IO.1419135 - RIS Oosterhout

WW
w
gemeente
QoSterllOUt
A a n de g e m e e n t e r a a d
Datum
Uw kenmerk
O n s kenmerk
28 juli 2 0 1 4
In behandeling bij
10.1419135
[email protected]
Onderwerp
preventieplan G e m e e n t e l i j k e S c h u l d h u l p v e r l e n i n g
G e a c h t e raad,
Het college heeft o p 22 juli 2 0 1 4 het p r e v e n t i e p l a n G e m e e n t e l i j k e S c h u l d h u l p v e r l e n i n g v a s t g e s t e l d ,
dat bij d e z e brief is b i j g e v o e g d ter k e n n i s n a m e . Dit p r e v e n t i e p l a n is e e n u i t w e r k i n g v a n e e n
o n d e r d e e l v a n het beleidsplan G e m e e n t e l i j k e S c h u l d h u l p v e r l e n i n g 2 0 1 2 - 2 0 1 5 .
Het preventieplan is o n d e r m e e r tot s t a n d g e k o m e n na g e s p r e k k e n m e t c o l l e g a ' s v a n a n d e r e
beleidsterreinen (zoals W M O en O n d e r w i j s ) e n na r e g e l m a t i g e a f s t e m m i n g m e t o n z e p a r t n e r s
K r e d i e t b a n k N e d e r l a n d en S urplus W e l z i j n . O o k is g e s p r o k e n m e t o n d e r a n d e r e S tichting L e e r g e l d
e n Thuisvester.
D a a r n a a s t zijn d e e e r s t e s t a p p e n al g e z e t m e t betrekking tot e e n o n d e r d e e l uit het p r e v e n t i e p l a n : d e
v e r b i n d i n g z o e k e n . Het S a m e n w e r k i n g s p a c t O o s t e r h o u t - e e n s a m e n w e r k i n g s v e r b a n d v a n
organisaties in O o s t e r h o u t die zich inzetten ter bestrijding v a n s c h u l d e n e n a r m o e d e - is e i n d m e i
v o o r het eerst bij e l k a a r g e w e e s t . Input uit d e z e b i j e e n k o m s t is v e r w e r k t in het plan. De v e r v o l g a c t i e s
uit d e z e b i j e e n k o m s t zijn inmiddels g a a n d e en n i e u w e d e e l n e m e r s m e l d e n zich al a a n .
Het preventieplan is als e e n d y n a m i s c h ( c o m m u n i c a t i e ) p l a n g e s c h r e v e n . D a t b e t e k e n t dat
o m s t a n d i g h e d e n k u n n e n leiden tot a a n p a s s i n g / o p t i m a l i s e r i n g v a n b e p a a l d e p r e v e n t i e - a c t i v i t e i t e n .
W i j v e r t r o u w e n e r o p u h i e r m e e v o l d o e n d e te h e b b e n g e ï n f o r m e e r d .
Hoogachtend,
B u r g e m e e s t e r en w e t h o u d e r s van O o s t e r h o u t
, burgemeester,
secretaris
telefoon
bezoekadres S lotjesveld 1 Oosterhout
U Ũ 1162
62
fax (0162) 42 31 74
e-mail
internet
[email protected]
www.oosterhout.nt
Preventieplan
gemeentelijke
schuldhulpverlening
gemeente
w
Oosterhout
Inhoudsopgave
1
Inleiding
1
2
F i n a n c i e e l gedrag en s c h u l d e n
2
2.1
Soorten schulden
2
2.2
Schuldpreventie
3
2.3
Risicogroepen
3
3
Huidige s c h u l d h u l p v e r l e n i n g
6
3.1
3.1.1
3.1.2
3.1.3
Activiteiten tot nu toe
Primair
Secundair
Tertiair
6
6
6
7
3.2
Ontwikkelingen en initiatieven
7
4
S c h u l d p r e v e n t i e 2014 en verder
8
4.1
4.1.1
4.1.2
4.1.3
Preventie in onderdelen
Verbinding
Evaluatie
Activiteiten
8
8
9
10
4.2
Planning en kostenindicatie
12
4.3
Evalueren
14
Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
Inleiding
V o o r k o m e n is beter d a n g e n e z e n !
Met de komst van de W e t gemeentelijke schuldhulpverlening ( W g s ) per 1 juli 2012 zijn g e m e e n t e n
verantwoordelijk o m aan natuurlijke personen hulp te bieden bij het verhelpen èn voorkomen van
schulden. In het beleidsplan gemeentelijke schuldhulpverlening 2 0 1 2 - 2 0 1 5 is aangegeven dat de
nadruk de komende beleidsperiode gelegd wordt op het v o o r k o m e n van problematische schulden.
Met het Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening beoogt de g e m e e n t e Oosterhout voor
schuldpreventie e e n kader te scheppen waardoor in e e n goede balans uitvoering gegeven kan worden
aan preventieve activiteiten. Het gaat hierbij o m het uitgebreid inzetten op voorlichting en het verbinden
van organisaties en initiatieven ter voorkoming van schulden. Hiermee kan het preventieplan ook als
een soort communicatieplan gezien w o r d e n .
Het voorkomen van schulden wil de g e m e e n t e v o o r k o m e n door enerzijds informatieverschaffing over
hoe schulden v o o r k o m e n kunnen worden en waar m e n naartoe kan voor hulp. Anderzijds wil de
gemeente s a m e n met de partners in Oosterhout m e n s e n in e e n zo vroeg mogelijk stadium bereiken en
op dat m o m e n t laagdrempelige, maar passende ondersteuning te bieden.
Het preventieplan moet gelezen worden als een dynamisch plan. De ambitie is immers om financiële
stabiliteit te creëren en zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid te stimuleren. De wijze w a a r o p
dat gebeurt, zal door de tijd heen veranderen.
Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
1
Financieel gedrag en schulden
De kern van het sociaal beleid van d e g e m e e n t e Oosterhout is m e e d o e n . De g e m e e n t e biedt hiervoor
een sociale springplank en waar nodig een sociaal vangnet. Z o probeert de g e m e e n t e haar inwoners
optimaal te ondersteunen in het behalen van het hoogst haalbare niveau van z e l f r e d z a a m h e i d .
O m m e e te kunnen doen in de maatschappij moeten burgers over basisvaardigheden beschikken. Net
als kunnen lezen, schrijven en rekenen, zijn ook financiële vaardigheden onontbeerlijk. Vaardig zijn o p
financieel gebied start met het opdoen v a n kennis en daarnaar handelen. O p v o e d i n g en o m g e v i n g
spelen daarbij een belangrijke rol. V a n jongs af a a n komt iedereen in aanraking m e t geld en leert er op
een bepaalde manier m e e o m g a a n , ontwikkelt daarbij eigen gedrag.
G e z o n d en o n g e z o n d financieel gedrag komt dan ook in alle lagen van de bevolking voor. O n g e z o n d
financieel gedrag (schulden m a k e n ) is dus niet toe te schrijven aan een bepaalde groep burgers.
Soorten s c h u l d e n
De verschillende soorten schulden kunnen globaal worden ingedeeld in vier categorieën:
»
Overlevingsschulden
Het inkomen enerzijds en d e onvermijdbare uitgaven anderzijds staan niet goed in verhouding
tot elkaar. In de meeste gevallen bestaat er e e n structurele oorzaak waarbij lage inkomens in
verhouding tot hoge lasten tot problemen leiden. Een andere belangrijke oorzaak is het niet
benutten van inkomensaanvullende voorzieningen.
*
Aanpassingsschulden
Door een plotselinge daling v a n het inkomen lukt het niet meer de financiële verplichtingen na te
k o m e n . Oorzaken kunnen zijn e e n relatiebreuk, werkloosheid of arbeidsongeschiktheid.
«
Overbestedingsschulden
Deze schulden k o m e n voort uit het m a k e n v a n onjuiste inschattingen v a n de financiële
mogelijkheden. Een gebrekkig inzicht in het voeren van een financiële huishouding in
combinatie met het gemak w a a r m e e m e n s e n met een geringe draagkracht een lening af
kunnen sluiten.
»
Compensatieschulden
Deze schulden w o r d e n veroorzaakt door o n v e r a n t w o o r d gedrag door m e n s e n die door e e n
verslaving, koopgedrag of psychische problemen een onverantwoord uitgavenpatroon h e b b e n .
Schuldsituaties kennen vaak meer dan één oorzaak. En daarbij komt dat de oorsprong van financiële
problemen voor een groot deel bij het gedrag van m e n s e n ligt. O m enerzijds geldproblemen te
v o o r k o m e n en anderzijds geldproblemen het hoofd te kunnen bieden is gezond financieel gedrag nodig.
Gelet op de W e t Gemeentelijke Schuldhulpverlening ( W s g ) heeft de g e m e e n t e de verantwoordelijkheid
o m ook op dit gebied actief in te grijpen. V o o r k o m e n is altijd beter dan g e n e z e n . Financiële p r o b l e m e n
kunnen snel uit de hand lopen. Zeker w a n n e e r er sprake is van schulden. M e n s e n zijn zelf
verantwoordelijk, maar als hulp nodig is, kan in e e n vroeg stadium nog een juiste interventie ingezet
w o r d e n , zoals schuldhulpverlening. Door in e e n vroeg stadium schuldhulp in te zetten, kan v o o r k o m e n
worden dat er problematische schulden ontstaan.
Preventieplan gemeenielijke schuldhulpverlening
2
2.2.
Schuldpreventie
W a t wil de gemeente met schuldpreventie bereiken?
O m dit aan te kunnen g e v e n is het van belang o m eerst de verschillende v o r m e n van 'preventie' te
b e n o e m e n . Preventie kan in verschillende stadia van de schuldhulpverlening aan de orde k o m e n en
bestaat uit drie niveaus:
1.
Primaire preventie: Alle activiteiten die gericht zijn op het v o o r k o m e n van het ontstaan van financiële
problemen. Deze v o r m richt zich d a a r o m op alle inwoners. De in te zetten activiteiten zijn
laagdrempelig en voor een breed publiek inzetbaar, maar kunnen ook voor een specifieke
(risico)groep ingezet w o r d e n .
Primaire preventie-activiteiten zijn bijvoorbeeld voorlichting over risico's van geldleningen, kopen op
afbetaling, roodstand, maar ook het aanleren van (budgetterings)vaardigheden en het aanbieden
van inkomensondersteunende maatregelen (tegengaan van niet-gebruik).
2. Secundaire preventie: Alle activiteiten die gericht zijn op het v o o r k o m e n dat financiële problemen
groter w o r d e n . Mogelijkheden o m tot een oplossing te k o m e n zijn hierbij nog groot. Het gaat hierbij
o m het vroegtijdig o n d e r k e n n e n , opsporen en behandelen van schuldenproblematiek
(vroegsignalering).
Een activiteit is bijvoorbeeld een project opzetten waarbij gebruik wordt g e m a a k t van netwerken en
samenwerkingsverbanden o m de bepaalde risicogroep te o n d e r k e n n e n en risicofactoren op te
sporen.
3. Tertiaire preventie: Alle activiteiten die gericht zijn op het v o o r k o m e n dat er o p n i e u w financiële
problemen ontstaan ^ nazorg). De nazorg beoogt inzichtelijk te krijgen of de klant nog steeds zijn
inkomsten en uitgaven in balans heeft en zelfredzaam is.
Voor de gemeente ligt in dit beleidsplan de focus op de primaire preventie. Het doel is d a a r m e e bepaald
en tweeledig. Ten eerste dat m e n s e n tijdig maatregelen n e m e n o m te v o o r k o m e n dat er schulden
ontstaan. En daarnaast dat m e n s e n , die niet zelfstandig in staat zijn o m hun financiën op orde te
krijgen, in een zo vroeg mogelijk stadium zelf o m ondersteuning vragen.
Naast primaire preventie is in dit beleidsplan ook a a n d a c h t voor de secundaire preventie in de v o r m van
vroegsignalering. Hiermee kan namelijk v o o r k o m e n w o r d e n dat achterstanden o m s l a a n in
problematische schulden en wordt v o o r k o m e n dat er b e l e m m e r i n g e n voor participatie en/of
maatschappelijke kosten ontstaan.
Uitgangspunt tijdens het opstellen van het beleidsplan gemeentelijke schuldhulpverlening was o m
vooral aan de voorkant te gaan insteken, zoals op preventie en vroegsignalering. Inmiddels is er zeker
ook wel een ontwikkeling g a a n d e in de richting van de tertiaire preventie en dan op het v o o r k o m e n dat
er bij iemand opnieuw schulden ontstaan.
2.3.
Risicogroepen
Zoals al is a a n g e g e v e n k o m e n schulden in alle lagen van de bevolking voor. T o c h volgt hierna een
overzicht van risicogroepen. De bepaling van specifieke groepen is namelijk van belang voor het
uitvoeren van gerichte preventieactiviteiten.
1)
Jongeren
In Oosterhout w o n e n naar schatting 7.900 j o n g e r e n tussen 12 en 25 jaar, w a a r v a n ongeveer de
helft tussen 18 en 24 jaar is. V o l g e n s cijfers van Kredietbank NL over 2 0 1 3 zijn er 21
aanmeldingen van j o n g e r e n tussen 18 en 24 jaar geweest. Dit is 10 Zo van het totaal aantal
aanmeldingen dat jaar.
o
Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
3
Het Nibud doet regelmatig onderzoek naar het financieel gedrag van j o n g e r e n tussen 12 en 25
jaar. Uit de laatste cijfers is gebleken dat steeds m e e r j o n g e r e n tussen 18 en 25 j a a r een
beroep doen op schuldhulpverlening (van 7 Zo in 2007 naar 11 Zo in 2 0 1 2 ) .
0
0
J o n g e r e n van 18 tot 25 jaar:
Als j o n g e r e n van het middelbaar onderwijs k o m e n , gebeurt er vaak veel: s o m m i g e n g a a n
w e r k e n en op zichzelf w o n e n , s o m m i g e n g a a n studeren. Zij h e b b e n in d e z e fase vaak een klein
inkomen en hierdoor ontstaan snel achterstanden.
J o n g e r e n tot 18 jaar:
Hoewel s c h o o l g a a n d e j o n g e r e n zelf g e e n beroep d o e n op schuldhulpverlening is het o m
meerdere redenen wel van belang d e z e groep specifiek te b e n o e m e n als risicogroep. Enerzijds
zijn j o n g e r e n kwetsbaar als het gaat o m de verleidingen van de c o n s u m p t i e m a a t s c h a p p i j en
hebben ze vaak nog niet het gedrag in huis dat nodig is o m hier verstandig m e e o m te g a a n .
Anderzijds zijn al veel jongeren geconfronteerd m e t grote financiële uitgaven voor bijvoorbeeld
mobiele telefonie, a a n k o p e n op krediet of dure vakanties. Het tijdig aanleren van financiële
v a a r d i g h e d e n voor deze groep kan in een latere levensfase vruchten a f w e r p e n .
2)
I n w o n e r s met lage i n k o m e n s
R o n d k o m e n van een m i n i m u m i n k o m e n of uitkering is niet gemakkelijk. O m d a t er s o m s
financiële keuzes g e m a a k t (moeten) w o r d e n , lopen zij een aanzienlijk risico o m
betalingsachterstanden te krijgen.
Wsw-ers:
Een grote groep van m e n s e n met schulden is de groep die een Wsw-indicatie heeft. V o o r d e z e
groep is het op basis van een lichamelijk, verstandelijke of psychische beperking lastig o m g o e d
o m te gaan met hun inkomsten en uitgaven. In Oosterhout gaat het o m ongeveer 325 m e n s e n
(peildatum 31 d e c e m b e r 2013).
Statushouders:
Z e zijn vaak o n b e k e n d m e t de (financiële) cultuur in Nederland en h e b b e n s o m s ook nog te
m a k e n met een taalbarrière. Het is een moeilijk te benaderen d o e l g r o e p , o m d a t w e ze enerzijds
niet g o e d in beeld h e b b e n (we w e t e n dat er in 2 0 1 3 in totaal 7 nieuwe statushouders bij zijn
g e k o m e n , maar een totaal aantal kunnen w e op dit m o m e n t niet a a n g e v e n ) en anderzijds o m d a t
het v a n w e g e de taal vaak lastig is deze m e n s e n te bereiken. De benadering is nu vooral
reactief, als m e n zich meldt bij bijvoorbeeld Surplus.
3)
I n w o n e r s met e e n i n k o m s t e n d a l i n g
In de slechte e c o n o m i s c h e situatie van dit m o m e n t dreigen m e n s e n hun baan te verliezen of
zijn al werkloos g e w o r d e n . Zonder werk zitten brengt een inkomstendaling met zich m e e ,
waardoor niet altijd m e e r alle financiële lasten g e d r a g e n kunnen w o r d e n .
Eind 2012 ontvingen ruim 1300 m e n s e n een W W - u i t k e r i n g . Het jaar ervoor w a s dit nog 1150 en
de prognose voor 2 0 1 3 is dat bijna 1700 m e n s e n dat jaar een W W - u i t k e r i n g hebben o n t v a n g e n .
Voor bijstandsuitkeringen zijn de cijfers als volgt: eind 2012 verstrekte de g e m e e n t e aan zo'n
800 m e n s e n een uitkering. Eind 2013 w a s dat aan bijna 880 inwoners en de prognose voor eind
2014 ligt op 9 3 3 bijstandsuitkeringen.
Ook de slecht functionerende w o n i n g m a r k t is een p r o b l e e m : steeds m e e r m e n s e n kunnen na
een echtscheiding hun eigen huis niet v e r k o p e n en/of krijgen v a n w e g e de w a a r d e v e r m i n d e r i n g
een probleem met de hypotheek.
4)
Zelfstandig ondernemers
In de huidige e c o n o m i e wordt het steeds moeilijker o m je als o n d e r n e m e r (ZZP-er) staande te
houden met v o l d o e n d e inkomsten. De laatste jaren verstrekt de g e m e e n t e gemiddeld 10 Bbzuitkeringen, dat aantal is niet stijgend. Daarnaast is er wel een stijgende trend te zien in het
aantal a a n v r a g e n voor kredieten. Deze kredieten w o r d e n als investering gebruikt, m a a r ook o m
schulden af te betalen. Ook gaan m e n s e n na een periode van werkloosheid aan de slag als
zelfstandige o m d a t ze beschikken over g o e d e vakinhoudelijke kennis en v a a r d i g h e d e n , maar
niet altijd over g o e d e o n d e r n e m e r s - of administratieve kwaliteiten, w a a r d o o r een o n d e r n e m i n g
ook in de p r o b l e m e n kan k o m e n .
Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
4
5)
Gepensioneerden
Oosterhout heeft relatief veel ouderen in haar g e m e e n t e w o n e n . Uit cijfers van het Centraal
Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat 19,1 y van de bevolking in Oosterhout op 1 januari
2013 ouder dan 65 jaar is (ruim 10.200 mensen). Landelijk ligt dit percentage op 16,8. Hoewel
ouderen steeds langer zelfredzamer blijven, blijft het over het a l g e m e e n een kwetsbare groep,
zowel fysiek (zorgbehoevend) als financieel (ontwikkelingen rond internetbankieren kunnen het
lastig m a k e n , of niet-gebruik van regelingen bij een klein pensioen).
0
Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
5
3. Huidige schuldhulpverlening
Zoals in het beleidsplan schuldhulpverlening is a a n g e g e v e n lossen de g e m e e n t e en haar partners het
probleem niet op voor de verzoeker, maar bieden zij de verzoeker ondersteuning. Daarbij zal voor zover
mogelijk een beroep w o r d e n g e d a a n op het eigen netwerk van de verzoeker. W a n n e e r financiële
z e l f r e d z a a m h e i d niet haalbaar is, zal naar een d u u r z a m e oplossing gezocht w o r d e n , bijvoorbeeld in de
v o r m van b e s c h e r m i n g s b e w i n d . Een mogelijkheid is dat de verzoeker na het einde van het traject
gebruik blijft m a k e n van budgethulp, een vorm van b u d g e t b e h e e r die Kredietbank NL biedt, m a a r deze
hulp zelf betaalt.
3.1.
Activiteiten tot nu toe
In de afgelopen jaren zijn door de g e m e e n t e al m e e r d e r e activiteiten ontplooid die gericht zijn op
schuldhulpverlening, preventie en vroegsignalering.
3.1.1.
Primair
O p de website kan men informatie vinden over de regelingen/mogelijkheden voor m e n s e n met een
m i n i m u m i n k o m e n en over schuldhulpverlening.
O o k is er vier keer in de w e e k in het stadhuis een inloopspreekuur budgetadvies, verzorgd door
Kredietbank Nederland. In 2013 is dit spreekuur door 4 0 5 m e n s e n bezocht. Van daaruit is voor 84
personen een schuldregeling opgestart, maar wordt ook veel i n k o m e n s - of budgetadvies g e g e v e n of
g e h o l p e n met formulieren invullen.
Via Surplus Welzijn zijn er 10 vrijwilligers actief die zich richten op schuldhulpverlening, schuldpreventie
en thuisadministratie. D o o r e e n stijgende vraag (20 Zo meer financiële problemen in t w e e d e halfjaar van
2013) is het voor Surplus lastig o m m e t deze 10 vrijwilligers iedereen in korte tijd te kunnen h e l p e n .
Surplus verzorgt verder een m e e r d a a g s e cursus hoe je m e t je inkomen rond kan k o m e n . V o l g e n s
Surplus werkt de combinatie van de cursus m e t een b u d g e t c o a c h preventief en bevordert het de
zelfredzaamheid.
De afdeling Stedelijke Ontwikkeling van de g e m e e n t e is in s a m e n w e r k i n g met het IMK b e g o n n e n met
het uitwerken van een initiatief dat zich richt op preventie van faillissementen van Z Z P - e r s .
o
3.1.2.
Secundair
O p het gebied van vroegsignalering w o r d e n ook verschillende acties uitgevoerd. Z o w o r d e n
bijvoorbeeld betalingsachterstanden van inwoners bij de verzekeraars en bij e n e r g i e m a a t s c h a p p i j e n
g e m e l d bij de g e m e e n t e . Energiemaatschappijen sturen maandelijks gemiddeld 28 m e l d i n g e n . Hiervan
ontvangt zo'n 10 Z een uitkering van de g e m e e n t e . Vanuit de g e m e e n t e w o r d e n d e z e personen (of zij
nu een uitkering vanuit de g e m e e n t e ontvangen of niet) schriftelijk g e w e z e n op de mogelijkheden van
schuldhulpverlening. Het effect hiervan is echter niet b e k e n d .
Verder k o m t er vanuit het Inlichtingenbureau informatie binnen over betalingsachterstanden bij de
verzekeraars. Daarop is eind 2 0 1 3 eenmalig actie o n d e r n o m e n door de inwoners op de lijst telefonisch
of schriftelijk te wijzen op Zorgverzekeringslijn.nl , een organisatie die hen wellicht kan helpen en bij
m e e r d e r e financiële p r o b l e m e n doorverwijst naar het spreekuur budgetadvies. Resultaten hiervan en
van Zorgverzekeringslijn.nl als onafhankelijke bemiddelaar zijn nog niet b e k e n d . Met woningstichting
Thuisvester is afgesproken dat zij met hun huurders met achterstanden in gesprek g a a n en hen
doorverwijzen naar het spreekuur budgetadvies, of naar de budgetcoaches van Surplus voor een eerste
begeleiding. Zelf geeft Thuisvester inmiddels ook budgetbegeleiding.
0
0
1
Sinds medio 2013 is Zorgverzekeringslijn.nl een onderdeel van de Stichting Klachten en Geschillen
Zorgverzekeringen (SKGZ).
1
Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
6
3.1.3.
Tertiair
Vanuit Surplus wordt er met budgetcoaches gewerkt die burgers met vragen over hun financiële (en/of
administratieve) situatie zowel preventief of uit de vroegsignalering proberen te helpen. Deze
budgetcoaching werkt echter ook als nazorg omdat m e n s e n g a a n d e w e g geleerd wordt hoe zij met hun
financiën zouden moeten o m g a a n o m problemen te v o o r k o m e n . Daar draagt ook de cursus Uitkomen
met je inkomen aan bij, die primair als preventief middel wordt ingezet.
Dat Kredietbank Nederland bij een schuldsaneringstraject g e d u r e n d e een jaar intensieve
budgetcoaching inzet, is eveneens een vorm van tertiaire preventie.
3.2.
Ontwikkelingen en initiatieven
Er wordt op dit m o m e n t vanuit de rijksoverheid veel aandacht besteed aan a r m o e d e , schulden,
schuldhulpverlening, bewindvoering, kinderen in a r m o e d e en wanbetaling. Zo worden er over deze
onderwerpen landelijke congressen en regionale bijeenkomsten georganiseerd. De algemene
boodschap hierin is "samenwerking zoeken".
Het belang van een tijdige aanpak (preventief of vroeg) is niet alleen voor de persoon met de financiële
problemen van belang. Maar ook het belang van verhuurders, energiebedrijven, banken en
zorgverzekeringen is groot. Het incasseren van achterstanden kost immers veel tijd en moeite. Zo ook
voor werkgevers, want loonbeslagen zijn tijdsrovende en dure inspanningen. En w e r k n e m e r s met
problematische schulden laten een verlies aan arbeidsproductiviteit zien.
Voor de g e m e e n t e is het beroep op schuldhulpverlening een dure zaak. Maar ook mogelijke gevolgen
zoals huisuitzetting, energieafsluiting of werkloosheid doen een zwaar beroep op de
gemeenschapsgelden.
Preventie is dan ook een taak van g e m e e n t e s a m e n met de betrokken organisaties en werkgevers. Niet
alleen gezien het kostenaspect, maar zeker ook vanuit maatschappelijke betrokkenheid. Er dient
gezocht te worden naar een zo goed en effectief mogelijk bereik van het preventiebeleid.
Vroegsignalering is alleen mogelijk met gegevensuitwisseling, wat betekent dat een goede
samenwerking met verschillende soorten organisaties binnen de g e m e e n t e noodzakelijk is, waarbij de
privacy van inwoners in acht wordt g e n o m e n .
Verder is het belangrijk o m de bestaande preventie-activiteiten tegen het licht te houden en screenen
op het effect ervan. Niet voorlichten o m d a t voorlichting een opdracht is, maar goed kijken wat in welk
geval, op welk m o m e n t het meeste of het beste resultaat behaalt.
Het is goed o m de activiteiten die er al zijn en die ook echt effect hebben verder te optimaliseren en te
koppelen aan andere - bestaande of nieuwe - activiteiten o m zo m e e r een s a m e n w e r k e n d geheel van
organisaties te krijgen. Hoofddoel is dan dat de burger zo goed mogelijk geholpen is. In het volgende
hoofdstuk zal een overzicht van nieuwe, gekoppelde en bestaande activiteiten op het gebied van
preventie en vroegsignalering worden w e e r g e g e v e n .
Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
7
4. Schuldpreventie 2014 en verder
Mensen met financiële problemen melden zich nog steeds op diverse plaatsen, zoals bij de g e m e e n t e ,
Surplus Welzijn, de burgeradviseurs, de goederenbank, loketbegeleiding, Stichting Leergeld,
woningcorporaties, Kredietbank NL, rechtbanken, private stichtingen en w e r k g r o e p e n .
Via preventieactiviteiten kun je hen bereiken. Primaire preventie-activiteiten zijn laagdrempelig en
richten zich met n a m e op massamediale voorlichting, voorlichting aan specifieke risicogroepen en het
verbeteren van vaardigheden. Maar ook op het wijzen op het bestaan van regelingen waar wellicht
recht op is.
Activiteiten gericht op vroegsignalering richten zich op (het versterken van) s a m e n w e r k i n g met
organisaties en instanties en het geven van individueel advies en informatie.
Het uitgangspunt hierbij is steeds dat ondersteuning gericht moet zijn op het ontwikkelen van de eigen
kracht van de persoon, waarbij zijn motivatie en vaardigheden bepalend zijn.
Belangrijk is dat er gekozen wordt voor een flexibele aanpak (die varieert afhankelijk van risicogroep en
omstandigheden) en dat er een actuele sociale kaart is waarbij inzichtelijk is wie wat doet voor welke
doelgroep. Hiermee kan de hulpverlening goed afgestemd w o r d e n .
Preventie- en vroegsignaleringsactiviteiten moeten uiteindelijk opleveren dat er m e e r m e n s e n w o r d e n
bereikt over de mogelijkheden van goed financieel beheer, de mogelijkheden en de weg van
schuldhulpverlening en dat er m e e r partijen meer en/of beter s a m e n w e r k e n o m te v o o r k o m e n dat er
financiële problemen ontstaan.
4.1.
Preventie in onderdelen
R u w w e g kan de preventie/vroegsignalering worden onderverdeeld in drie onderdelen: verbinding,
evaluatie en activiteiten.
4.1.1.
Verbinding
Het eerste onderdeel is de verbinding. Gelet op hetgeen hiervoor al is a a n g e g e v e n over het belang van
een tijdige aanpak van de schuldenproblematiek lijkt samenwerking de meest a a n g e w e z e n manier naar
een effectieve aanpak van schulden en d a a r m e e s a m e n h a n g e n d e a r m o e d e .
Samenwerkingspact Oosterhout
Binnen Oosterhout is veel te bieden, als samenleving en vanuit de organisaties. Er zijn kansen op een
beter leven en kansen o m van kwetsbaar weerbaar te w o r d e n . Er is al een breed a a n b o d van
regelingen en diensten waar m e n gebruik van kan m a k e n . Toch weten m e n s e n niet altijd w a a r ze
moeten zijn of ze vinden het te ingewikkeld o m iets aan te vragen of praten er liever niet over als ze
weinig geld of schulden h e b b e n .
Daarbij kennen de organisaties elkaar niet altijd even g o e d . Z o kan de ene organisatie w e l iets
o p m e r k e n , maar niet oplossen, terwijl een andere organisatie d a a r j u i s t een oplossing voor heeft. Het
s a m e n w e r k i n g s p a c t zal gaan bijdragen dat signaal en oplossing bij elkaar w o r d e n gebracht.
In Oosterhout hebben naast de g e m e e n t e onder andere de volgende organisaties te m a k e n met
m e n s e n met financiële vraagstukken: Kredietbank Nederland, Thuisvester, energiebedrijven,
(ziektekosten)verzekeraars, b a n k e n , maatschappelijke organisaties op het terrein van zorg en welzijn
(zoals Surplus, M E E , T h e b e , ondersteunende organisaties of stichtingen als Help ons Helpen en
O e c u m e n i s c h e W e r k g r o e p A r m o e d e Oosterhout), Stichting Leergeld, Centrum voor Jeugd en Gezin
(CJG), politie, scholen, huisartsen, werkgevers, deurwaarders.
Het doel van het s a m e n w e r k i n g s p a c t is dat al deze organisaties gaan s a m e n w e r k e n gericht op de
voorkoming en bestrijding van a r m o e d e en schulden. Dit door preventie, vroegtijdig signaleren en
Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
8
persoonlijk contact met inwoners. De ambitie is o m financiële stabiliteit te creëren en zelfredzaamheid
en eigen verantwoordelijkheid te stimuleren. Uitgangspunt van het pact is: regelarm en actierijk.
Een van de prioriteiten voor het s a m e n w e r k i n g s p a c t is om uit te w e r k e n hoe er een effectievere respons
op de meldingen van betalingsachterstanden kan worden g e g e v e n . Juridisch is uitgezocht dat deze
informatie gedeeld m a g w o r d e n met instanties w a a r m e e de g e m e e n t e een o v e r e e n k o m s t heeft voor de
uitvoering van schuldhulpverlening. Binnen die o v e r e e n k o m s t moeten dan wel afspraken g e m a a k t zijn
over de waarborg van privacy.
T e n aanzien van de achterstanden bij de zorgpremies wordt op dit m o m e n t nog geen specifieke actie
o n d e r n o m e n . Het belang hieraan iets te veranderen is wel zeer groot. Achterstanden bij zorgpremies
zijn vaak een eerste indicator dat er financiële problemen zijn. Uit recente cijfers blijkt dat het aantal
achterstanden bij zorgpremies flink groeiende is. Daarnaast is dit de enige private verzekering waarvoor
loonbeslag mogelijk is en wordt ook een boete van 30 7o in rekening gebracht. Dit kan huishoudens in
serieuze financiële problemen b r e n g e n . Door s a m e n aan oplossingen te w e r k e n , kan een doordachte
interventie op de juiste manier w o r d e n uitgezet.
o
Via het nieuwe Infoplein Oosterhout wordt het via de sociale kaart voor de burgers duidelijk w a a r zij zich
kunnen melden bij een bepaald vraagstuk. Het s a m e n w e r k i n g s p a c t zou d a a r o m ook via het infoplein
inzichtelijk moeten w o r d e n , door g o e d door te linken.
In het eerste kwartaal van 2 0 1 4 zijn de eerste stappen gezet naar het S a m e n w e r k i n g s p a c t Oosterhout.
4.1.2.
Evaluatie
Het tweede onderdeel van preventie is evaluatie. Zoals g e z e g d : er gebeurt al heel wat op het gebied
van schuldenbestrijding. In veel gevallen is echter niet bekend wat het effect is van de initiatieven.
In het evaluatieproces w o r d e n bestaande acties door de betrokken organisatie, eventueel in
samenwerking met partners uit het s a m e n w e r k i n g s p a c t , tegen het licht g e h o u d e n . W a a r mogelijk
worden de bestaande acties geoptimaliseerd en andere acties w o r d e n wellicht volledig v e r v a n g e n door
een activiteit die (vermoedelijk, danwel a a n g e t o o n d ) meer effect zal h e b b e n .
Achtergronden:
Inmiddels is bekend dat 95 Zo van ons gedrag automatisch gedrag is. Het is gedrag w a a r niet over
nagedacht wordt, simpelweg o m d a t er geen mogelijkheid en tijd is o m over al ons gedrag na te d e n k e n .
Er zijn technieken o m automatisch gedrag te beïnvloeden (verstoren of juist faciliteren). Sociale invloed
is misschien wel de sterkste techniek o m automatisch gedrag te b e ï n v l o e d e n . Onder andere door het
vermelden van n o r m g e d r a g . In de c o m m u n i c a t i e rond een specifieke activiteit wordt bijvoorbeeld
a a n g e g e v e n dat 85 Xo van de gebruikers hun rekeningen binnen de daarvoor a a n g e g e v e n termijn
betaalt, of dat 60 7o van de d e e l n e m e r s aan de cursus Uitkomen met je Inkomen geen deurwaarders
meer aan de deur hebben g e h a d .
0
0
0
Verder vraagt het concreet invullen van schuldpreventie ook altijd o m het besef van de psychologische
processen waar m e n s e n in zitten als zij te m a k e n hebben met financiële p r o b l e m e n . Het vernauwt de
bandbreedte van het d e n k e n . (Zie ook het boek "Schaarste, hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag
bepalen" van Sendhil Mullainathan
rS Eldar Shafir).
W a n n e e r men weet welke aspecten van invloed zijn, kan gedrag beïnvloed w o r d e n en k u n n e n er grote
effecten bereikt w o r d e n . Het m o m e n t w a a r o p de activiteit a a n g e b o d e n wordt is hierbij van groot belang.
In het overzicht van activiteiten in de volgende paragraaf is a a n g e g e v e n in welk stadium de activiteit
zich bevindt. Hierna is in de tabel o p g e n o m e n wat de status betekent in het kader van het
evaluatieproces.
Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
9
Status
Betekenis
Follow-up actie
Wie
Wanneer
Optimaliseren
Bestaande informatie actualiseren
en indien nodig
verbeteren
Bestaand
preventiemateriaal
op meerdere
plaatsen onder de
aandacht brengen
Activiteiten
volgens de doordachte manier eventueel in
samenwerking
met partners uitwerken en
meten.
Activiteiten die op
dit m o m e n t veel
bezocht/gebruikt
worden.
Check 1 lijn
vragen
G e m e e n t e ism
Kredietbank N L
Q2
Plaatsen na 3
m a a n d e n nabellen
of het wordt
meegenomen
G e m e e n t e met
betrokken
partners
Q2
Meetmomenten
inplannen en
uitvoeren
Met of tussen
betrokken
partners
Q 2 , Q 3 en Q 4
A f s t e m m e n of het
effect bekend is.
En afhankelijk
daarvan verder
acties uitzetten.
G e m e e n t e met
betrokken
partners
Q 2 , Q 3 en Q 4
Verspreiden
Nog op te zetten
Loopt
e
Bij de nieuw te ontwikkelen activiteiten zal aan de hand van een format een standaard check uitgevoerd
w o r d e n , als nulmeting. Het beoogde effect van d e activiteit zal vooraf w o r d e n a a n g e g e v e n en na een
afgesproken tijd in een meting duidelijk moeten w o r d e n . Het format hiervoor wordt in s a m e n w e r k i n g met
de afdeling Onderzoek opgesteld. De resultaten zullen dan bepalen of de activiteit wordt voortgezet,
herhaald of aangepast.
4.1.3.
Activiteiten
Het derde onderdeel bestaat uit de daadwerkelijke activiteiten op het gebied van preventie e n
vroegsignalering. Belangrijk hierbij is het onderscheid tussen de a l g e m e n e voorlichting die als
informatieverschaffing geldt en de gerichte activiteiten (kunnen zowel gericht op voorlichting als op
vroegsignalering zijn).
Wat
Informeren en
stimuleren o m zelf actie
te o n d e r n e m e n
-optimaliseren-
Doelgroep
ledereen
Wanneer
Gehele jaar met extra
aandacht bij speciale
acties
Waar
W e b s i t e , Infoplein
Oosterhout, weekblad
Oosterhout, flyers o p
locaties
Informatie over
schuldhulpverlening
(doorverwijzing naar
instanties)
-optimaliseren-
ledereen
Gehele jaar met extra
aandacht bij speciale
acties
W e b s i t e , Infoplein
Oosterhout, w e e k b l a d
Oosterhout, flyers op
locaties
Cursus Uitkomen met
je Inkomen (Surplus)
-loopt-
ledereen
5 maal per jaar
Locaties via Surplus
Budgetadvies
(Kredietbank NL)
-loopt-
ledereen
4 maal per week
inloopspreekuren
Locatie Stadhuis
Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
10
Wat
Cursus Uitkomen met
je Inkomen - special
(Surplus)
-nog op te zetten-
Doelgroep
Mensen met W s w indicatie
Wanneer
Kwartaal 3
Waar
Locatie !GO
Activiteiten W e e k van
het Geld, aanbod van
gemeente aan scholen
(wijzeringeldzaken.nl )
Samenwerking
P r o g r a m m a Jong
-wordt opgezet-
Jongeren
basisonderwijs
Door school zelf in te
plannen in jaar
2014/2015
Basisscholen
Oosterhout
Moneywise (Nibud)
Samenwerking
programma Jong
-nog op te zetten-
Jongeren voortgezet
onderwijs
Schooljaar 2014/2015
Scholen voortgezet
onderwijs
Checklist 18 jaar en je
geldzaken
(wijzeringeldzaken.nl)
Samenwerking
programma Jong
-verspreiden-
Jongeren voortgezet
onderwijs
Schooljaar 2 0 1 4 / 2 0 1 5
Scholen voortgezet
onderwijs
Informatieset Z Z P
(Kamer van
Koophandel)
-verspreiden- *)
ZZP-ers
Kwartaal 4
Locatie Stadhuis en op
locaties
Checklist ZZP-er en
geldzaken
(wijzeringeldzaken.nl)
-verspreiden- *)
ZZP-ers
Kwartaal 4
Locatie Stadhuis en op
locaties
Persoonlijke brief met
informatie. Stimuleren
o m zelf actie te
o n d e r n e m e n bij evt
financiële vragen
-nog op te zetten-
O u d e r e n van Ö5+
(gepensioneerden)
Kwartaal 3
In de wijken:
Centrum, Oosterheide,
Oosterhout-stad
W o r k s h o p "Financiële
gevolgen van een
uitkering" (Kredietbank
NL)
-loopt-
Mensen die nieuw in de
bijstandsuitkering
terecht k o m e n
Iedere maand
Voorlichting financiële
coaching (mbv
programma Jong,
burgeradviseurs
Surplus en Kredietbank
NL)
-nog op te zetten-
Ouders en begeleiders
Ouders 2015
Begeleiders kwartaal 4
2
*)gebaseerd op rapport
Kwetsbare Oosterhouters
Locatie Stadhuis
Nader te bepalen
Wijzeringeldzaken.nl is een initiatief van het ministerie van Financiën, waarin partners uit de financiële sector, de
overheid, onderwijs-, voorlichtings- en consumenten-organisaties en de wetenschap samenwerken.
2
Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
II
Wat
Inzet vrijwilligers
uitbreiden en
waarderen
-nog op te zetten- ***)
Doelgroep
M e n s e n die a a n g e v e n
hulp nodig te hebben
Wanneer
Waar
Kwartaal 3
Ism Surplus en andere
partners te bepalen
*) Naast deze algemene voorlichting, gaat er een preventie-initiatief lopen o m faillissementen te
v o o r k o m e n (samenwerking met afdeling Stedelijke Ontwikkeling en IMK).
**) Financiële problemen zijn in eerste instantie een groot probleem voor de m e n s e n zelf. Het h e b b e n
van schulden kan een zo overheersend effect hebben op het leven van iemand dat het functioneren op
tal van terreinen hierdoor wordt beïnvloed. V o o r b e e l d e n hiervan zijn:
- w e r k n e m e r s met schulden verliezen arbeidsproductiviteit, en
- m e n s e n met schulden w o r d e n of voelen zich vaker ziek of arbeidsongeschikt.
Voor werkgevers is het verstandig dat zoveel mogelijk gekozen wordt voor een integrale b e n a d e r i n g .
In november 2013 is een pilot gestart waarin Kredietbank NL actief w e r k g e v e r s benadert als iemand
zich op het inloopspreekuur meldt en daarvoor t o e s t e m m i n g verleent. In januari 2014 zijn de eerste
resultaten van deze benadering bekend g e w o r d e n , wat heeft geleid tot enkele a a n p a s s i n g e n in de
benadering.
***) Vrijwilligers en burgeradviseurs spelen op dit m o m e n t al een grote rol in de voorlichting en
ondersteuning van m e n s e n op financieel gebied. Deze inzet is zeer positief en kwalitatief van een
toereikend niveau. De ondersteuning is voor m e n s e n met schulden en m e n s e n die moeite h e b b e n o m
hun administratie op orde te houden van groot belang. Vrijwilligers hebben m e e r tijd dan professionals,
zijn laagdrempeliger en zij k o m e n bij iemand thuis. Die factoren kunnen het verschil m a k e n . Grip, inzicht
en overzicht over de financiën zijn belangrijke indicatoren voor financiële z e l f r e d z a a m h e i d .
Budgetvaardigheden aanleren en s a m e n oefenen is een activiteit waarbij vrijwilligers een rol spelen.
O m d a t enerzijds de groep m e n s e n met financiële problemen groeit en anderzijds de financiële
mogelijkheden van de g e m e e n t e o m te investeren in de begeleiding beperkt zijn is het van groot belang
te bevorderen dat er meer vrijwilligers k o m e n . Mits goed aangestuurd kunnen deze een rol spelen in
een groter bereik van de doelgroep. De g e m e e n t e kan het enthousiasme van de vrijwilligers vergroten
door op een leuke manier de waardering te laten blijken. In het land zijn hiervan aardige v o o r b e e l d e n
b e k e n d , zoals bijvoorbeeld een vrijwilligerscompliment, waarbij de vrijwilliger door de wethouder in het
zonnetje wordt gezet. Of een vrijwilligerspenning voor de vrijwilliger van het jaar. Belangrijk is o m dit niet
een incidentele activiteit te laten zijn, maar een jaarlijks terugkerende.
4.2.
Planning en kostenindicatie
Belangrijk is om op alle drie de onderdelen vaart te h o u d e n . Het ontstaan van schulden wacht niet
totdat de juiste onderlinge verbanden zijn ingeregeld of er een nieuwe activiteit is uitgewerkt. De
evaluatie van het effect van een bestaande activiteit zal dus moeten gebeuren naast het uitvoeren van
die activiteit, terwijl de organisatie die het uitvoert in gesprek is met een partner over s a m e n w e r k i n g .
Veel van de activiteiten die in paragraaf 4.1.3 staan g e n o e m d zijn zonder of met lage extra kosten uit te
v o e r e n . Het zal met name gaan om inzet van tijd. Eventuele kosten voor activiteiten kunnen betaald
w o r d e n uit het schuldhulpverleningsbudget. Hiervoor is in de begroting 2014 een bedrag van ê 6 5 0 . 0 0 0
o p g e n o m e n . De verwachting is dat door de inzet van de juiste preventie-en vroegsignaleringsacties en
de samenwerking meer m e n s e n de weg weten te vinden naar de schuldhulpverlening.
Naast het schuldhulpverleningsbudget is er een bedrag in het minimabudget o p g e n o m e n dat vanuit het
rijk is vrijgemaakt voor de bestrijding van a r m o e d e en het v o o r k o m e n van schulden (6 175.000). De
bedoeling van dit extra budget is o m het in praktische situaties in te zetten en o m initiatieven te
ontplooien die gericht zijn op armoedebestrijding.
Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
12
De geschatte kosten op dit m o m e n t staan in de tabel hieronder. Nieuw op te zetten activiteiten die
voortkomen uit het samenwerkingspact en dus nog niet in de lijst van activiteiten in paragraaf 4.1.3 zijn
opgesteld, zijn in deze schatting niet o p g e n o m e n .
Onderdeel
Verbinding
Evaluatie
Activiteiten
Totaal
Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
Kosten
1.200
0
28.500
Toelichting
2 x per jaar bijeenkomst
Preventie onderwijs
Vrijwilligers
Alg info flyers
29.700
13
25.000
2.500
1.000
5. Evalueren Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
Vanuit het beleidsplan gemeentelijke schuldhulpverlening heeft de g e m e e n t e de regierol binnen het
uitvoerende proces aan Kredietbank NL g e m a n d a t e e r d . Over het gehele proces blijft de g e m e e n t e
echter verantwoordelijk en heeft d a a r m e e onder meer de evaluatie van de effectiviteit van het beleid als
taak.
Het is dan ook belangrijk o m na te gaan of de ingezette acties tot het gewenste resultaat leiden. De
preventie- en vroegsignaleringsactiviteiten in het preventieplan zouden moeten opleveren dat:
meer m e n s e n worden bereikt over de mogelijkheden van goed financieel beheer en
schuldhulpverlening,
meer partijen beter s a m e n w e r k e n o m te v o o r k o m e n dat er bij m e n s e n financiële
problemen ontstaan.
O m te kunnen vaststellen of met de specifieke activiteiten de gewenste effecten w o r d e n bereikt, wordt
invulling gegeven aan het onderdeel evalueren zoals a a n g e g e v e n in paragraaf 4.1.2.
Een eerste periodiek evaluatieverslag van de effecten van het preventieplan zal in januari 2015 w o r d e n
opgeleverd. De tussenmeting van het Minimabeleid eind 2014 heeft dan ook plaatsgevonden en kan
hierin w o r d e n m e e g e n o m e n . Verder wordt in dit verslag ook stilgestaan bij de resultaten van het
s a m e n w e r k i n g s p a c t , bijvoorbeeld via de cijfers van de verschillende partners over doorverwijzing en
behandeling.
Preventieplan gemeentelijke schuldhulpverlening
14

Download Report