NicolaasNieuws - Onze Lieve Vrouwekerk

NicolaasNieuws
Pasen 2014
Een nieuw hart
Interview: Rafael de Ojeda
De jonge Nicolaas
RK PAROCHIE
H. NICOLAAS
Michelangelo: De profeet Ezechiël (1510), Sixtijnse kapel
Illustrie omslag: Dieric Bouts, Opstanding (1455), Norton Simon Museum
of Art, Pasadena, California, USA,
Van de redactie
‘De dood gaat voorbij’, aldus de
titel van het openingsartikel van dit
nummer. Aan de hand van de tekst
van Ezechiël 36, waar het gaat om
een nieuw hart en dus om nieuw
leven, gaat kapelaan Schilder nader
in op de betekenis van Pasen.
In de bijdrage van René van Tol
wordt het thema toegelicht met een
aansprekend voorbeeld uit de literatuur.
Liduine Reuser verrast ons met een
verwijzing naar een werk van Jacob
Cats, dat een visioen beschrijft van
‘een nieuw bewegen’ voor alle mensen aan het eind der tijden.
In de serie gesprekken met Amsterdamse pastores verschijnt dit keer
Rafael de Ojeda voor het voetlicht,
de rector van de Onze Lieve
Vrouwekerk.
Verzuimt u niet het laatste bericht
van de Mededelingen te lezen, dat
handelt over een bedevaart en een
pelgrimstocht, georganiseerd door
respectievelijk de Nicolaasparochie
en het bisdom Haarlem-Amsterdam.
Inhoud
De dood gaat voorbij...................... 4
De kracht van de liefde................... 6
Loflied op God................................. 9
Een nieuw bewegen.......................10
Over de Paastijd.............................12
Interview: Rafael de Ojeda.........14
Uit de pastorie................................18
Waarom ik naar de kerk ga..........20
De jonge Nicolaas..........................22
Mededelingen.................................24
Praktisch..........................................28
De redactie wenst u een Zalig Pasen.
Pasen 2014
3
De dood gaat
voorbij
Door kapelaan Jim Schilder
Volgens een van de lezingen van de Paaswake had de mens een hart van
steen, en heeft God dat vervangen door een hart van vlees. Wat kan dat
betekenen?
Het thema van deze editie komt uit
een van de lezingen van de Paaswake, die tezamen een beeld schetsen
van de weg die God met zijn volk
is gegaan. Het steeds opnieuw vertellen van die geschiedenis sluit aan
bij de traditie van het joodse Paasfeest, dat zijn oorsprong heeft in de
bevrijding van het joodse volk uit
de Egyptische slavernij. Tijdens dat
joodse paasfeest is er het moment
waarop een van de kinderen vraagt
wat er wordt gevierd, en dan vertelt
het gezinshoofd hoe God zijn volk
heeft bevrijd. In onze viering ontbreekt die vraag, maar het antwoord
wordt wel gegeven in de negen lezingen, die beginnen met de schepping
en eindigen met de verrijzenis van
Christus.
Daarin gaat het op verschillende
4
manieren over pasen, of pesach of
pascha. Het woord “pasen” komen
we in de Bijbel voor het eerst tegen in
een tekst die níet tijdens de Paaswake wordt gelezen, namelijk in Exodus
12, waar de instelling van het joodse
Paasfeest wordt beschreven. Dat gebeurt voorafgaand aan de komst van
de engel die langs de huizen gaat om
de eerstgeborenen van Egypte te doden. De joden moeten het bloed van
een lam aanbrengen op de deurposten, zodat God weet dat hij aan dat
huis voorbij moet gaan.
Dat voorbijgaan is een van betekenissen die aan “pasen” wordt gegeven. Een andere betekenis is zoiets
als “er boven hangend” en zo het huis
beschermend tegen de passerende dood. In beide gevallen gaat het
nicolaasnieuws
om een God die zijn volk beschermt
– niet alleen om het in leven te houden, maar ook om het een overgang
te laten maken van de slavernij naar
de vrijheid, van het oude naar het
nieuwe, van de dood naar het leven.
In de Paaswake van de Nicolaasbasiliek komen niet alle negen lezingen aan bod, onder meer omdat we
ook een doopsel- en vormselplechtigheid hebben. Van de negen horen
we er vijf, en de derde daarvan komt
uit het boek Ezechiël. Ook hier gaat
om een overgang, om een uittocht.
Nu niet uit Egypte, maar uit Babylon, waar een deel van het joodse
volk in ballingschap leefde. Nu gaat
het niet alleen om een verandering
van plaats, maar ook om een verandering van de mensen zelf, zo blijkt
uit Ez 36, 26: “Ik zal het stenen hart
uit uw lichaam verwijderen en u een
hart van vlees geven.”
Deze passage kan doen denken aan
een fragment uit het boek Jeremia:
“Ik schrijf mijn wet in hun binnenste, Ik grif die in hun hart” ( Jer 31,
33). Aanvankelijk had God de wet
geschreven in steen, in de twee tafelen die Mozes meekreeg op de berg
Sinaï. Bij Jeremia is de wet niet lan-
Pasen 2014
De dood trekt langs de huizen in Egypte
ger geschreven in steen, maar in het
hart. Bij Ezechiël verandert het hart
van steen in een hart van vlees. God
wil de mens zodanig veranderen dat
die leeft vanuit het hart.
Het hart is een symbool van de liefde; als we iemand “harteloos” noemen, vinden we hem liefdeloos. Wie
leeft in de liefde, leeft met aandacht
voor de ander. Met een hart van
steen kan dat niet. Dat is een massief blok, dat nergens op reageert,
dat niet geraakt wordt door de omstandigheden, door het wel en wee
van de mensen om ons heen, en dat
ook niet openstaat voor de liefde van
God. Daarom geeft God de mens een
hart van vlees en bloed, een hart dat
in staat is zowel God als de naaste te
beminnen en te ontvangen.
5
De kracht van
de liefde
Door Rene van Tol
De liefde rust niet voor het stenen hart vervangen wordt door een hart van
vlees. De liefde blijft aandringen.
Mijn oudste zoon heeft gestudeerd
in Engeland. Hij woonde in een oud
Victoriaans pand. Dit gebouw was
een voormalig krankzinnigen-gesticht; wat we nu zouden noemen
een psychiatrische inrichting. In het
archief van het gebouw bevindt zich
een lijst van namen van patiënten en
de ziektes waaraan zij gestorven zijn.
Opmerkelijk was dat achter vele namen stond als doodsoorzaak: ‘een
gebroken hart’ of ‘liefdesverdriet’.
Die simpele woorden zijn stille getuigen van drama’s die zich tientallen jaren geleden hebben afgepeeld.
Mensen die gestorven zijn aan liefdesverdriet. De conclusie die je zou
kunnen trekken uit deze woorden is
dat liefhebben een gevaarlijke zaak is.
De liefde kan je kwetsen en verwon-
6
den tot de dood erop volgt. De vraag
is echter, is dit wat de liefde wil?
In de romantische liefde wordt het
verliefd worden verbeeld als een gewond raken door een pijl, afgeschoten door een geblindeerde cupido.
Verliefd worden is dan gewond raken. De wond geneest weer als de
geliefden verenigd zijn. De liefde
maakt je kwetsbaar doordat het object van je liefde onbereikbaar is, beschadigd wordt of uit je leven verdwijnt. Dit geldt echter niet alleen
voor de romantische liefde. Dit kan
op elk niveau gebeuren. Er bestaat
liefde voor eenvoudige voorwerpen,
voor dieren, voor de natuur, voor familie, vrienden en je partner. Mensen die vaak gekwetst worden in de
liefde kunnen verharden. Zij verharden om zo verdere kwetsuren te ver-
nicolaasnieuws
mijden. Het is deze hardheid die de
weg naar de liefde blokkeert. Het is
een begrijpelijke reactie. De achterliggende gedachte is: als ik niet liefheb kan ik ook niet gekwetst worden.
Zonder liefde geen pijn.
Zoals de tekst van Ezechiël (36, 26)
laat zien neemt de liefde daar geen
genoegen mee: “Ik zal het stenen
hart uit uw lichaam verwijderen en u
een hart van vlees geven”.
Het verharde hart moet weer soepel
worden. De liefde rust niet voor het
stenen hart vervangen wordt door
een hart van vlees. De liefde blijft
aandringen. Dit komt omdat alleen
God wil het hart
vervangen, maar de
mens verzet zich.
een stenen hart kan breken en dat is
wat de liefde nou net niet wil. Het
verharden verergert eerder de kwaal
dan dat het de kwaal geneest. En zo
ontstaat een gevecht tussen God en
de mens. God wil het stenen hart
vervangen door een hart van vlees.
De mens verzet zich.
Hoe zoiets in zijn werk kan gaan
wordt mooi beschreven in de roman
‘De Geweldenaars’ van de katholieke schrijfster Flannery O’Connor.
Pasen 2014
In een passage beschrijft O’Connor
hoe de liefde aandringt om een stenen hart te vervangen door een hart
van vlees. Een van de hoofdpersonen
uit het boek, de leraar Rayber leeft
samen met zijn achterlijke zoontje
Bishop waar hij alleen maar minachting voor heeft. Hij wil geen gevoelens van affectie hebben voor zijn
zoontje. Dit omdat hij zijn zoontje
ziet als een mislukt product van de
natuur. Soms wordt hij toch tegen
zijn zin geraakt.
O’Connor schrijft: “Het grootste
deel van de tijd leefde Rayber met
Bishop samen zonder zich pijnlijk
van zijn aanwezigheid bewust te zijn,
maar toch waren er nog momenten
waarop hij een onverklaarbaar deel
van zichzelf een liefde voor het kind
voelde opwellen die zo absurd was
dat hij dagen later nog geschokt en
gedeprimeerd was en voor zijn verstand vreesde. [–] De manier waarop hij Bishop gewoonlijk bekeek was
als een x die stond voor de algehele
gruwelijkheid van het noodlot. [–]
Het jongetje was een lid van een eenvoudige vergelijking die geen verdere oplossing vereiste, behalve op momenten dat hij zich bijna onverhoeds
overweldigd voelde door die ontstel-
7
lende liefde. Alles waarnaar hij te
lang keek kon het op gang brengen.
Bishop hoefde zelf niet eens in de
buurt te zijn. Het kon een tak of een
steen zijn, de omtrek van een schaduw, het absurde oude-mannenloopje van een spreeuw die het trottoir
overstak. Als hij zich er zonder nadenken aan overgaf voelde hij plotseling een ziekelijke opwelling van
die liefde die hem doodsbang maakte-hevig genoeg om hem ter aarde te
werpen in een idioot gebaar van verheerlijking. Het was volstrekt irrationeel en abnormaal. Voor de liefde in
het algemeen was hij niet bang.[–]
De liefde die hem overweldigde was
[echter] van een geheel andere orde.
Het was niet het soort liefde dat enig
nut had voor het kind of hemzelf.
Het was een redeloze liefde, liefde
voor iets dat geen toekomst had, liefde die alleen maar leek te bestaan om
zichzelf, hooghartig en alles eisend,
het soort liefde waardoor hij zich in
een oogwenk belachelijk zou kunnen
maken. En het begon alleen maar
met Bishop. Het begon met Bishop
en bedekte dan als een lawine alles
dat zijn verstand verafschuwde.”
liefde zien. Rayber heeft besloten dat
zijn gehandicapte zoon de liefde niet
waard is. Dit uit redelijke overwegingen.
God breekt echter door zijn verharde ziel heen. Dit overweldigt Rayber.
Rayber kan deze liefde niet plaatsen en daardoor niet afwenden omdat deze liefde voor hem geheel onbekend en onbeheersbaar is. Deze
liefde overstijgt hem geheel. Zij bestaat onafhankelijk van hem. ‘liefde
die alleen maar leek te bestaan om
zichzelf ’. Deze onafhankelijke liefde
is pure genade. Een gave zonder verplichting. Het is deze vrije gave om
niet, die van een stenen hart een hart
van vlees maakt. En dat is nou net
wat de ‘redelijke’ Rayber niet wil begrijpen.
O’Connor laat hier op indringende wijze de kracht van de goddelijke
8
nicolaasnieuws
Loflied op God
Er welt een
loflied in me op
dat juichend in me
zingen gaat.
Dit lied, dat wordt
mijn levenslied,
omdat mijn Heer,
die trouwe God,
mijn harde hart
heeft aangeraakt.
God heeft van mij
Zijn kind gemaakt.
Nu mag ik aan
Zijn Vaderhand
voortaan….
door ’t leven gaan.
Er welt in mij
een loflied op
dat juichend
in mij zingen gaat.
Een lied op God
mijn toeverlaat!
Ezechiel 36,/ 26
Jesaja 25,/ 1 en 9
Truus Bijzet-Pullen, 10 januari 2012
Pasen 2014
9
Een verse kracht, een
nieuw bewegen
Door Liduine Reuser
In een visioen van Ezechiël laat de Heer beenderen tot leven komen.
Jacob Cats schreef er over.
In de inleiding op het boek
Ezechiël staat in mijn uitgave van
de Bijbel (Willibrordvertaling) dat
het boek Ezechiël te vergelijken is
met een kathedraal: “Wie er binnentreedt, wordt overweldigd.” Een
indrukwekkend visioen (het voorportaal) gevolgd door donkere, sombere en dreigende taal over de nakende ondergang van Jeruzalem (het
schip), spreuken tegen de vijanden
van Juda (de kruisbeuk) en dan het
licht: een bundel heilsorakels; we
zijn dan in het koor van de kathedraal aangeland.
De tijd waarin Ezechiël profeteerde, was dan ook vol van sombere gebeurtenissen: de val van
Jeruzalem, de Babylonische ballingschap, de vernieling van de tempel.
Maar de profeet biedt uiteindelijk
10
uitzicht op bevrijding, op verlossing,
op het Licht.
Het vers dat we voor dit nummer
als thema hebben gekozen staat in
dat laatste deel. Daarin profeteert
Ezechiël dat Israël weer opgebouwd
en bewoond zal worden door het
volk Israël, maar niet dan nadat de
Heer hen heeft gezuiverd. Tegen dat
volk spreekt de Heer, bij monde van
de profeet, de woorden: “Ik zal u
een nieuw hart geven en een nieuwe
geest in u uitstorten; ik zal het stenen
hart uit uw lichaam verwijderen en
u een hart van vlees geven” (Ez 36,
26). Het visioen vervolgt dan met
een beschrijving van deze toekomstige paradijselijke samenleving: een
tuin van Eden. Dan laat de Heer zelfs
beenderen, die dor in een dal liggen,
tot leven komen: “Ik leg pezen op u,
nicolaasnieuws
bekleed u met vlees en overtrek u
met een huid; dan schenk ik u de levensgeest en u komt weer tot leven”
(Ez 37, 6).
Van deze passage, de opwekking van
de dode beenderen, ziet u hier een
prent. Het is een illustratie uit een
werk van Jacob Cats, “Trou-ringh”
(1637). Daarin beschrijft Cats de geschiedenis van de mensheid aan de
hand van een reeks huwelijksverhalen. Het huwelijk tussen Adam en
Eva is het “gront-houwelick’. Diverse andere bijbelse en klassiek historische huwelijken komen aan de orde.
Maar het laatste deel is van een heel
andere orde: dat gaat over het ‘gees-
telick houwelick’ en het goddelijke
heilsplan voor de wereld. Cats stelt
dat voor als een huwelijk waarbij
Christus de bruidegom is en de gelovige christen de bruid. Aan het einde der tijden wordt deze verbintenis
eeuwigdurend:
Siet hier is nu het dal vervult met
dorre beenen,
Gansch eygen aen de doot, gelijck de
spotters meenen;
Maer neen, al schijntet stof, des efter
niet-te-min
Daer komt een versche kracht, een
nieu bevvegen in
(De hele Trou-ringh staat op dbnl.org)
De terugkeer van Christus (maker onbekend)
Pasen 2014
11
De Paastijd
Door Evert de Jong
De verrijzenis van Christus, die de Kerk elke week opnieuw herdenkt op
de zondag of “de dag des Heren” (zoals deze dag terecht wordt genoemd)
wordt eenmaal in het jaar – samen met zijn lijden – op feestelijke wijze gevierd op het paasfeest. Voor ons christenen is dit het grootste feest van het
liturgisch jaar, waarvan het hart ligt in de Paaswake.
In de viering van het paasmysterie
gedenken wij hoe Christus het werk
van de verlossing van ons mensen
tot stand heeft gebracht en daarin tegelijkertijd God verheerlijkte. Met
Pasen vieren wij het mysterie waarin
Christus onze dood teniet heeft gedaan door zijn lijden en sterven aan
het kruis en ons leven hersteld heeft
door te verrijzen uit het dodenrijk
en uit zijn graf op te staan. Christus
heeft in het paasmysterie de schuld
van ons mensen vereffend met God
tot onze verzoening en ons de volheid van de eredienst aan God geschonken.
De heilige nacht van de verrijzenis
van onze Heer brengen wij wakend
door. In de schriftlezingen horen wij
de grote daden van God in het Eerste
12
Verbond: de schepping van de wereld en het leven op aarde; de bevrijding uit de slavernij van Egypte in de
doortocht door de Rode Zee, voorafbeelding van het doopsel; het woord
van God tot Ezechiël over een nieuwe geest, Gods Geest in de mens.
Wakend zien wij uit naar Christus’
verrijzenis en vieren deze in de sacramenten van Pasen: doopsel, vormsel
en eucharistie. Van oudsher worden
in de paaswake de volwassenen gedoopt die zich hebben bekeerd tot
het geloof in Christus. In het doopsel
verrijzen zij met Christus, aldus de
apostel Paulus. In het vormsel ontvangen zij het zegel van Gods Geest,
de kracht van God om op een nieuwe manier te kunnen leven. Hun geloof inspireert ons die reeds eerder
nicolaasnieuws
gedoopt zijn, zodat ook wij met een
vernieuwd elan als christen gaan leven. Daartoe hernieuwen wij onze
doopbeloften. Met hen vieren wij –
één van hart – de eucharistie.
De veertigste dag na de verijzenis
krijgt een bijzonder accent: wij gedenken dan de hemelvaart van Jezus.
Aanvankelijk was dit feest niet van
het paasmysterie onderscheiden en
vierde men op paaszondag ook dat
Jezus naar de hemel was opgestegen.
Wij gedenken de hemelvaart van
Jezus op een aparte dag omdat daarin een ander aspect van het geheim
van Pasen en dus van onze verlossing
naar voren komt. Wij overwegen hoe
de grenzen van hemel en aarde zijn
vervaagd. Daarna zien wij uit naar de
komst van de heilige Geest.
de Handelingen van de Apostelen te
lezen. Hierdoor wordt verduidelijkt
dat het hele leven van de Kerk zijn
oorsprong vindt in het paasmysterie.
In de Paaswake worden immers van
oudsher de gelovigen gedoopt waardoor de Kerk groeit. Het is de groei
van de jonge Kerk die wij beluisteren
in de Handelingen van de Apostelen.
De paastijd is de tijd van de geboorte
van de Kerk. Evenzo is de traditie gehandhaafd om te lezen uit het evangelie van Johannes, waarin hij de diepe zin beschrijft van de tekenen die
Jezus verricht.
Kenmerkend voor de liturgische vieringen in de paastijd is dat op grond
van de traditie gedurende die periode van het liturgische jaar er geen
schriftlezingen genomen worden uit
het Oude Testament. Vanwege de intrinsieke band van bepaalde bijbelboeken met de paastijd zijn die voorbehouden aan deze periode. Zo is de
traditie zowel van het Westen als van
het Oosten gehandhaafd om dan uit
Pasen 2014
13
Eenheid in
verscheidenheid
Door Ineke Raps en Wim Sosef
Hij studeerde in Washington, was advocaat, werd priester en is nu rector
van de Onze Lieve Vrouwekerk op de Keizersgracht. Deel drie in onze serie gesprekken met pastores in Amsterdam: Rafael de Ojeda.
De O.L. Vrouwekerk heet ook de ‘Moeder Godskerk van de Syrisch-orthodoxen’. Hoe is dat zo gekomen?
Begin jaren tachtig waren bisdom en
pastoraat vastbesloten dat een aantal
kerken in de Amsterdamse binnenstad moest verdwijnen, waaronder
de O.L. Vrouwekerk. De kerk werd
verkocht aan de Syrisch-orthodoxe
gemeenschap in Amsterdam. Dankzij de inspanningen van de kerkbezoekers is de kerk ook voor de
rooms-katholieke eredienst behouden.
U bent rector; waarvan precies?
Van de rooms-katholieke gemeenschap van de O.L. Vrouwekerk. Ik
ben aangesteld voor ‘de rooms-katholieke bevolking van Amsterdam’,
dus de katholieken van alle paro-
14
chies zijn hier welkom. Dit is ook helemaal in de traditie van de vroegere
redemptoristenkerk.
In het jaar 2000 was de reorganisatie
van het City-pastoraat, waardoor de
parochiestructuur hersteld is. Ik vind
dat het zeer goed geregeld is. Eén parochie met autonomie van de diverse kerken en goed onderling overleg.
Vroeger was er een gespannen sfeer
tussen de verschillende kerken. Het
omslagpunt was in 1995. De spil van
de verandering was Joop Stam, toen
deken van Amsterdam. Mgr. van
Burgsteden, nu de administrator van
de parochie, heeft ook de oude situatie meegemaakt en hij staat versteld
over de goede sfeer nu. Sinds 1999
ben ik betrokken bij de kerk en in
2011 ben ik door deken Ambro Bakker als rector geïnstalleerd.
nicolaasnieuws
In de volksmond heet de O.L. Vrouwekerk ‘de kerk van het Opus Dei’. Wat is
de rol van het Opus Dei?
Het is niet ‘een kerk van het Opus
Dei’, maar de pastorale zorg is toevertrouwd aan een priester van het
Opus Dei, die wordt voorgedragen,
maar uiteindelijk benoemd door de
bisschop. Er wonen verscheidene
priesters van het Opus Dei in Amsterdam, die door de week hier de
mis komen opdragen.
Wanneer bent u in Nederland gekomen?
In 1987 ben ik in Nederland gekomen. Ik kende toen nog geen Nederlands. Ik was jong en hield van talen.
Mijn eerste preek in het Nederlands
heb ik gehouden toen ik twee weken
in Nederland was. Na een tijd in Amsterdam ben ik in Delft en in Leiden studentenpastor geweest. Mijn
ouders zijn Spaans, maar ik ben in
Newcastle geboren, waar wij woonden vanwege het werk van mijn vader. Daarna verhuisden we naar
Spanje en later naar de Verenigde
Staten.
Hoe is uw keuze voor het Opus Dei tot
stand gekomen?
Wij woonden toen in Washington
Pasen 2014
en tijdens mijn studie heb ik er kennis mee gemaakt. Ik studeerde eerst
rechten. Na deze studie ben ik advocaat geworden. Ik was al lid van
het Opus Dei. Het Opus Dei helpt
mensen zo goed mogelijk christen te zijn in de gewone maatschappij. Toen vroeg men mij of ik niet
in Rome wilde gaan studeren. Later
heb ik ook in Spanje gestudeerd en
ben toen priester gewijd. Mijn eerste
benoeming was in Barcelona, maar
vrij snel vroeg men mij of ik naar Nederland wilde gaan. Een verrassing.
Nederland stond in Spanje bekend
als land waar het nou niet zo goed
ging met de Kerk. Ik kreeg van een
Nederlandse priester de goede raad:
‘Je zult de Nederlanders pas echt een
beetje begrijpen als je de taal twee
jaar spreekt’. Ik vond dit merkwaardig, maar het heeft wel geholpen.
Wat zijn uw ervaringen sinds u hier
werkt?
Een van de mooiste dingen van de katholieke kerk vind ik de verscheidenheid. Hoe anders we zijn, hoe beter.
Als iedereen uniform is, krijg je een
probleem. Als mensen komen met
initiatieven die goed klinken, vind ik
dat prima.De laatste vijftien jaar is de
populatie veranderd. De mensen die
15
vroeger naar de kerk kwamen zie je
nu niet meer, omdat zij vanwege hun
leeftijd niet meer kunnen komen;
ze woonden ook niet allemaal in de
buurt. Nu komen er veel buitenlanders regelmatig naar de kerk.
Jaren geleden zijn wij begonnen met
een gezinsmis, maar daar kwamen
weinig mensen. Een aantal moeders
kwam ruim twee jaar geleden met het
idee van een ‘internationale mis’, in
het Engels, ’s zondags om 18.00 uur,
iedere week. We zijn in de kapel begonnen, maar na vier maanden was
die te klein. Toen zijn we verhuisd
naar de kerk. Nu is het de drukste
‘De Engelse gezinsmis
op zondagavond is
nu de drukste mis die
we hebben.’
mis die we hebben. Ook de aanbidding in de kapel is ontstaan op initiatief van een van de kerkgangers. Een
dame uit Guatemala gaf de aanzet en
werd door een groep mensen opgevolgd.
Heeft u spreekuur op de pastorie?
Ja, maar ook daarbuiten spreek ik
veel mensen. Dat doe ik graag. Sinds
tien jaar hebben we cursussen hu-
16
welijksvoorbereiding. Die worden
gegeven door echtparen van diverse
leeftijden. Soms komen meer mensen dan verwacht. Andere kerken
sturen ze ook wel naar ons toe. Maar
ze trouwen lang niet allemaal hier.
Zijn er nog meer cursussen?
Op woensdagmiddag is er catechese voor kinderen. Dat doen vrijwilligsters. De ouders wachten soms
als de kinderen bezig zijn. Waarom
ook niet iets voor de ouders organiseren? Ook als ze zelf niet katholiek
zijn, willen ze toch graag meedoen.
Kinderen zijn dan blij met de belangstelling van de ouders: ‘Mijn moeder
is ook katholiek!’ Wat ik zeer waardeer: de inbreng van de gewone gelovige of van de ouders. Via hen komen mensen dan vanzelf naar mij
toe. Zo hebben we zondags één uur
voor de mis catechese voor Engelse
of Spaanstalige kinderen, die door
vrijwilligers gegeven wordt. Als die
er niet zouden zijn, zou het me allemaal niet lukken. Ik kan nu meer tijd
geven aan wat alleen de priester kan
doen.
Wat is de ‘Stichting De Oude Gracht’?
Dat is de eigenaar van dit complex
naast de kerk. Sinds een half jaar is
nicolaasnieuws
het Centrum hierboven gereed gekomen. Ik woon daar met Wim Veth als
enige andere priester, en voor de rest
zijn het leken-leden van het Opus
Dei. We hebben ook nog de ‘Stichting Leesgoed’, dat is het boekenstalletje in de hal. Een initiatief van
de mensen zelf. Een van de plannen
die nog niet gelukt zijn is het openstellen van de kerk, maar dan moet
er een coördinator zijn. Het is toch
wel zo dat als de kerk open is, voorbijgangers er vaak even naar binnen
gaan.
Wat is uw toekomstvisie voor deze kerk
en de binnenstadsparochie?
Een van de drijvende krachten hier
Pasen 2014
zei: ‘Dit is een project voor driehonderd jaar. Wij zijn slechts een klein
onderdeel van het geheel.‘ Een van
de mooie dingen in de binnenstad is
dat er een goede sfeer is en een goede samenwerking. Iedereen is anders. Respect voor verscheidenheid
is belangrijk. De toekomst: die is er
al. Die toekomst is voor een groot
deel allochtoon. De gemiddelde leeftijd van de kerkgangers is van boven
de zestig jaar grotendeels gedaald
tot rond de veertig jaar. Ik denk dat
de persoon van Jezus Christus altijd
aantrekkelijk is: als het ons lukt Hem
te presenteren zoals Hij werkelijk is,
loopt het vanzelf.
Er was een professor in Tilburg,
godsdienstsocioloog en pastoraal
werker, die uitgebreid onderzoek
naar de Kerk in Nederland heeft
gedaan. Zijn conclusie was: kerken waar liefde voor de eucharistie,
eenheid met de paus en devotie tot
Maria aanwezig zijn lopen goed en
groeien. Anders is het aftellen begonnen. Dat is juist de kracht van
Amsterdam: veel eucharistievieringen en kerken met aanbidding van
het Allerheiligste. Ik ben dankbaar
dat de O.L. Vrouwekerk ook de Kerk
van de Moeder Gods is – vindt u dat
niet mooi?
17
Uit de pastorie
Door kapelaan Jim Schilder
We hadden de jongeren voor de Stille Omgang. We vierden een jubileum.
En we namen afscheid van een bijzondere vrouw.
Op 22 maart was het een opgewekte boel in de pastorie en in de kerk,
toen jongeren doende waren met de
voorbereidingen van het avondprogramma van de Stille Omgang, die
jaarlijks wordt gelopen wegens het
Mirakel van Amsterdam uit 1345.
Een enorme hoeveelheid apparatuur
werd naar binnen gesjouwd voor
decors, geluid en licht. De keuken
was veel in gebruik, en op het kerksecretariaat oefenden de presentatoren hun teksten. Tegen 20.00 uur
stroomde de kerk vol met jongeren
en hun begeleiders. VPRO’s Michiel
Schaap volgde enkele jongeren voor
het tv-programma “De hokjesman”,
die hij ook al had ontmoet tijdens
een vormingsweekend in Heiloo.
Schaap doet “veldonderzoek binnen de leefwereld van aansprekende Nederlandse subculturen”, aldus
de website van het programma, en
had de lens nu gericht op de subcultuur van katholieke jongeren. Tegen
18
23.30 uur, na de eucharistieviering
met mgr. Punt als hoofdcelebrant,
verlieten de jongeren het pand om
de stille tocht door de binnenstad
te lopen. De organisatoren van deze
avond waren nog geruime tijd bezig
met het opruimen van kerk en pastorie.
Beide ruimten moesten de volgende ochtend immers weer geheel op
orde zijn voor een bijzondere gelegenheid. Mgr. Jan van Burgsteden,
onze administrator, was vijftig jaar
priester en dat wilden we vieren,
met de jubilaris als hoofdcelebrant
(zie foto). De Stamzaal was gereedgemaakt voor de ontvangst van een
zestal concelebranten: emeritus bisschop Ad van Luyn, hulpbisschop
Jan Hendriks, bisschoppelijk vicaris
Jan Vriend, “onze eigen” Joop Stam
en Wim Beuken, en emeritus pastoor Jan Granneman. Aan het eind
van de viering werd mgr. Van Burg-
nicolaasnieuws
steden toegesproken door de hulpbisschop, diaken Eugène Brussee
en parochiebestuurslid Hans Mensink, die de jubilaris een gouden Nicolaasspeld overhandigde. Na afloop
in de sacristie nam mgr. Van Burgsteden wat extra tijd om het koor te bedanken, en meteen daarna mocht hij
weer de kerk in om talrijke felicitaties in ontvangst te nemen. Intussen
waren op twee punten koffie, thee
een kleine versnapering verkrijgbaar.
Onze administrator was onder de
indruk van de viering en van al het
werk dat de vrijwilligers hadden verzet om dit mogelijk te maken.
Pasen 2014
Eind maart waren we in de Augustinuskerk in Buitenveldert voor de
uitvaart van Mien van Hoorn (95).
In de jaren zeventig en tachtig speelde zij een wezenlijke rol bij het
openhouden en revitaliseren van de
Nicolaas. In haar laatste jaren woonde ze echter in een zorgcentrum in
Buitenveldert, vlak bij de Augustinuskerk. Vorig jaar liet ze weten dat
ze “de nieuwe kapelaan” van de Nicolaas weleens wilde ontmoeten.
Sindsdien ging ik regelmatig bij haar
langs en bracht de communie mee.
Ze vertelde dan over de periode
waarin de Nicolaaskerk met sluiting
werd bedreigd en hoe dat was voorkomen. Ze vertelde over het belang
van de Open Kerk, die mede dankzij haar tot stand is gekomen. Over
de opvang van Tamil-vluchtelingen.
Over de diverse pastoors die ze had
meegemaakt. Ook vertelde Mien
van Hoorn over haar reizen naar
verre oorden in tijden dat zulks allerminst gebruikelijk was. En over
actuele kwesties die ze op de tv had
zien langskomen of waarover ze gelezen had. Ze sprak niet over haar
liefde voor Christus, maar die was
zichtbaar in haar ogen als ze de communie ontving. We gedenken haar
in dankbaarheid.
19
Hoe God ons leidt
Door Juanita Nahar
Door een droom werd Juanita Nahar over de drempel van de kerk getild.
Ze ontving het vormsel en werd een actief lid van onze geloofsgemeenschap. In deze bijdrage legt Juanita uit waarom ze naar de kerk gaat.
Sinds januari 2012 ben ik een trouwe bezoeker van de St. Nicolaasbasiliek. Ik ben in Suriname geboren en
vanwege mijn rooms-katholieke ouders ook rooms-katholiek gedoopt.
Daar heb ik ook mijn Eerste Heilige Communie gedaan. Wegens het
vertrek uit Suriname naar Nederland
en door andere omstandigheden is
het ontvangen van het Heilig Vormsel niet meer ter sprake gekomen.
Het geloof is altijd een leidraad in
mijn leven geweest, maar er waren
ook periodes waarin ik mij er minder
intensief mee bezig hield. De wens
om het vormsel te mogen ontvangen, is altijd in mijn gedachten gebleven.
Enige tijd geleden werkte ik voor
een bedrijf dat gehuisvest was aan
de IJ-oever in Amsterdam. Ik kwam
toen dagelijks langs de Nicolaas. Ik
werd zeer geïnspireerd door deze
20
kerk, met name door de prachtige
architectuur. Ook was er een aantrekkingskracht om er een keer naar
binnen te gaan. Ondanks die kracht
kwam het er maar niet van.
Op een dag kreeg ik een droom waarin mijn overleden moeder tot mij
sprak: “Juanita, ik zie je in een kerk
(in mijn droom zag ik dat het om de
St. Nicolaasbasiliek ging), je was aan
het bidden. Ik geloof dat je er de rust
zult vinden waar je zo naar verlangt.
Doe mij een genoegen en ga daar alsjeblieft een keer naar binnen. Het zal
je goed doen.”
Destijds had ik vanwege een grote
werkdruk veel last van een te hoge
bloeddruk. Deze was ondanks mijn
medicatie niet stabiel te krijgen. Uiteindelijk moest ik van mijn huisarts
een 24-uurs bloeddrukmeter omdoen, om de oorzaak te kunnen vin-
nicolaasnieuws
den. Voordat de meter de volgende
dag zou worden uitgelezen, besloot
ik de mis van 12.30 uur in de basiliek
bij te wonen. Bij binnenkomst voelde ik een enorme rust over mij heen
komen. Hierna ging ik naar de huisarts. Bij het uitlezen van de bloeddrukmeter constateerde de huisarts
dat gedurende een bepaalde periode mijn bloeddruk laag en stabel was
geweest, in tegenstelling tot andere
momenten waarop er enorm hoge
pieken waren. De huisarts vroeg:
“Wat heeft u in de periode tussen
twaalf en een gedaan?” Ik antwoordde dat ik een mis in de kerk had bijgewoond. Op dat moment wist ik
wat de betekenis van de ‘droom’ was.
Telkens op de zondagen dat ik de eucharistieviering bijwoonde, voelde ik
‘Op een dag kreeg ik
een droom waarin mijn
overleden moeder tot mij
sprak: Juanita, ik zie je
in een kerk.’
een onbeschrijfelijke rust. Hierdoor
kon ik al mijn stress van de hele week
loslaten. Mijn besluit stond toen
vast: ik wil in de basiliek het Heilig
Vormsel ontvangen. Ik stuurde een
e-mail naar kapelaan Jim Schilder
Pasen 2014
en ben toen lessen gaan volgen. Op
9 juni 2013 heb ik mijn Heilig Vormsel mogen ontvangen. Het was een
van de mooiste dagen in mijn leven!
Sindsdien probeer ik elke zondag
naar de kerk te gaan. Ook begeleid ik
met veel plezier de eerste-communicantjes.
21
De jonge Nicolaas
Door Dalilah Ogenio en Renée Kreiken
Op deze pagina’s twee bijdragen over de kinderen in de Nicolaas. Dalilah
Ogenio bericht over de tieners, die regelmatig op de zolder van de pastorie bijeenkomen om zich te verdiepen in het geloof. Daarna deelt Renée
Kreiken een gedachte over kinderen, de taal van de kerk en de toekomst.
Afgelopen zomer zijn de jongeren
opgetrommeld voor de tienergroep
en is er een nieuw jaarprogramma
voor hen opgesteld. De groep loopt
goed en de tieners zijn enthousiast.
Gemiddeld zijn er zes à zeven tieners aanwezig (de hele groep is groter). Ze zijn tussen de 13 en 17 jaar.
Per keer komt er een ander geloofsthema aan bod. We hebben hierover
gesprekjes, spelen spelletjes, kijken
naar twee dvd’s over het desbetreffende onderwerp en drinken wat bij
de chips. We zijn dan zo’n anderhalf
tot twee uur bij elkaar. Doorgaans
heeft de tienerbijeenkomst eens per
maand plaats, maar in bepaalde perioden, zoals rond Kerst of in maart
(Stille Omgang), komen we een
tweede keer samen in verband met
extra activiteiten.
In december hebben we meegedaan
22
aan DiaconAction. Samen met vrijwilligers van Sant’Egidio zijn we ’s
middags bij de Albert Heijn op het
Museumplein geweest. Bij de ingang
hebben de tieners de klanten aangesproken en gevraagd of ze boodschappen of een cadeau voor de daklozen over hadden. In korte tijd is er
veel ingezameld. De tieners vonden
het heel leuk en aan het eind van de
dag hebben we gezellig op het Centraal Station chocolademelk gedronken. De ingezamelde spullen zijn
door Sant’Egidio aan de daklozen
aangeboden tijdens een speciaal georganiseerd diner op kerstavond. De
daklozen waren blij met de cadeaus!
Ook zijn sommige tieners actief betrokken geweest bij de Kinderkerstviering op kerstavond. Ze hadden
een rol bij onder andere het kerstspel, in het koor en bij de voorbeden.
nicolaasnieuws
In de Kleine Nicolaas kunnen we
proberen aan kinderen de kern van
ons geloof door te geven en als het
ware ‘vertalen’ wat er in de (grote)
Nicolaas gebeurt. De taal van de kerk
is vaak moeilijk te begrijpen voor de
jongste generatie. We merken dat
als sommige – zelfs oudere – kinderen niet meer weten wat een herder
is, laat staan dat ze overweg kunnen
met begrippen als genade, vergeving
of verzoening.
Soms, als ik de Kleine Nicolaas of
de Eerste Communiegroep bege-
leid, vraag ik me af: hoe zal de kerk
er over 25 jaar uitzien? Deels zijn
deze kinderen de toekomst van de
kerk. Deels, want één ding is zo goed
als zeker: een gedeelte van onze kinderen zal in de puberteit afhaken,
en een deel blijft komen. We hopen
maar dat ze zich later op z’n minst de
sfeer van eerbied kunnen herinneren
voor God, of voor “het Hogere”. En
dat dat bij hen blijft, óf als een warme en waardevolle herinnering óf als
een zaadje in hun hart, dat ontkiemt
en verder groeit.
Tieners en begeleiders in de Albert Heijn op het Museumplein
Pasen 2014
23
Mededelingen
Basiliek van de H. Nicolaas
Vieringen
Paasvieringen
Zondag
10.30 u Eucharistieviering (Nederlandstalig).
13.00 u Eucharistieviering (Spaanstalig).
17.00 u Gregoriaanse vespers.
Maandag t/m zaterdag
12.30 u H. Mis (op dinsdag Engelstalig, op vrijdag Spaanstalig)
Woensdag: na de viering is er een
kwartier eucharistische aanbidding.
Donderdag: na de viering wordt het
Rozenhoedje gebeden.
Elke tweede vrijdag van de maand,
16.00-17.00 u: eucharistische aanbidding.
Donderdag
18.00 u Vespers en eucharistieviering. Van 17.40 tot 18.00 u is er gelegenheid tot stil gebed. De kerkdeuren gaan open om 17.55 u, maar
voor het gebed kunt u via de pastorie de kerk in. Aanbellen op nr. 73,
rechts naast de kerk. Bel “Pastorie”.
Zaterdag
17.00 u Choral Evensong.
Zondag 13 april, 10.30 u:
Palmpasen, met processie in de
kerk.
Witte Donderdag 17 april, 19.30 u:
Viering instelling eucharistie; aansluitend tot 21.30 u aanbidding bij
het rustaltaar.
Goede Vrijdag 18 april, 15.00 u:
Kruiswegstaties. 19.30 u: Goede
Vrijdag-liturgie, met kruisprocessie
in de kerk en passieverhaal.
Zaterdag 19 april, 21.00 u:
Paaswake, met doopsel en vormsel
volwassenen; gelegenheid tot hernieuwing van de doopgelofte
Zondag 20 april, 10.30 u:
Hoogfeest van Pasen.
Maandag 21 april, 10.30 u:
Eucharistieviering.
Bijzonderheden
Vrijdag 11 april, 18.30 u:
Avond van de Martelaren.
24
Boete en verzoening
Op dinsdag, woensdag en donderdag is er in de basiliek biechtgele-
nicolaasnieuws
genheid van 12.00 tot 12.20 uur.
Dagelijks ook ná de mis, of op
afspraak: kapelaan Jim Schilder,
020 320 43 41,
[email protected].
Open basiliek
De kerk is zo mogelijk geopend op
maandag en zaterdag van 12.00 tot
15.00 uur, en op dinsdag t/m vrijdag van 11.00 tot 16.00 uur. Op 18,
19 en 20 april is de kerk uitsluitend
geopend voor de vieringen en de
rest van de dag gesloten. Op 26 april
(Koningsdag) is de kerk de hele dag
dicht; er is dan geen H. Mis.
Choral Evensong
Van oktober tot de kerst en van
medio januari t/m juli is er elke
zaterdag om 17.00 uur een Choral
Evensong, door de Cappella Nicolai of de St. Nicholas Chorale, o.l.v.
Michael Hedley. Deze evensong is
een combinatie van vespers en completen volgens anglicaanse traditie.
Toegang gratis.
Gregoriaanse vespers
Van september t/m juni zingt de
Schola Cantorum Amsterdam op
zondag om 17.00 uur gregoriaanse vespers. De ene week zingen de
Pasen 2014
mannen, de andere week de
vrouwen. Toegang gratis.
Personalia
Op 20 maart 2014 is overleden Wilhelmina Louisa Johanna (Mien) van
Hoorn (1918),
Collecte-opbrengsten
16 februari € 764,19
23 februari € 840,23
2 maart € 674,96
9 maart € 719,24
16 maart € 729,24
23 maart € 1019,15
Vrienden van de Nicolaas
Als u zich betrokken voelt bij de
toekomst van dit kerkgebouw,
dan kunt u daar uiting aan geven
door lid te worden van de Stichting Vriendenkring van de Nicolaas.
Deze stichting zet zich in voor het
onderhoud van de kerk, van zowel
de binnen- als de buitenkant. Meer
informatie vindt u op de website:
www.nicolaas-parochie.nl/nicolaasvrienden.html
Eten voor het goede doel
Op Witte Donderdag 17 april is er
van 17.30 tot 19.15 uur een maaltijd
(met een glaasje wijn) in de pastorie
25
van de Nicolaasbasiliek, Prins Hendrikkade 73. De richtbijdrage hiervoor bedraagt 20 euro. De opbrengst
van de maaltijd zal ten goede komen
aan het project van de Vastenactie
van dit jaar: het kinderproject van
Provida in Noord-Brazilië (meer informatie op www.nicolaas-parochie.
nl). Opgave/info bij Eugène Brussee:
[email protected], Tel.
020 320 69 24.
Het kruis op de koepel
Jarenlang was het verlichte kruis op
de koepel van de Nicolaas een gezichtsbepalend element in het stadsbeeld. De verlichting was echter niet
bestand tegen de elementen, en het
kruis is al geruime tijd donker. Nu is
er een plan voor nieuwe, (on)weersbestendige verlichting van het kruis.
Dat kost wel veel geld, en daarom
zoeken we sponsoren. Alle bedragen zijn welkom. Vanaf € 5,- krijgt u
een speciaal voor deze actie ontworpen balpen met een brandend kruisje
cadeau. De pen is verkrijgbaar bij de
desk achter in de basiliek als u daar
uw bijdrage afgeeft. Als u deze actie
met een groter bedrag wilt steunen,
kunt u contact opnemen met Hans
Mensink (06 54 96 85 55) of met
Hennie Alberts (06 55 34 10 52).
26
Ook kunt u uw bijdrage storten op
rekeningnummer NL 78 INGB 0002
1083 66 t.n.v. Parochie H. Nicolaas,
o.v.v. “Verlichting kruis”.
Petrus en Pauluskerk
Vieringen
Zondag
10.30 u Eucharistieviering (Latijn).
12.15 u Eucharistieviering (Latijn).
Maandag t/m zaterdag
10.30 u Stille Mis
Elke eerste vrijdag is de mis in het
Latijn, en gezongen.
Paasvieringen
Zondag 13 april, 10.30 en 12.15 u:
Palmpasen, intocht met palmtakjes
en het lijdensverhaal.
Donderdag 17 april, 19.00 u: Witte
Donderdag, instelling van de Eucharistie.
Vrijdag 18 april, 15.00 u: Goede
Vrijdag, overweging van het lijden
van de Heer.
Zaterdag 19 april, 20.00 u: Paaswake, vigilie rond het Paasvuur en
Doopbelijdenis
Zondag 20 april,
nicolaasnieuws
10.30 en 12.15 u: Paasdag, verrijzenis van de Heer
Personalia
Vrijdag 21 maart 2014 was in de
Petrus en Pauluskerk de uitvaart van
Mw. Francisca Williams-Puinbroek
(1924). De begrafenis was op
St. Barbara.
Open kerk
Van maandag t/m zaterdag, 10.00
tot 16.00 uur.
Boete en verzoening
Er is dagelijks rond de vieringen en
elke zaterdagmiddag biechtgelegenheid. Ook op wo 16, do 17 en
vr 18 april van 15 tot 16 uur.
Aanbidding
Aanbidding bij de uitstelling van het
Allerheiligste is er de eerste vrijdag,
en elke zaterdagmorgen na de
eucharistieviering, van 11.00 tot
11.30 uur.
Feesticonen
Tot 27 april zijn in de catechesekamer bij de doopkapel “feesticonen” te zien. Het gaat om voorstellingen van alle gebeurtenissen
uit het kerkelijk jaar.
Pasen 2014
Met de parochie op bedevaart
In 2012 ging de Nicolaas-gemeenschap in het kader van 125
jaar St. Nicolaaskerk op bedevaart naar Dokkum, ‘Bonifatius
achterna’. Daarna zijn stemmen
opgegaan om vaker met elkaar te
pelgrimeren. Dat heeft geresulteerd in een concreet plan: op zaterdag 12 juli 2014 reizen wij per
touringcar naar het heiligdom van
de HH. Martelaren te Brielle. Alle
benodigde informatie vindt u op
het inlegvel bij deze uitgave van
het NicolaasNieuws.
Los daarvan gaan in de meivakantie van 2015 de parochies
van het bisdom Haarlem-Amsterdam op pelgrimstocht naar
Rome. Er is een keuzemogelijkheid om per bus of per vliegtuig
te reizen.
Datum busreis: 30 april – 9 mei
2015. Datum vliegreis: 2 mei –
7 mei 2015. Nadere informatie
volgt later dit jaar.
Wij hopen dat velen gehoor zullen geven aan de oproep en dat de
reizen een positieve bijdrage leveren aan een levende en betrokken
kerkgemeenschap.
- Eugène Brussee, Aad van Ruiten
en Jim Schilder -
27
Praktisch
RK Parochie van de H. Nicolaas. Administrator: mgr. J. van Burgsteden sss
Prins Hendrikkade 73, 1012 AD Amsterdam / 020 624 87 49 / www.nicolaas-parochie.nl
[email protected]
Kerksecretariaat Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag, van 10.00-12.00 uur. Telefoon
020 624 87 49. Op zaterdag is het kantoor gesloten, maar wel telefonisch bereikbaar van
10.00-12.00 uur. (Uitzonderingen tijdens vakantieperioden.) [email protected]
Basiliek van de H. Nicolaas
HH. Petrus en Pauluskerk
Prins Hendrikkade 73, 1012 AD Amsterdam (tegenover CS). Bank: NL 78 INGB
0002 1083 66 t.n.v. Parochie H. Nicolaas
(De Papegaai)
Kalverstraat 58, 1012 PG Amsterdam
Pastorie: Nieuwezijds Voorburgwal 293,
1012 RL Amsterdam / 020 623 18 89
Bank: NL 10 INGB 0000 3123 74 t.n.v. RK
Kerkbestuur parochie HH. Petrus en Paulus
Pastoraat
Kapelaan Jim Schilder: 020 320 43 41 of
06 30 85 25 90 (dinsdag t/m vrijdag)
[email protected]
Diaken Eugène Brussee: 020 320 69 24
(woensdag t/m vrijdag)
[email protected]
Pastoraat
Parochie-vicaris pater Aad van Ruiten sss:
020 623 18 89, b.g.g. 06 42 16 15 83
[email protected]
NicolaasNieuws is het parochieblad van de Basiliek van de H. Nicolaas en de HH. Petrus en
Pauluskerk. Het blad verschijnt zes keer per jaar. [email protected]
Redactie: Bert van den Bosch, Eugène Brussee, André Oostenbrink, Ineke Raps, Liduine
Reuser, Jim Schilder, Wim Sosef. Basisvormgeving: Impulsar. Vormgeving: Diana Janssen.
Druk: Felix Print. ©2014
Het volgende nummer verschijnt op 29 mei.