Trajectbegeleiding van jongeren in kwetsbare situaties: enkele reflecties op basis van onderzoek en recente ontwikkelingen Prof. Dr. W. Vanderplasschen UGent, Vakgroep Orthopedagogiek [email protected] Er was eens … (1999)  “Een jonge onderzoeker die vaststelde dat het rond zogenaamde ‘knelpuntdossiers’ of ‘draaideurcliënten’ ontbreekt aan samenwerking en opvolging. Men werkt eerder tegen dan met elkaar en van afstemming en coördinatie is geen sprake. Aan nazorg of zorgcontinuïteit ontbreekt het helemaal, zeker als de betrokkene hiervoor geen vragende partij is.”  De studie besloot dat er nood was aan meer netwerkvorming en case management. Het werkveld reageert lauwtjes: “Dat doen we toch al”, maar met mondjesmaat groeit de overtuiging dat dergelijke systematische en planmatige aanpak die vertrekt van de vraag van de cliënt waarbij één vertrouwenspersoon het (hulpverlenings)traject opvolgt, nodig is. Anno 2014: ≠ toepassingen en toepassingsgebieden         Geestelijke gezondheidszorg Verslavingszorg VAPH Onderwijs Jeugdwelzijnswerk Integrale jeugdhulp Welzijnswerk Bejaardenzorg         Case manager? Trajectbegeleider? Ontslagmanager? Zorgcoördinator? Zorgbemiddelaar? Zorgmakelaar? Zorgconsulent? Reclasseringsbegeleider? Niet steeds duurzaam, vaak op projectmatige basis, kleinschalig Waar gaan ze naartoe?  Roots:   1ste generatie case management   1920: Social casework (M. Richmond) 1960-70: deïnstitutionalisering in psychiatrie en gehandicaptenzorg (Goffman, Bowlby, normalisering) 2de generatie case management : vanaf jaren ‘80 – ’90: nadruk op coördinatie en continuïteit  Uiteenlopende doelgroepen met complexe problematiek   3de generatie case management : Sinds 2000: voornamelijk om toegankelijkheid van en betrokkenheid bij hulpverlening te verhogen  Doelgroepen die tussen de mazen van het hulpverleningsnet vallen  Vrije tijd Beroepsopleiding Hoe jongeren hulpverlening ervaren (Rapp, 2007) Onderwijs Justitie en politie Gezondheidszorg Huisvesting Drugshulpverlening Geestelijke gezondheidszorg Waarom nood aan case management?  Belangrijke aanvulling bij bestaande hulpverlening, want : Verzakelijkte, fragmentaire en ontoereikende hulpverlening  Problematiek dikwijls te complex en meervoudig voor 1 dienst  Integrale benadering ontbreekt bij specialisten  Vaak negatieve visie en beleving van hulpverlening: speelbal + geen motivatie  Meestal enkel ad hoc-oplossingen  Negatieve ervaringen op vlak van vertrouwelijkheid, stabiliteit, affectie en continuïteit in de hulpverlening  Barriers to Needed Care Case Management •Help clients to identify personal needs •Knowledge of system issues & available resources Persons with Challenges  Strengths Assessment  Contact Plan Strengths Approach • Establish relationship with client •Encourage client through discussion of strengths/abilities Personal • Practical •Transportation •Financial •Childcare •Lifestyle •Substance abuse & mental health •High risk behaviors •Homeless •Incarceration •Internal •Fear of discovery •Stigma •Denial •Fatalism •Embarrassment •Lack of trust System •Location •Rural providers •Affordability •Inflexible hours •Admission process •Cultural competence •Impersonal •Intimidating •Staff skills •Waiting lists (Rapp,2007) Access to Needed Care Definitie ?  “het organiseren van de hulp- en dienstverlening bij een complexe en langdurige problematiek om de cliënt zo min mogelijk hulpbehoevend en van anderen afhankelijk te leren zijn” (Van Riet & Wouters, 2000)  “that part of substance abuse treatment that provides ongoing supportive services to clients and facilitates linking with appropriate helping resources in the community” (Graham & Timney,1990) Kernfuncties 1. 2. 3. 4. 5. 6. Assessment Planning Linkage Monitoring Advocacy Outreaching Modellen van case management      Makelaarsmodel Generalist case management Assertive community treatment / intensief case management Strengths-based case management Klinisch case management Werkt het? Vooral HV-ondersteunend Niet zozeer als hulpverlening op zich Met name om toegang tot en continuïteit van de hulp te bevorderen Waarom werkt het?      Vraaggestuurde karakter Aangesproken door een op sterktes gebaseerde benadering Cliënten bepalen zelf de doelen De case manager-cliëntrelatie / engagement Indirecte invloed op functioneren via linkage en retentie Mogelijke struikelblokken en valkuilen          Beroepsgeheim – informatie-uitwisseling Onafhankelijkheid van de case manager Beschikbaarheid hulp- en dienstverlening Vanuit welke instelling/mandaat? Geen behandelaar of therapeut Belangenbehartiging en cliëntparticipatie Continuïteit en samenhang bewaren Planmatig werken vs. crisisinterventie Kosten en baten Wat te verwachten / waar gaan we naartoe?      Verdere vermaatschappelijking van de zorg  Outreaching / bemoeizorg  Kostenbesparing Toenemende verzakelijking en fragmentatie van het aanbod  ‘vermarkting’ van de zorg  Automatisering van hulpverleningsprocessen Meer individualisering  Leefwereldperspectief  n>1 – Gezin Quid Integrale Jeugdhulp en trajectbegeleiding? Iedereen trajectbegeleider !