Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA 15 mei 2014 Colofon In deze Oogst zijn alle kaarten opgenomen met ambities en trends, die de deelnemers aan de 1e Netwerksessie hebben ingebracht. Deze oogst geeft daarmee de volle breedte van de input van de deelnemers weer. U leest dus nog geen eerste Inhoud Aftrap 5 Aan de slag 7 conclusies. Dat komt in het vervolg van NowA. Trends 17 Contactpersonen: Afronding en hoe verder? 27 Jeanette Veurman Email: [email protected] Kenmerk: TGD026/Kna/0048.02 Netwerksessie: 15 mei 2014 Verslaglegging gereed: 10 juni 2014 2 Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA 3 1 Aftrap De Haarlemse Toneelschuur was op 15 mei 2014 het partijen (overheden, bedrijfsleven, kennis-instellingen inspirerend decor voor de 1e Netwerksessie van het en maatschappelijke organisaties) betrokken dan Meer Bereiken MIRT onderzoek Noordwestkant van voorheen gebruikelijk was. In het informatieblad ‘Wat Amsterdam, kortweg NowA; (zie bijlage 1 voor een NowA is’ worden deze vervolgactiviteiten aan de hand overzicht van de deelnemers). In de filmzaal werd de van drie stappen toegelicht. bijeenkomst geopend met de korte film ‘Let’s do it’. De film laat zien hoe partijen samen zoeken naar de In de kwartiermakersfase van NowA willen we op manier om op één dag al het zwerfvuil in Estland op hoofdlijnen samen met de omgeving breed in beeld te ruimen en dat vervolgens ook echt doen (‘we did brengen wat er speelt in het gebied van de A9. Na it’)! Overheden en verschillende partijen zetten samen het breed kijken volgt het aanbrengen van focus door de schouders eronder, en elke partij zet zijn eigen aan te geven wat wel en niet relevante onderwerpen resources en middelen daarvoor in. ‘Let’s do it’ is een / ontwikkelingen / belangen / partijen zijn voor de mooi voorbeeld van de nieuwe aanpak en de mind-set vervolgfasen van NowA. Relevant betekent dan wat die dat vraagt. wel en niet kan bijdragen aan het oplossen van de bereikbaarheidsknelpunten. Of invloed heeft op deze Jeanette Veurman heet als kwartiermaker NowA de knelpunten en daaraan gekoppelde opgaven in het deelnemers van harte welkom. “Fantastisch dat in gebied. Ook het aanbrengen van focus en dit vertalen zo korte tijd zoveel mensen zich hebben aangemeld in een plan van aanpak voor de vervolgfasen van en zijn gekomen. NowA is één van de eerste onder- NowA doen we samen met de omgeving”. zoeken waarin de nieuwe aanpak ‘Meer Bereiken’ 4 wordt toegepast (zie bijlage 2 voor de NowA Daarna volgt een korte introductie van Boris Hocks in organisatie). Deze aanpak kijkt met een brede blik zijn functie als ‘Ruimtelijk Denker’. Boris legt uit hoe naar bereikbaarheidsknelpunten door ook te kijken hij door Rients Dijkstra (Rijksadviseur Infrastructuur en naar andere opgaven en ontwikkelingen (ruimtelijk, Stad) gevraagd is om mee te denken in het project en energie, economie, en ook individueel gedrag) met name om dwarsverbanden te leggen tussen de die direct of indirect de bereikbaarheid kunnen verschillende disciplines en de ruimtelijke context. Wat beïnvloeden. Bij breed kijken naar de toekomst zijn de ruimtelijke consequenties aan de ene kant en horen ook trends en scenario’s, inclusief mogelijke op welke manier kunnen ruimtelijke ingrepen helpen bandbreedtes en onzekerheden. Ook worden meer om antwoord te bieden op de opgave. Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA 5 2 Aan de slag Vragen, risico’s en suggesties voor de nieuwe aanpak In kleine groepen konden de deelnemers met elkaar de nieuwe aanpak bespreken. Daarbij kwamen onder meer de volgende vragen aan de orde: ▪▪ hoe gaan we met elkaar integraal kijken? ▪▪ hoe kunnen andere partijen aanhaken? ▪▪ hoe gaan we om met onzekerheid? ▪▪ is er aandacht voor gedragsverandering? ▪▪ is er aandacht voor samenhang met aansluiting A8 en afstemming weg – OV? ▪▪ kijken we naast bereikbaarheid ook naar duurzaamheid? ▪▪ bekijk het gebied als een economisch en sociaal netwerk; ▪▪ kijk ook naar oost-west relaties in het gebied; ▪▪ breng ook de ontwikkelingen in het noorden van het gebied in beeld; ▪▪ maak een leegstandskaart; ▪▪ fouten maken mag; ▪▪ zorg voor actieve bijdragen van verschillende disciplines; ▪▪ neem aanpassing regelgeving ook mee als een oplossingsrichting; ▪▪ zorg voor een betere benutting van multimodale knooppunten; Deelnemers noemden onder andere de volgende risico’s: ▪▪ alleen sectoraal op de gebruikelijke manier kijken, terwijl je juist anders moet kijken met echt een ▪▪ neem tijdelijkheid / tijdelijk benutten van ruimte als uitgangspunt; ▪▪ neem de tijd en bied partijen de mogelijkheid later aan te haken. andere mindset; ▪▪ de brede mindset niet alleen in het begin, maar ook in volgende fasen vasthouden; ▪▪ voorkom dat je te breed gaat kijken en kijk naar de ruimtelijke impact van ambities en plannen; ▪▪ partijen zeggen samen te willen werken, maar dat moeten ze dan nu wel doen. 6 Ambities in kaart gebracht Aan zes tafels hebben de deelnemers ondersteund door ruimtelijke ontwerpers hun ambities en plannen ingebracht. De zes ambitiekaarten schetsen samen een beeld van (de ontwikkeling van) van de Noordwestkant van Amsterdam. Aan de tafels werden ook verschillende suggesties Op elke kaart treft u een korte samenvatting aan van aangereikt, zoals: de onderwerpen die de deelnemers met elkaar hebben ▪▪ ga op zoek naar verbindende thema’s; besproken. Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA 7 an als m Ambities: oogst tafel 1 Ambities: oogst tafel 2 Texel Den Helder Offshore, wind op zee, luchthaven ▪▪ In Noord-Holland is een onbalans ▪▪ Naast verdichten moet er ook worden Agribusiness tussen bevolkingsontwikkeling en vergroend. Stimuleren van de fiets is Geesperambacht werkgelegenheid. Groeisectoren zijn hierin belangrijk Piekmomenten agribusiness en de energiesector. Echter, ▪▪ Gemeenten moeten slim en gezamelijk plancapaciteit heroverwegen en richten er zijn te weinig werkende mensen met n t op binnenstedelijk bouwen de juiste opleiding om in deze sectoren Kaasmarkt te kunnen werken. ▪▪ Voor de opgave moet een groter gebied m en nt w en en Heilloo on or: kra c an e Alkmaar- -A 9v erb ind en HOV m A8 elkaar af le ar en Ge m e ks ee g str din ch bin e r R ve he id d on IJm lho hip Sc Schrappe n N S: Verspreiden toerisme Zuidas Kleurenthema’s Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie Recreatie Natuur Landbouw/landschap Water Verbanden Data Binnenstedelijk verdichten ord eg st o ge On el i ng verbindg cht kg Hoogwaardige groei haven door nieuwe Zeesluis ra ev er ied W Recreatie C I e eks hstre g Rec rbindin ve systeem nu een probleem. gd g en Offshore industrie Laag Hollands Landschap Den Helder en op lann ht v p uw bo ing rrid k versterken Ha ▪▪ Verdichting rondom knooppunten PHS ▪▪ Offshore industrie: In de IJmond en/of in m co Amsterdam, Zaanse Schans m ste Korte afstanden ee Castricum ontwikkelen als achtertuin van Amsterdam IJmond: digitale mobiliteit vergroten eb knelpunten op de A9 zijn voor dat 8 tw ikke ling zuid ple Relatie Piekmomenten economisch vitaal netwerk. De Werkgelegenheid ▪▪ Doel: creëren van een sociaal- (Haarlem), Sugar City (Halfweg), ArenA lke Windenergie op zee Identiteit Kust Verdichten rondom knooppunten n ie ou w on Za a e cr sectoraal. Lange doorlooptijd van het enindemanier penruimteinde zienvoorlangangebruikvan teittussende eelaangename kunnenzijnals alsdestelling everbindingen Re beginnen maar richting uitvoering toch dhoevedorp elweefvakken gaande zijn. at Snelw eg p an ora ma emmerweg nuafwikkeAmsterdam-Noord. belastingop ▪ ▪ dhoevedorp. Risico gedurende MIRT-onderzoek: breed gb nin Wo Piekmomenten Voor Microsoft is de Wieringermeer Energiewerkgelegenheid Bevoorraden stad de as Haarlem-Amsterdam-Almere. onderzoek terwijl ontwikkelingen nu al G e Huisvuilcentrale (ook uit Flevoland) nsformatiegemengd beschouwd worden en niet alleen delijkgebied ▪▪ Retailontwikkelingen: Schalkstad Duinp old erw eg Voedselvoorziening binnen de stad Uitbreiding Schiphol Export Ambities - tafel één • In Noord-Holland is een onbalans tussen bevolkingsontwikkeling en werkgelegenheid. Groeisectoren zijn agribusiness en de energiesector. Echter, er zijn te weinig Kleurenthema’s • • Risico gedurende MIRT-onderzoek: breed beginnen maar richting uitvoering toch sectoraal. Lange doorlooptijd van het onderzoek terwijl ontwikkelin- Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie Ambities - tafel twee • • Naast verdichten moet er ook worden vergroend. Stimuleren van de fiets is hierin belangrijk Gemeenten moeten slim en gezamelijk plancapaciteit Kleurenthema’s Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie 9 an als m n t Ambities: oogst tafel 3 Ambities: oogst tafel 4 Agri Ene van de tijd gesproken over de regio Heerhugowaard lijkt een grote ambitie Leisure is echter niet duidelijk of deze groei in de toekomst zal plaatsvinden. Zeker omdat nsformatiegemengd delijkgebied de ontwikkelen sterk afhangen van Cultuurlandschap ontwikkelingen in Almere. enindemanier penruimteinde zienvoorlangangebruikvan teittussende eelaangename kunnenzijnals alsdestelling everbindingen Watervervoer voor personen naar Amsterdam zou bestaansrecht industrie in moeten hebben, beweging: maar dan wel Tata met stopplaats Academy in IJmuiden als nieuwe en Beverwijk. ontwikkeling Zigzagferry? Verdichten rondom knooppunten Schepen worden steeds groter Haarlem stee ds belangrijke re woonstad voor Amsterdam Binnenstedelijk groen Haarlem: steeds meer in trek als toeristische bestemming zoekgebied luchtvaart gerelateerde industrie Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie Recreatie Natuur Landbouw/landschap Water Verbanden Data uitdagingen met betrekking tot de zware industrie en de luchtkwaliteit. Amsterdam heeft weer ambities in de ontwikkeling van de haven en industrie naar stedelijk woongebied. De focus lijkt op korte afstand de grote diversiteit in de regio rondom de A9 weer. Een grote gedeelde ambitie Industriegebied wordt gemengd gebied Fe r ry voor de regio is wellicht te vinden in de manier waarop er omgegaan kan worden Industrie en haven van Amsterdam verplaatst richting IJmond. Sugarcity outlet ssnelweg Fiet met de open ruimte in de tussengebieden. Alle partijen lijken kansen te zien voor Transformatie gemengd stedelijk gebied langzaam verkeer, met name door de toename van gebruik van electrische Door afsluiten Haarlemmerweg voor Vrachtverkeer, nu afwikkeling via A5 en extra belasting op A9 deel Haarlem-Badhoevedorp. Haarlem: ambitie aantrekkelijke woonstad Kleurenthema’s en ideale woonstad, kent Beverwijk Erfgoed als stelling van amsterdam inzetten als aantrekkelijke bestemming/verweven met fietspadennetwerk van elkaar sterk te verschillen. Het geeft Hoogopgeleide bewoners: Werken in Amsterdam Water is ook infrastructuur aantrekkelijke toeristische bestemming Stedelijke verdichting voor amelijk W at ertransport voorn hepen rusiesc goed c n e er e n Binnenstedelijke Enkel de pont verbind verdichting de oevers voor langzaam verkeer. Kanaal blijft een grote barriere Terugkeer ‘maak’-industrie staan. Waar Haarlem zich profileert als Beverwijk kampt met slechte luchtkwaliteit; Industriële ontwikkeling en A9 spelen een hoofdrol Lelystad airport ontlast Schiphol Leefbaarheid verbeteren de verschillende stedelijke gebieden voor wat als we met TomTom of Google in gesprek gaan over mogelijke spreiding van verkeer en routes? voorbeeld: Kunnen sommige mensen kiezen voor mooiste ipv snelste of kortste route? Groe i Alkm aar ha n ontw gt s terk i k ke l i ng sa m Alm en e Hoogfrequent spoor leidt tot opre/ me Lel stommingen ongelijkvloerse spoort yst wegovergangen ad ruimte om deze groei te faciliteren. Het dhoevedorp elweefvakken verschillen zijn tussen de uitdagingen waar Regio Alkmaar: Grote groei of niet? voor groei te heersen en er is voldoende emmerweg nuafwikkebelastingop dhoevedorp. komt onder andere naar voren dat er grote Regio heeft ruimte Hea lt h Alkmaar-Heerhugowaard. Vooral in Uit gesprek rond ambities in de regio Agri-industrie afhankelijk van human capital rgy In deze sessie werd voor een groot deel vrachtverkeer leiden met smart communicatie? fietsen. De landschappelijke kwaliteit tussen de grootschalige infrastructuur is divers en kent veel aangename natuurlijke Multimodale knoop A9 Heemskerk-Badhoevedorp heeft extreem veel weefvakken gebieden. Het zou erg waardevol kunnen zijn als het aanwezige erfgoed in het landschap, zoals de stelling van Amsterdam, ingezet kan worden om deze verbindingen te versterken. Ambities - tafel vier 10 Ambities - tafel drie In deze sessie werd voor een groot deel van de tijd Zeker omdat de ontwikkelen sterk afhangen van gesproken over de regio Alkmaar-Heerhugowaard. ontwikkelingen in Almere. Kleurenthema’s Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie Uit gesprek rond ambities in de regio komt onder andere naar voren dat er grote verschillen zijn tussen de uitdagingen waar de verschillende stedelijke gebieden voor staan. Waar Haarlem zich profileert als aantrekkelijke toeristische bestemming en ideale woonstad, kent Beverwijk uitdagingen met delde ambitie voor de regio is wellicht te vinden in de manier waarop er omgegaan kan worden met de open ruimte in de tussengebieden. Alle partijen lijken kansen te zien voor langzaam verkeer, met name door de toename van gebruik van electrische fietsen. De landschappelijke kwaliteit tussen de Kleurenthema’s Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie 11 Beverwijkkampt metslechte luchtkwaliteit; Industriële ontwikkelingenA9 speleneenhoofdrol Ambities: oogst tafel 5 de snelweg is een van de belangrijkste ambities: voor recreatie en leisure langs de stedelijke stukken en voor panorama’s op het open landschap en voedsel- en energieteelt daarbuiten. De Nieuwe woningen in toekomst ontlasten. Ten tweede wordt het voorzen Recreatie in meer keuzemomenten langs de A9 en langs de spoorlijn als zeer gewenst gezien. P&R-terreinen op knelpunten m-Uitgees t Haarle Wonen Werken O H Geen alternatieve route bij stremming jn op we hu rkne n m w er ers s k ne l/ Ambities - tafel vier aanwezige spoorlijn. e ho Het beter benutten van het landschap langs de snelweg is een van de belangrijkste ambities: voor recreatie en leisure langs de stedelijke stukken en voor panorama’s op het open landschap en voedsel- en energieteelt daarbuiten. De grote open gebieden moeten de duinen als belangrijkste recrea- Multimodale knoop A9Heemskerk-Badhoevedorp heeftextreemveelweefvakken recreatielandschap om trek naar de kust te beperken. Amsterdammers waaieren uit. Jongeren en migranten trekken naar de stad voor woningbouw in samenhang met de 12 ▪▪ Mogelijk nieuw r r verv oer over water (zullen) plaatsvinden. Op termijn ziet men Greenport verzilting). Ambitie voor windenergie mee gezien waar ook de meeste veranderingen Ambities - tafel vijf zoetwaterbuffers (ook als middel tegen aa ap Wonen voor kenniswerkers Am s te rdam - Alk Haarlem:steedsmeer or intrekalstoeristische vrachtverkeer bestemming leidenmetsmart Multimodale Knoop communicatie? Recreatie in de toekomst kan leiden tot meer DoorafsluitenHaarlemmerweg Verzilting - zoetwater buffer voorVrachtverkeer,nuafwikkelingviaA5enextrabelastingop A9deelHaarlem-Badhoevedorp. m Nieuwe zeesluis: veiligheid omhoog en IJmuiden als belangrijkste knelpunt Alkmaar als belangrijk uitbreidingsgebied PH S aalcorrid het gebied tussen Haarlem Heemskerk kansen in het gebied tussen Castricum en Haarlem:ambitie aantrekkelijke woonstad Noo rdzeekan ndsch langs te gaan. Op het moment wordt Groene klimaat gordel iela hebben om gemakkelijk de andere kant Binnenstedelijk groen erg de automobilist daadwerkelijk de optie Recreatie En in de schijnbare ‘lus’ rond de tunnels moet ▪▪ Toenemende zelfvoorzienendheid WerkeninAmsterdam Ontwikkeling nieuwe recreatiegebieden w ei nig gebruik t andere modaliteit kunnen kiezen. Vooral Werken tremming snel een andere route of zelfs Wonen De reiziger moet bij onverwachte Voedsel & Recreatie Ontlasten duingebieden Snelwegpanorama als belangrijkste recreatiegebied gaan Ambities: oogst tafel 6 Watervervoervoor personennaar Amsterdamzou bestaansrecht industriein moetenhebben, ▪▪ Kracht van het gebied is dat beweging: maardanwel Stedelijke Tata metstopplaats cultuurlandschap/kust dicht bij de stad verdichting Academy inIJmuiden alsnieuwe ligt. enBeverwijk. Industriegebiedwordt ontwikkeling Zigzagferry? Fietsnetwerk Heerhugowaard gemengdgebied ▪ ▪ Door economische situaties zijn ambities ijkvoor l e m a W at getemperd (vooral Alkmaar) maar dat is ertransportvoorn hepen rusiesc goed Fe erenenc Industrieenhavenvan weinig terug te zien in de planvorming. rry Binnenstedelijke Enkeldepontverbind Amsterdamverplaatst Het is de vraag hoe de woningvraag zich verdichting deoeversvoor richtingIJmond. Ontwikkelingslocatie langzaamverkeer. in het gebied zal gaan ontwikkelen. Sugarcity Kanaalblijfteengrote Nieuwbouw Transformatiegemengd vs. outlet barriere Leegstand ▪ ▪ IJmond wil graag de A22 afwaarderen. stedelijkgebied ssnelweg Fiet Hoogopgeleidebewoners: Greenport Het beter benutten van het landschap langs grote open gebieden moeten de duinen Erfgoedalsstellingvan amsterdaminzettenals aantrekkelijkebestemming/verwevenmet fietspadennetwerk Vba an Uitgesprekrondambitiesinderegiokomtonderandere naarvorendatergroteverschillenzijntussendeuitdagingen waardeverschillendestedelijkegebiedenvoorstaan.Waar Haarlemzichprofileertalsaantrekkelijketoeristischebestemmingenidealewoonstad,kentBeverwijkuitdagingenmet betrekkingtotdezwareindustrieendeluchtkwaliteit.Amsterdamheeftweerambitiesindeontwikkelingvandehaven enindustrienaarstedelijkwoongebied.Defocuslijktopkorte afstandvanelkaarsterkteverschillen.Hetgeeftdegrote diversiteitinderegiorondomdeA9weer.Eengroteged- i m en ig m veil o k / deldeambitievoorderegioiswellichttevindenindemanier waaroperomgegaankanwordenmetdeopenruimteinde tussengebieden.Allepartijenlijkenkansentezienvoorlangzaamverkeer,metnamedoordetoenamevangebruikvan electrischefietsen.Delandschappelijkekwaliteittussende grootschaligeinfrastructuurisdiversenkentveelaangename natuurlijkegebieden.Hetzouergwaardevolkunnenzijnals hetaanwezigeerfgoedinhetlandschap,zoalsdestelling vanAmsterdam,ingezetkanwordenomdezeverbindingen teversterken. Kleurenthema’s Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie Recreatie Natuur Landbouw/landschap Water Verbanden Data Groene klimaat gordel schijnbare ‘lus’ rond de tunnels moet de automobilist daadwerkelijk de optie hebben om gemakkelijk de andere kant langs te gaan. Op het moment wordt het gebied tussen Haarlem Heemskerk en IJmuiden als belangrijkste knelpunt gezien waar ook de Kleurenthema’s Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie Ambities - tafel zes • • Kracht van het gebied is dat cultuurlandschap/kust dicht bij de stad ligt. Door economische situaties zijn ambities getemperd Kleurenthema’s leiden tot meer zoetwaterbuffers (ook als middel tegen verzilting). Mogelijk nieuw recreatielandschap om trek naar de kust te beperken. Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie 13 Intermezzo: gedrag Als aftrap voor de middag hield Reint Jan Renes, gedragsdeskundige en betrokken bij Beter Benutten, een inspirerend betoog. Als je gedrag serieus wilt nemen dan moet je je ook serieus verdiepen in gedragsverandering. En wees je ervan bewust dat mensen impulsief handelen en veel minder eerst nadenken. Hou ’t daarom simpel (en werk bijvoorbeeld niet met lastige symbolen of uitgebreide instructies). Zo voorkom je irritatie bij mensen. Voor NowA gaf hij als suggesties mee: kijk ook als (individuele) gebruiker en kijk hoe je gebruikers kunt stimuleren tot efficiënt gedrag zonder te irriteren. 14 Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA 15 3 Trends en de mogelijke gevolgen voor NowA Trends en de mogelijke gevolgen voor NowA tijdelijk anders te benutten (biogas, biomassa; De deelnemers kregen zes trends toegelicht, te bomen en sierteelt, die sneller groeien langs de weten: onzekerheid, digitalisering, trek naar de stad, snelweg; zonne-panelen); duurzaamheid, energieke samenleving en groei/krimp. ▪▪ we kunnen als initiatiefnemer en overheid ruimte Deze trends zullen de ruimtelijke inrichting en het geven aan andere partijen, die flexibel kunnen gebruik ervan de komende jaren gaan beïnvloeden. inspelen op kansen die zich voordoen. Aan de deelnemers de vraag welke gevolgen zien zij voor het gebied van de Noordwestkant van Als mogelijke gevolgen van digitalisering werden Amsterdam. De discussies waren zeer levendig. genoemd: ▪▪ nieuwe inzichten in vervoersstromen en –motieven Hoe kunnen we omgaan met onzekerheid? Aan de hand van zogeheten ‘black swans (gebeurtenissen die (als gevolg van ‘big data’); ▪▪ andere informatievoorziening (multimodale niemand heeft voorzien en die veel impact hebben op reisinformatie, gekoppeld aan allerlei verblijfs- en de wereld van nu) werd geconstateerd dat mobiliteit overstapservices); mogelijk nogal zal veranderen in de toekomst. Onzekerheid leidt dan tot een grotere bandbreedte. ▪▪ andere vervoerstromen (telewerken, flexibele arbeidsrelaties, multimodaal bereikbare werk- en ontmoetingshub’s op knooppunten, tussenhandel De volgende suggesties werden genoemd: verdwijnt uit de keten van producent naar ▪▪ we kunnen met de kennis van nu onzekerheden consument en grote distibutiecentra veranderen in en toekomstige ontwikkelingen benoemen (zoals een netwerk van kleinere goederenhub’s). rijdende auto’s die energie opwekken en opslaan in accu’s; zelfsturende auto’s, bezitloze auto’s; andere De trek naar de stad is wellicht meer een gegeven standaardwerktijden); dan een trend. Maar er is ook een stroom van mensen ▪▪ we kunnen inspelen op onzekerheid door ruimte langs de snelweg bedoeld voor eventuele verbreding 16 die in kernen buiten de steden gaan wonen. De vraag werd gesteld of de trek naar de stad niet de oorzaak Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA 17 is van de bereikbaarheidsproblemen. Eigenlijk kan ontdekken, kan in het gebied tussen Uitgeest en voor groeiberekeningen ook verandering van gedrag het gehele gebied ook wel als één stad worden Haarlem een deel van de automobilisten uit de auto meegenomen (meer zzp-ers, minder autobezit en beschouwd. Vraag is dan op welke wijze dit gebied kan krijgen, als ondernemers en bedrijven hier slim op verkeer door jongeren, leegstand, etc. in plaats van worden ingericht en gebruikt. En als de trek naar de inspelen en de lokale overheid zorgt voor ‘snellere’ en aantallen inwoners en arbeidsplaatsen)? stad gepaard gaat met een grote woonvraag, hoeveel veilige routes. ruimte is er dan in steden beschikbaar om te kunnen bouwen? Kunnen we als overheden de stakeholders uitdagen om te komen met slimme oplossingen? Kunnen Duurzaamheid zien veel deelnemers als een we een prikkelende boodschap zo ‘framen’ dat motiverende factor om mee te doen met NowA. stakeholders initiatieven ontplooien die de overheden Energie zal naast water en RO meer en meer een gaan ondersteunen? ordenend principe worden. Aan energie, grondstoffen en afvalstromen moeten ‘spelers’ worden gekoppeld, Groei / krimp tenslotte als laatste trend vormt nog die op een duurzame wijze ‘business’willen maken. vaak het uitgangspunt voor plannen en voor financiële En ‘last but not least’ welke kansen ontstaan als kaders. Dat kan averechts uitpakken: gemeenten gebruikers zich meer duurzaam gaan gedragen? hebben het geld uit grondexploitatie nodig en gaan door met uitleglocaties, terwijl ze ambities hebben De energieke samenleving manifesteert zich nu om binnenstedelijk te bouwen, maar dat is met de al. Mensen zijn heel inventief in zelforganisatie bij huidige kaders relatief duur. Onzekerheid over groei vervoersproblemen. Real-time (verkeers)informatie dan wel krimp pleit voor functiemenging en flexibel stelt mensen in staat bewuste keuzes te maken programmeren. Voor de regio Alkmaar is sprake van voor manier en moment van reizen. Informatie over onzekere groei. Blijft Alkmaar een aantrekkelijke stremmingen zullen worden gekoppeld aan social- stad voor economische activiteiten dan zal er minder media en aan het samen of commercieel organiseren gependeld worden; als Alkmaar daartegen het van alternatieven. Grote bedrijven bij de IJmond economisch moeilijk krijgt dan zullen mensen juist organiseren nu al vaak hun eigen vervoer voor meer gaan pendelen. medewerkers van en naar Schiphol en Amsterdam. De deelnemers pleiten voor een kwalitatieve 18 De elektrische fiets, die vooral jongeren nu benadering (behoefte aan woon- en werkmilieus in langzamerhand als trendy nieuw vervoersmiddel plaats van aantallen woningen en kantoren). En wordt Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA 19 an als m 6 10 Trend: onzekerheden 6. ▪▪ Welke partijen pakken zaken op? De overheid geeft ruimte en doet niets. ▪▪ Informatie is nodig en moet openbaar en up-to-date zijn. ▪▪ Onzekerheid vraagt om flexibiliteit in n t de bouw: minder duidelijke scheiding Alkmaar als wijk van Amsterdam wonen/bedrijven. Maar misschien ook Leefbaarheid Schonere mobiliteit 2. Digitalisering Onzekerheid Trend: digitalisering ▪ Wonen, werken, recreëren en reizen zijn ingrijpend aan het veranderen ▪ Generatie Y communiceert en reist op een andere manier ▪▪ Telewerken maakt dat werknemers ▪▪ Er blijft behoefte aan ontmoeten: hubs ▪ Onverwachte gebeurtenissen bepalen de loop van de wereldgeschiedenis ▪ Kans op onverwachte gebeurtenissen in de komende decennia is zeer groot ▪ Extrapoleren van huidige ontwikkeling is idiotie ▪ Distributie van goederen verandert (3d-printer) ▪ Robuustheid, flexibiliteit en adaptatie ▪ ▪ Grote investeringen risicovol Opkomst van slimme transportsystemen, wie krijgt toegang? ▪ Versmeltingwijk van met fysieke glasvezel en virtuele mobiliteit Gewassen niet naar Aalsmeer maar rechstreeks naar de klant in huis flexibeler zijn. om te werken, wonen en recreëren ontstaan op plekken die goed multimodaal bereikbaar zijn. Stad vd Zon: nieuwe wel flexibele wegen. Vastgoed wordt ▪▪ Ontstaan van slimme afspraak-planners: flexibel en afhankelijk van de actuele nsformatiegemengd ‘los’goed. delijkgebied verkeerssituatie. Toekomst grote industrie is onzeker M ee rk le in e vo er tu Grote distributiecentra (bijv. AH): Hoe ontwikkelen deze hubs tgv digitalisering? ig en op de w Seats2meet Lokale oplossingen: resilient Kleurenthema’s Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie Recreatie Natuur Landbouw/landschap Water Verbanden Data 20 ▪▪ Flexibiliteit betekent geen vaste werkgever maar iedereen als zelfstandig ondernemer n Seats2meet Vaste woonwerkpatronen veranderen in diffuse verplaatsingspatronen bezorgen en haal het na werktijd op. voo r ve r v oe rs d i en ste eg grip vervoersstromen: moge lijkhe den Reisinformatie verbetert: vaker en makkelijker multimodale ritten Snelweg versus de lokale weg ▪▪ deBuren.nl: laat je pakketje hier be root verg toekomst. dhoevedorp elweefvakken enindemanier penruimteinde zienvoorlangangebruikvan teittussende eelaangename kunnenzijnals alsdestelling everbindingen In Castricum is geen glasvezel: telewerken minder aantrekkelijk ta -da emmerweg nuafwikkebelastingop dhoevedorp. Bermen gebruiken voor energie/voedsel kunnen inspelen op onzekerheden in de Big ▪▪ Kleinschalige oplossingen zullen beter Auto’s worden groener/elektrisch en delen informatie Trends: onderzekerheden • • Welke partijen pakken zaken op? De overheid geeft ruimte en doet niets. Informatie is nodig en moet openbaar en p-to-date zijn. Kleurenthema’s Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie Trends: digitalisering • • Telewerken maakt dat werknemers flexibeler zijn. • Er blijft behoefte aan ontmoeten: hubs om te werken, wonen en recreëren ontstaan op plekken die goed multimo- Kleurenthema’s Flexibiliteit betekent geen vaste werkgever maar iedereen als zelfstandig ondernemer Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie 21 an als m ▪ Wereldbevolking nu 7 miljard en 50% in steden in 2050 9 miljard en 70% ▪ Steden bieden allerlei agglomeratievoordelen, maar zijn ook kwetsbaar stad te wonen en gezinnen blijven relatief langer in grote steden wonen. Desalniettemin blijft er ook een stroom plaatsvinden van mensen die in kernen buiten de grote stad gaan wonen. Gezien beter worden benut in het systeem, zodat Corus waterstofcentrale tie Productiegebied de balans van hetgeen het gebied inkomt en uitgaat een positiever effect op de a t ie a t ie leefkwaliteit in de regio kan hebben. tie Het kan op economisch vlak kansen uit bieden, maar zeker ook positief zijn voor natuurwaarden en leefbaarheid. electrische fiets heeft veel potentie als regionaal vervoermiddel er v Real nieuwe functies voor open gebieden: waterzuivering door aanplanting an nie uw e Partnership met San Fransisco om voorloper te zijn in elektrisch vervoer che g tis is se c tor voo r circ ulaire e con om ie tie al pro duc economische, consumerende kracht en door de aanwezigheid van industrie aan het kanaal, de producucerende kracht van het landschap in de regio en de transportcapaciteit van havens en ti e luchthaven. Een focus op een circulaire economie lijkt met name kansen te bieden voor het gebied langs het kanaal; Een e ro i? Kleurenthema’s mogelijk geheel nieuwe economische Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie Recreatie Natuur Landbouw/landschap Water Verbanden Data 22 De aanwezigheid van Amsterdam als pool van kennis, wordt verder versterkt Platform circulaire economie v Af u rib Bete re bedrijventerreinen als platform voor duurzame energiewinning en -distributie Grote consumerende kracht Grote spelers nationale energiemarkt erne dis int t erbinden kennis v ad het kanaal als d r ag knooppunten steeds belangrijker. enindemanier penruimteinde zienvoorlangangebruikvan teittussende eelaangename kunnenzijnals alsdestelling everbindingen in Omgekeerde stedelijke ontwikkeling t de s dhoevedorpstad toe, de stad trekt ook naar mensen. elweefvakken Juist in een zodanige situatie worden Krimp in landelijke gebieden andere grondstoffen, energie en water O Mensen trekken dus niet alleen naar de ▪ ontwikkelen kunnen stromen van onder imalis n buite naar als ‘Greater Amsterdam’ gezien worden. Hoe steden te voorzien van goederen? Door een sterke circulaire economie te pt Knooppunten worden steeds belangerijker: nieuwe werkgebieden ▪ grondstoffen en goederen in en uitgaan. O emmerweg nuafwikke- Amsterdam dan sommige Amsterdamse belastingop dhoevedorp.wijken. Daarom moet de gehele regio en ezinn tie - g soms dichterbij het stadscentrum van Uitwisseling van ideeën: toenemend belang van ruimtelijke kwaliteit systeemniveau gezien als een entiteit van verbruik en produktie waar stromen van O Alkmaar liggen deze gebieden relatief ▪ Trek naar de stad a Circul nsformatiegemengd delijkgebied de reistijd van steden als Haarlem of zelfs trek naar de stad betekent voor De regio zou op Alkmaar/Heerhugowaard groei vanuit Noordelijk deel van de kunnen worden provincie “Circulaire Economische concurrentie vindt plaats economie” tussen stedelijke regio’s malisa pti ▪ hebben een grote wens om in een grote Trend: duurzaamheid imalis stad is geweest. (Hoogopgeleide) jongeren Trek naar de stad pt Gesteld werd dat er altijd een trek naar de 4. malisa pti Trend: trek naar de stad O n t 8 drager als invulling voor de industrie- en omt ad k e st d, d a t s ug “Wij gaan niet naar de rt ter kee tad s d n a Concept R Trends: trek naar de stad • Gesteld werd dat er altijd een trek naar de stad is geweest. (Hoogopgeleide) jongeren hebben een grote wens om in een grote stad te wonen en gezinnen blijven .” naar ons Kleurenthema’s • centrum van Amsterdam dan sommige Amsterdamse wijken. Daarom moet de gehele regio als ‘Greater Amsterdam’ Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie Afvalverwerking Meerlanden Fosfaatwinning voor landbouw uit urinoirs van Heineken music hal door Waternet havencomplexen die nu al sterk in transitie zijn. GFT Gas voor kassen/autos Trends: de groene race De regio zou op systeemniveau gezien kunnen worden als een entiteit van verbruik en produktie waar stromen van grondstoffen en goederen in en uitgaan. Door een sterke circulaire economie te ontwikkelen kunnen stromen van onder andere en leefbaarheid. De aanwezigheid van Amsterdam als economische, consumerende kracht en pool van kennis, wordt verder versterkt door de aanwezigheid van industrie aan het kanaal, de producucerende kracht van het landschap in de regio en de transportcapaciteit van havens Kleurenthema’s Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie 23 9 7 Trend: de energieke samenleving boodschap te ‘framen’ middels een aansprekende, positieve, maar abstracte ‘stimulerende beperking’ worden stakeholders uitgedaagd tot ▪ ‘flexibele sportterrein’, een term die niet bestond Corrid oor R aa om het braakliggende doelgebied.) Er wordt geconstateerd dat mensen al heel inventief zijn in zelforganisatie bij vervoersproblemen. en te werken/reizen taat sam sen in s lt men iten ta ste n modalite en tusse te kiez en slim maar veel initiatieven losmaakte in de buurt n da O pe slimme oplossingen. (zoals het voorbeeld van het ▪ Wo ne n niets gaat doen aan dit traject? Door deze ▪ en do iets, e “W on n en o ss gew sen lo aar n me zelf m het op!” Werke n- communiceren dat de overheid gewoon helemaal ▪ sdor p-A lk m aa r Wat zou er gebeuren als we duidelijk 3. Vooral onverwachte vertraging wordt gezien als overlast. De real-time (verkeers)informatie die al beschikbaar is en de keuzes die mensen daardoor Bedrijven organiseren alternatief vervoer zelf nu al maken voor manier en moment van reizen, zullen nog verder uitbreiden door informatie over stremmingen te koppelen aan social-media Erfgoedalsstellingvan amsterdaminzettenals aantrekkelijkebestemming/verwevenmet fietspadennetwerk Beverwijkkampt metslechte Groei? Zelforganisatie luchtkwaliteit; Industriële Watervervoervoor ontwikkelingenA9 ▪ Europese bevolking stabiliseert en Macht enpersonennaar middelen van de overheid speleneenhoofdrol vergrijst nemen af.Amsterdamzou De energieke samenleving neemt hetbestaansrecht heft in eigen hand industriein moetenhebben, Alkmaar bevindt zich in een schemergebied ▪ Stagnerende economie en sterk beweging: maardanwel Stedelijke Nieuwe technologieën maken het Tata groeiende staatsschulden metstopplaats tussen groei Infrastructuur en krimp. Moet verdichting mogelijk voor burgers om zichzelf te Academy inIJmuiden rimpregio K organiseren en zelf te produceren alsnieuwe Alkmaar versterkt worden, of juist met rust enBeverwijk. ▪ Huidig economisch systeem is niet Industriegebiedwordt ontwikkeling Zigzagferry? duurzaam gemengdgebied worden gelaten? Wat betekent dit voor Overheid reageert op en participeert in ijkvoor l e m a Wa initiatieven van burgers en bedrijven voorzieningen? De vraag is of er een harde tertransportvoorn hepen ▪ Meer aandacht voor welzijn in plaats van rusiesc goed Fe erenenc Industrieenhavenvan grens moet zijn of dat er een schemergebied rry Social innovation, sharification, crowdBinnenstedelijkewelvaart Enkeldepontverbind Amsterdamverplaatst funding &deoeversvoor open source kan zijn. verdichting richtingIJmond. ▪ Hergebruik, craddle-to-craddle in plaats langzaamverkeer. van productie Sugarcity Kanaalblijfteengrote Transformatiegemengd outlet barriere stedelijkgebied e n l w e s g s t e Fi Hoogopgeleidebewoners: 5. Trend: groei en krimp WerkeninAmsterdam Binnenstedelijk groen DoorafsluitenHaarlemmerweg voorVrachtverkeer,nuafwikkelingviaA5enextrabelastingop A9deelHaarlem-Badhoevedorp. Haarlem:ambitie aantrekkelijke woonstad Mensen wekken zelf hun energie op Haarlem:steedsmeer intrekalstoeristische bestemming Gro eire gio vrachtverkeer leidenmetsmart communicatie? Multimodale knoop A9Heemskerk-Badhoevedorp heeftextreemveelweefvakken en het gezamenlijk of commercieel organiseren van alternatieven zo te vergemakkelijken. Grote bedrijven bij de IJmond organiseren nu al vaak Carpoolen bij calamiteiten NS hun eigen vervoer voor medewerkers van en naar Schiphol en Amsterdam, deels ingegeven door Mensen zoeken zelf naar alternatieven de verkeersonveiligheid. De elektrische fiets, die Auto’s delen/ slimme haal-breng alternatieven Ambities - tafel vier Uitgesprekrondambitiesinderegiokomtonderandere naarvorendatergroteverschillenzijntussendeuitdagingen waardeverschillendestedelijkegebiedenvoorstaan.Waar Haarlemzichprofileertalsaantrekkelijketoeristischebestemmingenidealewoonstad,kentBeverwijkuitdagingenmet betrekkingtotdezwareindustrieendeluchtkwaliteit.Amsterdamheeftweerambitiesindeontwikkelingvandehaven enindustrienaarstedelijkwoongebied.Defocuslijktopkorte afstandvanelkaarsterkteverschillen.Hetgeeftdegrote diversiteitinderegiorondomdeA9weer.Eengroteged- vooral jongeren nu langzamerhand als trendy nieuw vervoersmiddel ontdekken, kan in het gebied tussen Uitgeest en Haarlem een deel van de automobilisten uit de auto krijgen (dat binnen 15-20 km van het werk woont) als ondernemers en bedrijven hier slim op inspelen en de lokale overheid zorgt voor ‘snellere’ routes. 24 Trends: energieke samenleving Wat zou er gebeuren als we duidelijk communiceren dat de overheid gewoon helemaal niets gaat doen aan dit traject? Door deze boodschap te ‘framen’ middels een aansprekende, positieve, maar abstracte ‘stimulerende beperking’ worden stakeholders uitgedaagd tot slimme oplossingen. (zoals het voorbeeld van het ‘flexibele sportterrein’, een term die niet bestond maar veel initiatieven losmaakte in de buurt om het braakliggende doelgebied.) nog verder uitbreiden door informatie over stremmingen te koppelen aan social-media en het gezamenlijk of commercieel organiseren van alternatieven zo te vergemakkelijken. Grote bedrijven bij de IJmond organiseren nu al vaak hun eigen vervoer voor medewerkers van en naar Schiphol en Amsterdam, deels ingegeven door de verkeersonveiligheid. De elektrische fiets, die vooral jongeren nu langzamerhand als trendy nieuw vervoersmiddel ontdekken, kan in het ge- Kleurenthema’s Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie Trends: groei? Alkmaar bevindt zich in een schemergebied tussen groei en krimp. Moet Alkmaar versterkt worden, of juist met rust worden gelaten? Wat betekent dit voor voorzieningen? De deldeambitievoorderegioiswellichttevindenindemanier waaroperomgegaankanwordenmetdeopenruimteinde tussengebieden.Allepartijenlijkenkansentezienvoorlangzaamverkeer,metnamedoordetoenamevangebruikvan electrischefietsen.Delandschappelijkekwaliteittussende grootschaligeinfrastructuurisdiversenkentveelaangename natuurlijkegebieden.Hetzouergwaardevolkunnenzijnals hetaanwezigeerfgoedinhetlandschap,zoalsdestelling vanAmsterdam,ingezetkanwordenomdezeverbindingen teversterken. Kleurenthema’s Kleurenthema’s Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie Recreatie Natuur Landbouw/landschap Water Verbanden Data Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA Infrastructuur Wonen/bevolking Bedrijven/energie 25 4 Afronding en hoe verder? Verschillende deelnemers reageren enthousiast en ▪▪ hoe we na vandaag verder gaan zullen we in het hebben deze bijeenkomstervaren als een goede eerste kernteam bespreken en daarover zullen we jullie ook stap. “Dit moeten we vaker doen; ook met andere informeren en bij betrekken. Ideeën zijn van harte partijen”. Vooral de gesprekken over de trends en hun welkom. In de toekomst zullen we hiervoor wellicht gevolgen voor het gebied waren inspirerend. Vraag een website gebruiken; onder de deelnemers is ook wat nu de volgende stap wordt. ▪▪ de bereidheid en enthousiasme om mee te willen doen is positief. Boris Hocks als ruimtelijk denker doet aan de Het vervolg op de eerste bijeenkomst van NowA deelnemers de oproep om vooral te bepalen wat bestaat uit het nog verder aanvullen van de ze voor het gebied willen, wat zijn de ambities voor gebiedsfoto, het leggen van verbanden tussen dit gebied; het groenste, mooiste, best bereikbare, verschillende opgaven, ambities en trends, het rustigste of een gebied met de hoogste woonkwaliteit. analyseren van deze verbanden, het betrekken Dit bepaald mede de oplossing en biedt vaak van initiatiefnemers en het formuleren van onverwachte kansen voor nieuwe oplossingen. André onderzoeksvragen voor het plan van aanpak. In de Schaminée als dwarsdenker geeft ons na vandaag als toelichting op NowA worden deze vervolgactiviteiten motto mee ‘Samen meer bereiken zonder één meter aan de hand van drie stappen toegelicht. asfalt’. Jeanette rondt de 1e Netwerksessie af met de volgende opmerkingen: ▪▪ zinvolle en leuke dag met veel ideeën en stof tot nadenken; ▪▪ uitdaging om straks focus aan te brengen; ▪▪ meer bereiken zonder asfalt prikkelt als beeld; Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA 27 Bijlage 1. Deelnemers 28 Naam Organisatie Naam Aart de Koning Goudappel Coffeng Johannes Beuckens Metropoolregio Amsterdam Organisatie Alex Rohof Recreatie Noord-Holland Jos Kalfsbeek Twynstra Gudde André Schaminee Twynstra Gudde Karlijn Kokhuis POSAD Bert ter Avest Twynstra Gudde Kingson Wu RWS Boris Hocks Ruimtelijk Denker (POSAD) Kommer Sneeuw Gemeente Velsen Bram Rodenburg Gemeente Castricum Laurens Peijs Metropoolregio Amsterdam Cees van Schie Twynstra Gudde Linda Soerland Provincie Noord-Holland Clasien Slebos Stadsregio Amsterdam Lodewijk van Roij Rijksdienst voor Cultureel erfgoed Clement Jager Ministerie I&M Maaike Alles Provincie Noord-Holland Constance Winnips Metropoolregio Amsterdam Marloes Claassens Ministerie I&M Dorrith Dijkzeul RWS Martien Ippel Regio Alkmaar Elien Wierenga Ministerie I&M Martijn Hollestelle POSAD Emile Revier POSAD Mirjam Peereboom gemeente langedijk Enrico van Dijk Natuurmonumenten Patrick Rentinck Gemeente Heerhugowaard Erjen Prins POSAD Paul Jongejan Twynstra Gudde Fabian Nagtzaam MKB Nederland Pieter Arends Twynstra Gudde Frans van der Werf Ministerie I&M Reint Jan Renes Hogeschool Utrecht, Gonda Ruijterman Gemeente Haarlem Wageningen Universiteit Henk GroenewegenStadsregio Amsterdam Rens Dautzenberg Ministerie IenM Ingrid Grootveld Hoogheemraadschap Rijnland Robert Hijman Ministerie I&M Jaap Verkiel TLN Sander Kooiman Ministerie I&M Jacco Visser RWS Taco Kuijers POSAD Jan de Waal Gemeente Beverwijk Thijs Pennink Ontwikkelingsbedrijf Jeanette Veurman Ministerie I&M Noord-Holland Noord Jenno Kooststra Veilig Verkeer Nederland Thomas Straatemeier Goudappel Coffeng Jeroen Laro Ministerie I&M (MIRT verkenning A7, A8) Wim Brussaard Jeroen Medema Twynstra Gudde/AdviesTalent Yvonne van der Hoff Port of Amsterdam Provincie Noord-Holland Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA 29 Bijlage 2. NowA organisatie Leden Kernteam: Martien Ippel Regio Alkmaar Clement Jager Ministerie Infrastructuur en Milieu, DG Ruimte en Water Sander Kooijman Ministerie Infrastructuur en Milieu, DG Bereikbaarheid, Omgevingsmanager Clasien Slebos Stadsregio Amsterdam Linda van Soerland Provincie Noord-Holland Jaap Verkiel Transport Logistiek Nederland Jeanette Veurman Ministerie Infrastructuur en Milieu, DG Bereikbaarheid, Kwartiermaker Jacco Visser Ministerie Infrastructuur en Milieu, Rijkswaterstaat West-Nederland Noord Gijs Wanders Gemeente Haarlem Frans van der Werf Ministerie Infrastructuur en Milieu, DG Bereikbaarheid, Projectsecretaris Sophie Zwetsloot Milieudienst IJmond Ruimtelijk denker: Boris Hocks POSAD Ondersteuning: 30 Pieter Arends Twynstra Gudde, Netwerksessie Bert ter Avest Twynstra Gudde, Procescoördinator Jos Kalfsbeek Twynstra Gudde, Gebiedsfoto Jessica Keetelaar Twynstra Gudde, Netwerkfoto Aart de Koning Goudappel Coffeng, Gebiedsfoto en vormgeving Thomas Straatemeier Goudappel Coffeng, Gebiedsfoto Lieke van der Westen Bureau Buiten, Ondersteuner omgevingsmanager Oogst van de 1e Netwerksessie kwartiermakersfase NowA 31
© Copyright 2025 ExpyDoc