Peter Vossenberg Tactus Verslavingszorg

Peter Vossenberg
Tactus Verslavingszorg
Verslavingsarts KNMG
Arts voor Maatschappij en Gezondheid
Opleider voor opleiding tot verslavingsarts
3 t/m 10 oktober is de themaweek De Kennis van Nu: Verbeter je brein. Een
themaweek met uitzendingen op NPO 2, NPO Radio 1 en NPO Radio 5 over
hoe je je brein gezond houdt. De week vindt plaats in het kader van het
Europees Jaar van het Brein (2014).
NAH (Niet Aangeboren
Hersenletsel) en Verslaving
Onderscheid:
1: Patiënt ontwikkelt verslaving NA
ontstaan NAH
2: Patiënt ontwikkelt NAH als gevolg
van verslaving/drugs (bijv: Korsakof)
3: patiënt is al verslaafd, krijgt tgv bijv.
ongeval NAH
3
Wat is verslaving?
• “Addiction is a brain disease and it matters”
• (verslaving is een hersenziekte en dat is van belang)
(Alan Leshner, voormalig directeur van NIDA,
grootste onderzoeksinstelling op gebied van
drugsverslaving)
• Aandoening gaat veelal gepaard met andere
aandoeningen (die ook gevolg kunnen zijn van
verslaving) op lichamelijk, psychisch, sociaal gebied
4
Kenmerken verslaving
– tolerantie (meer nodig voor zelfde effect)
– ontwenningsverschijnselen
(typisch voor gebruikt middel)
– meer en langer gebruiken dan bedoeld
– wens/pogingen om te stoppen
– veel tijd om te gebruiken/herstellen
– andere activiteiten blijven liggen
– doorgaan ondanks dat men weet van
schade
– (craving/zucht)
5
Is NAH en verslaving een probleem?
• 50-60% van NAH-ers heeft problemen met
alcohol/drugs (algemene bevolking: ca 12%)
• 40-70% middelenprobleem vóórafgaand aan
ontstaan NAH
• 35-50% onder invloed op moment ontstaan
letsel
• Indien NAH al bestond: 2-5 x grotere kans op
ontstaan middelenmisbruik of -verslaving
6
Is NAH en verslaving een probleem?
• Per jaar ongeveer 60-70.000 nieuwe gevallen
van NAH (tumor, ongeval, beroerte)
• In totaal ongeveer 500.000 patiënten met
NAH
• In 2004 waren er ongeveer 8000 patiënten
met diagnose Korsakov
• NAH en verslaving is wel degelijk een
probleem
7
Is NAH en verslaving een probleem?
Andere redenen waarom het een probleem is:
– Verslavingszorg mist veelal specifieke
deskundigheid mbt NAH
– Begeleider/behandelaar bij NAH mist veelal
specifieke deskundigheid mbt verslaving
– (en de patiënt is onvoldoende in staat om zelf
onderdelen behandeling te combineren)
8
NAH (trauma) icm verslaving
• Groot aantal mensen was onder invloed
(veelal alcohol) op moment van ontstaan
trauma
• Veel gebruikte middelen (alcohol, cannabis,
kalmeringstabletten) hebben ook effect op
bewustzijn/reactievermogen
• Letsel vaak ernstiger
• Meer complicaties (en langere opname)
9
NAH (trauma) icm verslaving
• Bij chronisch gebruik alcohol: meer kans op
hersenletsel (m.n. bloeding) tgv atrofie
• Veelal cognitief slechter bij opname en ontslag
• Gebruik middel niet altijd bekend
• Risico op ontwenning als extra complicatie
(ook als iemand buiten bewustzijn is)
10
11
Hoe ontstaat NAH bij verslaving?
• Alcohol:
• direct giftig effect alcohol op hersenen (en
andere organen zoals lever)
• Tekort aan vitamine B1 (thiamine)
• Zichtbare (microscoop, hersenscan)
veranderingen: afname witte stof (waardoor
minder goede verbindingen tussen
hersencellen) in grote/kleine hersenen
12
13
Figure 4 Graded brain-volume deficits in alcoholism and its sequelae
A: 63 jr man
(geen
alcohol)
B: 59 jr man
Alcoholist
C: 63 jr man,
Korsakoff
Zahr, N. M. et al. (2011) Clinical and pathological features of alcohol-related brain damage
Nat. Rev. Neurol. doi:10.1038/nrneurol.2011.42
14
Gevolgen voor functioneren
• Schade tgv alcohol kan gevolgen hebben
voor persoonlijkheid, vermogen om te
plannen/besluiten nemen
• Bij grote schade (Korsakov):
inprentingsstoornis
• Alcoholdementie: naast geheugen, ook
denken aangetast
• Kan schade herstellen: deels (staken
alcohol, geven vitamines)
15
16
Andere drugs: cocaine, speed
• Cocaïne, amfetamines (speed):
– Effect oa stijgen bloeddruk, snellere hartslag,
vasocontrictie (nauwer worden van
bloedvaten)
– Verhoogde kans op beroerte (kans op infarct
ca 7 x groter)
– hartritmestoornissen
17
Langdurig effect cocaine
18
Andere drugs: XTC
• XTC (MDMA)
• Is ook een amfetamine
• door gebruik kan lichaam temperatuur
minder goed reguleren
• i.c.m. met veel bewegen, onvoldoende
drinken, onvoldoende ventilatie: schade
door te hoge lichaamstemperatuur
(zonnesteek, o.a. met stollen bloed in
vaten)
19
Andere drugs
Effect van XTC op bepaalde hersencellen in
hersenschors en herstel hiervan na stoppen
20
Andere drugs: tabak
• Bijna alle mensen die drugs en/of alcohol
gebruiken/misbruiken, roken ook
• De kans op NAH (meestal door beroerte)
bij roken is 2 x zo groot als bij niet-roker
• Risico is nog groter als er ook sprake is
van o.a. hoge bloeddruk, overgewicht,
weinig lichaamsbeweging, hoog
cholesterol, suikerziekte
21
Behandeling verslaving bij NAH
• In theorie kan zelfde soort behandeling
ingezet worden, maar…….
• Medicatie zal over het algemeen niet
specifiek onderzocht zijn bij groep NAH
(die is ook divers)
• Andere gebruikelijke behandelingen en
trainingen zijn ook meestal niet specifiek
voor deze doelgroep ontwikkeld
22
Behandeling verslaving bij NAH
• behandeling is belangrijk, want:
• herstel gaat anders trager en met minder
goede uitkomst
• risico op herhaling van trauma e.d. is
groter als iemand blijft gebruiken
• effect van drugs of alcohol is anders bij
NAH dan voor ontstaan hiervan
• eventueel noodzakelijke medicatie
combineert vaak slecht met drank/drugs
23
Behandeling verslaving bij NAH
• Bij NAH is vaak sprake van problemen
met denken, concentratie, geheugen
• Drank/drugs (en sommige medicijnen,
cannabis) verergeren dit type problemen
• Bij NAH komen vaak stemmingsklachten
voor, gebruik drank/drugs verergeren die
klachten
• Kans op epileptische aanvallen neemt toe
24
Behandeling verslaving bij NAH
• Waar moet dan in behandeling rekening
mee worden gehouden?
• Snelheid van verwerken en opnemen
informatie is trager
»
»
»
»
P300 amplitude zegt iets over
snelheid waarmee hersenen
nieuwe Informatie kunnen
opnemen (Baguley et al, Archives of Physical
Medicine and Rehab., 1997, 1428-53)
25
Behandeling verslaving bij NAH
• Er moet rekening gehouden worden
(vooraf onderzoeken, op basis observatie,
psychologisch onderzoek, etc) met hoe
lang iemand aandacht er bij kan houden,
leervermogen
• Duidelijke boodschappen, kort
• Dingen op laten schrijven, agenda
• Ga er niet van uit dat iemand alles wel
begrepen heeft als hij niets zegt/vraagt
26
Behandeling verslaving bij NAH
• Vaak herhalen (en laten herhalen) helpt
• Biedt informatie etc. op meerdere
manieren aan
• Gedrag: spreek iemand aan op ongewenst
gedrag; afspraken over hoe dit te
signaleren naar persoon
• Aanpassen behandeling op persoon
27
Om impulsief gedrag in te tomen, is
structuur belangrijk. Beperk de prikkels
waarop gereageerd ‘moet’ worden door
te zorgen voor een overzichtelijke,
geordende omgeving, een vaste
dagindeling en voorspelbare activiteiten.
28
Reageer op het gedrag door rustig en
stapsgewijs uit te leggen wat iemand
doet en wat daarvan de consequenties
zijn. Voer zulke gesprekken op een
rustig moment, niet waar anderen bij
zijn.
29
Als iemand begrijpt wat u zegt en zijn
eigen ongeremde gedrag herkent, kunt u
proberen afspraken te maken. Spreek af,
wees daarin consequent.
30
Vaak helpt uitleg niets en is non-verbaal
‘ingrijpen’ beter dan woorden: even
aanstoten, een kalmerend handgebaar
maken, en vooral zelf rustig blijven. Als
u zelf boos wordt, raakt iemand
helemaal de controle kwijt en escaleert
het tot agressie
31
Probeer tekens of signalen af te spreken
voor situaties dat iemand dreigt ‘door
te slaan’.
Bijvoorbeeld: als ik ‘hallo’ roep betekent
dat ‘even je mond houden’
of:
als ik mijn handen opsteek moet je ‘eerst
tot tien tellen’.
32
Medicatie als mogelijkheid?
• Medicatie zal veelal niet specifiek zijn
onderzocht bij personen met NAH
• Als angst, depressie op voorgrond staat,
kunnen antidepressiva soms nut hebben
• Bij agitatie kunnen soms (off label)
antipsychotica helpen
• Benzodiazepines: risico afhankelijkheid,
paradoxale reacties (mogelijk grotere
kans Alzheimer)
33
Medicatie als mogelijkheid?
• Medicatie tegen trek (bij alcohol, tabak)
• Vitamine suppletie!
34

Download Report