijdt, was aanleg van een pad noodzakelijk
dat van de bebouwing naar de kerk leidde. Dit werd het nog steeds bestaande
Kerkpad, waarvan het aannemelijk is dat het direct bij de stichting van de kerk,
d.w.z. omstreeks 1100 is ontstaan.
Vele eeuwen lang heeft dit pad als voornaamste verbinding voor voetverkeer
tussen de bebouwing van Waarder Oost- en Westeinde en de parochiekerk
gefunctioneerd. Eerst later is de Kosterdijk als wegverbinding ontstaan; deze
werd aangelegd op de westelijke kade (‘opstal’) van de in 1366 gegraven
uitwatering van Barwoutswaarder naar de IJssel. Deze uitwatering, die tot 1532
werd gebruikt, is tevens de waterstaatkundige en geografische scheiding gaan
vormen tussen het Oosteinde
en het Westeinde van Waarder.
Het bijna negen eeuwen oude
Kerkpad van Waarder behoort,
naar uit het voorgaande moge
blijken, tot de oudste nog
tastbare herinneringen aan de
ontstaanstijd van het dorp. Niet
alleen uit landschappelijk en
recreatief oogpunt, maar ook
historisch beschouwd zou
verdwijning van dit ‘geografisch’
monument uitermate te
betreuren zijn.
20
Nieuwe schoolgidsencursus van start in Zwijndrecht
'De jeugd moet veel meer buiten genieten van de natuur!' Bent u het daar mee
eens? Volg dan de IVN Schoolgidsencursus en draag je steentje bij. In de cursus
doe je in 14 lessen praktische kennis op over natuuronderwerpen die op school
door de leerkrachten behandeld worden in onder– en bovenbouw. Na het
succesvol doorlopen van de cursus ontvang je het Landelijke IVN Schoolgidsen
diploma op 3 juli 2014.
De cursus start op 13 maart in Zwijndrecht en bestaat uit:
7 Theorielessen op donderdagavonden 19.45 tot 21.30 uur en 7 praktijklessen op
zaterdagochtenden van 09.30 tot 11.00 uur.
Hij wordt gegeven in `t Weetpunt, Develpad 169 te Zwijndrecht, binnen en buiten
of op locatie (Sophiapolder, Kiboehoeve).
Wij kunnen de kosten van deze cursus nog zeer laag houden ca. € 6,00 per les
incl. materialen, koffie en thee (Exclusief het lidmaatschap van het IVN).
Om het diploma IVN SCHOOLGIDS te ontvangen, moet men 90% van de lessen
gevolgd hebben en 4 keer (een dagdeel) natuurstage hebben gelopen tijdens
lessen van de scholen bij ‘t Weetpunt en Kiboehoeve in Zwijndrecht, bij Frelustal
in H.I. Ambacht en bij Waalpad en Wevershoek in Heerjansdam.
Als examenopdracht: Een natuuractiviteit organiseren als eindpresentatie op
een school, natuurbezoekerscentrum, BSO of scouting. Vóór deze activiteit dient
men een presentatieverslag in en na deze activiteit een eindverslag.
Bovenstaande is een van de interessante artikelen uit de nieuwsbrief van het
consulentschap IVN – Zuid Holland. In deze nieuwsbrief komt zowel lokaal,
provinciaal als landelijk ‘groen’ nieuws aan bod. Een aantal onderwerpen, die in
de laatste nieuwsbrief aan de orde kwamen zijn, bv. De herfstnatuurkoffer, een
nieuwe natuurgidsencursus in Delft, IVN slootjesdagen en nog veel meer. Wilt u
de nieuwsbrief voortaan ook ontvangen, dan kunt u zich daarvoor opgeven via:
[email protected].
Gedichtje
Uit: Een boom opzetten – Toon Hermans
Met in hun geel-oranje bekken
van die gekke schrille kwekken
drijven over het stille water
eenden met hun luid gesnater
kwekken is hen aangeboren
dat kun je aan het timbre horen
maar ook bij ’t volkje langs de kant
neemt het gekwaak de overhand
21
Activiteiten KNNV Gouda
Woensdag 22 jan.
Onder water in Leiden
Deze lezing wordt gegeven door Aafke Verkade. Zij is projectleider van het
project vissenmonitoring van de KNNV Leiden. Zij telt al snorkelend de vissen in
de Leidse grachten. De lezing wordt gegeven in de kantine van de
kinderboerderij, Bloemendaalse weg 34 in Gouda. Aanvang 20.00 uur.
Zaterdag 1 febr.
Vogelexcursie Surfplas
Een rondje om de Surfplas. We verwachten duizenden overwinterende smienten,
verder brilduikers, tafeleenden, slobeenden enz. Vertrek om 10.00 uur vanaf het
parkeerterrein bij het restaurant. De excursie duurt tot ongeveer 12.00 uur.
Woensdag 26 febr.
Weidevogelbescherming, nieuwe ontwikkelingen
Deze lezing wordt gegeven door Aletta van der Zijden. Zij zal ingaan op het
nieuwe beleid rond weidevogelbescherming en de rol van de vrijwilligers. De
lezing wordt gegeven in de kantine van de kinderboerderij, Bloemendaalse weg
34 in Gouda, aanvang 20.00 uur.
Woensdag 12 maart Ecologisch groenbeheer
Deze lezing wordt gegeven door Arie Koster, stadsecoloog en schrijver van het
Vademecum wilde planten. Deze lezing is een gezamenlijk initiatief van de KNNV
en het IVN en vindt daar om plaats in de filmzaal van het Streekmuseum, Oude
weg 3 in Reeuwijk. Aanvang 20.00 uur.
Woensdag 26 maart Lezing over spinnen
Deze lezing wordt gegeven door Peter van Helsdingen, conservator bij het
centrum voor biodiversiteit Naturalis en hij weet alles over spinnen. De lezing
wordt gegeven in de kantine van de kinderboerderij, Bloemendaalse weg 34 in
Gouda, aanvang 20.00 uur.
Zat. 29 maart
Workshop fotografie
De workshop wordt gegeven door Yvonne Morach van de
KNNV Gouda e.o en is bedoeld voor mensen die hun eigen
camera willen leren kennen. De cursus wordt gegeven in het
atelier van de kwekerij van Jan Lourier, Dijkgraafweg 14 in Hazerswoude. Voor
de pauze zal Yvonne een inleiding geven over de verschillende mogelijkheden
van de camera. Na de pauze zullen de deelnemers met de eigen camera een
aantal opdrachten kunnen uitvoeren in de tuin van Jan Lourier. De cursus begint
om 10.00 uur en duurt tot ongeveer 13.00 uur. Het maximum aantal deelnemers
is 8 (vol = vol). Deze cursus is georganiseerd door de KNNV Gouda e.o. maar
staat ook open voor IVN leden. U kunt zich opgeven bij Jan Uilenbroek
([email protected]) onder overmaking van 7.50 euro cursusgeld.
22
Zaterdag 5 april
Plantenexcursie Von Gimborn Arboretum
Dit 80 jaar oude park in Doorn bezit een wereldberoemde collectie inheemse en
exotisch bomen en struiken. We vertrekken om 9.00 uur vanaf de parkeerplaats
van het NS station Gouda, Bloemendaalse zijde en verwachter om 14.00 uur
weer terug te zijn.
Zaterdag. 19 april
Vogelexcursie naar de Willeskop
Ten zuiden van Oudewater ligt midden in de Lopikerwaard het natuurgebied de
Willeskop, een gevarieerd landschap van water, eilandjes en moerassen. We
vertrekken om 9.00 uur vanaf de parkeerplaats van het NS station Gouda,
Bloemendaalse zijde. We verwachten om 14.00 uur weer terug te zijn.
Zaterdag 3 mei
Weidevogels Voorofsche
polder
In deze polder langs de Gouwe tussen Waddinxveen en
Boskoop zitten veel weidevogels dankzij goed beheer
door het Zuid-Hollands Landschap. We vertrekken om
10.00 uur vanaf de parkeerplaats van het NS station
Waddinxveen-Noord. De excursie duurt tot ongeveer
12.00 uur.
Zat. 17 mei
Plantenexcursie Natuurpad in Boskoop
In Boskoop is een Natuurpad ingericht. In het kader van het KNNV thema “natuur
in je buurt” maken we onder leiding van de initiatiefnemer van dit natuurpad
(Hans van Dam) een rondje over het Zwarte pad, Natuurpad Verlaan en de
ringdijk naar de nieuwe kinderboerderij, waar de koffie klaar staat. Totale lengte
ongeveer 3 km. We verzamelen om 9.30 uur op de parkeerplaats van het NS
station Gouda, Bloemendaalse zijde. De excursie duurt tot ongeveer 13.00 uur.
Zat. 31 mei
Plantenexcursie Loetbos
Het Loetbos gelegen tussen Krimpen a/d IJssel en Bergambacht heeft zich
ontwikkeld tot een aantrekkelijk natuurgebied. We vertrekken om 9.00 uur vanaf
de parkeerplaats voor het NS station Gouda, Bloemendaalse zijde. De excursie
duurt tot ongeveer 13.00 uur.
Zat. 14 juni
Excursie naar de natuur in de Rotterdamse haven
Als vervolg op de lezing over natuur in de Rotterdamse haven is Jan Putters van
het havenbedrijf Rotterdam bereid ons mee te nemen naar bijzondere plekjes
zoals de tweede Maasvlakte. We vertrekken om 9.00 uur vanaf de parkeerplaats
van het NS station Gouda, Bloemendaalse zijde. De excursie duurt tot ongeveer
17.00 uur.
23
IVN-IJssel en Gouwe
p/a ledenadministratie,
Elzenhof 30,
2411 HR Bodegraven
24

Download Report