Klikken voor een
volgende pagina.
Om terug te gaan
klikken + shift.
Duurzaam ondernemerschap Onze vier focusthema’s
‘TBI wil in samenwerking met zijn
Veiligheid
Arbeidsongevallen
Injury Frequency Rate
Aantal met verzuim
Arbeidsongevallen met verzuim – per miljoen gewerkte uren
2011
166
2013
83
2012
144
Doelstelling
2011
9,4
2013
6,0
2015
0
Pagina 19
Doelstelling
2012
8,5
Energie & CO2
ketenpartners op een verantwoorde
manier gebruikmaken van en omgaan
met grondstoffen.’
• Leaseregeling gericht op energiezuinige
voertuigen
• Inkoop van groene stroom (ook voor
werk- en bouwplaatsen)
2015
0
• CO2-prestatieladder: alle
TBI-ondernemingen minimaal op
niveau 3 (uitgezonderd Synchroon
en Groothuis Wonen)
Pagina 19
Duurzame innovatie
‘De innovatiecultuur van TBI wordt
bepaald door zijn decentrale
concernstructuur. Medewerkers opereren
dicht bij klanten en werken intensief
samen met leveranciers.’
• Wagenpark verantwoordelijk voor
> 60 procent van CO2-emissies
Duurzame keten
Relatief energieverbruik (scope 1 en 2)
• Nieuw prestatiecontract voor
verwerking bouwafval (TBI Bouw)
Gigajoule (GJ) per miljoen bedrijfsopbrengsten
2011
265
• Afvalscheidingspercentage van
circa 60 procent voor TBI-groep
• Toepassen gecertificeerd duurzaam
hout: > 80 procent FSC/PEFC
2012
252
2013
310
Doelstelling
2015
244
– 8% t.o.v. 2011
• Participatie Green Deal Circulair
Inkopen
Pagina 22
Pagina 25
Opbouw leasewagenpark
We werken al meer
W
dan dertig jaar met Eekels
en de samenwerking
wordt de laatste jaren
steeds intensiever.
E. Vuursteen, Directeur rederij
Koninklijke Wagenborg
Door eerst out of the box
D
te denken kom je tot
nieuwe vormen van
samenwerking maar
hiervoor moet de
basis wel goed zijn.
n
Pascal ten Berge,
projectleider bij Domijn
Gemiddelde CO2-emissie per auto per km (g CO2/km)
Veiligheids- en/of milieuprestaties onderdeel van
de beoordeling
2011
154
>70%
2012
141
van de beoordeelde leveranciers
2013
134
Doelstelling
2015
123
– 20%
t.o.v. 2011
Pagina 22
Lees meer op pagina 31
7%,092&RYHULQGG
Lees meer op pagina 15
7%,092-9LQGG
Over dit verslag
Inhoudsopgave
Dit verslag bevat uitgebreide informatie over de
prestaties en inspanningen van TBI Holdings
B.V. en haar ondernemingen (TBI) in het
kader van duurzaam ondernemen tijdens het
kalenderjaar 2013. In dit verslag maken wij
voor onze medewerkers, klanten, leveranciers
en andere belanghebbenden inzichtelijk welke
activiteiten zijn ondernomen op het gebied van
duurzaam ondernemen. Het verslag verschijnt
naast het financiële jaarverslag 2013 en het
TBI Jaarmagazine 2013. Alle verslagen zijn
terug te vinden op onze website www.tbi.nl.
Rapportageproces
Deze rapportage is extern geverifieerd (limited assurance) door Ernst & Young Accountants LLP (EY) en
voldoet aan de geactualiseerde richtlijn van het Global
TBI-ondernemingen beschikken alleen over leesrechten.
Na validatie zijn de data geconsolideerd op holdingniveau waar nog enkele controles zijn uitgevoerd door
Reporting Initiative, GRI 4.0 (level code).
TBI rapporteert hiermee voor de derde maal over zijn
duurzaamheidsprestaties. De prestaties in 2013 kunnen
de directie Corporate Responsibility en de controllers.
voor een belangrijk deel worden vergeleken met de
gerapporteerde resultaten van de jaren 2011 en 2012.
In dit verslag gaan we achtereenvolgens in op de
algemene kenmerken van TBI, de strategie ten aanzien
van duurzaam ondernemen, de belangrijkste prestaties
en inspanningen rond de tien thema’s en de omgang
Reikwijdte van de rapportage
Er wordt uitsluitend gerapporteerd over de prestaties van
de Nederlandse activiteiten van TBI, te verdelen in de
De gerapporteerde data en de inhoud van dit verslag
zijn tot stand gekomen middels een rapportageproces
dat in 2013 verder is geprofessionaliseerd. De implementatie van een online databeheersysteem was daarin een
belangrijk onderdeel (DOMI: Duurzaam Ondernemen
Management Informatiesysteem). Dit systeem kent een
duidelijke rolverdeling tussen schrijvers van de data
(duurzaamheidscoördinator), validatie (controller) en
consolidatie van de data (CR-directie). De duurzaamheidscoördinatoren van de TBI-ondernemingen beschikken over schrijfrechten en zijn verantwoordelijk voor de
dataverzameling. De controllers van de afzonderlijke
Leeswijzer
opgenomen waarin wordt ingegaan op duurzame
de in 2013 geacquireerde onderneming Servicis zijn niet
meegenomen in deze rapportage. De resultaten van de
in 2012 geacquireerde ondernemingen Timmermans en
innovaties en bijzondere klantrelaties van TBI-ondernemingen.
Groothuis Wonen wel.
Alle gehanteerde definities en berekenwijzes zijn terug
te vinden in bijlage 7. Verder zijn voor een aantal
indicatoren ook individuele data per onderneming
een samenwerkingsovereenkomst de zeggenschap
gezamenlijk met derden wordt uitgeoefend – is pro rata
naar het aandeel van de TBI-onderneming in deze
combinatie gerapporteerd.
4
1 Over TBI
met stakeholders. Tot slot beschrijven we enkele uitdagingen. Door het verslag heen zijn diverse kaders
segmenten Techniek, Bouw en Infra. De activiteiten van
Over combinaties – ondernemingen waarin op basis van
Voorwoord
4 Overige duurzaamheidsthema’s
Integriteit
33
Opleiding & ontwikkeling
34
Algemeen
Trends
7
7
Medewerkersbetrokkenheid
Omgevingsbewustzijn en regelgeving
36
37
Strategie
Doelstellingen
Positie in de keten
8
8
8
Economische waarde
Maatschappelijke betrokkenheid
38
39
5 Stakeholdermanagement
2 Duurzaam ondernemerschap
Onze huidige positie
Onze ambitie
Tien thema’s
Operationeel kader duurzaam ondernemen
11
13
13
16
Concernniveau
Stakeholdermanagement
door TBI-ondernemingen
41
Onze agenda
44
42
6 Vooruitblik en uitdagingen
46
3 Voortgang op onze focusthema’s
opgenomen (zie bijlage 2). De GRI-index en het assurance rapport van EY zijn opgenomen in bijlage 8 en 9.
Veiligheid & gezondheid
Energie & CO2
Duurzame keten
19
22
25
Bijlagen
1 Doelen en resultaten 2013
2 Kerncijfers TBI-ondernemingen
49
50
Voor algemene vragen, klachten of suggesties over dit
Duurzame innovatie
28
3 KPI-dashboard
4 DMA
5 Financiële kerncijfers TBI
51
55
57
verslag of over duurzaam ondernemen in het algemeen
Het al dan niet meenemen van prestaties van leveranciers of onderaannemers verschilt per thema. Zo wordt
kunt u contact opnemen met directeur Corporate
Responsibility Ronald de Koning (010 – 290 85 00
wel gerapporteerd over de bedrijfsongevallen van
inleners maar worden grootschalige sloopwerkzaamheden niet gerapporteerd in de afvalcijfers. Een com-
of [email protected]).
pleet overzicht van de gehanteerde berekenwijzen en
scopes is te vinden in bijlage 3.
6 Operationele structuur TBI
58
7 Definities en afkortingen
8 GRI-index
59
63
9 Assurance-rapport
68
Colofon
www.tbi.nl/duurzaam
2
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
3
Voorwoord
De nieuwe realiteit is die van duurzame
vooruitgang met nieuwe integrale oplossingen.
We zijn er dan ook van overtuigd dat duurzaam
ondernemerschap perspectief biedt voor de
toekomst. Duurzaam ondernemerschap is en
blijft daarom ook het leidend principe van onze
strategische doelstellingen.
TBI maakt de toekomst, dit noemen
T
we duurzaam ondernemerschap. Dit vraagt een
proactieve en klantgerichte houding van onze
medewerkers. Samen maken we de leefomgeving
veiliger, duurzamer en mooier.
met nieuw type klantvragen. Om er enkele te noemen:
bij nieuwbouw is een BREEAM- of LEED-certificaat de
standaard geworden van grote utiliteitsbouw, veiligheidsprestaties zijn steeds vaker een expliciet onderdeel
van een uitvraag en communicatie met de omgeving is
steeds vaker inbegrepen. Daarnaast zijn duurzaamheidsprestaties, zoals energiebesparing, steeds vaker onderdeel van meerjarige prestatiecontracten.
TBI wil het positieve verschil maken met inspanningen
waar maatschappelijke opgaven en marktpotentieel het
grootst zijn. We zien daarbij kansen in het verbeteren
Risico’s en kansen
Onze decentrale concernstructuur in combinatie met de
van de veiligheid in de bouw, reductie van de hoeveel-
diversiteit in activiteiten betekent dat TBI te maken heeft
heid bouwverkeer, het verhogen van de energie-efficiëntie van de gebouwde omgeving en hergebruik van
met een breed palet aan kansen en risico’s. De meeste
ondernemingen kampen echter met een afnemende
materialen. Daarnaast zijn er enkele nieuwe maatschappelijke uitdagingen, zoals herbestemming van vastgoed,
particulier opdrachtgeverschap en functiemenging.
marktvraag en zijn derhalve genoodzaakt de bedrijfscapaciteit hierop aan te passen. Daardoor gaan soms
essentiële ervaringen en expertises verloren. Het opvan-
Van huis op orde naar groei
gen hiervan heeft onze absolute prioriteit, zeker gezien
het toenemend tekort aan (voornamelijk) technici.
Duurzaam raakt ieder aspect van onze business.
Het raakt ons gedrag en werkomgeving, heeft impact
op onze kosten, creëert nieuwe kansen én duurzaam
helpt om een bijdrage te leveren aan de
langetermijndoelstellingen van onze klanten.
Sinds 2010 werken we aan het huis op orde brengen
op het gebied van duurzaam ondernemen. We kunnen
stellen dat dit inmiddels is gelukt. Zo is er een Meerjarenplan Duurzaam Ondernemen 2013 – 2015, een
heldere governancestructuur, een integraal raamwerk
Vervolg
Het doel van deze derde duurzaamheidsrapportage is
om onze klanten, leveranciers, (toekomstige) medewerkers of anderszins geïnteresseerden of betrokkenen
van KPI’s en een professionele rapportagestructuur.
Daarnaast hebben we een fundamentele stap gemaakt
te informeren. We informeren u met gepaste trots
over relevante ontwikkelingen in onze business en
door duurzaamheidsprestaties een vast onderdeel te
voortgang op onze duurzaamheidsprestaties.
maken van de operationele plannen van de TBI-ondernemingen.
De aankomende tijd zullen we u ook via onze
vernieuwde website op de hoogte blijven houden.
Naast het huis op orde zien we kansen om ook waardecreatie en groei te realiseren door duurzaam te werken.
TBI-ondernemingen krijgen ook steeds vaker te maken
Namens de Raad van Bestuur van TBI Holdings B.V.
ir. D.A. Sperling, voorzitter
We zien duurzaam ondernemerschap als het
fundament voor de toekomst, het biedt
inspiratie en perspectief.
De TBI prijzenkast 2013
Halve Zolenlijn (Hazenberg / Nico de Bont) >> Passiefbouwen Award – Nimmerdor woon-zorgcomplex in Veere (Wolter & Dros)
Winnaar Magneet voor Employer Brand 2013 (Croon) >> Neprom-prijs voor locatieontwikkeling – De Oriënt in Den Haag
(ERA Contour / Synchroon) >> Nominatie voor duurzame architectuur award 2013 – Kantoor Koopmans in Enschede
>> Genomineerd voor Rabo MVO Award Drechtsteden (WTH) >> Winnaar Gorcumse MVO Award (HVL / Croon) >> Diverse
>> Beste leerlingbouwplaats 2013 – Het Rode Dorp (ERA Contour) >> Europa Nostra Award 2013 – Conservering van de
nominaties Betonprijs 2013 (ERA Contour / Mobilis / Voorbij) >> Genomineerd voor KNVR Shipping Award 2013 (Eekels)
4
7%,092-9LQGG
5
7%,092-9LQGG
1
Over TBI
TBI vormt een
netwerk van ondernemingen in de
segmenten Techniek,
Bouw en Infra
Met gemiddeld 7.700 medewerkers realiseerde
TBI in 2013 1,7 miljard aan bedrijfsopbrengsten
en een operationeel bedrijfsresultaat (vóór
bijzondere waardeverminderingen en aftrek
van reorganisatielasten) van 9,6 miljoen.
werk- en leefomgeving (zie pagina 9 – Proces van
Algemeen
aandeelhouder.
TBI vormt een netwerk van ondernemingen die actief
zijn in de segmenten Techniek, Bouw en Infra. Vanuit
deze segmenten zijn de TBI-ondernemingen actief
in de volgende markten: woning- en utiliteitsbouw,
Trends
De veranderingen binnen onze maatschappelijke domeinen zijn groot. De maatschappelijke en ruimtelijke
infrastructuur, industrie en scheepsbouw. Met onze
opgaven binnen Nederland veranderen continu.
dienstverlening zijn we vooral actief in de maatschappelijke domeinen van wonen, zorg, werken, mobiliteit,
TBI ziet daarbij vier grote trends:
1 In demografisch opzicht zien we toenemende verste-
energievoorziening en waterbeheer.
delijking, individualisering, vergrijzing en krapte op de
arbeidsmarkt.
2 Technologie maakt een waaier aan nieuwe ontwikke-
TBI hanteert een decentrale concernstructuur waarbij
waardecreatie).
TBI is een besloten vennootschap met een volledig
structuurregime en kenmerkt zich door zijn aandeelhoudersstructuur met de Stichting TBI als enig
het ondernemerschap zo laag mogelijk in de organisatie
is verankerd, bij de TBI-ondernemingen zelf. Dit geeft
elke TBI-onderneming zelfstandigheid in ondernemer-
lingen mogelijk, via duurzame energie en alternatieve
materialen maar ook door informatie- en communica-
schap met gezamenlijke normen, waarden en richtlijnen
op het gebied van integriteit, veiligheid en duurzaamheid. Dankzij de decentrale concernstructuur staan
TBI-ondernemingen dicht bij hun klanten waarmee vaak
3 Vernieuwing wordt in toenemende mate getoetst aan
sociale waarden als leefbaarheid, veiligheid, ruimtelijke
kwaliteit en transparantie.
4 Toenemende schaarste aan grondstoffen, wat ook
langetermijnklantrelaties worden onderhouden (zie ook
diverse kaders in dit verslag).
7.700 medewerkers
tietechnologie.
doorwerkt in (inter)nationale wet- en regelgeving.
In plaats van kwantitatieve groei ontwikkelt zich thans
TBI-ondernemingen opereren zowel zelfstandig als
1,7 miljard bedrijfsopbrengsten
gezamenlijk via (onderlinge) samenwerkingsverbanden
en zijn met name op de Nederlandse markt actief. De
een nieuwe balans, waarin duurzaam ondernemerschap
een randvoorwaarde is. Dit vormt de context voor
moderne ondernemingen, die een wezenlijke bijdrage
ondernemingen delen kennis, benutten adequaat hun
capaciteit en richten zich op het integraal ontwerpen,
willen leveren aan verbetering van de kwaliteit van
leven.
realiseren en onderhouden van een duurzame woon-,
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
7%,092-9LQGG
7
>
Over TBI
Proces van waardecreatie
Strategie
De strategie van TBI is erop gericht om met behoud van
de decentrale concernstructuur (ondernemerschap aan
de basis) ook de schaalvoordelen van een groot concern
te benutten. Daarbij is duurzaam ondernemerschap het
Zelfstandigheid
in gebondenheid
(decentrale
concernstructuur)
Samenwerking
(duurzame
integrale
oplossingen)
Maatschappelijk
bewustzijn
(maatschappelijke
toegevoegde
waarde)
de volgende strategische doelstellingen:
• TBI wil zijn huidige top-marktpositie binnen de
techniek- en bouwsector handhaven en zo mogelijk
(rendement, solvabiliteit en liquiditeit) in combinatie
met de zekerheid van een langjarige bankfaciliteit.
Positie in de keten
TBI-ondernemingen zijn belangrijke schakels in de
waardeketens van Techniek, Bouw en Infra. Ze kunnen,
afhankelijk van het project, betrokken zijn van
ontwikkeling tot en met onderhoud en exploitatie.
Dankzij een groeiend aantal integrale projecten zijn
TBI-ondernemingen in toenemende mate gedurende
Werkgeverschap
(veilig werken
en opleiden)
Hazenberg
HEVO
J.P. van Eesteren
Koopmans
MDB
Mobilis
Synchroon
TBI-ondernemingen hebben, afhankelijk van hun positie
Voorbij Funderingstechniek
Voorbij Prefab Beton
Wolter & Dros
en de fase waarin het project zich bevindt, op verschillende manieren invloed op de keten. Deze projectcyclus
bestaat ruwweg uit vier fases en mogelijkheden tot
beïnvloeding:
• ontwikkelfase: vertaling van wensen van opdrachtgevers of gebruikers in een programma van eisen;
WTH
Legenda
• ontwerpfase: integraal ontwerpen van objecten
Woningbouw
en/of installaties;
• realisatiefase: inkoop van (bouw)materialen, productie/
realisatie en bouwlogistiek;
• onderhouds- en exploitatiefase: via de kwaliteit van
onderhoud en onderhoudsprogramma’s en realisatie
van onderhoud (inkoop, uitvoeringswijze en bouwlogistiek).
de (hele) levensduur bij het werk betrokken.
Waardeketen
Grondstofwinning
8
Ontwikkeling
Ontwerp
Leveranciers
Realisatie
Onderhoud
Opdrachtgevers
Utiliteitsbouw
Infrastructuur
Industrie
Marine en offshore
Door de verschillende posities in de keten verschillen de
verdienmodellen van de TBI-ondernemingen. Binnen de
vier onderdelen van de projectcyclus onderscheiden we
kostenbeheersing essentieel. Twee voorbeelden:
drie soorten verdienmodellen:
• Projectontwikkeling/-management: projecten in eigen
beheer, waarbij TBI vaak risicodragend participeert en
projecten van A tot Z ontwikkelt en/of managet; van
zie ook pagina 31.
• Onderhoud/dienstverlening: projecten gericht op
bouw van het stadhuis van Almelo (Koopmans),
elektrische scheepsinstallaties op Alice MS (Eekels),
instandhouding van objecten en installaties, vaak met
een langere looptijd. Contractvormen variëren van
acquisitie en conceptontwikkeling tot en met verkoop.
Gegeven de positie is de continue balans tussen
kostenbeheersing en waardecreatie essentieel.
vaste betaling per gewerkte tijdseenheid tot betaling
op basis van prestaties (exploitatiecontracten).
Twee voorbeelden: onderhoud vastgoed van de
Twee voorbeelden: realisatie van studentenwoningen
in oude klooster Mariënbosch (Synchroon) en ontwerp
tot en met exploitatie van het Lyceum Schravenlant
gemeente Groningen (Wolter & Dros, Croon) en
dertigjarig onderhoud van de tweede Coentunnel
(Mobilis, Croon).
(HEVO).
Gebruikers
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
maintenance
ERA Contour
Fri-Jado
Groothuis Wonen
verbeteren.
• TBI streeft naar een rendement passend bij het
risicoprofiel van de portfolio. TBI-ondernemingen
• TBI streeft financiële soliditeit na. Op die manier geven
we onze stakeholders zekerheid over de continuïteit
van onze ondernemingen op de korte en lange
termijn. Bij financiële soliditeit horen robuuste ratio’s
Onderhoud /
realisatie
Alfen
Croon
Eekels
Duurzaam
ondernemerschap
Doelstellingen
De Raad van Bestuur stelde december 2012 de
Strategische Agenda 2013-2015 vast met daarin
we veilig, duurzaam en kosteneffectief.
Engineering /
-management
Acto
onderliggend leidend principe. Duurzaam ondernemerschap als leidend principe laat zich vertalen in vier
belangrijke pijlers (zie de figuur hiernaast).
voeren alleen projecten uit die passen bij de
aanwezige kennis en kunde. Projecten realiseren
Projectontwikkeling /
• Aannemen/productie: realiseren van projecten en/of
producten tegen een vooraf overeengekomen prijs.
Om maximale toegevoegde waarde te kunnen leveren,
werken TBI-ondernemingen in toenemende mate ook
De mate van ontwerpvrijheid is afhankelijk van
de uitvraag. Gegeven het contract en de overeengekomen prijs zijn de sturing op contracteisen en
samen. TBI-ondernemingen hanteren hierbij diverse
hulpmiddelen, zoals BIM, System Engineering en LEAN.
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
9
2
Duurzaam
ondernemerschap
TBI heeft de ambitie een toonaangevende
speler op het gebied van duurzaam ondernemen te worden. Daarom is duurzaam
ondernemerschap het leidende principe achter
onze algemene strategie.
TBI beschikt anno 2013 onder andere over:
• een duurzaamheidsstrategie: vastgelegd in het
Meerjarenplan Duurzaam Ondernemen 2013 – 2015
en een dekkend raamwerk van KPI’s voor alle
materiële thema’s (zie bijlage 3);
• een operationeel kader: actieplannen op het gebied
van duurzaamheid zijn een integraal onderdeel van
de operationele plannen van TBI-ondernemingen en
een goed functionerende organisatiestructuur (zie ook
De keuze voor duurzaam ondernemen is gebaseerd op
een drietal overtuigingen:
1 De wereld verandert in hoog tempo: de marktvragen
de paragraaf Organisatie en sturing – pagina 16);
veranderen, de nieuwe realiteit is een omslag van
volumegroei naar duurzame vooruitgang met nieuwe
integrale en duurzame oplossingen.
Huis op orde
2 Het is een inspiratiebron voor innovatie: het helpt ons
• communicatie en rapportage: verificatie van het
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 (GRI 4.0), interne
kwartaalrapportages en een actuele website.
te besparen op bestaande kosten en anders tegen
bestaande activiteiten aan te kijken.
3 Het past bij TBI: met zijn concernstructuur is de
Een overzicht van doelen en resultaten over 2013
is te vinden in bijlage 1.
onderneming op de lange termijn gericht en is van
oudsher een maatschappelijk georiënteerd bedrijf dat
investeert in zijn medewerkers.
Hiermee is de fase van het huis op orde brengen afgerond. Voor 2014 zal TBI hierop voortbouwen en de stap
Vijf centrale principes
maken naar de volgende fase: duurzame waardecreatie.
Hiervoor zien we de volgende uitdagingen:
• implementatie van duurzaamheid in onze projecten
Onze huidige positie
TBI heeft sinds 2011 expliciet gewerkt aan het huis op
Vier focusthema’s
en contacten met klanten en leveranciers (dialoog,
tevredenheidsonderzoek, inschrijvingen en projectrealisatie);
orde brengen op het gebied van duurzaam ondernemen. In 2013 zijn belangrijke stappen voorwaarts gezet
om duurzaam ondernemen een integraal onderdeel te
Operationeel kader
maken van de bedrijfsvoering.
• inzichtelijk maken van de maatschappelijke waarde
van onze activiteiten; hiervoor zullen we onder andere
de toepassing van true value en circulaire economie
nader bekijken.
Niv
ea
u
–
g
Hu
is o
po
r
Wa
ard
ec
re
ad
da
&
ie
at
&
de
Niv
ea
u2
015
f2
na
i
va
roe
1
–
011
f2
na
a
cht
v
kra
1
2
3
Toonaangevend
N iv e
a u 3 – v a n af 2 020
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
7%,092-9LQGG
11
>
Duurzaam ondernemerschap
Vijf centrale principes
Onze grondhouding jegens duurzaam ondernemen hebben we vertaald in vijf centrale
principes bedoeld voor onze medewerkers.
2 Wij werken hard aan het reduceren van
onze eigen impact en footprint én die van
onze opdrachtgevers. Hiervoor werken
4 TBI gaat proactief het gesprek aan met
opdrachtgevers over de meest duurzame
oplossing. Dit vraagt een proactieve en
Daarbij wil TBI met deze principes duidelijk
we continu aan optimalisatie van transport,
klantgerichte houding van onze mede-
maken wat onze stakeholders op het gebied
van duurzaam ondernemen mogen verwach-
bouw- en installatieprocessen, gebruik van
(bouw)materialen en omgevingsmanage-
werkers. We zien co-creatie daarbij
als een belangrijke vorm (zie ook
ment (zie ook thema’s Energie & CO2,
Duurzame keten en Omgevingsbewustzijn,
pagina 18).
3 Wij stellen de veiligheid van onze mede-
ten van TBI.
1 TBI ziet duurzaam ondernemen als een
gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Maatschappelijke vraagstukken vragen
participatie van verschillende partijen.
Daarom zoeken we actief de dialoog en
samenwerking met onze medewerkers,
werkers alsook die van onze partners en de
omgeving waarin wij werkzaam zijn voorop.
Veilig werken voor iedereen; overal en altijd
opdrachtgevers, partners, leveranciers en
de maatschappij (zie ook hoofdstuk 5
Stakeholdermanagement, pagina 41).
(zie ook thema Veiligheid & gezondheid,
pagina 19).
Opgave
is gezamenlijke
verantwoordelijkheid
1
25%
innovatie (pagina 28) en Opleiding
& ontwikkeling (pagina 34).
Reduceren
footprint is
onze inzet
90%
40%
6,4%
30%
NL-bevolking
woont in stad;
belang fysieke +
sociale veiligheid stijgt
totale energieverbruik
bouwgerelateerd;
40% CO2-uitstoot
bouwgerelateerd
percentage ongevallen
met verzuim in de bouw:
hoogste percentage
van alle sectoren
afvalproductie =
bouwmaterialenproductie
Onze ambitie
Het is onze ambitie om als concern in 2020 toonaangevend te zijn in onze sector als het gaat over duurzaam
Omgevingsanalyse
ondernemen. Daarvoor willen we het positieve verschil
pagina 7) zien we veranderingen in alle markten
maken op maatschappelijk relevante thema’s in onze
leefomgeving: denk aan energie-efficiëntie, veiligheid,
waarin TBI actief is. Vanuit duurzaamheidsperspectief ziet TBI samen met de leden van de
bouwlogistiek en afval. TBI ziet het als groot concern
ook als zijn verantwoordelijkheid om een substantiële
bijdrage te leveren aan de maatschappelijke opgaven
in de markten waarin wij opereren.
Inspiration Board (zie pagina 45) de volgende
relevante ontwikkelingen:
• We zien het aandeel van geïntegreerde
contracten stijgen (DB(F)MO). Dit biedt TBI
en Life-Cycle-Costs (LCC) te optimaliseren.
• In uitvragen van klanten is duurzaamheid
steeds vaker onderdeel van de beoordeling.
We zien dit vooral toenemen bij opdrachtgevers in de utiliteitsbouw en industrie.
1
100%
integriteit
B ijdr
• In de woningbouw komt de eindgebruiker
steeds vaker centraal te staan. Dit vraagt
co-creatie en levensduurdenken.
5
4
Vergroten
betrokkenheid
medewerkers
Tien thema’s
Uit de materialiteitsanalyse van TBI (zie pagina 14)
Duurzame
veiligheid
Verhogen
economische
waarde
Betrokken
bij
maatschappij
Continu
opleiden en
ontwikkelen
Duurzame
innovaties
Anticiperen
op
regelgeving
Duurzame
Duurzame
keten
Energie en CO2
we
rk w
i jz e
4
Samen werken
aan innovatie en
ontwikkeling
a g e a a n m a a t s c h a p p ij
3
Proactief in
gesprek gaan
met klanten
Als gevolg van maatschappelijke trends (zie
mogelijkheden om integraal te ontwerpen
Kwaliteit mensen
Veiligheid
staat voorop:
overal, altijd
11%
totale CO2-uitstoot
via bouwmaterialenproductie
verkeer =
bouwverkeer
Stakeholdermanagement, pagina 41).
5 Wij werken samen aan innovaties om onze
klanten integrale en duurzame oplossingen
te bieden (zie ook thema’s Duurzame
2
16%
kantoren
staat leeg
volgen tien relevante thema’s verdeeld over de drie
2
aspecten van duurzaam ondernemen: kwaliteit mensen
(people), optimaliseren werkwijze (planet) en bijdrage
aan de maatschappij (profit). Met het vaststellen van het
Meerjarenplan Duurzaam Ondernemen 2013 – 2015 is
daarbij gekozen voor een viertal focusthema’s.
re
n
Vergroten
omgevingsbewustzijn
Op
ti m
al i
se
3
12
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
13
>
Duurzaam ondernemerschap
Materialiteitsanalyse
Casus > Samen steeds slimmer bouwen en renoveren
Met de opstart van duurzaam ondernemen binnen TBI is
In 2012 heeft TBI een verdiepingsslag gemaakt in zijn
in 2011 een benchmark gedaan naar duurzaamheidsthema’s en -prestaties van collega-(bouw)ondernemingen. Vervolgens zijn de belangrijkste
strategie op het gebied van duurzaam ondernemen.
Daarbij zijn vier van de elf thema’s bestempeld als
focusthema’s: thema’s waarvoor TBI tot 2015 extra
stakeholder(groepen) van TBI en zijn ondernemingen
ambitieus zal zijn en extra daadkracht zal tonen.
De keuze voor de focusthema’s is gebaseerd op onze
eigen mogelijkheden om het positieve verschil te maken
geïdentificeerd op basis van een inventarisatie door de
leden in de stuurgroep duurzaamheid en is een stakeholderanalyse uitgevoerd.
en onze eigen inschatting van de maatschappelijke
urgentie. Daarnaast is vanwege de werkbaarheid
Op basis van de benchmark en de stakeholderanalyse
heeft TBI in samenwerking met KPMG een materialiteits-
besloten de thema’s materialen & grondstoffen en
duurzame toeleveringsketen samen te voegen tot één
analyse uitgevoerd. Hierbij zijn alle stakeholders via een
thema: duurzame keten. Het raamwerk is onderdeel
van het Meerjarenplan Duurzaam Ondernemen 2013 –
2015, dat in het voorjaar 2013 werd vastgesteld door
desk research beschouwd en gescoord op voor hen
relevante duurzaamheidsthema’s. Dat resulteerde in
eerste instantie in acht prioritaire thema’s. Op basis van
een interne discussie in de stuurgroep duurzaamheid is
besloten daar nog drie thema’s aan toe te voegen
de Raad van Bestuur van TBI.
waarmee in totaal elf duurzaamheidsthema’s zijn
gekozen. Hiervoor zijn vervolgens specifieke doelstellingen geformuleerd waarover in het TBI Duurzaamheids-
een enquête over duurzaam ondernemen gehouden
onder circa honderd stakeholders. De inventarisatie
van actuele en relevante stakeholders is gedaan door
verslag 2011 is gerapporteerd.
de afzonderlijke directies van de TBI-ondernemingen.
De resultaten bevestigen dat de vier gekozen focusthema’s ook daadwerkelijk de meeste prioriteit hebben
volgens onze stakeholders (zie kader pagina 43 –
Ter verificatie van de materiële thema’s heeft TBI in 2013
Koopmans Bouwgroep werkt al
jaren samen met woningcorpora-
andere zo min mogelijk overlast. Tegenwoordig is de uitdaging om individuele
tie Domijn aan duurzame huisvesting in Enschede en omstreken.
maatoplossingen op een structurele
manier aan te pakken zodat de schaal-
De manier van samenwerken en
voordelen wel behouden blijven.
bouwen is de laatste tien jaar
echter sterk veranderd. Dit is
mede ingegeven door de kritischer
houding van (toekomstige) bewo-
De afstemming en communicatie met
bewoners zijn daardoor tegenwoordig
belangrijke gezamenlijke speerpunten.
ners. Samenwerking tussen
bouwer en corporatie is intensie-
Oude en nieuwe geldstromen
Financiering van grootonderhoudprojec-
ver geworden om de toenemende
ten is een toenemend probleem in deze
complexiteit van projecten het
hoofd te bieden.
tijd. Kapitaal is schaars en corporaties
kunnen de huurlasten daarvoor niet
zomaar verhogen. Deze worden door-
Huurder steeds meer centraal
Huurders hebben de afgelopen jaren
steeds meer invloed op bouwplannen
gaans via levensduurverlenging terugverdiend. De energieleverende woningen in Overdinkel zijn een mooi
en -werkzaamheden, ze willen onder
voorbeeld van een creatieve oplossing
stakeholderenquête).
‘Meer zichtbaar maken
wat TBI kan betekenen
voor een meer
duurzame samenleving.‘
Anonieme bron uit
stakeholderenquête
Identificatie
(benchmark en
stakeholder)
‘We moeten focus
aanbrengen, zeker
binnen de huidige
marktomstandigheden.’
‘Vooral relevant is
datgene wat TBI maakt,
het eigen proces is
minder belangrijk.’
Anonieme bron uit
stakeholderenquête
andere eerder samen aan het duurzaam
renoveren van woningen (van energie-
Groep. Zo blijven Domijn, Koopmans en
dochter Groothuis Wonen zoeken naar
Wesselerbrink in Enschede. Koopmans
bouwde eerder zeer duurzame woningen in het Columbuskwartier in Almere.
label F naar -label A) in de wijk
Groothuis Wonen zal begin 2014
starten met de bouw van energieleverende woningen voor de Woningstichting Tubbergen.
Ook ERA Contour werkt van oudsher
intensief samen met woningcorporaties.
ERA Contour realiseerde 34 energie-
Prioritering
(materialiteitsanalyse
en focus)
neutrale woningen (De Bongerd) voor
Stadlander in Bergen op Zoom en
samen ontwikkelden ze de innovatierenovatiewinkel voor koop van huurwoningen, REIMARKT.
Validatie
(vaststelling)
‘Met de vaststelling
van het Meerjarenplan
Duurzaam Ondernemen
hebben we een stevige
operationele basis gelegd.’
‘Door eerst out of the box te denken kom je tot nieuwe
vormen van samenwerking maar hiervoor moet de basis
wel goed zijn.’
Pascal ten Berge, projectleider bij Domijn
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
Koopmans en Domijn werkten onder
nieuwbouw. De dakconstructie met
geïntegreerde PV-panelen is gefinancierd door en eigendom van Raedthuys
de bouwketen.
Daan Sperling, voorzitter
van de Raad van Bestuur
van TBI
14
voor de financiering van duurzame
nieuwe vormen van samenwerking in
Marco Peppel, directeur
engineering
J.P. van Eesteren
Verificatie
(enquête)
‘In 2000 werd gebouwd met een EPC van 1,0,
nu met een EPC van – 0,16 (energieleverend).’
Robert Kuipers, commercieel directeur
Koopmans Bouwgroep
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
15
Duurzaam ondernemerschap
Operationeel kader duurzaam ondernemen
TBI hanteert een decentrale concernstructuur met als
Operationele inbedding
motto zelfstandigheid in gebondenheid. Het ondernemerschap is daarbij zo laag mogelijk in de organisatie
verankerd, de mate van sturing vanuit TBI is derhalve
in de bedrijfsvoering van de individuele TBI-ondernemingen vindt plaats via het Actieplan Duurzaam
Ondernemen als onderdeel van het Operationeel Plan.
beperkt. Desondanks is TBI erin geslaagd om effectief
operationeel kader te creëren. Daarbij zijn echter twee
belangrijke kanttekeningen te maken.
In de actieplannen vertalen de TBI-ondernemingen
de ambities en doelstellingen uit het Meerjarenplan
Duurzaam Ondernemen naar hun eigen organisatie
Ten eerste vragen de verschillende markten waarin de
en markt. De nadruk ligt daarbij op de vier focusthema’s
en daarnaast kunnen eigen inhoudelijke accenten
TBI-ondernemingen opereren om een specifieke invulling
van het begrip duurzaamheid. Zo wordt duurzaamheid
worden gelegd. N.B. De invulling van de actieplannen
(inhoud en ambitie) wordt daarbij afgestemd met de
mede door opdrachtgevers binnen de woningbouw
anders ingevuld dan in de markt van industrie, marine
en offshore (nadruk op veiligheid). Ten tweede bestaan
directie CR. De directies van de TBI-ondernemingen
zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het Actieplan Duurzaam Ondernemen, als onderdeel van hun
er tussen de TBI-ondernemingen ook verschillen in de
ervaring met en grondhouding jegens duurzaam onder-
Operationeel Plan. TBI-ondernemingen rapporteren
daarbij ieder kwartaal over enkele generieke KPI’s.
nemen. In algemeenheid zien we daarbij dat TBI-onder-
De Raad van Bestuur van TBI bespreekt de resultaten
nemingen die projectontwikkeling en ontwerpactiviteiten doen, proactiever zijn op het gebied van duurzaam
ondernemen.
met de directies tijdens kwartaalbijeenkomsten. Daarnaast ziet de CR-directie specifiek toe op de voortgang
ten aanzien van de actieplannen. Voor de uitvoering van
Concernniveau
Op concernniveau is het Meerjarenplan Duurzaam
Raad van
Commissarissen
Ziet toe op
voortgang en bewaakt
ambitieniveau van
de duurzaam
ondernemen
strategie.
Directie Corporate
Responsibility
Adviseert de
Raad van Bestuur
over de invulling
van het duurzaam
ondernemen
beleid.
Stuurgroep
Duurzaamheid
mede beleidsbepalend
en klankbord voor de
directie Corporate
Responsibility.
het actieplan beschikken veel TBI-ondernemingen over
een werkgroep of duurzaamheidsteam.
Raad van Bestuur
Eindverantwoordelijk
voor het duurzaam
ondernemen en
samenhang met de
strategische
agenda.
Het figuur hiernaast toont hoe de organisatie is ingericht
waarbij onderscheid wordt gemaakt in strategie- en
beleidsvorming (1), implementatie en uitvoering (2)
en monitoring en rapportage (3).
ng
Ondernemen 2013 – 2015 leidend. In dit plan zijn
acties en inhoudelijke KPI’s vastgelegd en hierin is ook
de keuze gemaakt voor de vier focusthema’s waarvoor
Directies
TBI-ondernemingen
Rapporteren en leggen
verantwoording af
aan de Raad van
Commissarissen.
Mo
rap nito
po ri
rt
(Financial)
Controllers
TBI-ondernemingen
valideren en
rapporteren
duurzaamheidsdata.
en
ng ge
a
Het operationeel kader van TBI op het gebied van
duurzaam ondernemen bestaat uit de volgende twee
pijlers.
De operationele inbedding van duurzaam ondernemen
Strategie- en
beleidsvorm
i
>
Duurzaamheidscoördinatoren
TBI-ondernemingen
Verzamelen,
consolideren en verifiëren
duurzaamheidsdata.
Im
ti e
a
t
p
n
e n le m e g
uitvo erin
tot 2015 extra ambitieuze doelstellingen liggen.
Het meerjarenplan is het operationeel kader van
de directie CR, de stuurgroep duurzaamheid en
de Raad van Bestuur van TBI. Ter ondersteuning bestaan
op concernniveau diverse werkgroepen voor specifieke
thema’s, zoals de werkgroep Veiligheid, werkgroep
CO2-reductie en Duurzaam Inkopen.
Directies
TBI-ondernemingen
Verantwoordelijk
voor het opstellen
en uitvoeren van
het jaarlijkse
actieplan.
De eindverantwoordelijkheid voor duurzaam ondernemen berust bij de voorzitter van de Raad van Bestuur
van TBI. Hij is tevens verantwoordelijk voor de samenhang tussen het Meerjarenplan Duurzaam Ondernemen
en de Strategische Agenda 2013 – 2015 en de doorvertaling in de Operationele plannen (zie pijler 2).
Duurzaamheidscoördinatoren
TBI-ondernemingen
Ondersteunen
bij uitvoering
actieplan duurzaam
ondernemen van de
ondernemingen.
Werkgroepen
Ondersteunen
ondernemingen
op specifieke
onderwerpen.
Directie Corporate
Responsibility
Ondersteunen
en faciliteren
TBI-ondernemingen
plus sturen op
prestaties en
doelstellingen.
De Raad van Commissarissen bewaakt het ambitieniveau
en ziet toe op de voortgang. De CR-directie adviseert
de Raad van Bestuur over de invulling van het beleid
en wordt daarbij ondersteund door de Stuurgroep
Duurzaamheid.
16
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
17
3
25%
16%
11%
kantoren
staat leeg
totale CO2-uitstoot
via bouwmaterialenproductie
verkeer =
bouwverkeer
Veiligheid & gezondheid
Voortgang
op onze
focusthema’s
De Nederlandse bouwsector kent het hoogste
aantal ongevallen met verzuim (6,4 procent).
Daarom is meer veiligheid in bouw en techniek
‘een must’. Het aantal incidenten en ongevallen
moet structureel omlaag, elk is er één te veel.
De impact voor slachtoffers, familie, collega’s en
organisatie is te groot om de harde feiten te
negeren. We moeten daar structureel van leren.
We nemen als TBI geen genoegen met de
scores in de afgelopen periode, we willen
blijvend veiliger gaan werken, blijvend verbeteren. Overal en altijd.
90%
40%
6,4%
30%
NL-bevolking
woont in stad;
belang fysieke +
sociale veiligheid stijgt
totale energieverbruik
bouwgerelateerd;
40% CO2-uitstoot
bouwgerelateerd
percentage ongevallen
met verzuim in de bouw:
hoogste percentage
van alle sectoren
afvalproductie =
bouwmaterialenproductie
Onze ambitie
Het is de ambitie van TBI om bekend te staan als een
bedrijf dat veiligheid in de genen heeft. Ons streven is
dan ook om veilig werken en een gezonde werkomgeving te verankeren in onze bedrijfscultuur. We streven
daarom dan ook naar nul ongevallen. Daarvoor blijft TBI
haar veiligheidscultuur versterken en beter stuurbaar
maken.
Resultaten en ontwikkelingen 2013
Het aantal arbeidsongevallen met verzuim is significant
gedaald ten opzichte van voorgaande jaren. Hierdoor
daalde ook onze ongevallenratio (IFTBI) naar 6,0.
De daling wordt voor een deel verklaard door de
toegenomen aandacht voor veiligheid, onder andere
door de TBI-veiligheidsrichtlijn en prestatieregelingen
met directieleden. Het ziekteverzuim daalde naar
Focus is essentieel
gegeven de
marktomstandigheden
4,2 procent.
IF 6,0 (– 30%)
KPI – Arbeidsongevallen
Wagenpark 134 CO2/km
(– 5%)
KPI – Injury Frequency Rate
Aantal met verzuim
Arbeidsongevallen met verzuim – per miljoen gewerkte uren
2011
166
Duurzaam hout 85%
Succesvolle
TBI Innovatieprijs
2013
83
2011
9,4
2013
6,0
Doelstelling
2012
144
Doelstelling
2015
0
2015
0
2012
8,5
• Het
H t betreft
b t ft h
hett totaal
t t l aantal
t l arbeidsongevallen
b id
ll van (i
(in)directe
)di t meded
werkers en inleners. Ongevallen hebben daarbij tot minimaal één
dag verzuim geleid.
• Een toelichting op de gehanteerde scopes en rekenmethodes is te
vinden in bijlage 3.
KPI – Zi
Ziekteverzuim
kt
i
Ziekteverzuim (in %)
Ziekteverzuim als gevolg van ongeval (in %)
Resultaat
Doelstelling
4,7
4,6
2,1
4,2
1,7
< 4,0
1,4
0
2011
2012
2013
2015
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
7%,092-9LQGG
19
>
Veiligheid & gezondheid
TBI-veiligheidsrichtlijn
Het belangrijkste onderdeel van het Veiligheidsactieplan
2013 – 2015 was de ontwikkeling en vaststelling van
de TBI-richtlijn voor het managen van veiligheid. Deze
concernbrede richtlijn is medio 2013 vastgesteld door
de Raad van Bestuur van TBI en is door alle TBI-ondernemingen onderschreven. In de tweede helft van 2013
is de veiligheidsrichtlijn gepresenteerd aan de Centrale
Ondernemingsraad, de Raad van Commissarissen en aan
de directies en managementteams van de afzonderlijke
vloerverwarmings- en koelingssystemen en heeft
voorlichting over de gevaren van kwartsstof door
middel van toolboxmeetings en postercampagnes.
• Hazenberg hield een themabijeenkomst voor
9,1
7,9
4,1
<8
Bouw
Infra
8,8
9,3
10,2
<8
15,8
12,3
12,3
<8
9,4
8,5
6,0
<8
2013
Ziekteverzuim per segment
• Mobilis bereidde zich voor op een positie op de in
2013 gelanceerde veiligheidsladder van ProRail.
Veiligheid blijft een vast agendapunt tijdens bestuursen directie-overleggen. Daarnaast blijft ook de prestatieregeling voor directievoorzitters in 2014 bestaan. In het
worden gedeeld.
Techniek
2011
2012
2013
Doel
2015
Techniek
Bouw
Infra
4,8%
4,8%
4,2%
< 4%
4,3%
4,6%
4,4%
< 4%
3,8%
4,4%
3,3%
< 4%
TBI
4,6%
4,7%
4,2%
< 4%
toonden van stofvrij werken met kwartsstof.
Een interne werkgroep startte in de tweede helft van
2013 de ontwikkeling van een bedrijfseigen audit-
de organisatie. Het resultaat van deze toetsing wordt
gerapporteerd op een cultuurladder, waarbij duidelijk
wordt hoe de TBI-onderneming heeft gepresteerd, waar
de verbetermogelijkheden liggen en/of waar kennis kan
2012
TBI
externe specialisten die praktische voorbeelden
Onze agenda
op de veiligheidscultuur en het veiligheidsgedrag binnen
Doel
2015
2011
uitvoerders en voorlieden met ondersteuning van
TBI-ondernemingen. Dit vormde het startpunt voor de
implementatie van de veiligheidsrichtlijn binnen de
ondernemingen.
systeem. Hierbij wordt gewerkt vanuit de basisgedachte
van Hearts & Minds, waarin met name wordt ingezoomd
Injury Frequency (IF) Rate per segment
passende maatregelen genomen.
• J.P. van Eesteren geeft duidelijke instructie en
Innovatie > Bewuste Bouwers
eerste kwartaal van 2014 zal het auditsysteem voor de
TBI-veiligheidsrichtlijn gereed zijn. Medio 2014 wordt
gestart met het uitvoeren van audits. In 2015 zal de
‘Het helpt vooral om de communicatie met de
directe omgeving beter te regelen en daar
hebben we ook voordeel van.’
André Meulenkamp, BREEAM-expert van
het stadhuis Almelo
TBI-veiligheidsrichtlijn volledig operationeel zijn.
TBI-richtlijn voor het
managen van veiligheid
Arbeidsomstandigheden
Sinds juli 2013 worden grote bouwprojecten van TBI-bouwonder-
TBI heeft na het ontvangen van een boete van de
Inspectie SZW aanvullende maatregelen getroffen
voor stofvrij werken. De TBI-bouwondernemingen
De TBI-veiligheidsrichtlijn beschrijft de gezamenlijke ambities en aanpak met veel aanknopingspunten voor een up-to-date en effectief veilig-
nemingen standaard aangemeld bij de Bewuste Bouwers. In totaal
werden in 2013 21 bouwplaatsen aangemeld. De bouwcombinatie
van de Sluiskiltunnel (BAM-Mobilis-Croon) behaalde de hoogste
J.P. van Eesteren en Hazenberg hebben geïnvesteerd
in apparatuur en gereedschap met stofafzuiging.
De uitvoerders en onderaannemers van deze bouw-
heidsbeleid in de praktijk. Een aanpak die zich
effectief laat integreren in de totale managementsystemen omdat deze qua opzet en
score tot nu toe sinds het bestaan van de stichting (2009).
ondernemingen hebben een aanschrijving gekregen met
de mededeling dat op projecten gereedschap hoort te
worden gebruikt dat geschikt is voor materialen waarbij
kwartsstof vrijkomt. Daarnaast is stofvrij werken expliciet
structuur geheel aansluiten op de reeds
bestaande systemen van ISO en OHSAS. Ook is
de richtlijn vergeleken met cultuurmetingen,
zoals Hearts & Minds en de Safety Awareness
geagendeerd tijdens het TBI-KAM-overleg waarin ook
best practices van MDB, J.P. van Eesteren en WTH zijn
gedeeld.
Survey (SAS) van Det Norske Veritas.
De TBI-ondernemingen werken hun eigen
veiligheidsbeleid verder uit op basis van de
Specifieke activiteiten door TBI-ondernemingen
• TBI en zijn ondernemingen zijn mede-initiatiefnemer
TBI-veiligheidsrichtlijn. De richtlijn is daarmee
een stimulans voor en een dringende oproep
aan alle TBI-ondernemingen om het veiligheids-
en ondertekenaar van de Governance Code Veiligheid
in de Bouw.
• WTH liet onafhankelijk onderzoek doen naar de
Bewuste Bouwers is een gedragscode waarbij extra aandacht is
voor vijf aspecten: proactieve communicatie met de omgeving,
verbeterde veiligheid, impact op het milieu (energiebesparing
en afvalscheiding), sociale gedragsregels en een schone en
opgeruimde bouwplaats.
beleid naar een professioneel, eigentijds
en hoger plan te brengen.
‘Bouwplaatsen van TBI-ondernemingen
zijn verzorgd en er is veel aandacht
voor veiligheid. De medewerkers zijn
enthousiast en betrokken bij de projecten.’
Margo Dierick, directeur
Bewuste Bouwers
hoeveelheid kwartsstof tijdens het montageproces van
20
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
21
16%
11%
kantoren
staat leeg
totale CO2-uitstoot
via bouwmaterialenproductie
25%
verkeer =
bouwverkeer
Energie & CO2
De gebouwde omgeving in Nederland is in haar
totale levenscyclus verantwoordelijk voor circa
40 procent van het totale energiegebruik en
CO2-uitstoot. Daarnaast is circa 25 procent van
het verkeer aan de bouw gerelateerd. Naast de
morele plicht ziet TBI ook het belang van een
lager energieverbruik vanuit economisch en
marktperspectief.
90%
40%
6,4%
30%
NL-bevolking
woont in stad;
belang fysieke +
sociale veiligheid stijgt
totale energieverbruik
bouwgerelateerd;
40% CO2-uitstoot
bouwgerelateerd
percentage ongevallen
met verzuim in de bouw:
hoogste percentage
van alle sectoren
afvalproductie =
bouwmaterialenproductie
Onze ambitie
De emissies van het wagenpark blijven dalen als gevolg
TBI heeft als doel in 2015 de CO2-uitstoot met 20 procent ten opzichte van het basisjaar 2011 verminderd te
hebben. Dit betekent ook voor ons wagenpark in 2015
van instroom van een toenemend aandeel energie-
gemiddeld 20 procent minder CO2-uitstoot per gereden
kilometer. Daarnaast wil TBI het totale energieverbruik in
park van TBI mede als gevolg van de reorganisaties
Aantal ingestroomde personenvoertuigen
per CO2-emissiecategorie
(g CO2/km)
zuinige personenvoertuigen (geel kenteken) alsmede
bedrijfswagens (grijs kenteken). Daarnaast is het wagenafgeslankt.
844
666
800
181
2015 met 8 procent ten opzichte van het basisjaar 2011
hebben teruggebracht.
Alle TBI-ondernemingen maakten ook in 2013 voor
vestigingen en projecten gebruik van groene stroom,
600
143
Resultaten en ontwikkelingen 2013
Afgezet tegen de bedrijfsopbrengst heeft TBI over 2013
uitgezonderd de onlangs geacquireerde ondernemingen
Groothuis Wonen en Timmermans. In 2013 hebben alle
TBI-ondernemingen hun positie op de CO2-prestatie-
400
246
ruim 20 procent meer energie verbruikt ten opzichte
ladder behouden (zie voor een compleet overzicht
van 2012. De stijging van het relatieve energieverbruik
wordt verklaard door een significant lagere omzet
200
tiesysteem (DOMI) met een specifieke module voor
energie en CO2 is succesvol verlopen. Het systeem helpt
TBI sneller en met kleinere kans op fouten te rapporteTBI-ondernemingen in hun rapportage en audit voor de
CO2-prestatieladder.
Ton CO2 per miljoen euro bedrijfsopbrengsten
150 – 180
159
23
9
2012
76
9
2
> 180
2013
Aantal ingestroomde bedrijfswagens
per CO2-emissiecategorie
(g CO2/km)
Specifieke activiteiten
Binnen de TBI-ondernemingen zijn diverse specifieke
182
156
140
3
175
3
140
Gigajoule (GJ) per miljoen euro bedrijfsopbrengsten
143
76
28
2011
90 – 120
120 – 150
173
0
ren over energieverbruik. Daarbij ondersteunt het
KPI – Relatieve CO2-emissie (scope 1 en 2)
< 90
De implementatie van een uniform online dataregistra-
bleven relatief constant.
KPI – Relatief energieverbruik (scope 1 en 2)
471
239
bijlage 2).
(– 18 procent) gecombineerd met een significante
stijging van energiegebruik in enkele projecten.
Het absolute energieverbruik (GJ) en CO2-emissies (ton)
459
1.000
65
34
26
0
105
37
maatregelen genomen, gericht op reductie van energie
2011
265
2012
252
2013
310
Doelstelling
2015
244
– 8% t.o.v. 2011
KPI – Opbouw leasewagenpark
2012
17,5
2013
20,8
Doelstelling
bouw van een nieuw ecoduct. Mobilis is voornemens
dit type aggregaten in de loop van 2014 standaard toe
te passen in werken.
2015
15,1
–20% t.o.v. 2011
TBI-ondernemingen leveren een breed scala
van specifieke diensten die gericht zijn op
energiebesparing en/of duurzame energieproductie. Enkele voorbeelden:
• ERA Contour, Koopmans en Groothuis
2013
134
130 – 160
160 – 190
10
0
2011
2012
2015
123
& Dros zes WKO-installaties in beheer
(zie kader WKO Garant op pagina 24).
• Fri-Jado produceert koelinstallaties
standaard op basis van duurzame koudemiddelen, zoals CO2, in plaats van chemische
koelmiddelen, zoals R404A (een sterk
broeikasgas). Door ook warmteterugwinning
en glasdeuren toe te passen zijn installaties
Koopmans – Domijn op pagina 15).
meer dan 50 procent energie-efficiënter
geworden. Hiervoor organiseerde Fri-Jado
in 2013 ook weer een Green Retailer-
een prestatiecontract. In 2013 had Wolter
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
< 130
67
bouwden in 2013 in totaal 38 energie-0woningen. In 2014 worden meer van dit
type woningen gebouwd (zie kader relatie
• Wolter & Dros lanceerde WKO Garant,
gericht op optimalisatie van het rendement
van bestaande WKO-installaties op basis van
– 20%
t.o.v. 2011
22
119
35
> 190
2013
Diensten voor energiebesparing of duurzame energie (scope 3)
Doelstelling
2012
141
78
70
36
• TBI rapporteert conform de richtlijnen van de CO2-prestatieladder
over het energiegebruik en de CO2-uitstoot verdeeld over scope 1
en 2.
• Een toelichting op de gehanteerde scopes en rekenmethodes is te
vinden in bijlage 3.
Gemiddelde CO2-emissie per auto per km (g CO2/km)
2011
154
2011
18,9
of gebruik van duurzame energie:
• Mobilis testte een prototype van een hybride
aggregaat van Bredenoord (ESaver, 30 kVA) bij de
• Eekels bouwt elektrotechnologische
installaties op schepen waardoor ze
steeds minder brandstof verbruiken
(zie pagina 31, relatie Eekels – Royal
Wagenborg).
symposium (zie pagina 43, Stakeholdermanagement).
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
23
16%
11%
kantoren
staat leeg
totale CO2-uitstoot
via bouwmaterialenproductie
25%
verkeer =
bouwverkeer
>
Duurzame keten
Energie & CO2
• MDB (materieeldienst) investeerde in een houtpellet-
De bouwsector is een grootverbruiker van
materialen. Ook is 30 procent van ons afval
gerelateerd aan bouwactiviteiten. Daarbij
werken we veel samen met onderaannemers
en leveranciers. TBI-ondernemingen kunnen
vanuit hun positie in de waardeketen een
positieve invloed uitoefenen op partijen in
de toeleveringsketen.
Energiegebruik naar bron
90%
40%
6,4%
30%
NL-bevolking
woont in stad;
belang fysieke +
sociale veiligheid stijgt
totale energieverbruik
bouwgerelateerd;
40% CO2-uitstoot
bouwgerelateerd
percentage ongevallen
met verzuim in de bouw:
hoogste percentage
van alle sectoren
afvalproductie =
bouwmaterialenproductie
Onze ambitie
TBI wil in samenwerking met zijn ketenpartners op een
gestookte cv-installatie. In 2013 heeft deze installatie
geleid tot lagere stookkosten en CO2-reductie op de
bouwplaats van de Markthal te Rotterdam. MDB heeft
(GJ)
2011
2012
2013
Brandstofverbruik
Lease-/bedrijfswagens
124
123
134
292
279
264
met dit type installatie de mogelijkheid de accommo-
Elektriciteit
100
94
104
daties op duurzame bouwplaatsen (BREEAM) te
verwarmen.
Stadsverwarming
Privéauto’s
3
3
2
31
29
26
Vliegverkeer
10
8
6
Scope 1
Scope 2
416
402
403
144
133
138
Totaal
559
535
540
met goede milieuprestaties en sociale prestaties (zoals
duurzaam hout en volledig hergebruikte materialen).
2013
Daarbij wil TBI samenwerken met leveranciers die onze
doelstellingen op economisch, sociaal en milieugebied
ondersteunen (zie pagina 26).
• Croon initieerde een gezamenlijk onderzoeksproject
(ZeroWatt), gericht op minimaliseren van vermogensuitwisseling tussen een gebouw en het elektriciteitsnet. De Croon-vestiging in Den Haag werd gebruikt
als onderzoeksobject (zie ook kadertekst over
CO2-emissies naar bron
(kton CO2)
aangescherpt. Om veilig en zuinig rijden van onze
medewerkers te stimuleren, krijgen zij ook het E-Driver-
mogelijke deel van het afval zo hoogwaardig mogelijk
verwerken.
Daarnaast wil TBI via inkoop van producten en diensten
actief gaan sturen op het gebruik van (bouw)materialen
ZeroWatt, pagina 39).
Onze agenda
Binnen het raamcontract van TBI met Athlon Carlease
worden jaarlijks de normen voor CO2-uitstoot verder
verantwoorde manier omgaan met (natuurlijke) grondstoffen en afval. Daarom wil TBI in 2015 goed zicht
hebben op de verwerking van afval en het grootst
2011
2012
8,4
8,4
9,1
25,2
24,1
22,8
Elektriciteit
Stadsverwarming
3,2
1,8
1,9
Resultaten en ontwikkelingen 2013
Op het gebied van duurzamer omgaan met afval is
0,4
0,3
0,04
in 2013 een belangrijke stap gezet. Alle TBI-bouw-
programma aangeboden. In 2014 gaat TBI een een-
Privéauto’s
2,3
2,2
2,0
duidiger en betrouwbaarder overzicht maken van de
TBI-brede scope 3-emissies.
Vliegverkeer
0,7
0,6
0,4
Scope 1
Scope 2
33,6
32,5
31,9
6,4
4,6
4,3
Totaal
39,9
37,1
36,3
Brandstofverbruik
Lease-/bedrijfswagens
ondernemingen hebben hun krachten gebundeld en
gezamenlijk een raamcontract op basis van prestatieafspraken afgesloten voor afvalverwerking. Hierin zijn
Afvalverwerking
Hoeveelheid afval naar afvalsoort
Hout
(categorie A, B, of C)
9%
Hoeveelheid afval (ton)
Resultaat
Metalen
4%
Doelstelling
Overig afval
2%
42.423
37.582
Papier en karton
3%
30.802
Bedrijfsafval
6%
Innovatie > WKO Garant (Wolter & Dros)
Gevaarlijk afval
0%
‘De BV Nederland loopt naar schatting jaarlijks ruim
1.000 PJ* (of > 45.000 ton CO2) mis als gevolg van
niet optimaal functionerende WKO- systemen.’
Edwin Normann, bedrijfsleider duurzame energie
Scheidingspercentage TBI Bouw
Scheidingspercentage TBI
Resultaat
Doelstelling
> 85%
installaties. WKO Garant werd in 2013 gelanceerd en heeft inmiddels zes
WKO-systemen in beheer waaronder het BREEAM-gecertificeerde hoofdkantoor van UPC in Leeuwarden en het St. Nicolaaslyceum in Amsterdam.
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
• Het scheidingspercentage wordt berekend op basis van het aandeel
bouw- en sloopafval in de totale hoeveelheid.
• Een toelichting op de gehanteerde scopes en rekenmethodes is te
vinden in bijlage 3.
68%
63%
46%
2011
7%,092-9LQGG
Kunststof
0%
Puin
34%
KPI – Afvalscheiding
Wolter & Dros optimaliseert het rendement van WKO-systemen met
behulp van WKO Garant, middels het prestatiecontract voor WKO-
24
Bouw- en
sloopafval
41%
0
59%
44%
2012
> 60%
41%
2013
2015
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
25
>
Duurzame keten
De algemene inkoopvoorwaarden van TBI Bouw zijn
zaam inkopen van de NEN. Doel van deze werkgroep
Onze agenda
aangepast, waarbij diverse standaardeisen zijn gesteld
voor duurzaamheid. Denk aan werken volgens een
gecertificeerd veiligheidsbeheersysteem, bijdragen aan
is de nieuwe internationale ISO-richtlijn voor duurzaam
inkopen geschikt te maken voor de Nederlandse markt.
De betrokkenheid van TBI draagt ertoe bij dat deze norm
Invulling geven aan prestatieafspraken in het afvalcontract en het FSC-convenant. Opvolging geven aan de
Green Deal Circulair Inkopen door het starten van twee
dige afvalverwerking.
scheiden van afval en aanleveren van een CO2-emissie-
aansluit bij onze branche.
TBI ondertekende de Green Deal Circulair Inkopen.
Hiermee zet TBI zich in voor de integratie van circulair
circulaire inkooptrajecten. Actualiseren en integreren van
de algemene inkoopvoorwaarden van TBI Techniek.
TBI tekende in 2013 ook het Bouw en Houtconvenant
inventarisatie. N.B.: er is bewust niet gekozen voor een
leveranciersverklaring vanwege de beperkte juridische
grondslag. In 2014 worden ook de inkoopvoorwaarden
van TBI Techniek geactualiseerd.
TBI-ondernemingen Croon, J.P. van Eesteren en
Wolter & Dros hebben een overeenkomst gesloten met
inkopen in de inkoopprocessen en we gaan in 2014
twee pilots starten met circulaire inkooptrajecten.
ambitieuze afspraken vastgelegd voor afvalscheiding en
initiatieven gericht op duurzame verwerking. Daarnaast
heeft ook Alfen een nieuw afvalcontract afgesloten,
inclusief prestatieafspraken over scheiding en hoogwaar-
van FSC Nederland (zie kader FSC Nederland op
pagina 27). Alle TBI-ondernemingen die een significante
hoeveelheid hout gebruiken, zetten zich vanaf 2013 in
voor het gebruik van duurzaam gecertificeerd hout voor
alle toepassingen. Een nulmeting over de eerste helft
van 2013 heeft uitgewezen dat 87 procent van het
toegepaste hout reeds duurzaam gecertificeerd is,
te weten FSC(-mix) of PEFC. Een met FSC Nederland
bouwlogistiek. Onder de werktitel SMART Supplies
heeft Croon hiermee een pilot gedaan bij de realisatie
van het VU O|2-gebouw in Amsterdam (zie kader
SMART Supplies, pagina 30).
HEVO levert voor alle gerealiseerde integrale bouw-
TBI-ondernemingen hanteren verschillende methoden
om de prestaties van leveranciers en/of onderaannemers
projecten standaard een duurzaamheidscertificaat,
waarbij de behaalde GPR-gebouwscore van het project
wordt verwerkt. In 2013 werden vijftien certificaten
Casus > Duurzaam houtgebruik in de bouw
De bouwsector gebruikt circa
In twintig jaar veel veranderd
50 procent van het hout in Nederland. FSC Nederland en TBI-onderneming Synchroon werken al sinds
1996 samen aan het verduur-
‘In bijna twintig jaar is er heel veel ver-
gevallen deel uitmaken van deze beoordeling.
afgegeven door HEVO. Een daarvan was voor het
Lyceum Schravenlant waarbij het cradle to cradleprincipe is toegepast in het programma van eisen.
Het resulteerde in een CO2-neutrale school. Dit project
In bredere zin zijn door diverse TBI-ondernemingen
specifieke maatregelen genomen om hun (inkoop)keten
werd in 2013 opgeleverd en werd genomineerd voor de
Duurzaam Bouwen Award in de categorie gemeentelijk
vastgoed.
zamen van het gebruik van hout
in de Nederlandse bouwsector.
schaars product. Tegenwoordig is duurzaam hout bijna de standaard voor
houtproducten en loopt de FSC-keten
Daarnaast heeft TBI nog twee vermeldenswaardige
initiatieven genomen. Namens TBI is de procurementmanager van Croon lid van de normcommissie duur-
inmiddels FSC-gecertificeerd en
dit jaar ondertekende TBI het
Bouw en Hout Convenant.
te verduurzamen.
Alle TBI-bouwondernemingen zijn
KPI – Beoordeelde leveranciers inclusief
duurzaamheid
KPI – Aandeel duurzaam hout
Aandeel gecertificeerd duurzaam hout (FSC en/of PEFC) als onderdeel van de totale hoeveelheid ingekocht en toegepast hout.
Berekend op basis van een nulmeting onder 61 houtleveranciers
over het eerste halfjaar 2013.
2013
87%
2015
> 95%
maken van de beoordelingssystemen van leveranciers.
Dit wordt ook een agendapunt op de TBI-inkoopdag
2014. Beter inzicht krijgen in de inkoopstromen met
hoge/risicovolle milieu-impact en sociale impact.
DHL over samenwerking op het gebied van duurzame
afgestemd jaarplan draagt eraan bij het gebruik van
niet-duurzaam hout, waaronder MTCS, te vermijden.
te beoordelen en te verbeteren. In 2013 is een nulmeting uitgevoerd waaruit blijkt dat veiligheidsaspecten
en/of milieutechnische aspecten in 70 procent van de
Duurzaamheid (milieu en veiligheid) standaardonderdeel
Aandeel van de beoordeelde leveranciers en/of onderaannemers die mede zijn beoordeeld op basis van prestaties
op het gebied van milieu en/of veiligheid. In totaal zijn ruim
950 leveranciers in 2013 beoordeeld.
2013
70%
Doelstelling
Doelstelling
2015
> 90%
anderd,’ aldus Liesbeth Gort. ‘Vroeger
hield de FSC-keten op bij de houtimporteurs en was duurzaam hout een
van het regenwoud tot en met de
bouwplaats. Partijen als Johan Matser
Projectontwikkeling hebben destijds een
‘Het is een mooi gegeven dat TBI nu vooroploopt
in het hergebruik van FSC-hout.’
Liesbeth Gort, directeur FSC Nederland
Het eerste FSC-woningbouw-
belangrijke rol gespeeld bij de introductie van FSC-hout. Het is een mooi
project
gegeven dat TBI nu vooroploopt.’
In 1996 was Synchroon (toen nog
Johan Matser Projectontwikkeling)
vanuit de bouw vertegenwoordigd in
een werkgroep onder leiding van het
Bouw en Hout Convenant
TBI ondertekende in 2013 met zestien
andere koplopers het Bouw en Hout
Nulmeting
Over de eerste helft van 2013 is een
nulmeting uitgevoerd. In totaal werd
van 61 houtleveranciers en timmer-
De bedrijfsonderdelen Synchroon,
ERA Contour, Koopmans Projecten en
HEVO die projectontwikkeling doen
WNF, OxfamNovib en Milieudefensie.
In 1999 ging deze werkgroep over in
Convenant van FSC Nederland. Dit convenant heeft als doel om uitsluitend
fabrieken informatie ontvangen over de
herkomst van de geleverde houtproduc-
binnen TBI passen standaard duurzaam
gecertificeerd hout toe in projecten.
FSC Nederland. Het doel van de werk-
nog duurzaam hout toe te passen in
ten. Naar schatting betreft dit 60 tot
Daarnaast zijn alle houtverwerkende
groep was het promoten van duurzaam
geproduceerd hout met FSC-keurmerk
om de houtkap in het regenwoud tegen
bouwprojecten. TBI gaat hiermee
bewust een stap verder dan het wettelijk minimumniveau dat toepassing
80 procent van de totale houtinkoop.
Uit de nulmeting volgt dat 87 procent
van het toegepaste hout reeds gecertifi-
*
bouwondernemingen binnen TBI FSCgecertificeerd (zie bijlage 2). In 2013
werd een nieuw raamcontract voor
te gaan. In 1999 realiseerde Synchroon
ter demonstratie het eerste woningbouwproject uitgevoerd in FSC-hout
van ten minste legaal hout vereist
(Europese Houtverordening).
ceerd duurzaam hout betreft (FSC of
PEFC).
drukwerk gesloten, uiteraard
inclusief FSC.
(De Fruittuinen in Hoofddorp).
26
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
27
Duurzame innovatie
Innovaties zijn een essentieel onderdeel van
duurzaam ondernemerschap en een duurzame
toekomst. De decentrale ondernemingsstructuur vormt het fundament voor de innovatiecultuur binnen TBI. Medewerkers opereren
dicht bij de klant waarmee ze vaak langetermijnrelaties onderhouden (zie ook diverse
tekstkaders in dit verslag).
Resultaten en ontwikkelingen 2013
Onze ambitie
Het is de ambitie van TBI de eigen cultuur van innoveren
verder te verstevigen maar ook toeleveranciers te
Daarnaast zijn door vrijwel alle TBI-ondernemingen
Innovatie > OZIVE, uniek atelier voor herbestemming
TBI heeft in 2013 expliciet aandacht besteed aan innovatie via de actieplannen duurzaam ondernemen en met
‘In de monumentensector is veel veranderd de
afgelopen jaren en Ozive blijkt een succesvolle
formule om leegstaande monumenten nieuwe
toekomstwaarde te geven.’
Boudewijn de Bont, directeur Hazenberg Bouw
de TBI Innovatieprijs 2013. Deze prijsvraag leverde
34 inzendingen op (zie pagina 30). Daarnaast is door
TBI via de nieuwe website ook nadrukkelijk aandacht
besteed aan duurzame innovaties binnen de TBI-ondernemingen.
stimuleren duurzamere producten en oplossingen te
specifieke initiatieven genomen om duurzame innovaties
te stimuleren en realiseren. Hieronder een opsomming
van enkele fundamentele initiatieven.
bieden. Duurzame innovaties zullen daarbij moeten
toegespitst zijn op de belangrijkste uitdagingen: integraal werken en levensduurdenken. Daarbij zien we vier
Binnen de TBI-ondernemingen wordt de integratie
van BIM gecoördineerd door de BIM-stuurgroep. Daarnaast worden kennis en ervaring uitgewisseld via een
concrete aanknopingspunten om binnen onze keten
te innoveren: co-creatie, slimmer produceren, assetmanagement en het toepassen van duurzame techno-
centrale BIM-werkgroep. De grote voordelen van het
toepassen van BIM zijn procesbeheersing en scenario-
logie.
fases van de levenscyclus van een bouwobject kunnen
worden gemaakt. Daarbij is BIM de ideale basis voor
Ozive is de merknaam van de bundeling van kennis en ervaring van
Synchroon, Nico de Bont en HEVO. Het staat voor een integrale aanpak
van herbestemmingsvraagstukken. Ozive heeft enkele toonaangevende
projecten opgeleverd, waaronder Parc Glorieux in Vught (luxeappartementen in oud klooster) en Mariënbosch (studentenwoningen in een klooster).
analyses, waardoor betere keuzes in de verschillende
uitwerking naar LEAN-plannen, systems engineering,
clash detecties, total cost of ownership en assetmanagement.
Projectfases
Slimmere
processen &
producten
Grondstofwinning
Leveranciers
ciers
Verduurzamen
binnen de keten
Kiezen voor
duurzame
technieken
Co-creatie
Opd
Opdrachtgevers
g
onderneming is gericht op het gezamenlijk inbrengen
van kennis en kapitaal, nodig voor het verwerven en
beheren van PPS-projecten.
drinkwatervoorzieningen. Deze bedrijven bundelen nu
hun krachten onder de werknaam Aquanize. Hierdoor
worden de disciplines elektrotechniek, automatisering,
Op initiatief van ERA Contour is samen met de Dutch
Green Building Council (DGBC) gekeken naar de moge-
Om activiteiten op het gebied van assetmanagement
Gebruikers
Asset
management
structuur en utiliteit is TBI PPP B.V. opgericht. Deze
TBI-ondernemingen Croon, Eekels, Wolter & Dros en
Mobilis werken al jaren samen op het gebied van
informatisering, werktuigbouwkunde en civiele bouw
multidisciplinair en integraal gecombineerd.
Waardeketen
Om beter in te spelen op publiek-private samenwerkingsprojecten (PPS) in de marktsegmenten infra-
lijkheden van BREEAM-woningbouw om voor woningkopers gunstiger financieringsvoorwaarden en verhoging
van de leencapaciteit te bereiken. Voor de tweede fase
van het Co-Green-project kunnen kopers dankzij het
te ontplooien, heeft TBI samen met Traduco de vennootschap ProAMS B.V. opgericht. Deze exclusieve samen-
verkregen BREEAM-certificaat meer hypotheek krijgen.
werking richt zich op verbeteren van de prestaties op het
Onze agenda
gebied van assetmanagement. Daarnaast richtte TBI ook
het Competence Centre Maintenance (CCM) op waarin
Croon en Wolter & Dros hun gezamenlijke onderhouds-
In 2014 blijft TBI aandacht besteden aan het zichtbaar
diensten aanbieden.
innovatie. In plaats daarvan is duurzame innovatie een
onderdeel van het operationeel plan van iedere TBIonderneming geworden.
maken van innovaties binnen de TBI-ondernemingen.
TBI ziet daarbij af van het formuleren van KPI’s voor
Projectfases
Verduurzamen
proces & product
28
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
29
>
Duurzame innovatie
Casus > Intensief samenwerken en continu innoveren
Enkele voorbeelden van inzendingen voor de TBI Innovatieprijs 2013
• Ozive: ontwikkel- en realisatievehicle
gericht op herbestemmen van voornamelijk
leegstaande monumenten (zie ook
pagina 29).
• Ontwikkeling en realisatie van slow
steaming-technologie op diverse zeeschepen door Eekels Technologies.
Innovatie genomineerd voor het Maritime
Awards Gala 2013 (zie pagina 31 –
Eekels en Koninklijke Wagenborg
zijn beide Groningse ondernemingen die meer dan honderd
• Start ontwikkeling van enkele tientallen
cradle to cradle®-woningen in Berkel en
jaar actief zijn in de scheepsbouw
en scheepvaart in Noord-Neder-
Rodenrijs door ERA Contour in samenwerking met XXarchitecten.
land. Samen werken de bedrijven
continu aan de implementatie van
de nieuwste technieken op het
gebied van energie, veiligheid en
onderhoud.
®
• MIJNschool , prestatiecontract voor bouw
en exploitatie van schoolgebouwen,
gebaseerd op co-creatie waardoor
energie- en exploitatiekosten met
10 procent worden gereduceerd.
Intensieve samenwerking
Mede door de grote groei die Konink-
samenwerking Eekels – Wagenborg).
• SMART Supplies-pilot van Croon met DHL
bij het VU/O2-gebouw. Samenwerking
gericht op het optimaliseren van de
bouwlogistiek en het bouw-/installatieproces.
lijke Wagenborg na de jaren tachtig
realiseerde, is de relatie met Eekels door
de jaren heen intensiever geworden.
• REIMARKT, renovatiewinkel voor koopen huurwoningen: retailformule gericht
op versnelling van doorvoeren van
energiebesparende maatregelen en
verbeterd wooncomfort.
De samenwerking tussen Eekels en
Koninklijke Wagenborg is te vinden op
alle niveaus. Zo is er veel overleg tussen
technici en projectleiders, maar ook de
directies van beide bedrijven hebben
regelmatig contact. ‘Daarbij anticiperen
we goed op de vele nieuwe eisen en
In voorgaande jaren werden al diverse andere duurzame diensten aangeboden, zoals LekkerEIGENhuis, de ICU-laadpaal, het MarPower-laadstation, het decentrale elektriciteitsnetwerk voor duurzame energie (SOPRA-systeem),
energiezuinige prefabwoningen SurPlusECO®, BuurtLift etc.
‘We werken al meer dan dertig jaar met Eekels en de samenwerking
wordt de laatste jaren steeds intensiever.’
E. Vuursteen, directeur Koninklijke Wagenborg (rechts)
wensen van de klanten van Koninklijke
Wagenborg’, aldus Hendrik de Haan,
directeur Eekels.
Technologische innovatie
Technische ontwikkelingen volgden
Innovatie > SMART Supplies
‘We anticiperen goed op de wensen van de klanten van Koninklijke Wagenborg.’
Hendrik de Haan, directeur Eekels (links)
elkaar de laatste jaren snel op.
‘Het aantal binnenstedelijke transportbewegingen
ligt hier zeker 20 procent lager dan bij traditionele
werkwijze qua bouwlogistiek.’
Remco Provily, projectleider van DHL
Zo bouwde Eekels in 2004 een
ingenieuze installatie voor twee grote
schepen van Wagenborg, waarbij het
toerental van de asgenerator variabel
werd gemaakt. Hierdoor kon de hoofdmotor in combinatorbedrijf met de
SMART Supplies is een innovatie in de bouwlogistiek die is ingegeven
door de complexiteit en hinder van binnenstedelijke bouwlogistiek en
prijsdruk. Het werd door Croon in samenwerking met DHL Supply Chain
verstelbare schroef werken. Voor iedere
vaarsnelheid kon zo het brandstofverbruik worden geoptimaliseerd.
voor het eerst toegepast bij de realisatie van het VU|O2-laboratoriumgebouw in Amsterdam. Naast kostenefficiëntie is SMART Supplies goed
voor de veiligheid en reduceert het de milieubelasting. Doordat het
materiaal niet onnodig lang op de bouwplaats ligt, is er minder kans
op vallen en struikelen over opgesteld bouwmateriaal en is het risico
van diefstal lager.
30
In 2013 werden twee 23.000 tons
nieuwgebouwde ijsversterkte schepen
bij Ferus Smit uitgerust met een econometer, een systeem dat de optimale
‘SMART Supplies reduceert kosten,
draagt ertoe bij dat een kritische
planning wordt gehaald en zorgt dat
de bouwplaats en omgeving veiliger
en schoner zijn.’
Kees Luijk, projectmanager Croon
op VU|O2
verhouding tussen brandstofverbruik
en aankomsttijd weet te realiseren.
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
E. Vuursteen: ‘Met dank aan de econometer besparen we kosten en zijn
precies op tijd.’ Daarnaast zijn deze
schepen nog uitgerust met de innovatieve remote monitoring- en remote
acces-systemen. Met deze systemen
kunnen alle installaties op het schip
vanaf de wal worden gevolgd en kan
in geval van een storing op afstand
worden ingegrepen.
Recentelijk heeft Eekels twee ijsbrekers
van Koninklijke Wagenborg voorzien
van een elektrische voortstuwing inclusief power control unit. Deze combinatie
garandeert dat de energieopwekking in
lijn ligt met de energievraag op ieder
moment aan boord. Deze duurzame
kraan en loopbrug kunnen chemicaliën
oplossing en een gesloten vuilwater-
en servicemedewerkers, ook bij grote
systeem hebben de schepen de kwalificatie clean ship opgeleverd.
En de nieuwste techniek
golfhoogtes, veilig van het W2W-schip
naar het platform worden getransporteerd. ‘Al deze nieuwe technieken
maken deze schepen state of the art
Op dit moment werkt Eekels samen
met Koninklijke Niestern Sander, een
qua veiligheid, energie en onderhoud,’
aldus Hendrik de Haan, directeur Eekels.
100 procent-dochter van Koninklijke
Eekels en Koninklijke Wagenborg zien
Wagenborg, aan een Walk-to-Work
(W2W) vessel. Dit ingenieuze schip is
bedoeld voor onderhoud aan productie-
ernaar uit om ook in de toekomst
gezamenlijk nieuwe, duurzame schepen
te bouwen.
platforms van de NAM en Shell op de
Noordzee. Uniek in dit project is de
integratie van motion-techniek. Met
dank aan een motion-gecompenseerde
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
31
4
Integriteit
Overige
duurzaamheidsthema’s
Naast de vier
focusthema’s ook
aandacht voor
andere relevante
thema’s
Van onze medewerkers verlangen wij dat zij
betrouwbaar en transparant zijn en eerlijk
handelen. Deze professionele houding verwachten we van al onze medewerkers in hun relatie
met TBI, opdrachtgevers, toeleveranciers,
onderaannemers en andere partijen. TBI streeft
naar een minimaal aantal overtredingen van de
TBI Gedragscode. Daarbij is het onze ambitie
dat alle overtredingen van de TBI Gedragscode
worden geconstateerd. De bekendheid met
de norm en de mogelijke consequenties die
verbonden zijn aan het niet naleven van de
gedragscode hebben daarbij een preventieve
werking.
Uit de ontvangen rapportageformulieren over 2013
is opgemaakt dat de toezichthouders in totaal
12 verzoeken tot uitleg van de gedragscode hebben
Resultaten en ontwikkelingen 2013
teit Bouwnijverheid (SBIB). Daarnaast zijn diverse TBI-
In 2013 hebben de Toezichthouders binnen de TBIondernemingen de TBI Gedragscode onder de aandacht
gehouden. De procedure voor het indienen van de
ondernemingen lid van de NEPROM, waarmee ze ook
haar gedragscode onderschrijven (Synchroon, J.P. van
Eesteren, ERA Contour en TBI Holdings). De externe
rapportageformulieren is gewijzigd: de Toezichthouders
stellen zelf het rapportageformulier op, waarin verslag
wordt gedaan van het aantal door hen ontvangen
accountant van de jaarrekening van TBI heeft vastgesteld
dat deze gedragscode in 2013 is nageleefd, inclusief
het juist inrichten, onderhouden en toepassen van
het Transactieregister.
meldingen in het kader van de TBI Gedragscode.
Dit rapportageformulier wordt louter door de Toezichthouder ondertekend en niet meer zoals voorheen
mede-ondertekend door de directie van de TBI-onder-
ontvangen, alsmede dat er 201 verzoeken tot voorafgaande instemming zijn gedaan. In totaal waren er
29 meldingen van (vermoedelijke) overtredingen, waarbij
in 20 gevallen daadwerkelijk sprake bleek van een
overtreding.
Het aantal meldingen van (vermoedelijke) overtredingen
was net als het aantal verzoeken tot voorafgaande
instemming hoger dan voorgaande jaren. Dit verklaren
we door de blijvende maatschappelijke aandacht en de
toenemende bekendheid met de TBI Gedragscode.
Naast de TBI Gedragscode zijn alle TBI-bouwondernemingen aangesloten bij de Stichting Beoordeling Integri-
Onze agenda
TBI blijft de komende jaren aandacht besteden aan het
Effectieve
TBI Gedragscode
neming. De Toezichthouder stuurt het rapportageformulier tegelijkertijd naar zijn of haar directie en naar
de Raad van Commissarissen van de betreffende
op de juiste wijze toepassen van de TBI Gedragscode.
Daarbij overweegt TBI om per TBI-onderneming in 2014
een risicoanalyse op te stellen en deze aldus schriftelijk
Bewuste Bouwers
als standaard
TBI-onderneming.
In het verslagjaar heeft de compliance officer van TBI
een rondgang gemaakt langs de Toezichthouders van de
vast te leggen en te rapporteren aan de betreffende
directies. Daarnaast zal er uiteraard voortdurend aandacht zijn voor eventueel noodzakelijke aanpassingen
72% functioneringsgesprekken
TBI-ondernemingen. Daarbij zijn zij actief bevraagd over
mogelijk risicovolle functies, gegeven de lastige economische marktomstandigheden. Ook heeft een plenaire
bijeenkomst plaatsgevonden voor alle Toezichthouders
en/of – indien en voor zover nodig – aanscherpingen
van het normenkader.
van de TBI-ondernemingen om kennis en ervaring uit te
wisselen.
KPI – Integriteit
Geconstateerde overtredingen
van de TBI Gedragscode
Resultaat
Verzoeken tot voorafgaande instemming
ng
Doelstelling
Resultaat
Doelstelling
201
20
133
12
5
2011
2012 2013
0
Niet
Gemeten
2015
2011
• Twaalf van de geconstateerde overtredingen hebben geleid tot beëindiging van het dienstverband. In
vijf gevallen was sprake van
onheuse bejegening/intimidatie/
discriminatie, de overige overtredingen waren gerelateerd aan
onder andere diefstal, valsheid in
geschrifte en belangenverstrengeling.
• Een toelichting op de gehanteerde
scope en berekenmethode is te
vinden in bijlage 3.
–
2012 2013
2015
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
7%,092-9LQGG
33
Opleiding & ontwikkeling
Personeelsgegevens
Het beschikken over voldoende en deskundig
personeel is en blijft een kritische succesfactor
voor het waarmaken van onze ambities.
De rijksoverheid voorspelt voor 2016 een
tekort van 150.000 technici op alle niveaus.
Met onder andere het Techniekpact 2020 wil
onze sector dit tij keren. Vanuit goed werkgeverschap wil TBI een verantwoordelijke en
aantrekkelijke werkgever zijn met aandacht
voor duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Daarom ondersteunen wij onze medewerkers om hun talenten en ambities zo veel
mogelijk te benutten (met specifieke aandacht
voor het potentieel van oudere werknemers).
Resultaten en ontwikkelingen 2013
Alle arbeidsvoorwaarden voor deeltijd- en voltijdmede-
TBI kijkt, gegeven de noodzakelijke reorganisaties, terug
op een lastig jaar wat betreft investeren in opleidingen
werkers worden op dezelfde basis vastgesteld en naar
verhouding aangepast. In alle van toepassing zijnde cao’s
zijn afspraken vastgelegd inzake veiligheid en gezond-
Geslacht 1
Man
heid van medewerkers. Hieronder vallen onder andere
Vrouw
een klachtenregeling, opleidingen en instructies.
Direct / cao 2
Techniek
Specifieke activiteiten
Door en binnen de afzonderlijke TBI-ondernemingen
werden ondanks de reorganisaties diverse initiatieven
genomen gericht op het werven van nieuwe mede-
Bouw
Infra
Indirect / UTA
Techniek
werkers en ontwikkeling en opleiding van eigen mede-
Bouw
werkers:
• Wolter & Dros en Croon namen beide deel aan de
Infra
Leeftijdsopbouw 1
van medewerkers. Vooral binnen de TBI-techniekondernemingen vormt dit een dilemma en mede daarom zijn
zij via de Uneto-VNI aangesloten bij het Techniekpact.
Het percentage medewerkers dat een functionerings- of
beoordelingsgesprek had, daalde licht ten opzichte van
2012. De daling is mede het gevolg van reorganisaties
en aanpassingen in de beoordelingssystematiek van
enkele TBI-ondernemingen. De gemiddelde tijdsbesteding aan opleidingen per TBI-medewerker kwam uit op
twaalf uur, waarvan negen werden besteed aan functievoorwaardelijke opleidingen en drie werden besteed aan
opleidingen gericht op persoonlijke ontwikkeling.
TBI heeft een goede reputatie wat betreft aanbieden
van leer- en ervaringsplekken. De meerderheid van de
TBI-ondernemingen is hiervoor aangesloten bij Fundeon
(bouw) en/of Kenteq (techniek). Croon werd door
Kenteq genomineerd als Beste Leerbedrijf 2013 en het
project Het Rode Dorp van ERA Contour werd door
Fundeon verkozen tot de beste Leerlingbouwplaats
2013. In totaal werden meer dan zevenhonderd
ervaringsleerplaatsen aangeboden door de TBI-ondernemingen, waarvan 61 plekken werden ingevuld in het
kader van social return.
2011
2012
2013
7.503
7.499
7.068
750
719
649
3.664
3.847
3.694
846
871
694
209
182
177
2.161
1.994
1.641
1.099
977
861
251
271
258
Week van de Techniek 2013 en de Girlsday 2013
gericht op het aantrekken van vrouwen in de
technieksector.
< 20 jaar
20-30 jaar
30-40 jaar
• Croon en Kenteq ontwikkelden samen een online
game: CRAFT. De game wordt door leerlingen en
eigen medewerkers gebruikt om virtueel én in de
40-50 jaar
> 50 jaar
praktijk schakelkasten samen te stellen.
• In 2013 lanceerde Croon ook Connectro, een online
game die wordt ingezet op basisscholen om interesse
voor elektrotechniek te bevorderen.
Techniek
Bouw
Infra
TBI
• Begin 2013 opende Croon na Rotterdam een tweede
E-College in Amsterdam. Dit past binnen het
Masterplan Techniek van Amsterdam waarmee de
1
Op basis van fte, einde jaar 2013, over heel TBI. N.B. Hierin zijn ook
buitenlandse vestigingen en onderneming Servicis meegenomen.
2
Op basis van gemiddeld aantal hoofden in 2013, vallend binnen de
scope als beschreven op pagina 2 (Over dit verslag).
gemeente techniek nadrukkelijk op de kaart wil
zetten.
90
71
115
1.423
1.299
1.135
2.110
2.109
2.198
2.396
2.431
2.197
2.234
2.309
1.706
Personeelsverloop 2
8,5%
9,7%
13,8%
10,5%
10,7%
22,3%
11,2%
11,5%
16,7%
8,4%
10,1%
15,8%
KPI – Functioneringsgesprekken
Percentage medewerkers dat functioneringsgesprek heeft gehad
Resultaat
54%
2011
34
Doelstelling
78%
2012
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
72%
2013
Een toelichting op de gehanteerde
scope en berekenmethode is te
vinden in bijlage 3.
90%
2015
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
TBI Acdmy
In 2013 hebben 28 medewerkers een opleidingsprogramma aan TBI
Talent- en managementontwikkeling vinden onder andere plaats door
acdmy afgerond: 12 medewerkers een TALENT-programma en 16 mede-
middel van TBI acdmy, een corporate academie die vier verschillende
werkers een TEAM-programma. Daarnaast waren 9 trainees in opleiding
managementontwikkelingsprogramma’s aanbiedt waarin de medewer-
in het lopende TRAINEE-programma, 14 medewerkers in het lopende
kers van de TBI-ondernemingen elkaar ontmoeten, met en van elkaar
TALENT-programma en 11 medewerkers in het lopende TOP-programma.
leren en kennis uitwisselen. Na afronding van een van de vier program-
De trainees van TBI acdmy behaalden de finale van de Trainee Battle
ma’s worden de oud-deelnemers uitgenodigd voor de jaarlijkse
2013. TBI acdmy is in 2013 een samenwerkingsovereenkomst aan-
TBI acdmy CONNECTED-middag waarin zij extra worden gestimuleerd
gegaan met De Baak voor het TALENT- en TOP-opleidingsprogramma
om met elkaar verbonden te blijven.
en met de Erasmus Universiteit voor het TOP-opleidingsprogramma.
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
35
Omgevingsbewustzijn en regelgeving
Medewerkersbetrokkenheid
Onder invloed van de lastige marktomstandigheden zijn in diverse TBI-ondernemingen
ingrijpende reorganisaties doorgevoerd. Wij
zien echter op de langere termijn een krapte
ontstaan op de arbeidsmarkt. Het is daarom
onze ambitie om een employer of choice te
worden en daardoor het personeelsverloop zo
laag mogelijk te houden. Daarnaast wil TBI dat
medewerkers actief betrokken zijn bij duurzaam
ondernemen. De wijze waarop we dit willen
bereiken, is tevens beschreven in het hoofdstuk
Stakeholdermanagement (zie pagina 40).
TBI-ondernemingen spannen zich in om
overlast voor de maatschappij ten gevolge van
werkzaamheden zo veel mogelijk te beperken.
Daarom is TBI concerndeelnemer geworden van
de Bewuste Bouwers (zie kader op pagina 21).
Daarbij willen we goed en tijdig anticiperen op
toekomstige wet- en regelgeving.
• De Centrale Ondernemingsraad (COR) is vier keer
bijeengekomen en één keer met de Raad van Bestuur
van TBI en de Raad van Commissarissen, waarbij de
COR is geïnformeerd over ontwikkelingen en de gang
van zaken binnen TBI. Daarnaast beschikken alle
TBI-ondernemingen over separate inspraakorganen.
In totaal zijn vier boetes en drie sancties opgelegd als
gevolg van niet naleven van wet- en regelgeving (van
drie boetes is de hoogte bekend en is de totale waarde
28.000 euro).
Alle boetes en sancties waren gerelateerd aan het niet
naleven van de arbowetgeving. Er werden over 2013
geen boetes of sancties betaald als gevolg niet naleven
van milieuwetgeving.
Binnen de TBI-ondernemingen zijn diverse acties ondernomen gericht op het verbeteren van de medewerkersbetrokkenheid.
Fri-Jado heeft naar aanleiding van een onderzoek
naar medewerkerstevredenheid in 2012 de functie-
Resultaten en ontwikkelingen 2013
In juni 2013 werd TBI concerndeelnemer van de Bewuste
Bouwers. Sindsdien worden alle grote bouwprojecten
(< 1.000.000 euro en/of looptijd > zes maanden) door
In totaal waren tien TBI-ondernemingen ISO 14001gecertificeerd (milieukwaliteitssysteem) en elf TBI
ondernemingen VCA*-gecertificeerd (veiligheid).
Resultaten en ontwikkelingen 2013
Het jaar 2013 werd gekenmerkt door diverse reorganisa-
omschrijvingen en opleidingsprogramma’s voor zijn
medewerkers aangepast.
WTH heeft opvolging gegeven aan de uitkomsten van
de TBI-bouwondernemingen aangemeld bij de Bewuste
Bouwers. In totaal werden in 2013 zestien projecten
aangemeld bij de Bewuste Bouwers, bovenop de reeds
Onze agenda
TBI blijft in 2014 in dialoog met de Bewuste Bouwers
over toekomstige ontwikkelingen van de richtlijn.
ties en als gevolg daarvan is het verloop in alle segmenten relatief hoog. In totaal hebben ruim 1.200 medewerkers TBI verlaten van wie 41 procent gedwongen en
een medewerkerstevredenheidsonderzoek door structureel een roepsessie en een focusoverleg te organiseren.
Tijdens de roepsessie geeft de directie voor het voltallige
aangemelde vijf over de jaren 2011 en 2012.
Daarnaast zal nieuwe wetgeving op het gebied van
veiligheid en milieu een vast agendapunt tijdens het
TBI-KAM-overleg worden.
19 procent op verzoek van de medewerker.
personeel toelichting op alle ontwikkelingen en verbeteringen. Tijdens het focusoverleg worden multidisciplinaire onderwerpen besproken, waaronder duurzaam-
TBI organiseert structureel door het jaar heen diverse
momenten om saamhorigheid en algemene betrokkenheid bij het TBI-concern te versterken:
• Directeurbijeenkomsten (ieder kwartaal) voor alle
directieleden van de TBI-ondernemingen. Tijdens deze
bijeenkomst wordt stilgestaan bij de stand van zaken
binnen TBI, toekomstige ontwikkelingen en samenwerking.
• Jaarlijkse bijeenkomst voor de TOP-250-medewerkers
KPI – Omgevingsbewustzijn en regelgeving
heid.
Aantal aangemelde Bewuste Bouwers-projecten
Onze agenda
TBI zal medewerkerspanels blijven organiseren rond
Resultaat
Doelstelling
relevante thema’s. Vooral zullen aspecten als bekendheid
• Een toelichting op de gehanteerde
scope en berekenmethode is te
vinden in bijlage 3.
met duurzaamheid en tevredenheid over duurzaam
ondernemen aan de orde komen.
21
van TBI, voornamelijk management en directie.
• Opleidingen van TBI acdmy, inclusief de jaarlijkse
terugkomdag voor alumni.
KPI – Medewerkersbetrokkenheid
• Bewuste Bouwers is een richtlijn voor
bouwplaatsen. In 2013 werd TBI concerndeelnemer en het Sluiskilproject
behaalde de hoogste score ooit
(zie kader pagina 21).
2
3
2011
2012
Alle binnenstedelijke
projecten met looptijd
van > 6 maanden
en/of > 1 miljoen euro
2013
2015
Innovatie > ECO-varen (Eekels Technology)
Analyse uitstroom naar reden
Percentage medewerkers dat op eigen verzoek vertrekt
Overig
94
2011
3,1%
2012
2,2%
2013
4,0%
2015
< 3%
Doelstelling
Eigen verzoek
medewerker
226
8%
7%
19%
De huidige markt van de scheepvaart maakt het noodzakelijk dat
de vrachtkosten drastisch worden verlaagd. Brandstofkosten
26%
bepalen het grootste gedeelte van de operationele kosten van
(vracht)schepen. De elektrische installaties van Eekels (slow stea-
40%
Ontslag door
werkgever
494
36
‘Schepen lopen voorop als het gaat om
hybride aandrijftechniek.’
Hendrik de Haan, directeur Eekels
Prepensioen
89
ming) hebben het mogelijk gemaakt dat de schepen 50% brandstofbesparing hebben gerealiseerd bij een 25% lagere vaarsnel-
Einde tijdelijk
dienstverband
315
heid. Deze schepen waren ook genomineerd voor een van de
prestigieuze prijzen tijdens het Maritime Awards Gala van 2013.
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
Eekels ontwerpt en levert naast slow steaming-oplossingen ook
scheepsinstallaties met diesel-elektrische en hybride aandrijvingen. Daarnaast levert Eekels onder de merknaam Marpower®
elektrische laadinfrastructuur voor op schepen en in havens
(zogenaamde Shore Converters en Energy Storage Converters).
De besturingssystemen van Eekels worden ook ingezet bij de
ontwikkeling van SOPRA en ZeroWatt (zie pagina 39).
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
37
Economische waarde
Onder economische waarde verstaat TBI zowel
de toegevoegde financiële als niet-financiële
waarde voor de maatschappij. Wij zijn ons
daarbij bewust van het feit dat de economische
waarde vaak ook onbedoelde neveneffecten
tot gevolg kan hebben, denk aan verborgen
milieukosten of maatschappelijke kosten. TBI
wil zijn maatschappelijke baten en kosten beter
inzichtelijk maken (true value).
Maatschappelijke betrokkenheid
naar de BREEAM-methodologie, de ervaring met MKBAstudies en de EMVI-methodiek als berekeningswijze.
Het is TBI echter nog niet gelukt een generieke methode
te vinden.
Onze agenda
De marktsituatie is ten opzichte van 2012 nog verder
TBI zal in 2014 een nieuwe poging ondernemen om de
maatschappelijke waarde en kosten van onze projecten
inzichtelijk te maken. Hiervoor zal samenwerking
verslechterd. Toch hebben alle segmenten in 2013
worden gezocht met financiële instellingen en kennis-
positief bijgedragen aan het operationeel bedrijfsresultaat van 9,6 miljoen. Het nettoresultaat daalde
naar –13,1 miljoen, door wederom forse reorganisatie-
instellingen. Op termijn willen we onze economische
waarde kunnen koppelen aan maatschappelijke waarden en kosten.
Resultaten en ontwikkelingen 2013
TBI wil een positieve bijdrage aan de maatschappij leveren door middel van het beschikbaar stellen van zowel financiële middelen als
diensten in natura. Dit willen we doen op terreinen die gerelateerd zijn aan de kernactiviteiten
van de TBI-ondernemingen, namelijk onderwijs,
sport, zorg en in stand houden van cultureel
erfgoed. Voor alle relevante (maatschappelijke)
lid- en partnerschappen van TBI-ondernemingen, zie pagina 40 – Stakeholdermanagement.
TBI heeft in 2013 getracht een methode te ontwikkelen
om de maatschappelijke kosten en baten van projecten
inzichtelijk te maken. Hiervoor is onder andere gekeken
aan een door de Nederlandse overheid erkende instelling. In 2013 werden meer dan drieduizend studiebeurzen verstrekt.
Daarnaast is de wijze waarop Synchroon omgaat met
leegstaand vastgoed en bouwgrond in dit kader het
TBI en zijn ondernemingen geven op zeer verschillende
manieren uiting aan hun maatschappelijke betrokken-
vermelden waard. Voor alle langdurig ongebruikte
objecten zoekt Synchroon altijd actief naar een maatschappelijk waardevolle bestemming. Zo wordt het oude
ziekenhuis van Deventer (gemeentelijk monument) ter
heid. Dit varieert van culturele en sociale initiatieven tot
behoud van nationaal cultuurhistorisch erfgoed. In totaal
werd ruim 500.000 euro besteed.
beschikking gesteld voor het huisvesten van maatschappelijke organisaties (muziekschool/kunstenaars/houtbewerking). Niet-gebruikte bouwgrond in Arnhem werd in
Resultaten en ontwikkelingen 2013
lasten (zie ook bijlage 5 en voor verdere toelichting het
TBI Jaarverslag 2013).
De Stichting Studiefonds TBI bevordert scholing, studie
en vorming van kinderen van alle medewerkers van de
TBI-ondernemingen door het verstrekken van school- en
studietoelagen aan kinderen die een opleiding volgen
het kader van ‘breng de Veluwe de stad in’ ter beschikking gesteld en ingericht als stadstuin met heivegetatie.
In een pand aan de Frederiksstraat in Den Haag zijn
studenten gehuisvest.
Innovatie > BREEAM de nieuwe standaard
Innovatie > ZeroWatt als nieuwe uitdaging
‘Het verschil tussen BREEAM In-use en nieuwbouw is dat In-use geen momentopname is maar
een continue borging van duurzaamheid, zowel
voor eigenaar, beheerder als eindgebruiker.’
Wobbe van den Kieboom, expert BREEAM In-use
bij Wolter en Dros
‘Het doel is om in 2014 de vermogensuitwisseling tussen
het pand en het openbare elektriciteitsnet tot nul
gereduceerd te hebben. Het gebouw moet als het ware
losgeknipt kunnen worden van de kabel als het gaat
over elektriciteit, vermogensneutraal dus.’
Thomas Beneder, projectleider ZeroWatt
binnen Croon
TBI-ondernemingen waren in 2013 betrokken bij tien projecten die
BREEAM-certificaten hebben verkregen. In 2013 ontvingen onder
Jaarlijks gaat in Nederland circa 4.200 GWh verloren als gevolg van netverliezen (~3-4%). Croon startte in samenwerking met de TU Delft en Alfen in 2013
andere het Paleis van Justitie (very good) en het eigen kantoor
daarom het ZeroWatt-project. Het Croon-kantoor in Den Haag wordt gebruikt
van Koopmans in Enschede (very good) een oplevercertificaat.
Vooral in de utiliteitsbouw merken partijen als J.P. van Eesteren
en Wolter & Dros dat BREEAM steeds vaker onderdeel is van de
als proeftuin. Het energiemanagement en het opslagsysteem zijn de grootste
elektrotechnische uitdagingen. Het energieopslagsysteem werd ontwikkeld
door Alfen en is gebaseerd op de SOPRA-technologie. Dit systeem zorgt
uitvraag voor nieuwbouw en renovatieprojecten. Naast BREEAMnieuwbouwcertificaten is er vanuit vastgoedbeheerders ook
toenemende aandacht voor BREEAM In-use-certificaten (onder
Kantoor van Koopmans in Enschede ontving BREEAM-certificaat
andere hoofdkantoor van UPC in Leeuwarden door Wolter & Dros).
(very good).
ervoor dat de geproduceerde energie die niet nodig is, wordt opgeslagen
voor momenten dat er onvoldoende geproduceerd kan worden.
Alfen realiseerde in 2013 een pilotproject voor
SOPRA. Voor de HAN Hogeschool werden 60kW
PV-modules, een 60kW windturbine, (bio)dieselgenerator en een 50kWh lithiumaccu gekoppeld
tot één duurzame-energiecentrale.
38
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
39
5
Stakeholdermanagement
Type stakeholder-
Stakeholdermanagement
Stakeholdermanagement
management
op niveau van TBI / concern
(specifieke voorbeelden)
op niveau van TBI-ondernemingen
(generieke voorbeelden)
Dialoog en betrokkenheid
van medewerkers
• Bestuursvergaderingen
• Stuurgroep duurzaamheid
• Functioneringsgesprekken
• Medewerkertevredenheidsonderzoeken
• Netwerk duurzaamheidscoördinatoren
• Werkgroep veiligheid
• Compliance officers
• Green Team
Project- en relatiemanagement
met externe partijen
n.v.t.
• Omgevingsmanagement
• Co-creatieproject met leveranciers
• Dag van de bouw
We moeten het
samen doen
Consultatie van externe
• Enquête duurzaam ondernemen
• Klanttevredenheidsonderzoeken
• TBI Sustainability Inspiration Board
• Organisatie en bezoek symposia,
tafelgesprekken etc.
• Lidmaatschap van onder andere
MVO Nederland, DGBC etc.
stakeholders
Deelname aan externe
netwerken ten behoeve van
kennisontwikkeling/inspiratie
TBI-brede enquête
duurzaam ondernemen
Diverse medewerkerspanels
TBI onderscheidt vier vormen van stakeholdermanagement. Gegeven de decentrale concernstructuur maakt TBI daarbij onderscheid tussen
stakeholdermanagement op concernniveau
(door TBI Holdings) en op ondernemingsniveau.
In juni organiseerde de CR-directie twee werkbijeenkomsten met MT-leden en duurzaamheidscoördinatoren van
alle TBI-ondernemingen om te komen tot specifieke
Concernniveau
In 2013 heeft TBI op concernniveau nadrukkelijk aandacht besteed aan stakeholdermanagement. Naast
diverse interne overleggen en structuren is door de
het nieuwe online platform voor duurzaamheidsrapportage (DOMI). De compliance officer van TBI organiseerde
twee plenaire bijeenkomsten.
actieplannen duurzaam ondernemen. Het netwerk
van duurzaamheidscoördinatoren is drie keer bijeengekomen, voornamelijk rond de implementatie van
CR-directie ook voor het eerst een enquête over duurzaam ondernemen gehouden en werd de Sustainability
Inspiration Board opgericht (zie tekstkaders op pagina
45). Ook was TBI partner van de Dutch Green Building
Week 2013.
De stuurgroep duurzaamheid kwam zesmaal bijeen
in 2013, onder andere voor de ontwikkeling van het
Meerjarenplan Duurzaam Ondernemen. Na vaststelling
van het Meerjarenplan (mei 2013) maakte de CR-directie
een rondgang langs alle afzonderlijke directievoorzitters.
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
7%,092-9LQGG
41
>
Stakeholdermanagement
Enquête duurzaam ondernemen
Medewerkerspanel
TBI hield een enquête over duurzaam ondernemen onder bijna driehonderd stakeholders, verdeeld over de
verschillende stakeholdergroepen: opdrachtgevers (publiek en privaat), leveranciers, NGO’s en maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen, adviesbureaus en brancheorganisaties. De inventarisatie van de enquêteresultaten werd gedaan door de directies van alle afzonderlijke TBI-ondernemingen. Van bijna honderd
We moeten het samen doen
We staan nog aan het begin
Deelnemer
Deelnemer
talentgroep JPvE
talentgroep Croon
geënquêteerden werd een volledige reactie ontvangen. De respons was daarbij goed verdeeld over de
verschillende types stakeholders en over de TBI-ondernemingen.
De uitkomsten van de korte online enquête, bestaande uit vier delen, hebben geleid tot de volgende resultaten en maatregelen.
J. Weerdenbrug,
Benutten van de diversiteit
aan kennis binnen de
TBI-ondernemingen
lid Green Team
M. Barkey, BREEAM-
ERA Contour
expert W&D
Samen zijn we zo sterk
als de zwakste schakels
1 De keuze voor de vier focusthema’s is bevestigd maar wel is opgemerkt dat TBI extra aandacht mag hebben
voor de thema’s duurzame innovatie en duurzame keten. Mede daarom heeft TBI besloten tot de organisatie van de TBI Innovatieprijs 2013 (zie pagina 30) en is een aantal extra KPI’s voor duurzame keten bepaald
(zie bijlage 3).
2 TBI mag zich nadrukkelijker profileren op het gebied van duurzaam ondernemen: slechts 6 procent van
de ondervraagden vindt TBI minder goed presteren dan sectorgenoten. Mede daarom heeft TBI ervoor
gekozen een uitgebreid profiel op de hernieuwde website te plaatsen en over te gaan tot sponsoring
van de DGBW 2013.
De kunst is om de juiste
verbindingen te realiseren
met onze partners
3 TBI zou zich nadrukkelijker moeten profileren door de dialoog op te zoeken met derden, bijvoorbeeld door
participatie in branchegerichte netwerken. Als eerste stap is een overzicht gemaakt van de posities van
medewerkers van TBI in relevante netwerken.
Focus is essentieel gegeven
de marktomstandigheden
R. de Koning,
J. Joosten,
directeur CR
lid Green Team
TBI-ondernemingen organiseerden diverse symposia
• Dutch Green Building Council (diverse TBI-ondernemingen)
rond actuele onderwerpen in de markten waarin ze
opereerden. Hieronder enkele voorbeelden:
• Symposium Green Retailer: The next step
• Nationaal Renovatie Platform (TBI, Hazenberg) –
tevens zitting in bestuur
• Bewuste Bouwers (TBI) – concerndeelnemer
(zie pagina 21)
• NEPROM (Synchroon) – tevens zitting in bestuur
• Stichting Beoordeling Integriteit Bouwnijverheid
Symposia
We moeten meer naar
buiten gaan kijken
en luisteren
H. de Haan, lid stuurgroep
duurzaamheid,
directeur Eekels
We moeten duurzaamheid
verder laten wortelen
binnen onze onderneming
M. Timmermans, BREEAMexpert Croon/HVL
Naast bovenstaande structurele overleggen heeft de
Klanttevredenheid
– 12 juli 2013 (Fri-Jado);
• Seminar Revitalisering: Slopen of verbeteren?
– 14 november 2013 (Croon);
CR-directie diverse medewerkerspanels georganiseerd
waarin hun mening werd gevraagd over ontwikkelingen
op het gebied van duurzaam ondernemen binnen TBI
(zie figuur hierboven). Ook heeft de CR-directie duur-
TBI-ondernemingen staan van oudsher dicht bij hun
klanten waarmee ze langetermijnrelaties onderhouden
(zie diverse casussen in dit verslag). Veiligheid en milieuprestaties zijn bij negen van de negentien TBI-onder-
• Openingsseminar voor Ozive – atelier voor herbestemming – juni 2013 (HEVO, Synchroon en Nico de Bont,
zie ook pagina 29);
• Symposium Duurzaam Mobiel Ondernemen
(Synchroon, Koopmans en ERA Contour)
• STEK-erkenningen (Wolter & Dros, Fri-Jado en
Croon/HVL) – tevens diverse leden in College
zaamheid onderdeel gemaakt van de programma’s
binnen TBI acdmy (zie ook pagina 35).
TBI houdt op concernniveau onder andere contact met
nemingen standaardonderdelen van dit onderzoek.
De TBI-bouwondernemingen zijn lid van de Stichting
– 19 september 2013 (WTH);
• Seminar Healthy and Healing Environments
• VCA (vrijwel alle TBI-ondernemingen) – tevens lid
van de Centrale Eindexamencommissie
• SKAO (alle TBI-ondernemingen, uitgezonderd
FSC Nederland (zie pagina 27), Bewuste Bouwers
(zie pagina 21) en Aboma (veiligheidsbeleid) etc.
keurmerkhouder.
– 21 november 2013 (Wolter & Dros en Croon);
Klantgericht Bouwen en ERA Contour is daarbij
• Vijf ontbijtsessies over WKO Garant tijdens
de DGBW 2013 (Wolter & Dros).
Groothuis Wonen, Timmermans en Synchroon) –
minimaal gecertificeerd op niveau 3 (zie bijlage 2)
• Dutch Power (Alfen en Croon)
Leveranciersbeoordelingen
Stakeholdermanagement door TBI-ondernemingen
Communicatie, betrokkenheid en inspraak van eigen
De TBI-ondernemingen hanteren verschillende systemen
om hun leveranciers te beoordelen. Veiligheid en milieu
Lidmaatschappen en netwerken
• Stichting KIEN (Croon) – tevens zitting in bestuur
De TBI-ondernemingen zijn lid van diverse (branche-)
medewerkers zijn reeds beschreven in de paragraaf
zijn in negen van de negentien beoordelingssystemen
verenigingen en (kennis)netwerken. Hieronder een
• BodemEnergieNL (Wolter & Dros)
• Energy Valley Platform (Eekels)
Medewerkersbetrokkenheid (pagina 36). De wijze
waarop ondernemingen worden aangestuurd binnen
TBI is beschreven in het jaarverslag 2013 en in het
hoofdstuk Duurzaam ondernemerschap (pagina 16,
een van de beoordelingscriteria voor leveranciers.
In totaal werden in 2013 ruim 950 leveranciers beoordeeld, waarvan bijna 700 ook zijn beoordeeld op hun
veiligheids- en/of milieuprestaties.
niet-uitputtende lijst van onze betrokkenheid bij
duurzaamheidsverenigingen en netwerken.
Organisatie en sturing).
42
•
•
•
•
WeCycle (Fri-Jado en Croon)
FSC Nederland (diverse TBI-bouwondernemingen)
Fundeon (diverse TBI-bouwondernemingen)
Kenteq (diverse TBI-techniekondernemingen)
• Investors in People (Croon)
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
van deskundigen
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
43
>
Stakeholdermanagement
Onderwijs is van oudsher een specifiek aandachtsgebied
van TBI. De TBI-ondernemingen onderhouden dan ook
steunen om duurzaam ondernemen voor de markt en
business te vertalen. Dit is ingegeven door de nieuwe
diverse partnerships met onderwijsinstellingen in Nederland. Enkele voorbeelden: Eekels met de Hanzehoge-
fase waar TBI voor staat, die van waardecreatie voor de
markt.
school in Groningen, Croon met het ROC Rotterdam en
TBI met de TU Delft. Daarnaast zet TBI zich in voor de
afspraken gemaakt in het Techniekpact 2020.
Daarnaast gaat TBI werken aan een wijze waarop de TBIondernemingen optimaal worden ondersteund op het
gebied van stakeholdermanagement. TBI gaat werken
Onze agenda
In 2014 gaat TBI de betrokkenheid van de stuurgoep
duurzaamheid anders vormgeven en zoeken naar een
vorm om lijnmanagers en/of projectleiders te onder-
aan het integreren van veiligheid en milieu als vaste
onderdelen van de beoordelingssystemen voor leveranciers en van klanttevredenheidsonderzoeken.
TBI Sustainability Inspiration Board
Casus > Samen aan de toekomst bouwen!
OVG en J.P. van Eesteren werken
Tussen beide partijen is een vertrouwde
Het nieuwe vastgoedmodel
TBI heeft in samenwerking met Club van 30 de TBI Sustainability Inspiration Board ingesteld. Deze moet TBI
helpen invulling te geven aan de ambitie om toonaangevend te worden op het gebied van duurzaam ondernemen. De bijeenkomsten van de Inspiration Board werden dan ook vormgegeven langs twee lijnen:
sinds de bouw van het UWV-
relatie ontstaan. Ondanks de uitdagin-
Naast de afgenomen marktvraag naar
1 inspiratie: TBI voorzien van creatieve ’outside-in’-perspectieven;
kantoor aan de Laan op Zuid te
Rotterdam in 2006 intensief
gen als gevolg van de financiële (vastgoed)crisis is er vertrouwen in de toe-
nieuwbouw liggen er grote uitdagingen
op het gebied van integraal bouwen en
2 reflectie: TBI voorzien van commentaar op bestaande of geplande ontwikkelingen op het gebied van
duurzaam ondernemen.
samen aan diverse duurzame
icoonprojecten in de utiliteitsbouw. In 2014 wordt het laboratorium van Avery Dennison in
komst. ‘TBI en J.P. van Eesteren in het
bijzonder zijn een van de weinige partijen die met ons mee kunnen naar de
volgende ronde. Misschien bouwen we
financiering. ‘We moeten op zoek naar
een nieuw vastgoedmodel’, zegt
Thomas Ummels. OVG betrekt J.P. van
Eesteren bij het zoeken naar dit nieuwe
De Inspiration Board is in 2013 tweemaal bijeengekomen. De Board wordt gevormd door externe boegbeelden op het gebied van duurzaamheid en enkele intern betrokkenen: een lid van de Raad van Bestuur van TBI,
twee directieleden van TBI-ondernemingen en een lid van de Raad van Commissarissen. Externe boegbeelden
Oegstgeest opgeleverd.
binnenkort samen een houten wolken-
model dat niet meer omzetgedreven is
zijn ir. P. de Ruiter (architect), G. van Arkel (Interface), prof. dr. A. Roobeek (Nyenrode), R. van Tilburg (Royal-
krabber’, aldus Thomas Ummels, directeur projectontwikkeling bij OVG.
maar uitgaat van cashflow. De oplossing wordt door beide partijen gevon-
HaskoningDHV) en Y. Elteren (Club van 30).
Spannend huwelijk
‘OVG daagt J.P. van Eesteren in alle
den in het op een andere manier
gebruikmaken van elkaars financieel
vermogen. Harald van Keulen:
De ervaringen van TBI met de Inspiration Board zijn positief. Vanuit TBI zal worden gezocht naar mogelijkheden de resultaten van de bijeenkomsten nog effectiever in te zetten.
projecten uit om weer nieuwe duurzame aspecten mee te nemen’, zegt
Harald van Keulen (directeur J.P. van
Eesteren). BREEAM is daarbij intussen
standaard geworden bij grote utiliteitsbouwprojecten, maar de spanning
komt uit ambities die daarbuiten
‘We willen ook in de toekomst duurzame en hoogwaardige gebouwen
blijven realiseren met OVG.’
‘We moeten op zoek
naar een nieuw
vastgoedmodel.’
Thomas Ummers
liggen. OVG wil hoogwaardige gebouwen realiseren waarin baanbrekende
nieuwe innovaties zitten verwerkt.
‘OVG daagt J.P. van Eesteren
in alle projecten uit om weer
nieuwe duurzame aspecten
mee te nemen.’
Harald van Keulen
44
Thomas Ummels: ‘Wij creëren vernieuwende ideeën en J.P. van Eesteren is
in staat deze te realiseren op de
OVG en J.P. van Eesteren realiseerden de afgelopen jaren onder andere het
hoofdkantoor van Eneco en Avery Denisson (oplevering 2014). Naast de relatie
met J.P. van Eesteren als hoofduitvoerder deed OVG ook projecten met andere
bouwplaats.’
TBI-ondernemingen, zoals De Rotterdam (Croon en WTH) en het hoofdkantoor
van UPC (Wolter & Dros).
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
45
6
Vooruitblik
en
uitdagingen
In 2013 heeft TBI belangrijke stappen gezet om
duurzaam ondernemen integraal onderdeel te
maken van de bedrijfsvoering. Door onder
andere het vastgestelde Meerjarenplan
Duurzaam Ondernemen 2013 – 2015, actieplannen duurzaamheid en deze vorm van
rapportage – geverifieerd en conform GRI 4 –
is het huis op orde gebracht.
< 9.0. Het opnemen van deze doelstelling heeft naast
andere maatregelen op het gebied van veiligheid ertoe
geleid dat veiligheid extra aandacht heeft gekregen en
dat de veiligheidsprestaties zijn verbeterd. Dit is een
continu proces waarbij extra aandacht nodig is voor
gedrag en cultuur, met als doel het verbeteren van het
veiligheidsbewustzijn en daarmee ook de -prestaties.
TBI heeft het huis op orde op het terrein van duurzaam
ondernemen. Om processen beheersbaar te houden,
TBI staat nu voor de fase van waardecreatie door
duurzaam ondernemen. Daarbij zien we de volgende
worden inspanningen gevraagd van diverse medewer-
uitdagingen:
We moeten
duurzaamheid
verder laten
wortelen
• implementatie van duurzaamheid in onze projecten
en contacten met klanten en leveranciers (dialoog,
kers binnen de TBI-ondernemingen. Veel reorganisaties
raken de ondersteunende diensten sterk waardoor de
capaciteit afneemt voor dergelijke activiteiten. TBI houdt
tevredenheidsonderzoek, inschrijvingen en projectrealisatie);
• inzichtelijk maken van de maatschappelijke waarde
dit nauwlettend in de gaten en zal daar waar nodig
extra aandacht vragen van de betreffende directies.
Zo kan het huis op orde blijven.
van onze activiteiten; hiervoor zullen we onder andere
de toepassing van circulaire economie en true value
nader bekijken.
In de volgende fase van waardecreatie is vooral de
financiering van duurzame projecten een uitdaging.
De financiële voordelen van het toepassen van duurzame maatregelen in de woningbouw (nieuwbouw en
renovatie) worden niet meegenomen in de beoordeling
van de financieringsruimte. Dit vormt een barrière voor
Voor nadere invulling van deze uitdagingen gaat TBI
zoeken naar een vorm om lijnmanagers en/of projectleiders te ondersteunen om duurzaamheid voor de
Implementatie
in projecten
markt en business te vertalen. Hiernaast ziet TBI zich
– mede ingegeven door de lastige marktsituatie –
gesteld voor nog enkele specifieke uitdagingen.
Inzichtelijk maken
van maatschappelijke
waarde
veel kopers om daadwerkelijk te kiezen voor duurzame
woningen. ERA Contour zoekt samen met DGBC naar
de mogelijkheden van gunstige financieringsvoorwaarden en het verhogen van de leencapaciteit door banken
(zie ook pagina 29).
Veiligheid was in 2013 een van de expliciete prestatieindicatoren binnen de bonusregelingen van directies.
Het ging in dit geval specifiek over de IF-doelstelling van
011
f2
na
cht
va
kra
g
Niv
ea
u
Hu
is o
po
r
–
&
ie
at
&
de
Niv
ea
u2
Wa
ard
ec
re
ad
da
015
f2
na
i
va
roe
1
–
1
2
3
Toonaangevend
N iv e
a u 3 – v a n af 2 020
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
7%,092-9LQGG
47
7
Bijlage 1 – Doelen en resultaten 2013
Bijlagen
Doelstelling 2013
Resultaat
Organisatie
Invulling van het Meerjarenplan
Duurzaam ondernemen actieplannen van TBI-ondernemin-
en sturing
Duurzaam Ondernemen middels jaarlijkse
gen zijn onderdeel van het operationeel plan 2014
actieplannen van TBI-ondernemingen
Rapportage
Implementatie dataregistratiesysteem
Systeem is succesvol geïmplementeerd en wordt door
voor duurzaamheidsdata
TBI-ondernemingen gebruikt voor rapportages (kwartaal
en jaar)
Stakeholder-
Bijlage 1
Doelen en resultaten 2013
Voorbereiden op externe verificatie
Assurance readiness op verslag 2012 met positief resultaat:
en rapportage conform GRI
verificatie verslag 2013 conform GRI 4.0
Uitvoeren stakeholderenquête en dialoog
Enquête over duurzaam ondernemen gehouden en diverse
medewerkerspanels georganiseerd
management
(zie pagina 40)
Bijlage 2
Kerncijfers
TBI-ondernemingen
Verbeteren communicatie
Nieuwe TBI-website duurzaam ondernemen gerealiseerd
Proactieve participatie in netwerken
Inventarisatie uitgevoerd en diverse initiatieven genomen
(onder andere DGBW, NEN-werkgroep, Duurzaam
gebouwd, Green Deal)
Bijlage 3
KPI-dashboard
Veiligheid &
Uitwerken en vaststellen TBI-veiligheidsrichtlijn
Uitgewerkt en vastgesteld
(focusthema)
Start implementatie veiligheidsrichtlijn binnen
Implementatie gestart binnen de TBI-ondernemingen
(zie pagina 19)
de TBI-ondernemingen
Energie & CO2
Onderzoeken mogelijkheid voor een scope 3-analyse
Gezondheid
Bijlage 4
DMA
Bijlage 5
Financiële kerncijfers TBI
Mogelijkheden zijn onderzocht maar analyse nog niet
uitgevoerd
(focusthema)
(zie pagina 22)
Bijlage 6
Operationele structuur
TBI
Aanscherpen CO2-normen van het leasewagenpark
Normen zijn aangescherpt, tevens voorbereiding introductie
E-Driver
Duurzame keten
Bijlage 7
Definities en
afkortingen
Plan voor hoogwaardig hergebruik
(focusthema)
(zie pagina 25)
Bijlage 8
GRI-index
Nieuw afvalcontract voor de bouw- en
infra-ondernemingen
Inzicht in sociale/milieu-impact van
Ondertekening en start uitvoering Duurzaam
(bouw)materialen
Hout Convenant (FSC)
Zichtbaarder maken en stimuleren van innovaties
Organisatie van de TBI Innovatieprijs 2013
(focusthema)
Zichtbaarder maken en stimuleren
Diverse initiatieven, zoals BIM, TBI Integraal, Aquanize,
(zie pagina 28)
van multidisciplinaire samenwerking
Ozive, etc. (zie pagina 28 – 29)
Duurzame
innovaties
Bijlage 9
Assurance-rapport
van de onafhankelijke
accountant
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
7%,092-9LQGG
49
Bijlage 3 – KPI-dashboard
Bijlage 2 – Kerncijfers TBI-ondernemingen (duurzaam ondernemen)
Hoofden
(gemiddeld)
IF(TBI)
ratio 1
Verzuim 2 CO2-emissie 3
(ton)
(%)
CO2
ladder
(niveau)
Afval
(ton)
Afvalscheiding 4
(%)
FSCcertificaat
KPI
Meetmethode en berekenwijze
Definities en scope
Veiligheid & gezondheid
TECHNIEK
Acto Informatisering
104
0,0
3,2
474
3
53
100
nvt
Arbeidsongevallen
Som van het aantal arbeidsongeval-
Alfen
Croon Electrotechniek
164
2.411
3,8
2,4
2,8
3,9
690
8.454
3
4
147
840
100
95
nvt
nvt
met verzuim
len met verzuim (inclusief het aantal
daaropvolgende werkdag afwezig is (en geen vervangend werk heeft
arbeidsongevallen waarvoor een
uitgevoerd). Inclusief arbeidsongevallen (zonder verzuim) maar waarvoor
Eekels Technology
Fri-Jado
Wolter & Dros
WTH Vloerverwarming
393
600
1.789
105
1,4
12,5
4,8
6,4
4
3,7
4,8
4,1
1.093
3.684
5.273
323
3
4
4
5
242
878
1.033
81
100
100
95
100
nvt
nvt
nvt
nvt
BOUW
ERA Contour
396
13,2
4,2
2.115
3
6.318
38
Ja
verzuim maal 1 miljoen gedeeld
daaropvolgende werkdag afwezig is (en geen vervangend werk heeft
Groothuis Wonen
J.P. van Eesteren
Hazenberg Bouw
80
503
237
12,1
11,5
12
2,5
4,5
6,4
1.176
2.187
1.218
-
15
37
50
Ja
Ja
Ja
door het totaal aantal gewerkte
uitgevoerd). Inclusief arbeidsongevallen (zonder verzuim) maar waarvoor
4
4
336
5.639
3.124
HEVO
Koopmans Bouwgroep
82
264
7,3
7,5
3,6
3,3
426
1.346
3
4
3
3.728
100
40
nvt
Ja
MDB
100
0,0
5,2
820
3
377
89
Nee
30
0,0
2,7
353
-
29
100
nvt
Synchroon
meldingsplicht geldt aan de
inspectiedienst SZW)
• Een arbeidsongeval waarbij de betrokken persoon minimaal de gehele
een meldingsplicht geldt aan de inspectiedienst SZW.
• Scope: alle eigen medewerkers (cao/direct en UTA/indirect) en inleners.
Indien gewerkt wordt in combinatie dan worden alleen de arbeidsongevallen van TBI-medewerkers meegerekend.
Injury Frequency rate
Totaal aantal arbeidsongevallen met
uren
• Een arbeidsongeval waarbij de betrokken persoon minimaal de gehele
een meldingsplicht geldt aan de inspectiedienst SZW.
• Het totaal aantal gewerkte uren van TBI-medewerkers (cao en UTA) en
inleners. Uren worden berekend op basis van werkelijke uren. Indien niet
inzichtelijk, wordt het aantal gewerkte uren per medewerker (voltijdse
eenheden fte) gesteld op 1.600 uren.
• Scope: alle medewerkers in dienst van TBI (cao/direct en UTA/indirect) en
inleners. Indien gewerkt wordt in combinatie dan worden alleen de
INFRA
Mobilis
Timmermans
Voorbij Funderingstechniek
Voorbij Prefab Beton
arbeidsongevallen van TBI-medewerkers meegerekend.
221
2,3
3,6
2.017
5
6.564
88
19
36,5
87
105
36,6
8,5
0,8
505
4
2,8
2.954
951
30
0,0
1,5
5.566
1.692
4,1
10,2
432
7.690
Ja
-
55
100
Nee
Ziekteverzuim-
Totaal aantal ziekteverzuimdagen
5
5
77
1.275
75
91
Nee
Nee
percentage
gedeeld door het aantal beschikbare
vermenigvuldigd met de deeltijdfactor (fte). Hierbij wordt zwangerschaps-
werkdagen
en bevallingsverlof niet meegenomen. Ziekte door zwangerschap en
237
-
4
100
nvt
4,2
4,4
19.992
9.641
-
3.275
19.552
97
41
nvt
nvt
12,3
3,3
6.426
5
7.972
88
nvt
6,0
4,2
36.295
-
30.802
59
nvt
• Alle werkdagen (exclusief weekenden en feestdagen) die verzuimd zijn,
ongevallen wordt wel meegenomen.
TBI Holdings
• Het totaal van het aantal werkdagen dat medewerkers in dienst waren
(dus inclusief eventuele afwezigheid door ziekte of verlof). Dit totaal aantal
Techniek
Bouw
Infra
werkdagen wordt vervolgens vermenigvuldigd met de deeltijdfactor (fte).
Weekenden en publieke feestdagen worden niet meegerekend.
• Scope: alle eigen medewerkers: cao/direct en UTA/indirect (inleners
uitgesloten).
TBI
Ziekteverzuim
Totaal aantal verzuimdagen als
TBI rapporteert alleen over zijn aandeel in activiteiten op Nederlandse bodem, activiteiten in het buitenland zijn
door arbeids-
gevolg van een arbeidsongeval
derhalve niet meegenomen in deze cijfers.
De in 2012 geacquireerde ondernemingen Timmermans en Groothuis Wonen zijn voor het eerst opgenomen
ongevallen
gedeeld door het totaal aantal
verzuimdagen
in de duurzaamheidsrapportage van TBI. De in 2013 geacquireerde onderneming Servicis is niet meegenomen.
IF(TBI) is berekend op basis van het aantal arbeidsongevallen met verzuim inclusief inleners gedeeld door het aantal gewerkte uren inclusief inleners.
2
Ziekteverzuim is berekend op basis van totaal aantal ziektedagen (werkdagen) gedeeld door het potentieel aantal beschikbare werkdagen.
3
CO2-footprint voor scope 1 (directe emissies) en scope 2 (elektriciteit), exclusief koelgassen. Bij werken in combinatie worden emissies proportioneel
meegenomen.
4
Het scheidingspercentage wordt bepaald door het aandeel bouw- en sloopafval (ongesorteerde fractie) te delen door de totale hoeveelheid afval.
geval, de dag van het ongeval niet meegerekend, vermenigvuldigd met fte.
• Alle werkdagen (exclusief weekenden en feestdagen) die verzuimd zijn,
vermenigvuldigd met de deeltijdfactor (fte). Hierbij wordt zwangerschapsen bevallingsverlof niet meegenomen. Ziekte door zwangerschap en
Cijfers van Croon Electrotechniek zijn inclusief cijfers van HVL dat in 2013 is opgegaan in Croon. Cijfers van
Hazenberg Bouw zijn inclusief de ondernemingen Korteweg Bouw, Nico de Bont en Bouwbedrijf Hazenberg.
De CO2-cijfers van MDB zijn inclusief SSC.
1
• Alle werkdagen die verzuimd zijn ten gevolge van een arbeids-/bedrijfson-
ongevallen wordt wel meegenomen.
• Scope: alle eigen medewerkers: cao/direct en UTA/indirect (inleners
uitgesloten).
Zie bijlage 3 voor een uitgebreide toelichting op alle gehanteerde definities, scopes en berekenwijzen.
50
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
51
>
Bijlage 3 – KPI-dashboard
KPI
Meetmethode en berekenwijze
Definities en scope
KPI
Energie & CO2
Meetmethode en berekenwijze
Definities en scope
Hoogwaardige
Totale hoeveelheid afval dat op
• Hoogwaardige verwerking: afval dat niet wordt gestort of verbrand maar
afvalverwerking
een hoogwaardige manier wordt
Duurzame keten
Relatief energieverbruik Totale hoeveelheid energieverbruik
(GJ) gedeeld door de omzet
• Energiegebruik: alle brandstoffen die in een bedrijf worden omgezet naar
bruikbare energie.
• Scope: alle bedrijfsactiviteiten van TBI worden volledig meegenomen in deze
verwerkt gedeeld door de totale
rapportage (vestigingen en projecten). Indien een TBI-onderneming in
opnieuw wordt ingezet.
• Scope: afval van alle TBI-ondernemingen.
hoeveelheid afval
combinatie werkt, worden de activiteiten proportioneel (naar aandeel van
de TBI-onderneming zoals geregistreerd in de financiele administratie)
Aandeel
Hoeveelheid ingekocht gecertifi-
meegenomen. Indien als onderaannemer gewerkt wordt, wordt
duurzaam hout
ceerd duurzaam hout (m3) gedeeld
Convenant (van FSC). Daarin is de definitie van TPAC leidend voor
energieverbruik alleen meegenomen indien dit wordt doorberekend aan de
door de totale hoeveelheid
gecertificeerd duurzaam hout: FSC voor hout afkomstig uit gematigde
TBI-onderneming.
ingekocht hout (m3)
• Gecertificeerd hout dat valt binnen het kader van het Bouw en Hout
én tropische streken en PEFC voor hout uit gematigde streken.
• Scope: al het ingekocht hout door de TBI-ondernemingen: Hazenberg,
Relatieve CO2-emissie
Totale hoeveelheid CO2-emissies
(ton) gedeeld door de omzet
J.P. van Eesteren, ERA Contour, Groothuis Wonen, Koopmans Bouwgroep,
• Scope 1- of directe emissies zijn emissies door de eigen organisatie, zoals
emissies door eigen gas- en olieverbruik (bijvoorbeeld gasboilers,
Mobilis en MDB. De wijze waarop projecten uitgevoerd in combinatie zijn
warmtekrachtinstallaties en ovens) en emissies door het eigen wagenpark.
meegenomen is daarbij niet eenduidig.
• Scope 2- of indirecte emissies zijn emissies die ontstaan door de opwekking
van elektriciteit die de organisatie gebruikt, zoals emissies door centrales die
Duurzaamheid
Totaal aantal uitgevoerde beoor-
deze elektriciteit leveren. De Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en
in leveranciers-
delingen van leveranciers en/of
Ondernemen (SKAO; eigenaar van de CO2-prestatieladder) rekent zakelijk
beoordeling
onderaannemers waarbij veiligheid
en/of milieuprestaties deel uitmaak-
vliegverkeer en zakelijke kilometers met privéauto’s tot scope 2.
• Scope: alle bedrijfsactiviteiten van TBI worden volledig meegenomen in deze
rapportage (vestigingen en projecten). Indien een TBI-onderneming in
• Beoordeling: formele beoordeling van geleverde diensten / producten
uitgevoerd door de inkooporganisatie van de TBI-onderneming (vaak
uitgevoerd na afloop van een project).
• Veiligheidsprestaties: geleverde prestaties / activiteiten ten dienste van
ten, gedeeld door het totaal aantal
de veiligheid in brede zin (zoals: aantal incidenten/ arbeidsongevallen,
uitgevoerde beoordelingen
organisatie van / aanwezigheid bij toolboxes (inclusief veiligheidsinstructies),
aandacht voor werkomstandigheden (arbo), etc.).
combinatie werkt, worden de activiteiten proportioneel (naar aandeel van
• Milieuprestaties: geleverde prestaties / activiteiten ten dienste van het milieu
de TBI-onderneming zoals geregistreerd in de financiele administratie)
in brede zin (zoals: omgang met afval, medewerking aan milieuverantwoord
meegenomen. Indien als onderaannemer gewerkt wordt, wordt
gebruik van (bouw)materialen, etc.).
energieverbruik alleen meegenomen indien dit wordt doorberekend aan
• Scope: alle uitgevoerde beoordelingen van leveranciers en/of onder-
de TBI-onderneming.
aannemers door de TBI-ondernemingen.
Opbouw
Gemiddelde CO2-emissie (norm-
leasewagenpark
opgave) per voertuig per kilometer
Lease (voertuigen van Koopmans Bouwgroep en Synchroon zijn daarin niet
naar emissie
(g CO2/km)
inbegrepen).
• Scope: alle voertuigen vallend binnen het TBI-raamcontract met Athlon Car
Medewerkersbetrokkenheid
Personeelsverloop
Totaal aantal medewerkers
op eigen verzoek
(hoofden) dat op eigen verzoek
uit dienst treedt, gedeeld door
het totaal aantal medewerkers
(hoofden) vermenigvuldigd met 100
Functionerings- /
Totaal aantal functionerings- of
beoordelings-
beoordelingsgesprekken (waarbij
gesprek
geldt: maximaal 1 per medewerker
per jaar) gedeeld door het gemiddeld aantal medewerkers
• Aantal medewerkers aan het begin van het jaar opgeteld met het aantal
medewerkers aan het eind van het jaar gedeeld door twee (exclusief
uitzendkrachten en stagiair(e)s).
• Scope: alle medewerkers in dienst van TBI: cao/direct en UTA/indirect
personeel.
• Betreft een gesprek over prestaties en/of persoonlijke ontwikkeling tussen
een medewerker en zijn/haar leidinggevende. Dit kan eveneens worden
besproken tijdens een regulier beoordelingsgesprek.
• Gemiddeld aantal medewerkers: aantal medewerkers (in hoofden) in dienst
van de TBI-onderneming aan het begin van het jaar opgeteld met het aantal
medewerkers aan het eind van het jaar gedeeld door twee (exclusief
uitzendkrachten en stagiair(e)s).
• Scope: alle medewerkers in dienst van TBI: cao/direct en UTA/indirect
personeel (inleners uitgesloten).
52
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
7%,092-9LQGG
53
>
Bijlage 4 – DMA
Bijlage 3 – KPI-dashboard
KPI
Meetmethode en berekenwijze
Definities en scope
Materiële aspecten
Integriteit
Meldingen over de
Som van het aantal meldingen
TBI Gedragscode
gedaan bij de betreffende
Compliance Officer
Beheersingsprocessen
Evaluatieprocessen
Economische prestaties In het financiële jaarverslag van TBI wordt uitgebreid
Beoordeling door interne controle, externe accountants-
gerapporteerd over de sturing op financiële waarde.
controle, jaarverslaglegging en rapportage aan Raad van
Commissarissen en Raad van Accreditatie.
• Officieel bericht over een gebeurtenis waarbij potentieel sprake zou kunnen
zijn van het overtreden van de gedragscode.
Voor TBI-ondernemingen is energiereductie een
Doelstellingen en actieplannen worden geëvalueerd door
gedragscode en/of wettelijke regelingen met betrekking tot de gedragscode
standaardonderdeel van hun Actieplan Duurzaam
de CR-directie. Jaarlijkse toetsing van footprint en
worden nageleefd.
Ondernemen. Daarbij hebben ze door hun positie
voortgang door certificerende instantie op basis van
Energie
• Een onafhankelijke (interne) al dan niet toezichthouder die toetst of de
• Scope: meldingen die betrekking hebben op medewerkers van TBI:
cao/direct en UTA/indirect (inleners uitgesloten).
op de CO2-prestatieladder (zie bijlage 1) ook inspan-
CO2-prestatieladder.
ningsverplichtingen.
Het leasecontract wordt beheerd door een stuurgroep.
Als concernt stuurt TBI via het leasecontract op goede
Overtredingen
Som van het aantal geconstateerde
• Geconstateerde overtreding: het niet naleven van één of meer regels
van de TBI Gedrags-
overtredingen van de TBI Gedrags-
uit de gedragscode, vastgesteld door een TBI Compliance Officer.
code
code
energieprestaties van voertuigen (KPI).
• Scope: overtredingen die betrekking hebben op medewerkers van TBI:
Emissies
cao/direct en UTA/indirect (inleners uitgesloten).
Omgevingsbewustzijn
Voor de TBI-ondernemingen is reductie van CO2 een
Doelstellingen en actieplannen worden geëvalueerd door
standaardonderdeel van het Actieplan Duurzaam
de CR-directie. Jaarlijkse toetsing van footprint en
Ondernemen. Daarbij hebben ze door hun positie op
voortgang door certificerende instantie op basis van
de CO2-prestatieladder (zie bijlage 1) ook inspannings-
CO2-prestatieladder.
verplichtingen. Reductie van CO2 is tevens onderdeel
Het leasecontract wordt beheerd door een stuurgroep.
van de prestatieregeling voor directieleden van
Bewuste Bouwers-
Totaal aantal projecten aangemeld
projecten
als Bewuste Bouwers
TBI-ondernemingen.
• Bouwprojecten, binnenstedelijk met > 6 maanden doorlooptijd
en een omzet > 1.000.000, die zijn aangemeld als Bewuste Bouwer-project
Op concernniveau heeft TBI een raamcontract voor het
bij de gelijknamige stichting.
gebruik van groene stroom door alle ondernemingen
en bouwplaatsvoorzieningen. Daarnaast wordt door
• Scope: betreft alleen de projecten uitgevoerd door TBI-bouw-
TBI via het leasecontract gestuurd op de inzet van
ondernemingen.
schone voertuigen.
Afvalstromen
Voor de TBI-ondernemingen is afvalscheiding een vast
Rapportages van afvalverwerkers worden verwerkt in
onderdeel van het Actieplan Duurzaam Ondernemen.
kwartaal- en jaarrapportages voor de Raad van Bestuur
Het raamcontract voor de verwerking van bouwafval
en Raad van Commissarissen van TBI.
wordt beheerd door een kerngroep inkoop bouw en
een specifieke gebruikersgroep.
Compliance
TBI-ondernemingen dienen vanzelfsprekend te voldoen
TBI-ondernemingen rapporteren ieder jaar over sancties
aan vigerende wet- en regelgeving.
en/of boetes als gevolg van het overtreden van wet- en
regelgeving. Milieu- en arbo-gerelateerde overtredingen
worden besproken in het kwartaaloverleg van de
TBI-KAM-groep.
Supplier environmental TBI-ondernemingen onderhouden op hun eigen manier
TBI-ondernemingen rapporteren jaarlijks over het aantal
assessment
en de wijze waarop zij leveranciers beoordelen.
contacten met hun leveranciers, vaak door de afdeling
inkoop. De wijze waarop en methode waarmee
leveranciers worden beoordeeld, varieert.
Werkgelegenheid
De TBI-ondernemingen hebben een veiligheidssysteem
TBI-ondernemingen rapporteren ieder kwartaal over hun
volgens de TBI-veiligheidsrichtlijn. Veiligheid is daarbij
veiligheidsprestaties (arbeidsongevallen). De werkgroep
een vast onderdeel van hun Actieplannen Duurzaam
veiligheid werkt aan een bedrijfseigen auditsysteem
Ondernemen. Veiligheidsprestaties vormen een
waarmee TBI-ondernemingen elkaar vanaf 2014 zullen
onderdeel van de prestatieregeling van de directies
gaan auditen.
van TBI-ondernemingen.
54
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
55
>
Bijlage 5 – Financiële kerncijfers TBI
Bijlage 4 – DMA
Materiële aspecten
Beheersingsprocessen
Evaluatieprocessen
Opleiding en
TBI-ondernemingen hebben eigen beleid ten aanzien
TBI-ondernemingen dienen ieder jaar te rapporteren over
Geconsolideerde gegevens1
ontwikkeling
van opleiding en ontwikkeling van hun medewerkers.
beoordelings- en/of functioneringsgesprekken.
Mensenrechten
De TBI-ondernemingen hebben een veiligheidssysteem
TBI-ondernemingen rapporteren ieder kwartaal over hun
volgens de TBI-veiligheidsrichtlijn. Veiligheid is daarbij
veiligheidsprestaties (arbeidsongevallen). De werkgroep
een vast onderdeel van hun Actieplannen Duurzaam
veiligheid werkt aan een bedrijfseigen auditsysteem
Ondernemen. Veiligheidsprestaties vormen een
waarmee TBI-ondernemingen elkaar vanaf 2014 zullen
onderdeel van de prestatieregeling van de directies
gaan auditen.
van TBI-ondernemingen.
2013
2012
2011
2010
2009
Bedrijfsopbrengsten
Bedrijfsresultaat voor afschrijvingen (‘EBITDA’)2
1.744
32,6
2.122
2.172
2.024
2.137
66,5
59,4
45,3
47,3
Bedrijfsresultaat (‘EBIT’)2
Nettoresultaat
9,6
-13,1
41,6
5,8
33,3
24,2
18,0
-33,6
22,3
15,5
Totale activa
Eigen vermogen
Rentedragende langlopende schulden
827,3
244,7
26,5
870,3
261,7
25,5
995,0
263,3
2,6
942,6
239,4
2,1
1.059,5
277,5
14,6
Maatschappelijke
TBI-ondernemingen hebben eigen beleid ten aanzien
TBI-ondernemingen rapporteren jaarlijks over de verdeling
van middelen.
58,7
149,0
57,7
129,4
52,2
216,1
-40,5
van donaties en sponsoring van maatschappelijke
Nettowerkkapitaal
Liquide middelen
-76,7
betrokkenheid
237,4
246,0
TBI-ondernemingen hebben eigen systemen om hun
De wijze waarop TBI-ondernemingen opvolging geven
Ontvangen opdrachten
Orderportefeuille
1.613
1.815
1.780
1.916
1.940
2.394
2.140
2.796
2.066
2.573
klanttevredenheid te meten. De wijze waarop ze dat
aan klanttevredenheid varieert. Jaarlijks rapporteren
doen, varieert.
TBI-ondernemingen over het aantal en de wijze waarop
Netto-investeringen in materiële vaste activa
15,1
24,2
24,2
21,0
16,1
klanttevredenheid is gemeten.
Afschrijving materiële vaste activa
22,2
24,0
25,2
26,6
24,5
0,8
9,9
0,9
51,2
0,8
50,2
0,7
50,6
0,5
40,5
Gemiddeld aantal medewerkers (fte)
7.717
8.216
8.498
8.736
8.930
Aantal medewerkers ultimo jaar (fte)
7.351
8.143
8.253
8.742
9.000
0,9
1,0
doelen.
Product responsibility
Afschrijving immateriële vaste activa
Cashflow (nettoresultaat + afschrijvingen)
Ratio’s
56
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
Bedrijfsresultaat in % van bedrijfsopbrengsten2
Nettoresultaat in % van
• bedrijfsopbrengsten
0,6
2,0
1,5
-0,8
0,3
1,1
-1,7
0,7
• het eigen vermogen
-5,4
2,2
9,2
-14,0
5,6
Solvabiliteit in %
29,7
30,2
26,6
25,4
26,2
Current ratio
1,30
1,33
1,22
1,20
1,23
1
Bedragen in miljoenen euro’s en aangepast voor vergelijkingsdoeleinden.
2
Bedrijfsresultaat uit normale activiteiten (vóór aftrek van reorganisatielasten en bijzondere waardeverminderingen).
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
57
Bijlage 6 – Operationele structuur TBI
Bijlage 7 – Definities en afkortingen
per 31 december 2013
Begrip
Definitie
Arbeidsongeval
Een arbeidsgerelateerd incident (uitgezonderd woon-/werkverkeer) dat heeft geleid tot letsel,
TBI
ziekte of overlijden.
Arbeidsongeval met verzuim (voor IFTBI)
Techniek
Bouw
Infra
werkdag afwezig is (en geen vervangend werk heeft uitgevoerd).
Arbeidsongeval zonder verzuim
Acto
Informatisering
J.P.
van Eesteren
Een arbeidsongeval waarbij de betrokken persoon minimaal de gehele daaropvolgende
Een arbeidsongeval waarbij de betrokken persoon zijn werkzaamheden binnen twee uur
heeft hervat.
Mobilis
Bedrijfswagens
Transportmiddelen, zoals bestel- en autobusjes, vrachtwagens en alle andere vervoersmiddelen die een ander doel hebben dan alleen personen vervoeren.
Croon
Elektrotechniek
ERA Contour
Servicis
Beoordelings- of functioneringsgesprek
Een gesprek over prestaties en/of persoonlijke ontwikkeling tussen een medewerker
en zijn/haar leidinggevende. Dit kan eveneens worden besproken tijdens een regulier
Eekels
Technology
beoordelingsgesprek.
Timmermans
Infratechniek
Groothuis Wonen
Beschikbare werkdagen
Fri-Jado Groep
Frimex Retail
Services
Hazenberg
Bouw
Aannemingsbedrijf
Nico de Bont
Het totaal van het aantal werkdagen dat de medewerkers in 2012 in dienst waren (dus
inclusief eventuele afwezigheid door ziekte of verlof). Dit totaal aantal werkdagen wordt
Voorbij
Betonsystemen
vervolgens vermenigvuldigd met de deeltijdfactor (fte). Weekenden en publieke feestdagen
worden niet meegerekend.
Fri-Jado Super
Service
Bouwbedrijf
Hazenberg
Voorbij
Funderingstechniek
Fri-Jado
Europroducts
Korteweg
Bouw
Voorbij Prefab
Beton
BIM
Building Information Modeling. Manier van ontwerpen en bouwen waarbij het gebouw in
een computer als 3D-model wordt opgebouwd.
Boete
Een geldbedrag dat de schuldige partij aan de handhavende instelling dient te betalen (onder
andere arbo, milieu, mededinging, productaansprakelijkheid, etc.).
N.B. Het niet nakomen van contractuele eisen tussen partijen (resulterend in claims) is hiervan
HEVO
Ingenieursbureau
Wolter & Dros
uitgesloten.
Voorbij Spantechniek
Alfen
BREEAM
Koopmans
Bouwgroep
Building Research Establishment Environmental Assessment Method. Beoordelingsmethode
om de duurzaamheidsprestaties van gebouwen vast te stellen. Door BREEAM wordt een
duurzaamheidslabel aan een gebouw gegeven.
WTH Vloerverwarming
CO2
MDB
Een gas dat onder andere vrijkomt door het verbranden van fossiele brandstoffen (brandstoffen, zoals steenkolen en van aardolie gemaakte producten). CO2 is het gas dat voor een groot
deel een bijdrage levert aan het broeikaseffect.
Compliance Officer (CO)
Synchroon
Een onafhankelijke (interne) al dan niet toezichthouder die toetst of de gedragscode en/of
wettelijke regelingen met betrekking tot de gedragscode worden nageleefd. Deze persoon
heeft een signalerende en corrigerende functie. Meldingen over de gedragscode binnen
TBI-ondernemingen worden bij de CO per onderneming gedaan. Bij TBI Holdings is de
externe toezichthouder het Hoofd Juridische Zaken.
Dienstverbanden
58
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
Vaste of tijdelijke arbeidsovereenkomst met een TBI-onderneming.
7%,092-9LQGG
59
>
Bijlage 7 – Definities en afkortingen
Begrip
Definitie
Begrip
Definitie
Duurzaam hout
Gecertificeerd hout dat valt binnen het kader van het Bouw en Hout Convenant (van FSC).
Niet-monetaire sanctie
Alle maatregelen, zoals juridische straffen en disciplinaire straffen (niet zijnde het betalen van
Daarin is de definitie van gecertificeerd duurzaam hout die van TPAC (TPAS), FSC-gecertifi-
een geldbedrag), waarmee negatief wordt gereageerd op een overtreding van een onder-
ceerd, PEFC-gecertificeerd en hout met een MTCS-keurmerk.
neming op geldende wet- en regelgeving (onder andere arbo, milieu, mededinging, productaansprakelijkheid, etc.)
Elektriciteitsverbruik
Betreft de hoeveelheid elektriciteit uitgedrukt in kWh die in een bepaalde periode verbruikt is.
Deze elektriciteit wordt geheel of gedeeltelijk geleverd door een energieleverancier.
Onderaannemer
De elektriciteit kan ook (gedeeltelijk) zelf worden opgewekt.
Ernstig arbeidsongeval
ook verantwoordelijk draagt.
Hieronder vallen alle arbeidsongevallen waarvoor een meldingsplicht geldt aan de inspectie-
Opleiding bedrijfs- en/of
Een opleiding die noodzakelijk is om de bedrijfsactiviteit en/of functie op korte termijn te
dienst SZW (voorheen Arbeidsinspectie). Het betreft een arbeidsongeval dat heeft geleid tot
functievoorwaardelijk
kunnen blijven uitvoeren (hieronder vallen bijvoorbeeld vakopleidingen, veiligheidstrainingen,
de dood, ziekenhuisopname, blijvend letsel of blijvende gezondheidsschade.
Ervaringsleerplaatsen
Organisatie die een dienst of product levert aan de betreffende TBI-onderneming en daarvoor
etc.).
Een ingevulde (tijdelijke) arbeidsplaats vallend onder de directe verantwoordelijkheid van de
Opleiding persoonlijke ontwikkeling
Een opleiding die toekomstgericht is en niet direct gebonden is aan de huidige functie van de
betreffende TBI-onderneming, met als expliciet doel om de betreffende persoon zich te laten
betreffende medewerker (hieronder vallen bijvoorbeeld coaching en managementdevelop-
ontwikkelen. Denk hierbij aan stagiair(e)s, leerlingen, leerbanen, BBL, BPV, bouwplaats-
mentprogramma’s aan TBI acdmy).
leerlingen, etc.
Overtreding
Gemiddeld aantal medewerkers
Aantal medewerkers aan het begin van het jaar opgeteld met het aantal medewerkers aan
gedurende kalenderjaar
het eind van het jaar gedeeld door twee. Dit is exclusief uitzendkrachten en stagiair(e)s.
Gewerkte uren
Het totaal aantal gewerkte uren van TBI-medewerkers (cao en UTA) en inleners. Uren worden
Het niet naleven van één of meer regels uit de gedragscode, vastgesteld door
een TBI Compliance Officer.
Parttime (deeltijd)
De schriftelijk overeengekomen werkzaamheden voor minder dan de normale arbeidsduur
conform cao of bedrijfsreglement.
berekend op basis van werkelijke uren. Indien niet inzichtelijk wordt het aantal gewerkte uren
per medewerker (voltijdse eenheden fte) gesteld op 1.600 uren.
Personeelsverloop
Het percentage medewerkers dat de onderneming gedurende een jaar verlaat.
GJ
Staat voor GigaJoule en is een eenheid waarin energie kan worden uitgedrukt.
Sancties
Alle maatregelen, zoals juridische straffen en disciplinaire straffen, waarmee negatief wordt
Inleners
Werknemers en zelfstandigen die geen dienstverband hebben bij TBI maar wel rechtstreeks
gereageerd op een overtreding van de TBI Gedragscode.
Scope 1-emissies (directe emissies)
worden aangestuurd door de TBI-leidinggevenden.
Scope 1- of directe emissies zijn emissies door de eigen organisatie, zoals emissies door eigen
gas- en olieverbruik (bijvoorbeeld gasboilers, warmtekrachtinstallaties en ovens) en emissies
Instroom
door het eigen wagenpark.
Aantal nieuwe medewerkers (hoofden) met contracten van bepaalde of onbepaalde tijd
(exclusief stagiair(e)s).
Scope 2-emissies (indirecte emissies)
Scope 2- of indirecte emissies zijn emissies die ontstaan door de opwekking van elektriciteit
Kritische Prestatie Indicator: de parameter waarmee de status van het thema op kwantitatieve
die de organisatie gebruikt, zoals emissies door centrales die deze elektriciteit leveren.
wijze kan worden uitgedrukt. Gebruikt om de voortgang ten opzichte van de target te meten.
De Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen (SKAO, eigenaar van de
Leasewagenpark
Alle leaseauto’s van TBI-ondernemingen die ondergebracht zijn bij Athlon Car Lease.
tot scope 2.
Leverancier
Organisatie die een product of dienst levert aan de betreffende TBI-onderneming.
Melding
Officieel bericht over een gebeurtenis waarbij potentieel sprake zou kunnen zijn van het
KPI
CO2-prestatieladder) rekent zakelijk vliegverkeer en zakelijke kilometers met privéauto’s
Scope 3-emissies (overige indirecte emissies) Scope 3- of overige indirecte emissies zijn een gevolg van de activiteiten van de onderneming
(de organisatie) maar komen voort uit bronnen die geen eigendom van de onderneming zijn
noch worden beheerd door de onderneming.
overtreden van de gedragscode.
Social return
Milieuprestaties
Tijdelijke arbeidsplaatsen direct vallend onder verantwoordelijkheid van de TBI-onderneming
Prestaties van de onderneming ten dienste van het milieu in de brede zin.
ingevuld door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Vaak volgend uit eisen van de
Te denken valt aan omgang met afval, medewerking aan milieuverantwoord gebruik van
betreffende gemeente (bijvoorbeeld een verkeersregelaar).
(bouw)materialen, etc.
60
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
61
>
Bijlage 8 – GRI-index
Bijlage 7 – Definities en afkortingen
Begrip
Definitie
GRI-indicator
Beschrijving
Paginanummer
Opmerking
Strategie en analyse
Sponsoring
Bestaat uit activiteiten waarbij de partij die optreedt als sponsor geld levert aan de gespon-
G4-1
sorde partij; die levert een tegenprestatie, gewoonlijk in de vorm van communicatiemogelijk-
TBI Gedragscode
Toegepast hout
Voorwoord van de
van de organisatie
bestuursvoorzitter, p. 4
Kern van de impact, risico’s en kansen
Over TBI (H1), p. 7
heden voor de sponsor, om imago en naamsbekendheid van de sponsor te verbeteren.
G4-2
Schriftelijk stuk van TBI waarin regels en richtlijnen worden gegeven ter voorkoming van
Organisatie profiel
conflicten tussen het zakelijk belang en de privébelangen van betrokkenen, misbruik van
G4-3
Naam van de organisatie
vertrouwelijke informatie en die richting geeft aan gedragsnormen binnen TBI.
G4-4
Voornaamste merken, producten en/of diensten
Over TBI (H1), p. 7
G4-5
Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie
Colofon, binnenzijde
G4-6
Het aantal landen waar de organisatie actief is en namen
TBI heeft vestigingen /deelnemin-
van landen met ofwel grootschalige activiteiten, ofwel met
gen in negen landen, waarbij
Een onafhankelijke (interne) al dan niet toezichthouder die toetst of de TBI Gedragscode
specifieke relevantie voor de duurzaamheidskwesties die in
> 95% van de omzet wordt
en/of wettelijke regelingen met betrekking tot de TBI Gedragscode worden nageleefd.
het verslag aan de orde komen
gehaald uit Nederland.
Over dit verslag, p. 2
omslag
Som van alle ingekochte houtproducten die ten minste 50% houtvezels bevatten (inclusief
hulphout).
Toezichthouder
Een verklaring van de hoogste beslissingsbevoegde
Middels dit verslag wordt alleen
Uitstroom
over de activiteiten in Nederland
Aantal medewerkers (hoofden) waarmee de contracttermijn is verlopen (inclusief pensioen) of
gerapporteerd
het contract is ontbonden.
Veiligheidsprestaties
Prestaties van de onderneming ten dienste van de veiligheid in de brede zin. Aantal inciden-
G4-7
Eigendomsstructuur en de rechtsvorm
Over TBI (H1), p. 7
G4-8
Afzetmarkten (geografische verdeling, segmenten
Over TBI (H1), p. 7
die worden bediend en soorten klanten/begunstigden)
ten / arbeidsongevallen, organisatie van / aanwezigheid bij toolboxes (inclusief veiligheidsinstructies), aandacht voor werkomstandigheden (arbo), etc.
G4-9
Omvang van de verslaggevende organisatie
Over TBI (H1), p. 7
G4-10
Totale personeelsbestand naar type werk, arbeids-
Opleiding en ontwikkeling Per regio is niet van toepassing
overeenkomst en regio
(H4), p. 35
voor TBI, gezien het feit dat TBI
Werkbare uren
Dit zijn de uren die vallen binnen de achturige werkdag.
Ziekteverzuimdagen
Alle werkdagen (exclusief weekenden en feestdagen) die verzuimd zijn, vermenigvuldigd met
is en derhalve alleen over de
de deeltijdfactor (fte). Hierbij wordt zwangerschaps- en bevallingsverlof niet meegenomen.
Nederlandse activiteiten rappor-
voornamelijk in Nederland actief
teert
Ziekte door zwangerschap en ongevallen wordt wel meegenomen.
G4-11
Aandeel werknemers vallend onder collectieve arbeids-
Veiligheid en gezondheid
voorwaarden
(H3), p. 35
G4-12
Beschrijving van de waardeketen
Over TBI (H1), p. 8
G4-13
Significante veranderingen tijdens de verslagperiode wat
TBI Jaarverslag 2013:
betreft omvang, structuur of eigendom
Verslag van de Raad van
Bestuur, p. 18 – 19
G4-14
Beschrijving van het toepassen van het voorzorgsbeginsel
Duurzaam ondernemerschap, p. 12
G4-15
G4-16
62
Stakeholdermanagement
de organisatie zich heeft verbonden
(H5), p. 41
Lidmaatschappen waarin de organisatie bestuurlijke zeg-
Stakeholdermanagement
genschap heeft of waarin de organisatie anderszins boven-
(H5), p. 43
gemiddeld actief participeert (o.a. aanvullende sponsoring/
Maatschappelijke betrok-
financiering)
kenheid, p. 39
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
Externe richtlijnen, organisaties of initiatieven waarmee
7%,092-9LQGG
63
>
Bijlage 8 – GRI-index
GRI-indicator
Beschrijving
Paginanummer
Opmerking
GRI-indicator
Materialiteit en afbakening
G4-17
Operationele structuur van de organisatie, met inbegrip van
Beschrijving
Bijlage 6
G4-56
divisies, werkmaatschappijen, dochterondernemingen en
Beschrijving kernwaarden, ondernemingsprincipes
Over TBI (H1), p. 7
en gedragscode
Vijf principes p. 14
samenwerkingsverbanden
Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag
Over dit verslag, p. 2
G4-19
Materialiteitsanalyse
Materialiteitsanalyse (H2),
Economische resultaten (EC)
p. 14
G4-DMA
Specifieke materialiteitsbepaling binnen de organisatie
Materialiteitsanalyse (H2),
(inclusief eventuele beperkingen voor de reikwijdte of
p. 14
G4-EC1
Specifieke materialiteitsbepaling buiten de organisatie
Materialiteitsanalyse (H2),
G4-EC3
(inclusief eventuele beperkingen voor de reikwijdte of
p. 14
TBI Jaarverslag 2013
en bijlage 4
afbakening)
G4-21
Opmerking
Integriteit p. 56
G4-18
G4-20
Paginanummer
Ethiek en integriteit
Directe economische waarden die zijn gegenereerd
Economische waarde (H4), Het TBI Jaarverslag 2013 bevat
en gedistribueerd
p. 38
Dekking van de verplichtingen in verband met het
TBI Jaarverslag p. 67
de jaarrekening
vastgestelde uitkeringenplan van de organisatie
afbakening)
G4-22
G4-23
Uitleg over de gevolgen van eventuele herformuleringen
Daar waar nodig opgenomen
Emissies (EN)
of herberekeningen van eerder verstrekte informatie
in de tabellen
G4-DMA
Significante veranderingen ten opzichte van vorige verslag-
Over dit verslag, p. 2
Operationeel kader (H2)
Cijfers van HVL zijn meegenomen
periodes ten aanzien van reikwijdte of afbakening die voor
onder Croon Electrotechniek.
het verslag zijn toegepast
Groothuis Wonen en Timmer-
en bijlage 4
G4-EN3
Direct en indirect energieverbruik binnen de organisatie
Energie en CO2 (H3), p. 24
mans zijn nieuwe entiteiten in
G4-EN5
Intensiteit van energiegebruik
Energie en CO2 (H3), p. 22
2013
G4-EN6
Reductie van energiegebruik verklaard (per energiedrager/
Energie en CO2 (H3), p. 23
(scope 1 en 2)
-bron)
Stakeholdermanagement
G4-EN7
Reductie van energiegebruik van gerealiseerde werken /
Energie en CO2 (H3), p. 23
projecten of geleverde diensten
G4-24
Lijst van groepen belanghebbenden die de organisatie
Stakeholdermanagement
heeft betrokken
(H5), p. 40
G4-EN15
Directe emissie van broeikasgassen (scope 1)
Energie en CO2 (H3), p. 24
G4-25
Basis voor inventarisatie en selectie van belanghebbenden
Stakeholdermanagement
G4-EN16
Indirecte emissie van broeikasgassen (scope 2)
Energie en CO2 (H3), p. 24
die moeten worden betrokken
(H5), p. 40
G4-EN18
Intensiteit van broeikasgasemissies
Energie en CO2 (H3), p. 22
G4-26
Beschrijving van manier van stakeholdermanagement
Stakeholdermanagement
G4-EN19
Reductie van broeikasgassen verklaard
Energie en CO2 (H3), p. 23
G4-27
Onderwerpen geagendeerd door stakeholdermanagement
(H5), p. 40
Stakeholdermanagement
Afvalstromen (EN)
(H5), p. 40
G4-DMA
Operationeel kader (H2)
en bijlage 4
Profiel rapport
G4-EN23
G4-28
Verslagperiode (bijvoorbeeld fiscaal jaar of kalenderjaar)
G4-29
Datum van het recentste verslag (indien van toepassing)
Over dit verslag, p. 2
G4-30
Verslaggevingscyclus
Over dit verslag, p. 2
G4-31
Contactpunt voor vragen over het verslag of de inhoud
Over dit verslag, p. 2
Totaalgewicht afval naar type en verwijderingsmethode
waarop de verstrekte informatie betrekking heeft
G4-EN25
Hoeveelheid gevaarlijk afval
Compliance (EN)
Operationeel kader (H2)
G4-DMA
GRI Content Index
Bijlage 8 (GRI-index)
G4-33
Informatie met betrekking tot assurance van het verslag
Bijlage 9 (Assurance-
Duurzame keten (H3),
p. 25
ervan
G4-32
Duurzame keten (H3),
p. 25
Over dit verslag, p. 2
en bijlage 4
G4-EN29
rapport)
Monetaire waarde van boetes en aantal niet-monetaire
Omgevingsbewustzijn
sancties als gevolg van milieu-incidenten
en regelgeving (H4), p. 37
Organisatiestructuur
G4-34
De bestuursstructuur van de organisatie (beschrijving van
TBI Jaarverslag 2013:
beslissingsbevoegdheden)
Corporate Governance,
p. 39 – 42
64
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
65
>
Bijlage 8 – GRI-index
GRI-indicator
Beschrijving
Paginanummer
GRI-indicator
Opmerking
Operationeel kader (H2)
G4-DMA
Beschrijving
en bijlage 4
Totaal aantal gevallen van discriminatie en de getroffen
G4-EN32
Aandeel leveranciers beoordeeld op milieuaspecten /
Duurzame keten (H3),
prestaties
p.26
G4-LA1
Totaalaantal en snelheid van personeelsverloop
Opleiding & ontwikkeling
Per regio is niet van toepassing
per leeftijdsgroep, geslacht en regio
(H4), p. 35
voor TBI, gezien het feit dat TBI
Maatschappelijke betrokkenheid (SO)
voornamelijk in Nederland actief
G4-DMA
G4-HR3
Integriteit (H4), p. 33
maatregelen
Operationeel kader (H2)
is en derhalve alleen over de
en bijlage 4
Nederlandse activiteiten rappor-
G4-SO4
teert
G4-LA6
Rechten van medewerkers in vaste dienst in vergelijking
Opleiding & ontwikkeling
tot inleners en parttimemedewerkers
(H4), p. 35
Letsel, beroepsziekte, uitvaldagen en verzuimcijfers en
Veiligheid en gezondheid
Per regio is niet van toepassing
het aantal werkgerelateerde sterfgevallen per regio
(H3), p. 19
voor TBI, gezien het feit dat TBI
Percentage van het personeel dat training in anticorruptie-
Integriteit (H4), p. 33
beleid en procedures van de organisatie heeft gevolgd
G4-LA15
Medewerkers van TBI zijn gebonden aan de TBI Gedragscode,
hierin zitten onder andere
bepalingen met betrekking tot
corruptie en marktverstoring
G4-SO5
Aantal gevallen van corruptie en genomen maatregelen
Integriteit (H4), p. 33
Corruptie en marktverstoring
voornamelijk in Nederland actief
vallen in de categorie overige
is en derhalve alleen over de
overtredingen zoals valsheid
Nederlandse activiteiten rappor-
in geschrifte en belangen-
teert
G4-LA8
Opmerking
Operationeel kader (H2)
G4-DMA
en bijlage 4
G4-LA2
Paginanummer
Mensenrechten (HR)
Supplier Environmental Assessment (EN)
verstrengeling
Gezondheid en veiligheidsaspecten vastgelegd in
Opleiding & ontwikkeling
(collectieve) arbeidsovereenkomsten
(H4), p. 35
vallen in de categorie overige
Aandeel leveranciers / onderaannemers beoordeeld
Duurzame keten (H3),
overtredingen zoals valsheid
op veiligheidsaspecten / -prestaties
p. 26
in geschrifte en belangen-
G4-SO7
Aantal gevallen van marktverstoring
Integriteit (H4), p. 33
Corruptie en marktverstoring
verstrengeling
Opleiding en ontwikkeling (LA)
G4-DMA
G4-LA9
Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal
Omgevingsbewustzijn
Operationeel kader (H2)
niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van wet-
(H4), p. 37
en bijlage 4
en regelgeving
G4-SO8
Gemiddeld aantal uren dat een werknemer per jaar
Opleiding & ontwikkeling
De opleidingsuren zijn niet
besteedt aan opleidingen, onderverdeeld naar werk-
(H4), p. 34
onderverdeeld naar werknemers-
G4-LA10
*
De scope van de assurance is inclusief GRI-tabel.
categorie
nemerscategorie
Programma’s voor competentiemanagement en levenslang
Opleiding & ontwikkeling
Cijfers worden niet gespecificeerd
leren die de blijvende inzetbaarheid van medewerkers
(H4), p. 34
naar geslacht
garanderen en hen helpen bij het afronden van hun
loopbaan
G4-LA11
66
Percentage medewerkers dat regelmatig wordt ingelicht
Opleiding & ontwikkeling
omtrent prestatie en loopbaanontwikkeling naar geslacht
(H4), p. 34
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092-9LQGG
67
Bijlage 9 – Assurance-rapport van de onafhankelijke accountant
Colofon
Aan: De directie van TBI Holdings B.V.
Verantwoordelijkheid van de accountant
Redactie en productie
TBI Holdings B.V., Rotterdam
Opdracht
Wij hebben een assurance-opdracht tot het verstrekken
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een
conclusie over het Verslag op basis van de verkregen
assurance-informatie. Wij hebben onze werkzaamheden
van beperkte mate van zekerheid uitgevoerd met
betrekking tot het Duurzaamheidsverslag 2013 (hierna:
met betrekking tot informatie in het Verslag verricht in
overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder
Concept en realisatie
C&F Report, Amsterdam
het Verslag) van TBI Holdings B.V. te Rotterdam (hierna:
Standaard 3410N ‘Assurance-opdrachten inzake maat-
TBI). Het Verslag omvat een weergave van het beleid van
TBI ten aanzien van maatschappelijk verantwoord
ondernemen en de bedrijfsvoering, de gebeurtenissen
en de prestaties op dat gebied gedurende 2013.
schappelijke verslagen’. Dit vereist dat wij voldoen aan
de voor ons geldende ethische voorschriften en ons
onderzoek zodanig plannen en uitvoeren dat een
beperkte mate van zekerheid wordt verkregen dat het
C&F Report, Amsterdam
Druk en afwerking
Media Krachtcentrale
Fotografie
Hoofdstuk 1: Bouwfotografie.nl
Verslag geen afwijkingen van materieel belang bevat.
Hoofdstuk 2: Mark Neelemans Fotografie
In het Verslag is toekomstgerichte informatie opgenomen in de vorm van ambities, strategie, plannen,
De werkzaamheden die worden verricht bij het verkrij-
verwachtingen en ramingen. Inherent aan deze informatie is dat realisatie onzeker is. Wij geven geen zekerheid bij de veronderstellingen en de haalbaarheid van
gen van een beperkte mate van zekerheid zijn gericht op
het vaststellen van de plausibiliteit van informatie en zijn
geringer in diepgang dan die bij een assurance-opdracht
toekomstgerichte informatie in het Verslag.
De verwijzingen in het Verslag (naar www.tbi.nl,
gericht op het verkrijgen van een redelijke mate van
zekerheid. De in dit kader uitgevoerde werkzaamheden
bestonden in hoofdzaak uit het inwinnen van inlich-
externe websites en overige documenten) maken geen
tingen bij functionarissen van de vennootschap en
deel uit van onze assurance-opdracht. Daarnaast maken
de in het Verslag opgenomen vergelijkende cijfers
evenmin deel uit van deze assurance-opdracht.
het uitvoeren van cijferanalyses met betrekking tot
de financiële en niet-financiële gegevens.
Verantwoordelijkheid van de directie
De directie van TBI is verantwoordelijk voor het opstellen
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen
assurance-informatie voldoende en geschikt is om
een onderbouwing voor onze conclusie te bieden.
van het Verslag in overeenstemming met Sustainability
Reporting Guidelines (G4) van Global Reporting Initiative
(GRI), inclusief het identificeren van stakeholders en het
Conclusie
Op grond van onze werkzaamheden is ons niets geble-
bepalen van materiële onderwerpen. De door de directie
gemaakte keuzes ten aanzien van de reikwijdte van het
Verslag en het verslaggevingsbeleid zijn uiteengezet in
ken op basis waarvan wij zouden moeten concluderen
dat de informatie in het Verslag niet in alle van materieel
belang zijnde aspecten het beleid van TBI ten aanzien
het hoofdstuk ‘Over dit verslag’.
De directie is tevens verantwoordelijk voor een zodanige
van maatschappelijk verantwoord ondernemen en de
bedrijfsvoering, de gebeurtenissen en de prestaties op
dat gebied in 2013 weergeeft in overeenstemming met
interne beheersing als het noodzakelijk acht om het
Sustainability Reporting Guidelines (G4) van Global
opstellen van het Verslag mogelijk te maken zonder
afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude
of fouten.
Reporting Initiative.
Hoofdstuk 3: Peter-Arno Broer, Frank Schonk,
Croon Elektrotechniek
Hoofdstuk 4: Bouwfotografie.nl
Hoofdstuk 5: Rikkert Harink Fotografie, Almelo
Hoofdstuk 6: Kees Stuip
TBI Holdings B.V.
Postbus 23134
3001 KC Rotterdam
Wilhelminaplein 37
3072 DE Rotterdam
T 010 – 290 85 00
F 010 – 486 57 88
[email protected]
www.tbi.nl
Copyright
TBI Holdings B.V., Rotterdam
Maart 2014
In dit duurzaamheidsverslag wordt op enkele plaatsen
verwezen naar het TBI Jaarverslag 2013, dat u kunt
raadplegen via www.tbi.nl.
Rotterdam, 28 maart 2014
Ernst & Young Accountants LLP
w.g. H. Hollander RA
68
www.tbi.nl/duurzaam
TBI Duurzaamheidsverslag 2013 • Samen sterker
7%,092&RYHULQGG
7%,092-9LQGG
MAAK
DE TOEKOMST
TBI is een groep van ondernemingen die onze leefomgeving op een duurzame manier vernieuwt, inricht
en onderhoudt. De groep kenmerkt zich als een wendbare netwerkorganisatie. De TBI-ondernemingen
beschikken over hoogwaardige, specialistische expertise op het gebied van Techniek, Bouw en Infra.
MAAK DE TOEKOMST
7%,092&RYHULQGG

NV Afvalzorg Holding - Nauerna Assendelft

Beter Af Extra Pakket TBI Holdings B.V.

cognitieve communicatieproblemen bij TBI

Sluiskiltunnel

Cover Page The handle http://hdl.handle.net/29658 holds

Jaarmagazine 2013

Klik hier voor meer informatie over het programma

Download PDF - Voorbij Prefabbeton

Jurybrief Koploperprijs 2014