Zuidoost-Brabant voorop in herstel (pdf) - 23 september 2014

Regiovisie Zuidoost-Brabant
ING Economisch Bureau
Zuidoost-Brabant
voorop in herstel
Bredere inzet van hightech versterkt concurrentiekracht
De economie van Zuidoost-Brabant groeit weer in
2014. Met een verwachte groei van 1,4% zit de regio
dit jaar in de kopgroep van Nederlandse regio’s.
Net als landelijk wordt de opgaande lijn in 2015
verder doorgetrokken, dat resulteert in een plus van
1,4%. Naast verdere verbetering in exporterende
sectoren als industrie, groothandel en transport levert ook de bouw weer een positieve bijdrage aan de
groei. Bredere toepassing van nieuwe technologieen kan de concurrentiepositie van de regionale
bouw, detailhandel en leisure versterken.
1. Het herstel van de economie zet dit jaar in. Wat
merken ondernemers in Zuidoost-Brabant daarvan?
Daarnaast heeft het herstel tot gevolg dat de prijsdruk licht af
lijkt te nemen. Steeds minder aannemers geven aan de prijzen te willen verlagen. Door de verbeterende vooruitzichten
verwacht ING Economisch Bureau dat de Nederlandse
bouwproductie in 2014 groeit met 3,5% en in 2015 met 2%. In
het nieuwe begrotingsakkoord is afgesproken dat werkzaamheden ten behoeve van renovaties en verbouwingen
nog tot medio 2015 onder het lage btw-tarief vallen. Ondanks
het landelijke herstel op de woningmarkt neemt het aantal
afgegeven vergunningen voor nieuwbouwwoningen in Zuidoost-Brabant nog nauwelijks toe. In het eerste halfjaar van
2014 werden 430 vergunningen verstrekt, slechts 10 meer
dan een jaar eerder. In Nederland en in buurregio Noordoost-Brabant is al wel sprake van een duidelijke stijging.
Ruim vijf jaar na de intrede van de economische neergang
lijkt houdbaar economisch herstel zich eindelijk in te zetten.
Toch is de verwachte groei voor de Nederlandse economie
met 0,6% in 2014 nog erg beperkt. De effecten van de zwakke economie blijven voor veel ondernemers merkbaar. Het
ING Economisch Bureau houdt ook voor 2015 rekening met
een geringe economische groei voor Nederland (1,3%). De
economie in Zuidoost-Brabant herstelt in 2014 sneller dan
Nederland (1,4%) en ontwikkelt zich in 2015 (1,4%) in een
vergelijkbaar tempo. De export blijft zorgen voor een positieve stimulans, maar 2014 is ook het jaar waarin bedrijven
geleidelijk meer gaan investeren (tabel 1). Ondernemers die
internationaal zakendoen zien relatief een wat sterkere verbetering in hun bedrijfsvoering. Voor ondernemers in sectoren als bouw, detailhandel en horeca is de krimp veelal
voorbij. De terughoudendheid van consumenten bij het doen
van uitgaven is echter niet van de ene op de andere dag verdwenen.
Figuur 1 Economische groeiverwachtingen 2014 en
(2015) in Zuidoost-Brabant en omliggende regio’s
Einde aan krimp bouwsector
De bouwsector in Zuidoost-Brabant heeft de afgelopen jaren
zwaar geleden onder de sterk teruggelopen vraag naar
nieuwbouw. Tientallen bouwbedrijven hebben de crisis niet
overleefd en veel bedrijven zijn flink afgeslankt. De orderboeken in de bouw raken langzaam beter gevuld nu onder
andere het aantal verkopen op de woningmarkt toeneemt.
Bron: ING Economisch Bureau
0,6% (1,2%)
1,2% (1,2%)
0,9%
(0,9%)
1,4% (1,4%)
1,3% (1,7%)
0,0% (0,9%)
Conjunctuur werkt sterker door in Zuidoost-Brabant
De economie van Zuidoost-Brabant heeft in de afgelopen jaren te maken gehad met duidelijke ups en downs. In 2009,
2012 en 2013 werd het bedrijfsleven harder getroffen door
de neergang dan landelijk het geval was. In de jaren van her-
stel (2010-11 en 2014-15) presteert het regionale bedrijfsleven beter. Als gevolg hiervan was de gemiddelde groei in
Zuidoost-Brabant in de periode 2009-2013 licht positief
(0,4%) terwijl de Nederlandse economie in die jaren met
0,7% kromp.
Maakindustrie groeimotor in 2014
Door de bovengemiddelde aanwezigheid van de industrie
profiteert Zuidoost-Brabant in 2014 sterk van groei in onder
andere de elektrotechnische en transportmiddelenindustrie.
Ook andere van export profiterende sectoren als groothandel
en transport ondersteunen de groei, maar deze zijn in de
regio niet bovengemiddeld aanwezig. In 2015 is de aanjaagfunctie van de industrie als groeimotor kleiner, dit wordt gecompenseerd doordat de dienstensectoren en detailhandel
het stokje gaandeweg overnemen. Per saldo ligt de economische groei in 2015 met 1,4% op hetzelfde niveau als in 2014
en blijft net boven het landelijk gemiddelde (1,3%).
Tabel 1 Nederlandse economie in cijfers
(groei in % per jaar)
2013
2014 F
-0,7
0,6
Economische groei (BBP)
-1,6
-0,2
Particuliere consumptie
-0,3
0,3
Overheidsconsumptie*
-4,0
0,5
Bedrijfsinvesteringen
2,0
2,8
Uitvoer
industrie van groei bij Duitse autoproducenten en zijn er voor
webshops kansen over de grens in België.
Figuur 2 Verdeling export Noord-Brabant naar bestemming (2012)
Duitsland
18%
België
11%
47%
8%
4%6%
7%
Frankrijk
Verenigd Koninkrijk
Verenigde Staten
Italië
Rest van de wereld
Bron: CBS, bewerking ING Economisch Bureau
3. De Nederlandse arbeidsmarkt herstelt. Wat zijn
hiervoor de regionale vooruitzichten?
2015 F
1,3
1,1
-0,2
2,1
3,4
Bron: ING Economisch Bureau *inclusief zorg
2. Dit jaar komt de groei opnieuw vooral van de export.
Kunnen ondernemers in de regio hiervan profiteren?
De goederenexport is in Noord-Brabant van bovengemiddeld belang voor de economie. Voor veel Brabantse ondernemers is het een impuls dat de waarde van de goederenexport dit jaar verder toeneemt. Verdergaand economisch herstel in belangrijke afzetgebieden als de Eurozone, het Verenigd Koninkrijk en de VS ligt hieraan ten grondslag. Toenemende politieke spanningen tussen het Westen en Rusland
zijn echter ook een bedreiging voor een deel van de exporterende bedrijven. Voor grensregio’s zijn buurlanden bij uitstek een belangrijke exportbestemming. Dit is voor NoordBrabant deels ook het geval, zo gaat meer dan 10% van de
export naar België (figuur 2). Technologische producten zoals machines en transportmiddelen zijn goed voor 41% van
de export (landelijk is dit 26%). In vergelijking met andere
provincies wordt er vanuit Brabant meer uitgevoerd naar
landen buiten de traditionele exportbestemmingen. Bedrijven
uit hightech regio Zuidoost-Brabant leveren hier een wezenlijke bijdrage aan. De verlichting van Philips in 9 van de 12
WK-stadions in Brazilië is een voorbeeld. Daarnaast leveren
de chipmachines die ASML aan Samsung verkoopt een forse
bijdrage aan de export naar Zuid-Korea. Vanuit het MKB profiteren onder andere de toeleveranciers in de automotive-
In Zuidoost-Brabant is de werkloosheid in 2013, net als in Nederland, flink opgelopen. De stijging was in 2013 sterker dan
de landelijke toename. Wel lag het werkloosheidspercentage
van 8% nog net iets onder het landelijke niveau (8,3%).
De toename van de werkloosheid is het gevolg van enerzijds
een grotere beroepsbevolking en anderzijds een afname van
het aantal banen. In de eerst helft van 2014 lijkt het omslagpunt op de arbeidsmarkt langzamerhand te zijn bereikt. Landelijke cijfers laten zien dat de werkloosheid in mei, juni, juli
en augustus daalde. Het aantal banen en vacatures neemt toe
en het aantal werkzame personen stijgt weer licht.
Aantal werkzoekenden fors gestegen
Bij de ontwikkeling van de arbeidsmarkt is wel een kanttekening te maken. Sinds eind 2013 werd de werkloosheidstoename gedempt doordat mensen zich terugtrokken van de
arbeidsmarkt. In plaats van te gaan solliciteren kozen jongeren er bijvoorbeeld voor om verder te studeren en een gunstiger moment af te wachten. Dit leidt ertoe dat als de werkgelegenheid straks weer aantrekt, deze ‘ontmoedigden’ mogelijk wel weer op zoek gaan naar werk. Door dit terugkerende extra arbeidsaanbod zal de werkloosheid naar verwachting niet zomaar flink gaan dalen. Binnen ZuidoostBrabant tellen Eindhoven en Helmond het grootste aandeel
geregistreerde werkzoekenden. In beide gemeenten lag het
aantal niet-werkende werkzoekenden in juni 2014 flink hoger
dan een jaar eerder. In Eindhoven was de toename 38% en in
Helmond 46% ten opzichte van een landelijke toename van
25%. Van de werkzoekenden in de regio is driekwart langer
dan een halfjaar op zoek naar werk1.
1
UWV – Basisset regionale arbeidsmarktinformatie juni 2014
Werkloosheidstoename vlakt af in 2014
De toename van het aantal werkzoekenden in de eerste helft
van 2014 geeft een indicatie dat de werkloosheid in Zuidoost—Brabant nog iets is gestegen ten opzichte van 2013.
Voor 2014 verwacht ING Economisch Bureau een gemiddelde werkloosheid in Nederland van 8,6%. De werkloosheid in
Zuidoost-Brabant over het gehele jaar komt ook rond dit niveau uit. Het omslagpunt op de arbeidsmarkt lijkt bereikt. Dit
geldt echter niet voor alle sectoren. In de zorg verdwijnen
nog altijd banen bij instellingen, onder andere door afname
van het aantal verzorgingshuizen. Tegenover die ontslagen
staan licht positieve verwachtingen voor de regionale werkgelegenheid in de dienstverlening en logistiek2.
se5. Door de groei van het winkelaanbod, daling van de consumentenbestedingen, de opkomst van e-commerce en vergrijzing is het aantal leegstaande winkels toegenomen. In
Zuidoost-Brabant bedraagt het winkeloppervlak ruim 1,5 miljoen vierkante meter waarvan 10% leegstaat. Eindhoven is de
belangrijkste winkelstad van Brabant en de 6e winkelstad van
Nederland. Een aansprekende mix van detailhandel, horeca
en leisure (bioscopen, musea, theaters) is een belangrijke
voorwaarde om de binnenstad aantrekkelijk te houden. De
positionering ten opzichte van meer historische winkelsteden
biedt aanknopingspunten. Bijvoorbeeld door het hightech
imago van de regio ook in het winkelgebied en innovatie in
de winkels tot uiting te laten komen.
4. De huizenmarkt en de commercieel vastgoedmarkt
zijn belangrijk voor de gezondheid van de economie.
Hoe staan deze ervoor in Zuidoost-Brabant?
5. De komende jaren blijven uitdagend voor ondernemers in de regio. Hoe blijft de regionale economie gezond?
Huizenmarkt langzaam uit het dal
De activiteit op de huizenmarkt in Zuidoost-Brabant is de afgelopen jaren flink teruggelopen. Net als in de rest van Nederland zijn de prijzen flink gedaald. Tussen 2007 en 2013
nam de transactieprijs van bestaande woningen in Eindhoven
en omliggende gemeenten met 21% af, in de rest van Zuidoost-Brabant was de daling 24% (NL: – 15%)3. Aan de prijsdaling is in het eerste halfjaar van 2014 een eind gekomen. De
interesse bij huizenkopers neemt toe, het aantal transacties
laat een duidelijke stijging zien en ook de prijzen vertonen
herstel.
Zuidoost-Brabant loopt in 2014 qua economische groei voorop in Nederland. Sectoren die groeien zijn bovengemiddeld
aanwezig en wat betreft innovatiekracht scoort het regionale
bedrijfsleven goed. Er is sprake van een concentratie van
private en publieke R&D. Zo beschikt de regio over toonaangevende regionale kennis- en onderzoeksinstituten als het
Dutch Polymer Institute, IPA (algoritmen)en Engineering Mechanics (Mechanica). Verder is de TU/e leidend op het gebied van fotonica en wordt de brug tussen wetenschap en
praktijk op het vlak van wireless sensor technologie geslecht
door het Holst Centre. Vanuit de regio is er veel aandacht
voor het stimuleren van de bedrijfsdynamiek om vernieuwend te blijven. Vanuit het NextOEM traject worden geselecteerde bedrijven klaargestoomd om binnen Brainport beeldbepalende spelers te worden. Het succes van startende en
groeiende bedrijven staat of valt bij het doorvertalen van
technische toepassingen naar de markt. De beschikbaarheid
van kapitaal, vanuit private partijen en BOM Capital, is daarbij
essentieel.
Leegstandsproblematiek in commercieel vastgoed
De markt voor commercieel vastgoed trekt weer enigszins
aan na een moeilijke periode in de afgelopen jaren. Het
overgrote deel van de regionale kantorenvoorraad staat in
Eindhoven. De leegstand in Eindhoven is in 2013 verder gestegen naar 18% (NL:15,7%) ondanks dat de voorraad kantoren in de regio daalde. In Helmond, Son en Breugel en Best
ligt de leegstand gemiddelde hoger dan in Eindhoven, in
Veldhoven lager. Het aanbod op regionale bedrijventerreinen bleef in 2013 vrijwel stabiel4. Ten opzichte van Nederland speelt vooral de industrie een belangrijke rol in de opname van bedrijfsruimte in Zuidoost-Brabant. Herstructurering van bedrijventerreinen zorgt ervoor dat locaties voor
ondernemers up-to-date blijven. Daarom is vanuit het bedrijfsleven, de provincie en de BOM tot 2015 geld beschikbaar voor vernieuwingen op regionale bedrijventerreinen in
Eindhoven (Kade), Best (Heide), Geldrop-Mierlo (de Smaale)
en Valkenswaard (Schaapsloop 1).
Toekomstbestendige winkelgebieden
De markt voor winkelvastgoed bevindt zich in een transitiefa2
UWV Arbeidsmarktprognose 2014-2015, juni 2014.
Cijfers NVM, juli 2014.
4
Cijfers DTZ Zadelhoff, januari 2014.
Bedrijven in consumentengerichte sectoren als de detailhandel, bouw en leisure kunnen meeliften op de aanwezige innovatiekracht in Zuidoost-Brabant. Met partnerships en pilots
met hightech bedrijven en de doorvertaling van technologische innovaties kan de kracht van de regio in meer sectoren tot uiting komen. Te denken valt aan de combinatie tussen bouw en hightech op het gebied van energiebesparing,
materiaalgebruik en zonne-energie. Wat betreft hightech en
detailhandel zijn er ook cross-overs te realiseren. Bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van algoritmen om het bestelgedrag in webshops beter te voorspellen of met behulp van WiFi-tracking waarmee klanten in de winkel(straat) worden herkend. Die informatie maakt het bijvoorbeeld mogelijk om
klanten persoonlijker aan te spreken in de winkel of hun gericht aanbiedingen te sturen als ze in de buurt van de winkel
zijn.
3
5
Zie ook: ING Winkelgebied 2025, juni 2014
Meer weten?
Kijk op ING.nl/zakelijk
Of bel met
Thijs Geijer
Regio-econoom
Noord-Brabant
06 13 37 97 43
Han Gasseling
Rayondirecteur MKB
Zuidoost-Brabant
06 21 82 32 40
Marcel Beckers
Regiodirecteur MKB
Zuid-Oost Nederland
06 52 54 70 39
G
Jan Willem Overwater
Districtsdirecteur
Grootbedrijf en Instellingen
Oost-Brabant
06 30 27 38 11
Volg ons op Twitter:
INGnl_Economie
Disclaimer
De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van
de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen
in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door
hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V.
Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of
compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch
één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of
schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming
van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd
bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten.
De tekst is afgesloten op 22 september 2014.

Download Report