PESTEN-PUNT-UIT

De waanzinnige
aanpak van
Pesten
Pesten op School
Zo Opgelost!
1
Pesten is iets totaal anders dan wat de
deskundigen ons willen wijsmaken
Géén van de tot nu toe gebruikte anti pestenmethodes is in staat
gebleken pesterijen op een adequate wijze aan te pakken. Dit wordt
bevestigd met het Plan van Aanpak want dit zou niet nodig zijn
geweest als zo’n methode wél zou bestaan.
Het Plan van Aanpak zou wereldwijd respect kunnen krijgen als alle
partijen een stem zouden hebben gekregen en de
beoordelingscommissie geen banden zou hebben met de promotors
van de aangeboden anti pestenmethodes, en deze ook niet zelf van
een ‘wetenschappelijk verantwoorde’ onderbouwing hadden voorzien.
Het Pestbriefje is afgewezen, niet omdat het niet goed is maar omdat
het geen methode is.
Toch er is kritiek op want volgens de beoordelingscommissie is het
Pestbriefje ‘idiosyncratisch’. En daar ben ik heel trots op want
daardoor kan het Pestbriefje wat die anderen niet kunnen, namelijk:
Pesterijen snel, eenvoudig en zo geruisloos mogelijk laten stoppen!
Ik heb me nooit afgevraagd waarom mijn kind gepest werd, maar ik
heb me afgevraagd waardoor dat andere kind ging pesten.
Het antwoord hierop denk ik gevonden te hebben in de
wetenschappelijke onderzoeken van prof. Jane Loevinger
en prof. Michiel Westenberg.
Vrijwel alle anti pestenmethodes hebben trainingen welke zich richten
op de houding van het slachtoffer! Ik ben géén tegenstander van
SoVa– of weerbaarheidstrainingen maar vind dat hun gebruik als
anti pestenmethode verboden moeten worden!
© Augustus 2014, Rinus Rodenburg
Aan dit boekje heeft niemand een bijdrage geleverd, een mening gegeven
danwel een instemming of afwijzing geuit.
Dit boekje mag alleen in ongewijzigde digitale vorm en gratis verspreid worden.
Wijzigingen in de tekst zijn niet toegestaan. Uitprinten of drukken mag alleen
als dat voor eigen gebruik is.
Downloaden kan gratis via de website. Wij gebruiken uw e-mailadres om
computerbots te weren en om het aantal downloads te tellen.
Pesten.uit
Pesten, wat moeten we ermee?
Wat is pesten?
Iedereen weet wat pesten is zolang daar niet naar gevraagd wordt. Er zijn
daarom ook al heel veel pogingen gedaan om het te omschrijven maar een
eenduidige beschrijving waarin het doel, de uitvoering, de omstanders, de
dader, de meelopers en het slachtoffer is vastgelegd, bestaat niet.
Pesten wordt gewoonlijk als volgt gedefiniëerd:
“Pesten is een stelselmatige vorm van agressie waarbij één of meer personen
proberen een andere persoon fysiek, verbaal of psychologisch schade toe te
brengen.” Maar dit lijkt meer op de beschrijving van een psychopaat. Want
een pester is er niet op uit om een ander pijn te doen, een pester vindt
zichzelf boven de anderen verheven en zal dit zo nodig met geweld aantonen.
Kinderen worden gepest mét ... en niet omdát! Het uiterlijk of het gedrag van
het slachtoffer is niet de reden van de pesterij maar juist het middel waarméé
een kind wordt gepest. Toch zijn er tientallen onderzoekers die beweren dat
kinderen worden gepest omdat zij dik, dun, kort, lang, groot of klein zijn. Of
omdat ze wel of niet: stotteren, rood haar hebben of ‘de verkeerde kleding
dragen. Deskundigen beweren dan ook dat het afwijken van de norm de
reden is dat een kind gepest wordt, maar dit is dan niet van toepassing op de
meelopers. Dat de bewering stand houdt komt mogelijk doordat ieder kind
’anders’ is waardoor dit rare idee altijd van toepassing is. Het afwijken van de
norm vormt dan ook de basis voor vrijwel alle anti pestenmethodes. Maar:
De meeste opvattingen over pesten zijn verzinsels en subjectieve conclusies.
Pesten of plagen?
Steeds weer zien we dat kinderen wordt uitgelegd dat pesten soms plagen
kan zijn. Er volgt dan een, voor kinderen onbegrijpelijke, toelichting over
machtsverschillen of ‘aan elkaar gewaagd zijn’. Men gebruikt daarbij woorden
zoals ‘wederkerigheid’ en ‘goedmoedige bedoelingen’. Het zijn woorden die
kinderen niet eens kennen. Het is onbegrijpelijk dat volwassenen dit doen
want als een kind zegt dat het gepest wordt dan geeft het daarmee aan dat
er iets naars is voorgevallen dat de volwassene blijkbaar niet weet. En daar
zit nou het verschil tussen pesten en plagen. Want:
Pesten wordt stiekem gedaan en plagen niet!
Een kind dat pest houdt dit verborgen voor volwassenen omdat het weet dat
pesten niet mag. Het is daarom niet te vergelijken met ruzie of onenigheid.
Pesten is geen conflict omdat er geen sprake is van twee strijdende partijen.
Een interventie moet dan ook gericht zijn op wat de pester doet en niet op
wat het slachtoffer overkomt, want dat is dweilen met de kraan open.
1
Pesten...
Pesten, wat moeten we ermee?
Oorzakelijk verband
Pesten wordt bestreden vanuit de gedacht dat een pesterij wordt veroorzaakt
door het gedrag of het uiterlijk van het slachtoffer. Dit idee is ontstaan vanuit
het allereerste onderzoek naar pesten. Het is het gevolg van de vraagstelling:
“Waarom word je gepest?” Het antwoord op deze vraag wekt de indruk dat
pesten wordt uitgelokt door een onvolmaaktheid, en dat heeft tot de
conclusie geleid dat de oorzaak van de pesterij bij het slachtoffer moet liggen.
Dus als het slachtoffer zich hierop aanpast dan is er geen reden meer om te
pesten. Inmiddels is duidelijk geworden dat zo’n drogreden geen enkel effect
heeft, en daarom wordt er nu naar de groep verwezen. Want als kinderen
leren om deze onvolmaaktheden te accepteren, dan zal er geen reden zijn
om te gaan pesten. We zien dit denkbeeld steeds vaker in de social media
opduiken en we zien ook dat dit door scholen wordt overgenomen in hun
pestprotocol. Er volgt dus een nieuwe generatie die is opgegroeid met de
overtuiging dat pesten wordt aangewakkerd door diversiteit. Hoewel deze
eigenschappen voor elk individu verschillen, wordt er toch steeds weer een
oorzakelijk verband gelegd tussen normafwijkingen en pesterijen.
Anti pestmethodes
De complexiteit van pesten is recht evenredig met het aantal oplossingen. Op
dit moment, mei 2014, is er een keuze uit meer dan 70 organisaties,
zelfstandigen, sportscholen en coaches. 97% van deze methodes richt zich
op het slachtoffer, en slechts twee richten zich tot de dader(s). Dat zijn ook de
enige twee die direct effectief ingrijpen.
De methodes die zich op het slachtoffer richten onderscheiden zich van
elkaar door zich in het bijzonder te richten op:




Weerbaarheid
Sociale vaardigheden.
Fysieke vaardigheden.
Cognitieve vaardigheden
Het doel van deze methodes is het voorkomen van pesterijen door de
mogelijke slachtoffer(s) te wapenen tegen de mogelijke dader(s). Omdat deze
methodes vooral gericht zijn op persoonlijke ontwikkeling is de kwalificatie
’opvoedprogramma’ in plaats van ‘anti pestenmethode’ meer van toepassing.
Deze programma’s lijken veelbelovend te zijn maar ook hier zit het venijn in
de staart. Men suggereert dat als het slachtoffer zich aanpast, dat dan de
pesterij zal stoppen. De bron voor de pesterij legt men dus bij het slachtoffer.
2
Zo Opgelost
Interventies
Bestraffen versus corrigeren
De oplossingsgerichte methodes grijpen in op beginnende en bestaande
pesterijen. Dit gebeurt onder andere door de pester in het bijzijn van de groep
over diens gedrag aan te spreken en de groep te bewegen zich tegen de
pesterij te verzetten. Op deze wijze raakt de pester geïsoleerd en daarvan
wordt veronderstelt dat de mogelijkheid tot pesten wordt ontnomen. Als dit
niet het geval is dan kunnen er bestraffende maatregelen genomen worden
zoals:
 Bestraffend toespreken.
 Laten nablijven tot de andere leerlingen weg zijn.
 Het verrichten van straftaken.
 Een tijdelijke schorsing.
 Een volledige schorsing.
Het alternatief op bestraffen is corrigeren. Het doel van deze aanpak is de
handelingen van de pester en meelopers om te buigen naar positief sociaal
gedrag. Hierbij blijft de hiërarchische opbouw van de groep onaangetast
waardoor de pester geen gezichtsverlies lijdt zodat diens leidinggevende rol
gebruikt kan worden om de peergroep aan te sturen.
In geval van corrigeren kunnen de volgende maatregelen genomen worden:
 Ouders van de pester aansporen het gedrag van hun kind te corrigeren.
 Afspraken maken met de pester en dit intensief (laten) controleren.
 De pester inzetten om de meelopers te laten stoppen met pesten.
 Leider en peergroep positief inzetten. Bijvoorbeeld als hulp-pleinwacht.
Pesten is proberen
omstanders te
overtuigen van de
eigen superioriteit
door een van te voren
gekozen slachtoffer
als minderwaardige
te behandelen
3
Pesten...
Onderzoek
Wetenschappelijk onderzoek
Het allereerste wetenschappelijk onderzoek naar pesten is gedaan door de
psycholoog Dan Olweus. Dit leidde tot het Bullying Prevention Program. Het
was gebaseerd op de veronderstelling dat pesten wordt veroorzaakt door het
afwijken van een norm. Deze norm kan allerlei vormen aannemen zoals het
uiterlijk, het gedrag, afkomst, interesse, enzovoorts. Ook deze gedachte is
mogelijk gevoed door de vraag waaróm, in plaats van de vraag waarméé het
kind is gepest. De methode die hieruit werd ontwikkeld is op twee scholen in
de praktijk getoetst met als resultaat dat het pesten bij de een afnam en bij
de ander juist toenam.
De veronderstelling dat een kind gepest wordt omdat het ’anders’ is vormt
nog steeds de basis voor vrijwel alle anti pestenmethodes. Het resultaat van
deze programma’s is dan ook dat het in de helft van de gevallen zal werken.
Maar pesten is mishandelen dus hiermee wordt het kind nog maar voor de
helft mishandeld. Op dit armoedige resultaat is de wetenschap zelf apetrots!
Er zijn in vrijwel alle landen van de wereld wel een of meerdere onderzoeken
gedaan naar oorzaken van pesten. Men onderzocht hiervoor onder andere:
weerbaarheid, sociale vaardigheden, obesitas, geaardheid, ziekte, handicap,
economische status, vriendschappen, rol van de ouders, etnische– en/of
demografische achtergrond, groene schoolpleinen, gezinssamenstelling
enzovoorts. Natuurlijk bleek in alle gevallen dat de onderzochte oorzaken
belangrijke risicofactoren zijn. Maar het doet sterk denken aan kwakzalverij.
Géén wetenschappelijk onderzoek op pesters
Wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaak van pesterijen is uitsluitend
gericht op de slachtoffers. Deze eenzijdige benadering geeft een incompleet
en vertekend beeld van de werkelijkheid. Het is daardoor op zijn minst
zorgelijk dat anti pestenmethodes wetenschappelijk onderbouwd moeten zijn.
Vooral omdat is gebleken dat wetenschappelijk onderzoek in het belang van
het bestrijden van pesten, nog
steeds helemaal niets heeft
opgeleverd. Wetenschappelijke
publicaties zijn doorspekt met
wat andere wetenschappers
daarover denken. En er zijn
maar enkele wetenschappers
die het werk van een collega
durven te betwijfelen, deze
pioniers kennen we van de
straatnaambordjes.
4
Zo Opgelost
De aanpak
De ontwikkeling van interventies
De tegenstrijdige resultaten van het Bullying Prevention Program hebben niet
tot een andere methode geleid maar hebben er wel toe bijgedragen dat er
methodes werden ontwikkeld die op een andere manier precies hetzelfde
deden. Namelijk: pesterijen bestrijden door het slachtoffer aan te passen.
De overtuiging dat pestgedrag wordt opgeroepen door een afwijking van het
slachtoffer is op zichzelf al een afwijking. Immers: niet ieder kind wordt
gepest terwijl wel alle kinderen van elkaar afwijken. Dit geldt uiteraard niet
voor de meelopers want die worden, ondanks hun afwijkingen, niét gepest.
Toen duidelijk werd dat deze aanpak geen resultaat had werd het idee van
‘anders’ zijn opgevolgd door de weerbaarheidstraining. Gepeste kinderen
moesten voor zichzelf opkomen en men stortte zich op een nieuwe handel.
Maar dit werkte ook niet dus stapte men over op de sociale vaardigheden en
vervolgens op respect en daarna op het inlevingsvermogen dat kinderen voor
elkaar moesten hebben. Hierna richtte men zich op de rol van de omstanders
en inmiddels is men ervan overtuigd dat pesten een groepsproces is.
Het begon met de opdracht: ‘Jij moet je anders gaan gedragen want daardoor
zal de pester stoppen’, en het eindigt met de opdracht: ‘Jullie moeten ervoor
zorgen dat de pester zal stoppen’. De oplossing voor een pesterij ligt dus niet
bij de dader, maar bij de slachtoffers. Dus zij kunnen tegen betaling geholpen
worden door een kindercoach die, soms met een opleiding van slechts vijf
dagen, het kind weerbaar gaat maken. Maar wie zich verzet tegen de pester
wordt harder gepest! Het succes van zo’n training is dan ook vergelijkbaar
met krokussen uit de grond kijken: “Wie geduld heeft wordt beloond”.
Alternatieve middelen
Door het slechte resultaat van de algemeen geaccepteerde methodes kwam
er ruimte voor alternatieve oplossingen zoals:
 Stoeptegels met inspirerende plaatjes.
 Handmassage.
 Foto’s van een hand waarin ’STOP’ staat geschreven.
 Petities via internet.
 Complimentenmachine met Goedbezig-buttons.
 Polsbandjes
 Verhalenboekjes.
 Een film waarin het gepeste kind zichzelf ombrengt.
 Een televisieprogramma met een verborgen camera.
5
Pesten...
Richtlijnen van de overheid
Sinds 2006 moet elke school een veilheidsplan hebben waarin een
pestprotocol is opgenomen. De overheid zegt hierover:
In een pestprotocol staat wat de school onder pesten verstaat.
En hoe zij pesten probeert te voorkomen en hiertegen optreedt.
Hieruit mogen we opmaken dat ook de overheid niet weet hoe er met pesten
moet worden omgegaan. Dit wordt onderstreept met de eisen die men stelt
aan het veiligheidsbeleid. Op het ‘Infoblad veiligheidsplan PO/VO’ is het
volgende opgenomen:
Er worden drie elementen getoetst door de Onderwijsinspectie:
1. Inzicht: Hebben scholen voldoende inzicht in de beleving van sociale
veiligheid door leerlingen en teamleden en in de incidenten die zich
voordoen? Een veiligheidsthermometer is daar een uitstekend
instrument voor, maar ook incidentenregistratie is belangrijk.
2. Preventieve maatregelen: Hebben scholen een veiligheidsbeleid dat
deze incidenten zo veel mogelijk kan voorkomen? Wat doet de school
om het voor de leerlingen zo veilig mogelijk te maken? Denk aan: sociale
vaardigheden, antipestprotocol, en gedragsregels opgesteld voor direct
contact en online verkeer.
3. Curatieve maatregelen: Hebben scholen een beleid dat adequaat
optreden na incidenten mogelijk maakt?
Als een school twee van deze drie aandachtspunten gerealiseerd heeft,
wordt het veiligheidsbeleid voldoende bevonden.
Punt 1 is niet te controleren en punt 2 is zinloos. In punt 3 schieten alle
methodes zodanig tekort dat dit de oorzaak van de gruwelijkheden is.
Pestprotocol
En pestprotocol zegt dat pesten niet is toegestaan maar als pesten om welke
reden dan ook toch voorkomt, dan neemt de school hierop de volgende
maatregel(en) om dit onmiddellijk te (laten) stoppen: ... Althans, zo zou het
moeten zijn want het pestprotocol moet duidelijkheid bieden voor leerlingen,
ouders en iedereen die aan de school verbonden is en leerlingcontact heeft.
Maar het pestprotocol is een reglement voor de leerling geworden. Het
bestaat uit een opsomming van gedragsregels welke de leerling met een
handtekening moet bekrachtigen. En de allerkleinsten mogen dit met een
duimafdruk doen, aldus een bekend lid van de Tweede Kamer. Kinderen
werken hier natuurlijk automatisch aan mee, maar ze begrijpen er niets van.
6
Zo Opgelost
Bewezen effectief
Een bewezen effectieve methode om pesten te bestrijden bestaat niet of is
nog niet algemeen bekend. Er zijn wel methodes waarvan wetenschappelijk
onderzoek heeft aangetoont dat deze effectief zijn, maar deze onderzoeken
zijn gemaakt in opdracht van de methode zelf(!) Kinderombudsman Marc
Dullaert sprak eerder al van 'zelfbenoemde coaches die grote bedragen
vragen voor kwakzalverij'. En Drs. Johan Hoekstra (‘Soep van keistenen’)
schreef in hetzelfde artikel in het dagblad Trouw van 16 april 2014: Het
onderzoek is broddelwerk, de slager keurt zijn eigen vlees. Hier is niets
wetenschappelijks aan. Vooral het vernietigende oordeel dat Zeger Wijnands
bij de presentatie van zijn book ‘Als je wordt buitengesloten’ heeft gegeven,
toont aan hoe zorgelijk het is gesteld met de huidige anti pestenmethodes.
Wetenschappers stellen criteria vast.
De voornaamste criteria waaraan de interventie moet voldoen zijn:
1. Het programma is theoretisch goed onderbouwd
2. Het programma is empirisch adequaat onderbouwd
3. Randvoorwaarden om het programma uit te voeren zijn duidelijk
beschreven
De punten 1 en 3 zullen geen obstakel vormen maar punt 2 is discutabel.
Hier staat namelijk dat het programma ‘deugdelijk op waarnemingen berust’
onderbouwd moet zijn terwijl niet één methode aantoonbaar succesvol is
gebleken. Met deze criteria speelt de wetenschap in op het ‘Plan van Aanpak’
van staatssecretaris Dekker en kinderombudsman Dullaert. Hiermee willen zij
het gebruik van effectieve anti pestenmethodes verplicht stellen voor alle
scholen van Nederland. Dit zou natuurlijk overbodig zijn als zo’n methode al
zou bestaan, maar omdat hieruit blijkt dat de bestaande methodes hier niet
aan voldoen betekent dit dat alle nu bekende programma’s moeten worden
afgewezen. Maar de niet geheel
onpartijdige commissie besloot
anders. Alle methodes die zich niet
conformeren met de methodes
van collegae zijn afgewezen. Wat
resteert is een mengelmoes van
slachtoffergerichte manipulerende
opvoedprogramma’s waarin grote
mensen zich gedragen als kleine
kinderen, in de overtuiging dat
kleine kinderen zich dan als grote
mensen zullen gedragen.
7
Pesten...
Opvoedprogramma’s
De huidige anti pestenmethodes zijn opvoedprogramma’s waarvan men
hoopt dat hierdoor het pesten zal verminderen. En dat is precies wat er
gebeurt, het vermindert het pesten met ongeveer 50%. Maar dat geldt voor
elke vorm van aandacht die het pesten krijgt. Zelfs klootschieten kan dat!
De aanpak met een opvoedprogramma is er op gericht alle kinderen in een
groep te leren op een respectvolle wijze met elkaar om te gaan. Maar behalve
de pester doen ze dat allemaal al. Zo’n groepsgerichte aanpak heeft als doel
dat elk individu leert zich tegen de pester te verzetten. Dit terwijl iedereen
weet welke gevolgen dat kan hebben. Het Plan van aanpak waarschuwt juist
voor zulke contraproductieve methodes, maar dit wordt door de ‘deskundige’
leden van de beoordelingscommissie ‘goed’ en ‘veelbelovend’ genoemd!
Curatieve methodes
Er zijn, alleen al in Nederland, tientallen methodes en honderden coaches en
organisaties die pesterijen aanpakken door zich te richten op de groep of op
het slachtoffer. Maar er zijn slechts
twee methodes die zich op de
dader richten terwijl dit, in een
opvoedkundig perspectief gezien,
de enige juiste weg is. Want
kinderen groeien op door vallen en
opstaan, en tijdens dit proces
maken zij fouten. Die fouten
moeten worden gecorrigeerd door
de opvoeder en niet door de
kinderen want die hebben zelf nog
aansturing nodig. Ondanks dit
heeft de wetenschap weer een
nieuw speeltje verzonnen. Het heet
‘groepsproces’. Men maakt ons wijs dat pesten een groepsproces is terwijl
juist dit ervoor zorgt dat het pesten stopt. Het gaat ook helemaal niet om het
proces maar om de groep. Wetenschappers zien dat er groepen kinderen op
het plein lopen die niet ingrijpen en dat vinden ze verkeerd. Maar het is
volkomen zinloos om te verwachten dat de kinderen de pester aanpakken
want iedereen weet dat ze dan het risico lopen zelf het slachtoffer te worden.
Pesten kun je niet oplossen door te denken met je ogen. Het enige dat men
hiermee bereikt, is dat de oplossing steeds verder weg komt te liggen. En hoe
langer het duurt voor er een oplossing komt, des te groter wordt de schade.
Zowel voor het slachtoffer als voor de dader.
8
Zo Opgelost
Wat nu?
De wijze waarop pesten nu wordt aangepakt voldoet niet of nauwelijks. Het
meest beangstigende hieraan is dat dit zich niet beperkt tot alleen
Nederland. Op internationaal vlak komen we namelijk niet veel verder dan
het Finse programma KiVa. Maar ook dat is gewoon een opvoedprogramma
dat eigenlijk niets met pesten te maken heeft. Het scoort daardoor ook net zo
slecht als de anderen. Een afname van 40% bereikte men in Finland. Maar
welke ouders willen nu dat hun kind 40% minder gepest gaat worden?
De wijze waarop pesterijen worden aangepakt is op zijn minst knullig te
noemen. Er worden hiervoor methodes gebruikt die geen enkele ouder zou
toepassen. Kinderen worden zogenaamd weerbaar gemaakt door hen in
geënsceneerde situaties te laten spelen alsof ze de eindmusical instuderen.
Zij moeten tegen klasgenootjes in het verweer komen en dat onder het
toeziend oog van een volwassene. Maar zodra het kind buiten het zicht van
de trainer of de veilige omgeving komt slaat de angst weer toe. Maar wat is er
dan mis met een kind dat een lief en behulpzaam karakter heeft? Waarom
moet dit door zulke trainingen kapotgemaakt worden? Dergelijke trainingen
tasten de psyche van het kind aan, vooral wanneer we bedenken dat dit kind
niets verkeerds doet. Want pesten wordt niet uitgelokt, het wordt aangedaan.
Haal het pesten uit de school
De school zal bij ernstige zaken deskundigen inschakelen. Hierbij moeten we
denken aan: remedial teachers, logopedisten, psychologen, enzovoorts. Deze
zijn bedoeld voor de opvang en begeleiding van kinderen met een ‘rugzakje’.
De verschillende aandachtsgebieden hiervoor zijn ondergebracht in vier
clusters. Onder cluster 4 vallen gedragsproblemen maar pesten hoort daar
niet bij. Want scholen krijgen geen geld, geen middelen, geen opleiding en
geen begeleiding bij de aanpak van pesten. Het zou daarom veel beter zijn
als ouders wordt opgedragen zelf hun kind te corrigeren. Daarbij kan de
school zich als adviseur of begeleider aanbieden. Hiermee wordt de oplossing
voor het pesten uit de school gehaald en overgedragen aan de
verantwoordelijke ouders. Hierdoor worden
pesterijen sneller en véél effectiever opgelost.
Daarnaast kunnen zij er voor zorgen dat het
kind ook buiten de school niet meer pest.
Ook ouders van pesters willen niet dat hun
kind dit doet. Het is een idee fixe dat het hen
niet interesseert. Zij willen, gewoon net als
iedereen, geen rechtstreekse mondelinge
kritiek op hun kind krijgen. Een discreet
briefje uit naam van de gepeste is voldoende.
9
Pesten...
Oorzaak van pesten
Het is niet waar!
De oorzaken waardoor een kind
gepest wordt zijn onuitputtelijk en
daardoor zijn ze allemaal niet waar!
Dit is de enige verklaring waarom
alle huidige anti pestenmethodes
niet werken. En omdat pesten niet
de handeling is die je overkomt,
maar de behandeling is die je wordt
aangedaan moeten we naar de
pester kijken.
Wereldwijde overeenkomsten
Pesten begint rond de leeftijd van 9-10 jaar en het duurt tot de leeftijd van
ongeveer 15 jaar. Het is in alle landen van de wereld een groot probleem en
we zien in alle gevallen steeds weer diezelfde leeftijdsgroep.
Vanuit de ontwikkelingspsychologie weten we dat kinderen op hun weg naar
volwassenheid door een aantal ontwikkelingsfasen gaan. Deze fasen zijn
door professor Jane Loevinger in de ‘Stages of Ego Development’ ingedeeld.
Dit begint met de Presociale Fase in de baby-tijd. Hierna komt het in de
Impulsieve Fase, de Zelfbeschermende Fase, de Comformistische Fase en de
Zelfbewuste Fase. Elke fase heeft bepaalde kenmerken en die tonen nauwe
overeenkomsten met de eigenschappen van pesters en gepesten. Het kan
een verklaring zijn waarom een kind gaat pesten, maar ook waarom een kind
gepest wordt. Het kan ook een verklaring geven waarom gepeste kinderen zo
destructief kunnen reageren en waarom pestende kinderen zich later vaak
niets meer herinneren van hun gedrag. We zien waarom het lijkt of iedereen
meedoet aan de pesterij en waarom een gepest kind op een andere school
opnieuw gepest kan worden.
Impulsieve fase (5-10 jaar)
Kinderen in de Impulsieve Fase reageren ongecontroleerd, ze kunnen heel
boos worden bij kritiek maar dat gaat ook heel snel weer over. Ze protesteren
bij een opdracht maar na enig aandringen doen ze schoorvoetend wat er van
ze verlangd wordt. Ze zijn niet graag alleen, dit uit angst dat iets of iemand
hen wat zal aandoen. De meeste kinderen zijn dol op de juf en de meester en
ze verwachten dat zij hen zullen beschermen. Ze worden graag naar school
gebracht en vinden het fijn daar weer opgehaald te worden. Ouders en
verzorgers moeten aangeven wat zij moeten doen, en wat wel en niet mag.
10
Zo Opgelost
Pesten zit tussen de oren
Zelfbeschermende fase (10-14 jaar)
In deze fase rekenen kinderen zichzelf eigenschappen toe die een gewoon
mens te boven gaan. Ze menen overal verstand van te hebben en brengen dit
vol overtuiging over aan wie het maar horen wil. Het is de eerste stap op weg
naar onafhankelijkheid. Op kritiek wordt nu nauwelijks meer gereageerd, ze
houden de controle over zichzelf door te doen alsof het ze niets kan schelen.
Ze hebben een sterk gevoel van de eigen superioriteit en vinden alle anderen
sufferds. De meester en de juf, maar ook de kinderen in hun leeftijdsgroep
vinden ze sukkels in vergelijking met zichzelf. Deze kinderen kunnen keihard
zijn voor elkaar maar zoeken toch steeds weer elkaars gezelschap op. Ze
overtreden de regels want ze zijn ervan overtuigd dat er toch niemand is die
dat merkt. Ze laten zich omgeven door een groepje kinderen die ze veelal
voor hun karretje spannen. Voor ouders en verzorgers is dit een moeilijke tijd
want deze kinderen liegen, bedriegen en manipuleren om een positie met
aanzien te bemachtigen of vast te houden. Ze laten zich niets aanrekenen en
bij beschuldigingen verwijzen ze naar anderen. Zelf hebben ze nooit iets
gedaan of vinden het te verwaarlozen in vergelijking met wat anderen hebben
gedaan. In deze fase zijn zij vaak zelf het verkeerde vriend(innet)je.
Conformistische fase (14-18 jaar)
Dit is de fase waarin het kind zich ervan bewust wordt dat het begrip moet
hebben voor anderen. Het comformeert zich met een groep waarin leefregels,
opvattingen of interesses met elkaar overeenkomen. Daarbij zijn de kleding
en het uiterlijk belangrijke signalen van een sterke saamhorigheid. Binnen de
groep is dan ook geen ruimte voor buitenstaanders. Ze willen allemaal bij een
groep horen en daarvan buitengesloten te worden is desastreus.
Samenvatting
Kinderen groeien op door vallen en opstaan. Dit komt omdat de hersenen
groeien en de mens daardoor nieuwe dingen kan leren. Een afhankelijke
baby moet een onafhankelijke volwassene worden en dat blijkt zich in
sprongen te voltrekken. Ieder kind zal deze stappen doorlopen maar enkele
kinderen doen dit ‘vroeg of laat’! En daaraan zien we hoe pesten ontstaat, het
zit gewoon tussen de oren. Het onderzoek van professor Michiel Westenberg
laat zien dat 10% van de kinderen (veel) te vroeg of juist (veel) te laat
overstappen. Zo kan er in één groep een kind zitten dat zich al op 8-jarige
leeftijd superieur vindt en er kan er een in zitten dat nog lang beschermd wil
worden door de volwassene. Als dat snelle kind de anderen al sukkels vindt
dan kan juist het tragere kind het gevaar lopen hier het slachtoffer te worden.
11
Pesten...
Wat je niet moet doen
Straf geven
Een kind dat pest moet gecorrigeerd
worden. Het moet leren dat het verkeerd is
om leiderschap met geweld af te dwingen,
en dat anderen kleineren niet maakt dat je
zelf beter bent. Het is de taak van de
opvoeder om hier tegen op te treden.
Kinderen in de Zelfbeschermende Fase
kunnen heel agressief reageren op hun
‘verklikkers’. Door hen te straffen voor iets
waarvoor ze nog niet zijn gecorrigeerd, kan
die straf een wraakactie oproepen.
Als blijkt dat corrigeren geen effect heeft,
dan kan men het beste contact opnemen
met de school om met elkaar tot een
oplossing te komen. De school kan daarbij
verwijzen naar instanties die hier kennis en
ervaring mee hebben. De belangrijkste regel in deze is dat het kind er zelf
mogelijk niets aan kan doen dat het zich zo gedraagt. Straffen heeft dan ook
geen enkele zin. Pas wanneer het kind begrijpt welke gevolgen zijn/haar
gedrag heeft zal het (uit zichzelf) stoppen met pesten. Maar dat kan wel tot
de 14-jarige leeftijd duren. Een corrigerende aanpak geeft het beste resultaat
want straf zien ze als kritiek. En op kritiek, zagen we, reageren ze nauwelijks.
Een pester is geen crimineel,
Maar een kind dat gecorrigeerd moet worden
In de meeste gevallen is een enkele correctie door iemand voor wie het kind
ontzag heeft, voldoende om het pesten definitief te stoppen. Zie pesten als
een verkeerde afslag op de weg naar volwassenheid. Het is beter om hen die
weg te wijzen dan ze er naartoe te slaan.
Isoleren
Om de pesterij te stoppen wordt een pester soms apart gezet of deze moet in
de pauzes binnen blijven of mag pas naar huis als de anderen al weg zijn. Het
kind ervaart dit als onrecht omdat het zichzelf superieur vindt temidden van
allemaal sukkels. Deze vrijheidsbeperking en uitsluiting van de groep kan tot
agressieve represailles naar de ‘verklikker’ leiden. Maar het kan er ook toe
leiden dat de groep gezamenlijk besluit met de dader ‘af te rekenen’.
12
Zo Opgelost
Wat je wel moet doen
Corrigeren
Een kind pest niet uit vrije wil. Het wordt opgedragen door het brein en het is
mogelijk bedoeld om afstand te kunnen nemen van de bescherming door
volwassenen. Het kind gaat op eigen benen staan en doet dit op een nogal
geforceerde manier. Maar dat kan ook niet anders omdat de zorg over het
kind een dwangmatige handeling is die door de ouders met grote inzet wordt
vastgehouden. Toch zal het kind op een dag zijn/haar eigen weg moeten
gaan. De Zelfbeschermende Fase is de aanzet hiertoe. Het kind wil niet meer
naar school gebracht worden en wil zelf de weg oversteken. Om ongelukken
te voorkomen zullen de zaken, die eerst onder het toeziend oog van de
verzorger veilig waren, nu met regels afgebakend worden. Er komen geboden
en verboden die vanaf dat moment “normen en waarden” worden genoemd.
Een aantal regels zullen blijven bestaan maar er komen heel veel nieuwe bij.
Het kind zal moeten leren met deze regels om te gaan en het zal daarbij
fouten maken. Deze fouten moeten gecorrigeerd worden en mogen pas bij
bewuste herhaling bestraft worden De verzorger blijft de verantwoordelijke
omdat het kind nog niet in staat is zelfstandig verantwoorde beslissingen te
nemen. Ook kan het de gevolgen van het eigen handelen nog niet overzien
omdat het gebied waarin dit wordt geregeld, de prefrontale cortex, nog niet
volgroeid is. Het kind reageert in de meeste gevallen impulsief en zonder zich
ervan bewust te zijn welke nare gevolgen dit kan hebben. Het begrijpt wel dat
een schop of scheldpartij pijn doet, maar het kan zich het psychische leed
van het slachtoffer niet voorstellen. Het lijkt wel alsof zij zich daar van
afsluiten. Het wordt in ieder geval niet opgeslagen omdat zij het zich op latere
leeftijd meestal niet meer kunnen herinneren. Zo worden de meest
eenvoudige pesterijen ook door de slachtoffers vergeten, maar daarbij is het
wel een voorwaarde dat het om kortdurende en niet ernstige pesterijen gaat.
Het is daarom belangrijk om bij pesterijen direct corrigerend in te grijpen.
Pesten melden
Kinderen zullen het gepest worden niet melden omdat ze ervan overtuigd zijn
dat de volwassene hen zal beschermen en over hen zal waken. Maar als zich
toch iets voordoet dan zullen ze de reactie van de beschermer afwachten
omdat ze ervan overtuigd zijn dat deze direct zal reageren. Pas wanneer er
niet of onvoldoende is gereageerd zullen ze gedwongen zijn hun protector
erop te wijzen dat deze hen niet voldoende in bescherming neemt. En omdat
het tegennatuurlijk is wanneer een kind een volwassene daarop moet wijzen,
zal het kind zich hier voor schamen. Als de volwassene wel reageert dan kan
de pester onterecht beschuldigd worden maar die trekt zich daar vanwege de
Zelfbeschermende Fase niets van aan. Niet reageren is dus geen optie.
13
Pesten...
Pesterijen melden op school
Waarschuwen
Omdat kinderen de meeste tijd met elkaar op school doorbrengen is dit de
plaats waar pesterijen het meest plaatsvinden. We moeten er dan ook voor
zorgen dat we met elkaar een beleid voeren dat een pesterij op een
eenvoudige manier laat melden en deze ook op een eenvoudige manier laat
stoppen. De STOP-kaart is zo’n eenvoudig middel. Kinderen kunnen deze
anoniem (laten) inleveren of in een ‘pestbus’ deponeren. De behandelaar
schat de aannemelijkheid van de melding in en kan de genoemde dader(s) er
op wijzen dat voortzetting van de pesterij ernstige gevolgen kan hebben.
Het is niet de bedoeling dat er door het invullen van de STOP-kaart
strafmaatregelen genomen worden omdat dit misbreuk van het middel kan
uitlokken. De STOP-kaart is alleen bedoeld om de drempel bij het melden van
pesterijen weg te nemen en de dader te kunnen waarschuwen voor de
mogelijke gevolgen van zulk gedrag. Voor de pester is het een signaal dat er
direct wordt ingegrepen en dat er bij herhaling ernstige maatregelen
genomen zullen worden. Het gepeste kind hoeft hierdoor niets uit te leggen of
een emotioneel geladen gesprek aan te gaan. De ingevulde STOP-kaart wordt
door de behandelaar aan de leerkracht van de pester(s) gegeven die hem
vervolgens in het betreffende leerlingdossier opbergt.
Maatregelen
Terugkerende of ernstige pesterijen worden gemeld met het Pestbriefje. Dit is
een vragenlijst die het gepeste kind, eventueel met de hulp van een vriend(in)
ouder of leerkracht, mag invullen. De vragen hebben betrekking op: wie doet
wat, waar en wanneer. En vragen over de gevolgen daarvan. De pester mag
hier met een tweede vragenlijst op reageren maar mag daarbij niet geholpen
worden door een vriend(in). Dit is om samenspannen te voorkomen en om de
discretie te waarborgen. De behandelaar beoordeelt beide vragenlijsten op
aannemelijkheid en probeert de pester te bewegen de pesterij onmiddelijk te
stoppen omdat daarmee voorkomen kan worden dat zijn/haar ouders worden
geïnformeerd over wat hij/zij aanricht. De ouders van de gepeste krijgen altijd
de vragenlijst van hun kind te zien. Hierdoor zijn zij op de hoogte van wat hun
kind overkomt en of er afspraken met de pester zijn gemaakt waardoor de
pesterij onmiddellijk is gestopt. De inhoud van die afspraken hoeven niet
bekend gemaakt te worden, dat is iets tussen de pester en de behandelaar.
Als er geen oplossing wordt gevonden dan krijgen de ouders de ingevulde lijst
van hun kind en een kopie van de vragenlijst van het andere kind. De ouders
van de pester krijgen hiermee de onvrijwillige opdracht hun kind onmiddellijk
te laten stoppen. De vragenlijsten moeten de ouders/verzorgers voor gezien
onderteken en op de eerstvolgende schooldag (laten) inleveren.
14
Zo Opgelost
Pesten op school aanpakken
Stap 1
Pesterijen lijken te ontstaan als een kind zich superieur voelt ten opzichte van
anderen en het kind hierdoor een machtspositie binnen de groep opeist. De
erkenning voor dit gezag wordt afgedwongen door een vriend(in) te wijzen op
de ’tekortkomingen’ van het slachtoffer. Hiermee wil het aantonen dat het
zelf geen tekortkomingen heeft en als superieur moet worden gezien.
Deze ’tekortkomingen’ kunnen allerlei
vormen hebben maar het meest
succesvol zijn de zaken waarvoor het
slachtoffer het meest gevoelig is.
Hierdoor ontstaat de indruk dat een
pesterij wordt uitgelokt door het
gedrag of uiterlijk van het slachtoffer.
De enige manier om de pester de
baas te blijven is door deze te laten
corrigeren door iemand voor wie de
pester zelf ontzag heeft. In de meeste
gevallen zullen dit de ouders zijn en
niet de leerkracht. Pesten op school is
immers niet toegestaan en daarom
wordt er stiekem gepest. De pester is
zich hiervan bewust maar is niet in
staat dit te weerstaan. Het brein zet
hiertoe aan, net zoals het brein ertoe
zal aanzetten om zichzelf voor kritiek
te beschermen door aantijgingen te
ontkennen, te bagetelliseren of te
negeren. Met de STOP-kaart en de
Pauzekaart wordt de macht van de
pester gebroken, maar er is een grote
kans dat dit proces zich herhaalt. En
daarom is het heel belangrijk dat de
drang naar gezag wordt omgezet in
positief leiderschap zodat er geen
noodzaak meer is om te pesten.
Bijvoorbeeld als hulp-pleinwacht of
toezichthouder in de fietsenstalling.
Met een petje of hesje voelen ze zich
erkent en worden ze door iedereen,
dus ook door de pleinwacht, herkend.
15
Pesten...
Pesten op school aanpakken
Stap 2
Deze stap wordt gezet als stap 1 geen of onvoldoende resultaat heeft gehad
of wanneer de pesterij zo ernstig is dat er schade dreigt of al is toegebracht.
Om een pesterij met deze eigenschappen te stoppen is het van belang te
weten wat er precies is voorgevallen. Om dit zo eenvoudig mogelijk vast te
leggen zijn er twee vragenlijsten, één voor het gepeste kind en één voor de
pester. De gepeste mag de groene vragenlijst met hulp van een vriend(in)
invullen waarna die tezamen met de gele vragenlijst aan de pester wordt
voorgelegd. Om de bescherming vanuit de peergroep te voorkomen mag de
pester de gele vragenlijst niet met de hulp van een vriend(in) invullen.
Hiermee wordt ondermeer voorkomen dat de pester zijn/haar gezag over de
peergroep verliest en een nieuwe leider die plaats kan innemen.
De behandelaar kan aan de hand van beide vragenlijsten de ernst van de
pesterij inschatten waarna er twee mogelijkheden zijn, te weten:
1. De pester krijgt een afschrift van de groene vragenlijst en moet deze en
de gele vragenlijst door de ouders/verzorgers laten ondertekenen en op
de eerstvolgende schooldag bij de behandelaar inleveren.
2. De behandelaar maakt afspraken met de pester om te voorkomen dat
regel 1 wordt toegepast.
De ouders/verzorgers van de gepeste worden met de groene vragenlijst
ingelicht over hetgeen hun kind overkomt. De gele vragenlijst laat zien welke
stappen de school neemt om verder leed te voorkomen. Dit kan zijn:
1. Een dwingend verzoek aan de ouders/verzorgers van de pester om hun
kind te corrigeren maar niet te straffen!
2. Aangeven dat er dwingende afspraken met de pester zijn gemaakt om
de pesterij onmiddellijk te stoppen.
Om de vertrouwensrelatie tussen alle betrokkenen niet in gevaar te brengen
wordt de aard van de afspraken niet bekendgemaakt. De pester krijgt een
Pauzekaartje waarmee elke nieuwe aanwezigheid op het plein/aula direct bij
aanvang gemeld moet worden bij de pleinwacht/conciërge. Deze bevestigt de
melding met een paraaf. Het Pauzekaartje is een controlemiddel en geen
strafmaatregel, hoewel het niet nakomen hiervan bestraft kan worden.
Stap 3
De leidinggevende rol van de pester wordt ingezet om te zorgen dat deze de
peergroep inzet als hulp-pleinwachters. Zij verhogen de veiligheid in de
fietsenstalling of bij de kapstokken. Een petje of hesje toont hun gezag en
maakt dat zij voor iedereen herkenbaar en gemakkelijk aanspreekbaar zijn.
16
Zo Opgelost
Pesten op school aanpakken
Schoolbrede aanpak
De behandelaar kopieert de voorzijde van de ingevulde groene en gele
vragenlijst en legt deze in het postvak van de betrokken collega’s, conciërges
enz. Hierdoor is in zeer korte tijd het gehele team op de hoogte van de
kwestie en kan een ieder ingrijpen als dat nodig is. Deze aanpak maakt
teamoverleg veel eenvoudiger omdat alle betrokkenen dan precies weten om
welke kinderen het gaat en op welke wijze er wordt gepest. De behandelaar
of groepsleerkracht hoeft geen hulp in te roepen maar krijgt deze juist vanzelf
aangeboden van de meest ervaren collega’s. Op deze wijze wordt een
stringent anti pestenbeleid opgebouwd waarin ook de beginnende leerkracht
zich snel thuis zal voelen. Deze schoolbrede aanpak betrekt ook de ouders bij
de oplossing want de vragenlijsten zijn een belangrijk hulpmiddel bij de
bespreking en zij kunnen de weg wijzen naar de oplossing van de kwestie.
De school kan afspraken maken met de pester en diens ouders/verzorgers,
maar kan ook voorstellen professionele hulpverleners in te schakelen.
Verantwoordelijkheid
Het gedrag van een minderjarige valt altijd onder de
verantwoordelijkheid van de ouders.
Toezichthouders kunnen (mede)verantwoordelijk zijn
indien hen een verwijt kan worden gemaakt. Bij
kleine incidenten kan de school nog wel corrigerend
optreden of zelfs straffen maar bij ernstiger feiten,
zoals pesten, is dit onverstandig. Pesten is het middel waarmee een greep
naar de macht wordt gedaan. Dit uit zich door met overmacht iemand te
vernederen of te mishandelen. Hiermee worden omstanders indirect
gedwongen zich aan de pester te onderwerpen. Pesten ondermijnt het gezag
van de school en daar op ingrijpen, of hulp bieden aan het slachtoffer, ziet de
pester als een persoonlijke minachting. Meelopers krijgen bescherming van
de pester en worden daarmee voor het karretje gespannen.
Gezag is de beste aanpak
Pestende kinderen laten zich alleen corrigeren door iemand voor wie zij
ontzag hebben. In de meeste gevallen zijn dit de ouders/verzorgers en soms
is dit iemand van de school. Als dit overwicht er niet is dan kan dit gedrag uit
de hand lopen en zullen steeds meer kinderen zich bij de pester aansluiten
waardoor er vaker en ernstiger gepest kan gaan worden. Het pestende kind
probeert op een geforceerde wijze zelfstandig te worden. Het is beter dit te
begeleiden en te verbuigen tot positief gedrag dan het met straf te bestrijden.
17
Pesten...
Pesten op school aanpakken
Een kind is niet in staat zich tegen de psychologische verandering te
verzetten. Ouders kunnen denken dat het kind is gaan puberen omdat het
niet wil luisteren, een eigen wil heeft en zichzelf op gelijke voet stelt met de
volwassenen. Men verliest de grip op het kind omdat het de ouderlijke zorg
aantast. Ouders die dat niet accepteren en het kind onder de duim willen
houden geven de pubertijd de schuld van de weerbastigheid van het kind.
Maar het gaat bij kinderen van 8 tot 12 jaar niet om een seksuele maar om
de psychologische ontwikkeling. Het te lang en volledig vasthouden van de
ouderlijke zorg en bescherming ontneemt het kind de gelegenheid zichzelf tot
een onafhankelijk individu te ontwikkelen. En omdat dit een natuurlijk proces
is dat niet gestopt kan worden, kan dit tot een langdurig conflict leiden. Het
kan een kind in een hoek drijven en dit kan, vanwege de Zelfbeschermende
Fase, tot probleemgedrag leiden. Het verband dat vaak wordt gelegd tussen
het gedrag van de pester en de onwrikbaarheid van zijn/haar ouders lijkt
hierdoor verklaarbaar. Voor de kinderen die nog niet in de Zelfbeschermende
Fase zitten, maar daar wel de leeftijd voor hebben, wordt de noodzakelijke
ouderlijke zorg gemakkelijk gezien als overbescherming.
De pester wordt een Bromsnor
De Zelfbeschermende Fase maakt dat het kind zich superieur voelt. Het wil
daar erkenning voor krijgen van de peergroep. Die erkenning moet veelal met
psychisch of fysiek geweld worden afgedwongen omdat de andere kinderen
zich nog laten beschermen en aansturen door de volwassenen. Zij zullen het
niet accepteren dat die rol wordt overgenomen door een ander kind, tenzij de
volwassene daar opdracht toe heeft gegeven. Door de pester een taak met
aanzien en verantwoordelijkheid te geven wordt voorkomen dat dit wordt
afgedwongen. Het kind krijgt status, maar is
nog steeds onderworpen aan het gezag van
de school. Het kan als hulp-pleinwacht de
leiding nemen over een groep helpers die
hiervóór nog meelopers werden genoemd.
Het kan de veiligheid in de school en op het
schoolplein ten goede komen. Deze aanpak
heeft een educatief karakter want het laat
kinderen van elkaar leren door elkaar te
helpen. Het gezag van de school wordt in
stand gehouden door de hulp-pleinwacht te
laten rapporteren en daar kort mee te
overleggen. Dit kost veel minder energie dan Bromsnor. De strenge, rechtvaardige
en kindvriendelijke veldwachter uit de
het kind voortdurend te moeten corrigeren.
kinderserie “Swiebertje”
18
Zo Opgelost
Pesten thuis aanpakken
De rol van de ouders
Een kind dat pest voelt zich superieur, ook ten opzichte van de ouders. Het
zal de pesterijen thuis niet melden. En als het daarvan wordt beschuldigd zal
het de pesterij ontkennen of zal het de medeplichtigheid daaraan ontkennen.
De Zelfbeschermende Fase waarin het kind zit zal ervoor zorgen dat het
zichzelf ten allen tijden vrijpleit. Het laat het kind zelfs liegen en bedriegen.
Dit wil niet zeggen dat het een naar kind is! Het wil alleen maar zeggen dat de
belevingswereld van het kind verstoord is geraakt. Zo kan een kind zich thuis
voorbeeldig gedragen terwijl het op school een kreng kan zijn.
Een rechtstreekse mondelinge beschuldiging wordt door ouders ervaren als
een aanval op hun kind. Hierop gaat ons brein direct in de verdediging met
een tegenaanval. Ouders verdedigen hun kind met hun leven waardoor de
situtie volledig uit de hand kan lopen. Zij gaan elkaar bevechten waarbij de
ouders van het slachtoffer verwachten dat zij daarbij de steun van de school
zullen krijgen. Het strijdtoneel heeft zich dan verplaatst van de pester naar de
volwassenen. De school wordt als schuldige aangewezen omdat zij ‘niets
doen’ en de pesterij kan ongestoord doorgaan.
Dit is anders als de melding van de pesterij schriftelijk wordt gedaan uit naam
van het slachtoffer. Hierbij moet wel uitdrukkelijk worden gevraagd het kind
niet te straffen, maar dat het uitsluitend gaat om het stoppen van de pesterij.
Het logische gevolg hiervan is dat de pester zich eerst tegenover de eigen
ouders moet verantwoorden. Dit maakt de pesterij bespreekbaar waardoor
het op discrete wijze kan worden opgelost. Want ook de ouders van de pester
willen niet dat hun kind zich misdraagt. Het risico om daar bij herhaling van
de pesterij financieel aansprakelijk voor te zijn zal daar aan bijdragen.
Schade voorkomen
Kinderen in de Zelfbeschermende
Fase kunnen keihard zijn tegen
elkaar maar ze kunnen het over het
algemeen best wel goed met elkaar
vinden. Conflicten zijn van korte
duur en meestal weer snel
vergeten. Pesten is hier geen
uitzondering op tenzij het een
structureel karakter heeft. Daarom
moet er bij elke pesterij zo snel
mogelijk corrigerend ingegrepen
worden door iemand voor wie de
pester ontzag heeft.
19
Pesten...
Pesten in het VO/SO
De onderbouw
Pesterijen in het secundair onderwijs verschillen niet veel van die in het
primair onderwijs. De pester zit in de Zelfbeschermende Fase en het
slachtoffer nog niet, of zij zitten beiden in deze fase maar het slachtoffer is
niet tegen de pester opgewassen.
Nu zit inmiddels ook het grootste deel van de kinderen in deze fase en zij
zullen de komende 2-3 jaar overstappen naar de Comformistische Fase. Dit is
de fase waarin het groepsproces aanvangt. Kinderen vormen dan groepjes
met overeenkomende interesses, en ze gaan zich richten op anderen. Het
egocentrische gedrag stopt want het oordeel van de groep is belangrijker dan
het eigenbelang. Ze zijn bang om afgewezen te worden of om voor gek te
staan. Kritiek wordt als een persoonlijk falen gezien en dat trekken ze zich
heel erg aan. Het groepsproces maakt dat ieder binnen de groep gelijk is en
er geen plaats is voor één enkele pester. Zodra de pester in deze fase komt
zal het pesten helemaal stoppen.
Groepen worden vooraf samengesteld op basis van overeenkomsten en het
kind dat gepest werd zal waarschijnlijk nergens bij horen. Dit kan heel
beangstigend zijn omdat een buitengesloten kind zich doodongelukkig, zeer
eenzaam en verloren voelt. Het zoekt aansluiting maar wordt overal keihard
buitengesloten. Het zou kunnen dat dit de oorzaak van het geweld is dat een
gepest kind zichzelf kan aandoen.
De middenbouw
De meeste kinderen zijn nu ongeveer 15 jaar oud, de prefrontale cortex is
inmiddels zover gegroeid dat kinderen de gevolgen van het eigen handelen
kunnen overzien zodat zij niet meer impulsief reageren maar beslissingen
eerst overwegen. Het groepsproces heeft voor
gedragsregels gezorgd en deze worden nu
gebruikt om anti sociaal gedrag, zoals pesten,
af te wijzen. Enkele kinderen zullen zich
superieur blijven voelen omdat niet elk kind
alle fasen van de psychologische ontwikkeling
zal doorlopen. Sommigen zullen niet eens uit
de Zelfbeschermende Fase komen terwijl
anderen er heel snel doorheen schieten.
Pesterijen door kinderen die 15 jaar of ouder
zijn hebben mogelijk een dieper liggende
oorzaak. Maar omdat er nog steeds geen
onderzoek naar pesters is gedaan kan dit
vermoeden alleen achteraf bevestigd worden.
20
Zo Opgelost
Pesten en de wet
Strafrecht
Pesten is gelukkig niet strafbaar want een
kind hoort niet in de rechtszaal. Behalve dit
moeten we precies weten wat pesten is. De
huidige definities zijn wat dat betreft beslist
ontoereikend omdat deze er vanuit gaan dat
pesten gedefiniëerd kan worden uit hetgeen
je kunt zien. Hier komt dan nog bij dat het
onderscheid tussen het onschuldige plagen
en pesten niet voor iedereen duidelijk is, Dit
wil niet zeggen dat de wet niets kan doen
want een pesterij kan ook als mishandeling
worden aangegeven. Helaas heeft de
praktijk uitgewezen dat zo’n aangifte van
mishandeling nauwelijks zin heeft. Het
onderzoek vraagt teveel tijd en de uitspraak
is gewoonlijk een reprimande of taakstrafje.
Vanwege de Zelfbeschermende Fase zal het
kind daar heel onverschillig op reageren.
Civielrecht
Pesten staat niet in de wetboeken vermeld maar het is een handeling die “In
strijd is met de in het algemeen verkeer geldende opvattingen”. Pesten is dus
een onrechtmatige daad en als daardoor schade is ontstaan dan moet die
schade aan het slachtoffer vergoed worden. Als de dader jonger is dan 15
jaar dan zijn de ouders daarvoor aansprakelijk. Het maakt voor de wet niet uit
of er meerdere daders zijn omdat elke dader volledig aansprakelijk is. Deze
kan natuurlijk wel proberen de andere daders te laten meebetalen.
Pesten kan psychische, materiële en letselschade veroorzaken maar geeft
ook derving van levensvreugde. De kans om als ouder hiervoor aansprakelijk
te worden gesteld zal een belangrijke reden zijn om het kind te corrigeren.
Ingeval er al schade is toegebracht kan de rechtsbijstandsverzekering daarin
adviseren, want:
Niemand mag de spullen van een ander beschadigen, niet expres en ook niet
per ongeluk. Dus mag ook niemand een kind beschadigen.
Bij een juridisch conflict is de school geen strijdende partij, dus:
Het aansprakelijk stellen en het eisen van een schadevergoeding
gaat buiten de school om!
21
Pesten...
Cyberpesten
Twitter, Ask, Facebook
Vanachter de computer kun je schrijven wat je wilt, je kunt jezelf een andere
identiteit geven en denken dat je onzichtbaar bent. Hierdoor bestaat de
mogelijkheid dingen te zeggen die een ander bewust of onbewust kunnen
kwetsen. Sommigen gebruiken de social media om reacties uit te lokken. De
kracht van het geschreven woord is dan groter dan zijzelf. Op het internet
waant men zich onaantastbaar omdat men denkt anoniem te zijn. Maar dat is
niet zo!
Dezelfde knullige aanpak
Cyberpesten wordt net zo knullig
aangepakt als het klassieke pesten. Men
richt zich weer op het slachtoffer. Er
worden trainingen gegeven over veilig
internetten en er is ook al een protocol
voor verzonnen. Je kunt je op een van de
vele digitale klaagmuren melden maar
ook hier is er niemand die je helpt.
Cyberpesten is wellicht nog eenvoudiger
aan te pakken dan het klassieke pesten.
Dit komt omdat anonimiteit op het internet onmogelijk is want alle verzonden
data moet door de ontvanger worden bevestigd. En dit kan alleen als de
computer weet welke computer of welk mobieltje de afzender is.
Voor het gebruik van het internet stelt de provider voorwaarden. Daarvoor
wordt zelfs een overeenkomst afgesloten met de gebruiker. Als de gebruiker
de voorwaarden schendt door verboden data te versturen, dan kan de
provider daar op aangesproken worden. De provider kan het misbruiken van
de anonimiteit tegengaan door te dreigen met een tijdelijke of gehele
afsluiting. Verder moet de provider het recht hebben om eventuele schade op
de verzendende partij te verhalen als deze getraceerd kan worden. Dit laatste
is ter bescherming van de provider omdat de verzender een zodanige wijze
van verzenden kan kiezen (via proxy's) dat de provider geen verwijt kan
worden gemaakt. Maar dit vereist meer kennis van het internet dan de
meeste kinderen hebben.
De man, die vanuit een internet café op Costa Rica zijn leraar in Leiden
bedreigde kon dankzij het IP-adres worden aangehouden.
Misschien wordt er ooit eens een wet aangenomen die verplicht het IP-adres
zichtbaar te maken, net zoals dat met het kenteken van auto’s is gedaan. De
privacy blijft daarbij gewaarborgd want alleen de provider kent de abonnee.
22
Zo Opgelost
Zo Opgelost
Wat is er bereikt?
Waar bemoeit de wetenschap zich mee?
Kinderen vallen onder de verantwoordelijkheid van hun ouders. En er is geen
enkele reden om hen dit met een anti pestenmethode uit handen te nemen.
Of denken wetenschapper betere opvoeders te zijn dan de eigen ouders? De
zogenaamde pestdeskundigen roepen dat iedereen zichzelf mag zijn maar ze
moeten wel allemaal eerst een training volgen. En wat voor training! Over de
tafels lopen aan de hand van je
pestende vriendje, plankjes
doormidden slaan of met een petje
leren hoe je een klasgenootje moet
afbekken. Zeger Wijnands heeft hier
een indrukwekkend betoog over
gehouden. Hij was de eerste die sprak
van ’Slagers die hun eigen vlees
keuren’. Zijn boek, “Als je wordt
buitengesloten”, geeft een beeld van
de buitengewoon knullige wijze
waarop pesten wordt aangepakt.
Kinderen worden met opvoedprogramma’s voorbereid op de mogelijkheid
gepest te worden. Dit bevestigd de krankzinnige overtuiging dat kinderen de
pesterij zelf uitlokken. En het allernieuwste ‘wetenschappelijk inzicht’ zegt dat
pesten een ‘groepsproces’ is omdat de kinderen niet zelf ingrijpen. (Huh?)
De wetenschappelijk aanpak van pesten is alleen maar symptoombestrijding,
en zelfs daarin scoren ze nog niet eens 50%!
Laura, Livia, Tim, Thomas, Myron, Fleur en Anass zijn er niet meer. Dat is niet
vanwege het pesten maar vanwege het niet ingrijpen. De overgewaardeerde
opvoedprogramma’s, liedjes, SoVa-trainingen en hebbedingetjes díe maken
pesten levensgevaarlijk. Er is er niet één die kan zorgen dat een kind morgen
niet meer gepest wordt. Deskundigen vinden pesten een complex probleem.
Maar voor wie het niet wil snappen is ieder probleem complex. De aanpak
van pesten is niet moeilijk, maar die betweters...
In de strijd tegen het pesten heb je nog het minste last van de pester zelf.
Volgens de commissie is het Pestbriefje geen methode en kan het dus niet
als anti pestenmethode goedgekeurd worden. Daarnaast wijkt het af van hoe
de wetenschap nu weer over pesten denkt. (En dat mag dus niet!)
Het Pestbriefje blijft daarmee het enige onafhankelijke middel waarmee
scholen en ouders de pesterij onmiddellijk kunnen stoppen.
23
Pestbriefje.com
Tot slot
In de zoektocht naar wat een kind ertoe brengt om een ander kind te pesten,
worden heel veel oorzaken genoemd maar die kunnen, op één na, allemaal
weerlegd worden. Die ene uitzondering betreft de capriolen van ons brein. En
dit is van korte duur want ook de meeste pesters worden gewone mensen.
De ‘Stages of Ego Development’ van professor Jane Loevinger bevestigden
mijn vermoeden dat pesten waarschijnlijk wordt veroorzaakt door ons brein.
Pas later ontdekte ik ‘De psychologische Volwassenwording’ van professor dr.
Michiel Westenberg. Nooit eerder heb ik zo aandachtig zitten lezen. Ik vind
het werkelijk onbegrijpelijk dat wetenschappers, met betrekking tot hun
onderzoek naar en hun opvattingen over pesten, hier geen aandacht aan
hebben besteed. Want als hier een kern van waarheid inzit, dan wordt dit
wereldwijd de grootste doorbraak in de strijd tegen pesten.
Ik hoop dat er een wetenschapper is die het aandurft. Want het verwondert
mij nog steeds dat er zoveel poespas wordt gemaakt over een kwestie die
met één wijsvinger en een ernstig gezicht opgelost kan worden.
© Rinus Rodenburg
Augustus 2014
Interessante links:
VOF Het Pestbriefje: www.pestbriefje.com
Pesten Punt Uit: www.pesten-punt-uit.eu
De Psychologische Volwassenwording “https://
openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/5403/OR219.pdf?
sequence=1”
Stop, hou op, ...met de Kanjertraining (en met... https://
www.youtube.com/watch?v=AhPlBVBGLpY
Soep van keistenen http://bijbelenonderwijs.nl/bijbel-en-onderwijs/soepvan-keistenen-de-kanjertraining-op-de-korrel/
Mevrouw Williams http://thuisbijdewilliams.blogspot.nl/2012/02/sovatraining.html
24
25
26
27
Pesten... Zo Opgelost
www.pestbriefje.com
www.pesten-punt-uit.eu
[email protected]
28

Download Report