Huisvesting na jeugdzorg Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten Colofon Uitgever: Eindredactie: Datum uitgave: Bezoekadres: JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling Thijs Janssen september, 2014 JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling Nieuwe Gouwe Westzijde 1, 2802 AN Gouda Postbus 540, 2800 AM Gouda T 0182 547888 F 0182 547889 E [email protected] www.jso.nl Deze uitgave is gemaakt in opdracht van het Stadsgewest Haaglanden. Copyright © 2014 JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling Uit deze uitgave mag niets worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, retrieval systemen of op welke andere wijze dan ook zonder toestemming van JSO. Inhoudsopgave 1. Aanleiding ......................................................................................................................................... 3 2. Doelgroep ......................................................................................................................................... 4 3. Woonbehoefte jongeren van achttien jaar en ouder na de jeugdzorg ............................................. 9 4. Aanbod wonen achttienjarige jongeren en ouder in 2013.............................................................. 10 5. Knelpunten ..................................................................................................................................... 13 6. Algemene bevindingen ................................................................................................................... 15 7. Oplossingsrichtingen ...................................................................................................................... 18 1. Aanleiding De verschillende decentralisaties en veranderingen in het sociaal domein hebben grote gevolgen voor zorginstellingen en gemeenten, maar ook voor wooncorporaties. De decentralisaties gaan gepaard met bezuinigingen die vooral gezocht worden in het verminderen van ‘zware’ residentiële zorg. Van hulpbehoevenden wordt verwacht dat zij meer in de eigen omgeving ondersteund en geholpen worden, waarbij er een appèl wordt gedaan op de eigen kracht en het sociale netwerk. Voor veel jongeren die jeugdzorg ontvangen is dit niet zo vanzelfsprekend. Deze doelgroep wordt vaak gekenmerkt door de problemen die er zijn in de thuissituatie/met hun ouders. Voor een groot deel van de jongeren stopt de jeugdzorg op het moment dat ze achttien jaar worden. Deze jongeren zullen met de nodige voorbereiding terug naar hun ouders gaan (wat vaak lastig is) óf op eigen benen 1 moeten staan. Uit onderzoek blijkt dat jongeren die de jeugdzorg verlaten een kwetsbare groep vormen, met vaak onvoldoende netwerk en met risico op terugval. Aangezien het voor deze jongeren lastig is om geschikte woonruimte te vinden komen zij relatief vaak terecht in de maatschappelijke opvang. Het kan ook voorkomen dat deze jongeren blijven ‘hangen’ in een zorginstelling, waardoor de uitstroom uit de jeugdzorg stagneert en zij daarmee dure en schaarse plaatsen bezet houden. Momenteel zijn er verscheidene afspraken tussen de gemeenten in de regio Haaglanden met wooncorporaties en jeugdzorgorganisaties, waarbij de afspraken per gemeente verschillen. Naar aanleiding van bovengenoemde beleidswijzigingen heeft het Stadsgewest Haaglanden JSO gevraagd om de (zelfstandige) woonbehoefte van jongeren die de jeugdzorg verlaten te inventariseren. Met het oog op de transitie jeugdzorg worden in deze notitie de knelpunten voor de regio Haaglanden zo goed mogelijk in beeld gebracht voor gemeenten, wooncorporaties en betrokken zorg-/dienstverlenende partijen. Zij kunnen deze notitie mogelijk gebruiken ter onderbouwing van gemeentelijk en/of regionaal te maken afspraken rondom huisvesting, voor jongeren die de jeugdzorg verlaten. Deze notitie is tot stand gekomen in samenwerking met Jeugdformaat, Bureau Jeugdzorg Haaglanden, Leger des Heils en de gemeente Den Haag. 1 Uit onderzoek van zowel DSP (‘De verwachting rond 18’ (DSP-groep BV, 2008) als van BMC (2008) en tijdens meerdere evaluaties op de wet op de jeugdzorg blijkt het volgende: • Gemeentelijke voorzieningen zijn niet altijd voorbereid op de ondersteuning van de doelgroep die uit de provinciaal gefinancierde jeugdzorg uitstroomt. • Een naadloze aansluiting van begeleiding bij uitstroom uit de jeugdzorg én coördinatie op de geboden ondersteuning ontbreken daardoor vaak. • Veel jongeren zijn gebaat bij continuïteit van hulp, terwijl die na beëindiging van jeugdzorg ontbreekt. Gemeenten worden vaak op casusniveau en niet structureel geïnformeerd welke jongeren weer in hun gemeente komen wonen en voor wie aanvullende zorg lokaal georganiseerd moet worden. • Er is geen structurele warme overdracht met het lokale veld (CJG of een ander zorgnetwerk). Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 3 2. Doelgroep Het uitgangspunt van het jeugdbeleid is dat jongeren, die tijdelijk niet meer thuis kunnen wonen, terug gaan naar hun gezin of netwerk, tenzij dit niet mogelijk is omdat het netwerk niet beschikbaar is of te beschadigend is. Hierbij kan tevens spelen dat de eventuele licht verstandelijke beperking en/of GGZproblematiek te ernstig is. Het gaat in deze notitie om jongeren waarbij er een noodzaak voor woonruimte is omdat er geen alternatieven zijn. De focus ligt op de groep achttien- tot vierentwintigjarigen die uitstromen/uitgestroomd zijn uit jeugdzorg en behoefte hebben aan woonruimte. Deze afbakening is het uitgangspunt, wetende dat de groep kwetsbare jongeren die vastloopt en ondersteuning nodig heeft bij onder andere huisvesting, groter is. Zo zijn er ook jongeren die jonger zijn dan achttien jaar die de jeugdzorg uitstromen. Voor hen spelen wellicht nog grotere knelpunten, omdat ze nog minderjarig zijn. Voor zover mogelijk wordt in deze notitie een kwantitatief en kwalitatief beeld gegeven van de doelgroep. Maar het is niet eenvoudig om zicht te krijgen op aantallen omdat de registratie zeer beperkt is. Immers, in de huidige werkprocessen van de verschillende jeugdzorgorganisaties is er geen concrete mogelijkheid om de woonbehoefte c.q. de woonsituatie van jongeren die uitstromen uit de jeugdzorg te registreren. Jonas “Ik ben achttien jaar en zoek een opleiding en een woonplek, maar beiden lukken niet echt. Ik woon al jaren niet meer thuis. Ooit ben ik uit huis geplaatst omdat mijn moeder niet voor mij kon zorgen. Zij had gewoon te veel en te grote problemen. Ik heb op diverse plaatsen gewoond, op allerlei scholen gezeten en ik ben ook aan diverse projecten begonnen, maar ik werd altijd weer door mijn gedrag weggestuurd. Momenteel woon ik op de Renbaanstraat, een 16+ voorziening van Jeugdformaat. Dit zou een tussenstap moeten zijn naar een eigen woonplek. Maar ik kan niet naar een andere woonvorm als ik geen dagbesteding heb. Het liefst zou ik een opleiding volgen, maar ik word steeds niet toegelaten. Het is niet eerlijk: ze kijken alleen maar naar mijn verleden en dus krijg ik alleen maar afwijzingen. Het Jeugd Interventie Team (JIT) en Voortijdig School Verlaten (VSV) hebben geprobeerd mij te helpen, maar zonder resultaat. Ook heb ik allerlei vrijwilligerswerk gedaan, maar daar leerde en verdiende ik niets. Het was elke keer weer niks en ja, dan mag je na een tijdje weer vertrekken. Ze zeggen dat ik positief moet blijven, maar ik zit vast.” 2.1 Informatie Jeugdformaat Om een schatting te kunnen maken van de verwachte uitstroom heeft Jeugdformaat gegevens verstrekt over de uitstroomcijfers in 2012 en 2013. De uitstroom is een optelsom van de uitstroom van jongeren uit Huisvesting Alleenstaanden en Tweepersoonshuishoudens (HAT’s), Aanleunplekken en de 24-uurs opvang. Dit is niet verder te specificeren. Jeugdformaat verwacht dat jongeren die een zorgproduct ‘verblijf gezinshuizen’, ‘pleegzorg met hulp’, ‘pleegzorg met opvoeden’, ‘pleegzorg spoed’ of ‘residentie spoed’, afnemen, niet of minder uitstromen naar een zelfstandige woning. Om die reden zijn de uitstroomgegevens van deze zorgproducten in een aparte tabel vermeld. Verder is de inschatting dat vanuit de HAT’s en de aanleunplekken, 75% naar een zelfstandige woonruimte gaat en 25% onderdak in het eigen netwerk regelt. Vanuit de 24-uurs groepsopvang is geen inschatting te geven welk percentage naar een zelfstandige woonruimte gaat; het percentage ligt in ieder geval beduidend lager dan 75%, omdat een deel van hen teruggaat naar huis of naar het netwerk. In onderstaande tabellen zijn de aantallen te vinden per zorgproduct naar leeftijd van de jongeren en totalen. Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 4 Uitstroom Jeugdformaat 2012 waarbij sterke behoefte is aan zelfstandige woonruimte Zorgproduct omschrijving Leeftijden Eindtotaal 16 17 18 19 20 21 Verblijf 16+ intensief 1 12 14 3 1 0 31 Verblijf aanleun 0 2 6 2 0 0 10 Verblijf HAT/onzelfstandige woonvorm 0 1 16 13 3 0 33 Verblijf logeerhuis 17 15 15 0 0 0 47 Verblijf residentie intensief 6 3 2 0 0 0 11 Eindtotaal 24 33 53 18 4 0 132 Tabel 1 Uitstroomcijfers Jeugdformaat 2012 waarbij verwacht wordt dat er sterke behoefte is aan zelfstandige woonruimte. Uitstroom Jeugdformaat 2012 waarbij geen of minder behoefte is aan zelfstandige woonruimte Zorgproduct omschrijving Leeftijden Eindtotaal 16 17 18 19 20 21 Verblijf gezinshuizen 0 1 1 1 1 0 4 Verblijf pleegzorg met hulp 2 8 4 2 1 0 17 Verblijf pleegzorg met opvoeden 2 4 30 5 3 1 45 Verblijf residentie spoed 19 11 5 1 0 0 36 Eindtotaal 23 24 40 9 5 1 102 Tabel 2 Uitstroomcijfers Jeugdformaat 2012 waarbij verwacht wordt dat er geen of minder behoefte is aan zelfstandige woonruimte. Uitstroom Jeugdformaat 2013 waarbij sterke behoefte is aan zelfstandige woonruimte Zorgproduct omschrijving Leeftijden Eindtotaal 16 17 18 19 20 21 22 Verblijf 16+ intensief 1 9 20 5 2 1 0 38 Verblijf aanleun 0 1 9 1 1 0 0 12 Verblijf HAT/onzelfstandige woonvorm 0 1 17 14 5 1 3 41 Verblijf logeerhuis 13 18 11 0 0 0 0 42 Verblijf residentie intensief 4 4 2 0 0 0 0 10 Eindtotaal 18 33 59 20 8 2 3 143 Tabel 3 Uitstroomcijfers Jeugdformaat 2013 waarbij verwacht wordt dat er sterke behoefte is aan zelfstandige woonruimte. Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 5 Uitstroom Jeugdformaat 2013 waarbij geen of minder behoefte is aan zelfstandige woonruimte Zorgproduct omschrijving Leeftijden Eindtotaal 16 17 18 19 20 21 22 Verblijf gezinshuizen 1 0 1 0 0 0 0 2 Verblijf pleegzorg met hulp 5 1 7 0 0 0 0 13 Verblijf pleegzorg met opvoeden 4 7 28 6 2 0 0 47 Verblijf pleegzorg spoed 1 3 0 0 0 0 0 4 Verblijf residentie spoed 5 8 3 0 1 0 0 17 Eindtotaal 16 19 39 6 3 0 0 83 Tabel 4 Uitstroomcijfers Jeugdformaat 2013 waarbij verwacht wordt dat er geen of minder behoefte is aan zelfstandige woonruimte. 2.2 Informatie Bureau Jeugdzorg Vanuit het informatiesysteem bij Bureau Jeugdzorg is het niet mogelijk om uit de uitstroomgegevens te achterhalen waar een jongere na de uitstroom verblijft. Hier vindt geen standaard registratie in plaats, maar in veel gevallen is hier wel informatie over te vinden in de dossiers. Om een beeld te krijgen van de woonvorm na afsluiting van de hulpverlening en de behoefte aan woonruimte, heeft Bureau Jeugdzorg een steekproef genomen en een dossieranalyse uitgevoerd. Er is gekeken naar alle jongeren die in 2013 hulpverlening ontvingen en achttien jaar zijn geworden en waarvan de hulp in datzelfde jaar is afgesloten. De steekproef is uitgevoerd met behulp van dossiers van totaal 292 jongeren (164 nazorg, 65 jeugdbescherming, 15 jeugdreclassering en 48 toegang). Van 27 jongeren is het dossier bekeken, waarbij is gelet op de woonvorm van de jeugdigen tijdens de hulpverlening en bij het afsluiten. Een steekproef van 27 casussen geeft een beeld van de problematiek, maar het aantal is eigenlijk te klein om te kunnen worden omgezet naar percentages. Daarom worden geen percentages, maar alleen aantallen genoemd. In onderstaande tabel zijn de aantallen per werksoort te vinden, en de woonvorm na afsluiting van de hulpverlening van Bureau Jeugdzorg. Steekproef uitstroom Bureau Jeugdzorg 2013 Residentieel Zelfstandig bij afsluiten bij afsluiten Jeugdbescherming (12) 5 1 Jeugdreclassering (8) 1 Dubbele Maatregel (4) 1 Toegang (3) Totaal Vermist/ zwervend/ Netwerk Thuis 3 2 1 2 1 1 3 0 1 1 1 0 0 0 1 2 7 3 52 5 7 onbekend Tabel 5 Dossieranalyse Bureau Jeugdzorg van 27 jongeren naar woonvorm na afsluiting van hulpverlening. 2 Van twee jongeren is de verblijfplaats onbekend, één jongere wordt vermist, één jongere zwerft en één jongere verblijft in de daklozen opvang. Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 6 Bureau Jeugdzorg merkt op dat uit de steekproef blijkt dat er weinig zaken vanuit het vrijwillig kader op achttienjarige leeftijd worden afgesloten. Vaak loopt de hulpverlening voor deze jongeren nog door. Verder was opvallend dat vooral jongeren vanuit de jeugdbescherming de behoefte aan zelfstandige woonruimte hebben. Deze jongeren krijgen ook allen hulp, of zijn aangemeld voor hulpverlening (naast het zoeken van huisvesting ook hulp bij inkomsten en dagbesteding), op het moment van het afsluiten van het zorgtraject. De dossieranalyse bij de steekproef van Bureau Jeugdzorg heeft tevens inzicht verschaft in hoe het proces naar zelfstandig wonen verloopt binnen de jeugdzorg. De wens van jongeren met betrekking tot zelfstandig wonen is in aantallen per werksoort weergegeven in onderstaande tabel. Steekproef woonwens Bureau Jeugdzorg 2013 Wens voor Wens voor zelfstandigheid en Wens voor zelfstandigheid, Zelfstandigheid in traject voor zelfstandigheid maar het traject is mislukt of Jeugdbescherming (12) 11 6 5 Jeugdreclassering (8) 5 5 0 Dubbele Maatregel (4) 3 1 2 niet begonnen Toegang (3) 1 0 0 Totaal 20 12 7 Tabel 6 Verloop van de woonwens naar zelfstandigheid. Uit de dossieranalyse blijkt dat van de twaalf jongeren die uit de jeugdbescherming stroomden één van hen zelfstandig woont. De anderen jongeren binnen deze werksoort hebben de wens om zelfstandig te wonen, hetgeen voor hen lastig te realiseren is. Immers zes van de jongeren volgen een traject waarin ze leren om zelfstandig te wonen en bij vijf van de jongeren is dit traject al mislukt óf nog niet begonnen. Bij de jeugdreclassering hebben zeven van de acht jongeren de wens om zelfstandig te wonen. Van deze zeven jongeren wonen inmiddels twee van hen zelfstandig. De overige jongeren volgen een traject naar zelfstandig wonen. 3 Vanuit het dubbele maatregel team geven drie van de vier jongeren aan zelfstandig te willen wonen, waarbij één van hen een zelfstandig wonen traject volgt en waar bij twee van hen het traject naar zelfstandig wonen mislukt is óf nog niet begonnen is. Op het eerste gezicht lijken de jeugdreclasseringstrajecten met begeleiding richting zelfstandigheid het meest succesvol. Hierbij moet de kanttekening worden gemaakt dat de steekproef klein is en dus niet als representatief beeld beschouwd kan worden. Om verschillende redenen kan hier sprake zijn van een vertekend beeld. Een groot gedeelte van de jeugdigen met een jeugdreclasseringsmaatregel hebben deze maatregel als gevolg van hoog schoolverzuim. Ten opzichte van de jeugdbescherming is het waarschijnlijk dat jeugdigen van achttien jaar bij de jeugdreclassering mogelijk een betere uitgangssituatie hebben. Daarnaast hebben jongeren met een jeugdbeschermingsmaatregel veelal een langere jeugdzorg geschiedenis; zij komen eerder met jeugdzorg in aanraking omdat hun ouders veel eigen problemen hebben en als gevolg hiervan tekort schieten in de opvoeding. Als laatste reden zijn deze problemen soms hardnekkig waardoor deze jongeren na hun achttiende jaar niet kunnen en/of willen terugvallen op thuis of hun netwerk. 3 Het betreft hier jongeren die zowel een jeugdbeschermings- als een jeugdreclasseringsmaatregel hebben. Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 7 2.3 Informatie van Leger des Heils Vanuit het Leger des Heils zijn er uitstroomgegevens van de nachtopvang Vast & Verder beschikbaar. Het zijn jaargegevens over 2013, welke inzicht geven in de uitstroom van 18 jongeren (in 2012 waren dit er nog 21). Maar er is geen informatie omtrent waar de jongeren terecht komen. Een deel stroomt verder naar andere zorg, maar in 2013 is van de helft de bestemming onbekend. Zij verlaten de zorg omdat het aanbod niet passend is voor hen. Reden Beëindiging Vast & Verder 2013 Bestemming Bestemming bekend onbekend Cliënt nog in ambulante begeleiding 0 2 Cliënt gedetineerd 0 4 Cliënt houdt zich niet aan afspraken 5 0 Psychiatrische problematiek 1 0 Hulpverlening afgerond 0 1 Hulpverlening elders voortgezet 0 2 Cliënt maakt geen gebruik van aanbod 2 0 Overig 1 0 9 9 Totaal beëindigd (18) Tabel 7 Uitstroomcijfers Leger des Heils nachtopvang Vast & Verder. Naomi “Ik ben 18 jaar, vijf maanden zwanger en woon bij de dak- en thuislozenopvang van de Kesslerstichting. Tot mijn zestiende woonde ik in Den Haag bij mijn moeder, maar toen ben ik op een groep gaan wonen in de Hoenderloo groep. Ik wilde altijd terug naar Den Haag, maar ik zat in Arnhem op school en ben met begeleiding daar zelfstandig gaan wonen. Maar dat heeft kort geduurd: ik spijbelde, werd mijn huis uitgezet en mijn vriend bij wie ik introk had losse handjes. Ik ben zelf bij hem weggegaan en kon bij een kennis in Schiedam terecht. Toen dat mislukte ben ik weer bij mijn moeder gaan wonen, maar daar kon ik niet blijven. Jeugdzorg zoekt een opvangplek maar dat is lastig omdat mijn laatste adres niet in Den Haag is. Ze vergeten even dat ik niet voor mijn lol uit Den Haag ben vertrokken en mijn netwerk hier is. Na een paar nachten bij De Wende kwam ik bij de daken thuislozen opvang terecht. Ik krijg hulp van het Jeugd Interventie Team en wil graag met mijn kind zelfstandig wonen. Hopelijk zijn er mogelijkheden bij De Wende of bij Zij aan Zij.” Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 8 3. Woonbehoefte jongeren van achttien jaar en ouder na de jeugdzorg Succesvol de overstap naar zelfstandig wonen kunnen maken, wordt bepaald door meerdere factoren. Naast de beschikbaarheid van betaalbare woonruimte en de aanwezigheid van een vangnet, zijn motivatie, begeleiding en financiën mede bepalend voor een succesvolle overstap naar zelfstandig wonen. De gegevens van Jeugdformaat, Bureau Jeugdzorg en van het Leger des Heils in het vorige hoofdstuk, geven aan en onderstrepen het belang dat aansluitende lokale ondersteuning op maat zeer wenselijk is. 4 In de praktijk is gebleken dat slechts 1 op de 9 jongeren het daadwerkelijk lukt om met achttien jaar al zelfstandig te wonen. Iets minder dan de helft van de jongeren uit de steekproef van Bureau Jeugdzorg gaat terug naar huis of naar hun netwerk. Zij zien dit echter als een tussenstap, aangezien een groot deel van hen de behoefte heeft om zelfstandig te wonen. Sommigen van hen krijgen begeleiding om die wens te vervullen. Een klein deel van de jongeren heeft geen behoefte aan verlengde- of vervolghulp: zij worden vermist of hun verblijfplaats is onbekend. Ook de gegevens van Vast en Verder maken duidelijk dat de behoefte aan hulp niet ophoudt als jongeren achttien jaar zijn. Het grootste deel van deze cliënten is achttien of negentien jaar. “Jongeren uit de jeugdzorg hebben sterke behoefte aan een eigen plek: een plek om zelf de deur dicht te kunnen doen/om zelf na te denken. Deze groep accepteert wisselend ambulante hulp. Soms is het ook goed om ze ‘even met rust te laten’.” - Professional Dubbele Maatregelteam Bureau Jeugdzorg Haaglanden - 3.1 Vijf groepen jongeren en hun woonbehoeften Jongeren in de groep van achttien tot vierentwintig jaar die de jeugdzorg uitstromen kunnen op basis van hun woon en ondersteuningsbehoefte in principe worden onderscheiden in de volgende 5 groepen: • Jongeren gaan terug naar hun gezin/netwerk, al dan niet met steun op afroep • Jongeren met LVB problematiek: wonen met specialistische hulp – Middin • Jongeren met GGZ problematiek: wonen met specialistische hulp – Anton Constandse • Jongeren die zelfstandig kunnen wonen met eventueel ambulante begeleiding op maat. Binnen deze groep kan onderscheid worden gemaakt tussen: • jongeren die samen met of in de omgeving van vergelijkbare jongeren kunnen wonen; • jongeren die zelfstandig gehuisvest moeten worden, maar vanwege problematiek juist niet met met/in omgeving van vergelijkbare jongeren, en met (intensieve) begeleiding. • Tienermoeders 4 zie steekproef van Bureau Jeugdzorg Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 9 4. Aanbod wonen achttienjarige jongeren en ouder in 2013 4.1 Jeugdzorgorganisaties Diverse jeugdzorgorganisaties hebben afspraken met wooncorporaties. Ook is er een convenant voor zorgjongeren waarbij huisvestingsmogelijkheden worden geboden aan zwerfjongeren en jonge moeders. Onderstaande gegevens betreffen de situatie in 2013 en geven een indicatie van het aanbod. Bureau Jeugdzorg Bureau Jeugdzorg heeft geen afspraken met woningcorporaties en/of gemeenten met betrekking tot zelfstandige woonruimte voor jongeren die uitstromen uit de jeugdzorg. Jeugdformaat 5 Jeugdformaat heeft afspraken met woningbouwcorporatie Vestia (30 HAT’s en 12 6 doorstroomwoningen) en de Wassenaarsche Bouwstichting (3 aanleun- en 3 doorstroomplaatsen). Zij bieden doorstroomplaatsen voor jongeren van Jeugdformaat. Uitgangspunt is dat een jongere maximaal negen maanden in een HAT zit en daarna doorstroomt naar een zelfstandige woning. Jeugdformaat betaalt de huur van deze HAT’s voor de jongeren. Een HAT kost ruim € 30.000,-/per negen maanden, waarvan € 6.000,- verbonden aan woonlasten; de overige kosten bestaan uit de begeleidingskosten. Vestia heeft 12 doorstroomwoningen voor jongeren tot drieëntwintig jaar per jaar, de Wassenaarsche Bouwstichting heeft 3 doorstroomwoningen voor deze doelgroep. Huur daarvan is binnen de huursubsidiegrens. Jeugdformaat biedt dan nog negen maanden lang begeleiding. Tevens heeft Jeugdformaat afspraken met DUWO, Wooninvest, Goede Woning, Woonbron en Vidomes. In het kader van Scheiden van Wonen en Zorg is Jeugdformaat bezig om de 30 HAT woningen geleidelijk aan af te bouwen in een periode van drie jaar. Jeugdformaat zal met woningbouwcorporaties in gesprek gaan om betaalbare plekken voor jongeren beschikbaar te stellen. Daarnaast verwacht Jeugdformaat een ambulant pakket te ontwikkelen voor zelfstandig wonende jongeren die woonbegeleiding nodig hebben. Leger des Heils Het Leger des Heils heeft een convenant met woningbouwcorporaties. Deze plaatsen zijn eigenlijk niet passend voor jongeren die uit de jeugdzorg komen en zelfstandig willen wonen. Bovendien zijn deze plaatsen ook niet geschikt voor mensen met GGZ-problematiek of een (licht)verstandelijke beperking. 4.2 Convenant zwerfjongeren en jonge moeders Gemeente Den Haag geeft aan dat er volgens hen convenantafspraken zijn over 103 woningen voor zorgjongeren (met begeleiding) met corporaties. Deze geven volgens de gemeente De Haag overigens wel aan dat de taks bereikt is. Gemeente Den Haag is daarover nu met hen in gesprek. Hieronder staan verschillende van deze convenantafspraken beschreven. 5 Een HAT kan groter zijn dan een kleine studio. Het is soms ook een 2-kamer appartement. 6 Voor minderjarige tienermoeders en hun baby heeft Jeugdformaat 2 plaatsen bij St. Wende. Deze plaatsen worden opgeheven i.v.m. het scheppen van plaatsen bij het Leger des Heils (Vliet en Burgh). Incidenteel komt het voor dat er pleegzorg vanuit Jeugdformaat wordt geboden aan tienermoeders en hun baby. Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 10 CJG/Jong Escamp (JIT) Het CJG/Jong Escamp gebruikt 12 woningen voor jonge moeders van Vestia. Er zijn 9 woningen aangeboden in 2013. Stichting MOOI/Loket jonge moeders Stichting MOOI / Loket jonge moeders maakten gebruik van 5 woningen voor het woonproject ‘Studerende moeders’ van Staedion. Staedion heeft in 2013 geen woningen geleverd en is gestopt met dit project. Het woonproject wordt in 2014 waarschijnlijk overgenomen door DUWO. Dit kan mogelijk uitgebreid worden. JIT Wonen De (voormalige) Stichting Luna had 15 woonunits in de Mixx Inn voor de opvang van zorgjongeren. Het project is gestopt in 2013. In samenwerking met DUWO zijn er 15 woningen (9 jongeren in een HAT, en 6 jongeren delen met z’n tweeën een appartement) voor alleenstaande jongeren tussen de achttien en zevenentwintig jaar. Voorheen was dit de Mixx Inn. Voor de uitstroom heeft JIT Wonen een convenant met Staedion voor 5 woningen per jaar. Studerende jongeren kunnen naar een zelfstandige woning van DUWO uitstromen. Stichting Luna 7 De (voormalige) Stichting Luna had een convenant omtrent het bieden van opvang aan 8 zwerfjongeren en jonge moeders met de volgende woningbouwcorporaties: Haag Wonen , Vestia, Staedion en DUWO. In 2013 werden 130 jongeren, waaronder jonge moeders en kinderen door Stichting Luna opgevangen. De jongeren wonen zelfstandig in (sloop)woningen en worden begeleid door woonbegeleiding vanuit St. Luna en hulpverleners van andere organisaties. Anton Constandse Anton Constandse heeft een convenant met Vestia. Het betreft 10 woningen per jaar voor jongeren met psychiatrische problematiek. Anton Constandse is doende een nieuw convenant af te sluiten met Staedion. Vanuit Housing First : “First Step” heeft Anton Constandse 4 woningen voor zorgmijdende zwerfjongeren met ingewikkelde problematiek, die begeleid worden door het Top team en niet met anderen kunnen wonen. Leger des Heils Zij aan Zij van het Leger des Heils is in 2013 verhuist naar Vliet en Burgh van het Leger des Heils. Hier zijn 9 opvangplekken voor minderjarige jonge moeders (tienermoeders). Kessler Stichting (DoorZ) DoorZ is een doorstroomvoorziening van de Kessler Stichting waar jongeren maximaal een half jaar kunnen blijven. Er zijn 19 plekken voor jongeren van achttien tot drieëntwintig jaar. Mondriaan / Opvoedpoli (Woonfoyer HTO) Studenten van het Mondriaan zijn gehuisvest in de woonfoyer HTO in Laak. Er is een convenant tussen DUWO, Mondriaan en de Opvoedpoli (GGZ). In de woonfoyer wonen de jongeren zelfstandig. 7 Stichting Luna is per maart 2014 failliet verklaard. De opvang aan zwerfjongeren en jonge moeders is geheel door het Leger des Heils overgenomen. 8 Stichting Luna maakte in het verleden gebruik van vijfenzestig woningen van Haag Wonen voor de opvang van zwerfjongeren en jonge moeders. Hiervan bevonden zich twaalf woonunits in de Mixx Inn. Gegevens van 2013 zijn niet bekend. Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 11 Van ma t/m do is er van 16.00-18.00 uur individuele woonbegeleiding. In 2013 zijn er in totaal 34 jongeren begeleid. Hiervan wonen er nog 14 in het HTO en zijn er 20 jongeren positief uitgestroomd naar een zelfstandige woonruimte. In totaal heeft 65% hun studie vervolgd. Lara “Ik ben achttien jaar en woon op de Renbaanstraat, een 16+ voorziening van Jeugdformaat en sta al een jaar op de wachtlijst voor Anton Constandse. Ik volg een opleiding en werk, maar dat valt niet mee. Ik slaap slecht, het ene moment voel ik me goed, maar op het andere moment ben ik woedend en het enige wat dan helpt is mezelf pijn doen. Ik zit in de jeugdzorg omdat mijn moeder niet voor mij kon zorgen, zij heeft borderline. Mijn vader kon niet van mij afblijven. Ik ben door De Jutters onderzocht en ze zeggen dat ik een verwaarloosde jongere ben met een zich ontwikkelende persoonlijkheidsproblematiek. De begeleiders op de Renbaanstraat proberen me te helpen en ik volg groepstherapie bij de Jutters, maar ja, ik mis wel eens een bijeenkomst. Ook hadden ze me aangemeld bij de Jutters voor intensieve therapie, maar ze zeggen dat ik niet gemotiveerd ben. Ze maken zich zorgen over mij. Aandacht en complimenten geven me een goed gevoel en ik vind geld heel belangrijk. Ik wou dat ik een man tegenkwam die mij geld en veel aandacht kan geven.” 4.3 Wonen (met begeleiding) zorgjongeren Volgens de gemeente Den Haag spelen er mogelijk doorstroomproblemen bij zorgjongeren. Hierdoor bestaat de kans dat de keten verstopt raakt. Jongeren die via Woonnet met een woonpas zelfstandige 9 huisvesting zoeken, moeten gemiddeld een jaar tot twee jaar wachten . Een mogelijk gevolg is dat de uitstroom bij instellingen stagneert en dat deze jongeren soms dure bedden onnodig bezet houden. Veel jongeren zoeken daarom via de kamermarkt huisvesting, waar zij geregeld te maken krijgen met malafide verhuurders, borg en inrichtingskosten. Het is daarom voor zorgjongeren vaak lastig om via deze weg geschikte huisvesting te vinden. Voor jongeren met een (licht) verstandelijke beperking is het lastig om een passende woonplek met begeleiding te vinden. Dit komt omdat Middin een opnamestop heeft en bij Humanitas is er een wachtlijst voor begeleid wonen. Ook Anton Constandse (GGZ en LVB) heeft een wachtlijst van een half tot twee jaar. 9 De slaagkansen voor jonge kandidaten voor een woning in Den Haag t/m 22 jaar: 11%, 23-26 jaar: 12%. De gemiddelde wachttijd voor jonge kandidaten voor een woning in Den Haag t/m 22 jaar: 13 maanden, 23-26 jaar: 26 maanden. Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 12 5. Knelpunten Stagnatie doorstroom Het lijkt voor jongeren lastig om geschikte woonruimte te vinden, al dan niet in de vorm van een vervolgtraject. Hierdoor ontstaan er mogelijk wachtlijsten, die de doorstroom stagneren. Zo is de wachttijd voor begeleid wonen (in het bijzonder voor jongeren met psychiatrische klachten of LVB) langer dan één jaar. Een inschatting van de wachttijd voor zelfstandig wonen (na HAT, aanleunplek of 24-uurs opvang) is niet te geven. Aangenomen wordt dat jongeren ongewild en onnodig dure jeugdzorgplaatsen bezet houden. Meer zwerfjongeren met grote problemen In 2012 telde Den Haag 482 zwerfjongeren en dit aantal in 2013 gestegen tot 532 zwerfjongeren. Het is de vraag hoe deze cijfers zich gaan ontwikkelen. Op basis van de huidige situatie is de verwachting dat jongeren het nog meer van hun netwerk moeten hebben om succesvol de stap te kunnen maken naar een zelfstandig leven. Voor jongeren die de jeugdzorg verlaten is het niet vanzelfsprekend dat zij een netwerk hebben waar zij op terug kunnen vallen. Een mogelijk gevolg is dat deze jongeren, die geen of een ontoereikend netwerk hebben, gaan zwerven. Naast een groep jongeren die met gepaste begeleiding zelfstandig kunnen participeren in de samenleving, bestaat er ook een groep jongeren die de jeugdzorg verlaten en minder gemotiveerd zijn. Voor deze jongeren lijkt het nodig dat zij voor langere tijd ‘bed-bad-brood’ nodig hebben, zonder dat (binnen afzienbare termijn) uitzicht is op ontwikkeling naar zelfstandigheid. Het is belangrijk om voor deze groep voorzieningen te scheppen, om zo te voorkomen dat zij gaan zwerven en hun problemen verergeren. Financiën Vanwege beperkende regelingen van gemeenten en wooncorporaties raken jongeren in financiële nood en/of komen ze niet in aanmerking voor woonruimte. Dit betreft bijvoorbeeld jongeren die ertoe in staat zijn om zelfstandig te wonen, maar bijvoorbeeld jonger dan achttien jaar zijn. Zij zijn niet tekenbevoegd, met het gevolg dat zij niet mogen huren. Daarnaast zijn er jongeren die een aantal maanden zonder inkomen zitten. Dit komt bijvoorbeeld door het einde van een tijdelijk arbeidscontract en de wachtperiode voor een uitkering. In dit geval is een preventieve aanpak zeer wenselijk. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van een overbruggingsregeling woonlasten en/of zakgeld. Schuldenproblematiek jongeren Op korte termijn kunnen bij jongeren die zelfstandig wonen financiële problemen ontstaan door een gebrek aan een stabiel inkomen, de hoge huurprijs en het moeten betalen van een borg. Jongeren in de jeugdzorg kunnen al hoge schulden hebben en ontberen een financiële buffer waarop zij kunnen terugvallen. De recente verandering in de studiefinanciering waarbij de studiefinanciering een leenstelsel wordt, vergroot het risico op schulden bij deze doelgroep jongeren. Het is zeer wenselijk dat er een passende aanpak moet komen voor jongeren met studiefinanciering en schulden. Tijdige en goede hulp op dit gebied is van belang om ernstigere problemen te voorkomen. Het is dan ook wenselijk om zo jong en zo snel mogelijk een schuldhulpverleningstraject te starten in geval van schuldenproblematiek. Schuldhulpverlening zou ook gegeven moeten worden aan jongeren onder de achttien jaar. Nog beter zou het zijn dat er tijdig ondersteuning is voor jongeren om schulden te voorkomen. Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 13 Verdiencapaciteit van jongeren op lange termijn Om op lange termijn zelfstandig te zijn, moeten jongeren in staat zijn om een inkomen te verwerven via arbeid. Uit de risicomonitor zwerfjongeren van Bureau Jeugdzorg blijkt dat veel jongeren moeite hebben om een goede uitgangspositie op de arbeidsmarkt te bemachtigen. Ongeveer 35% van de jongeren van achttien jaar die een jeugdbeschermingsmaatregel hadden, hebben geen startkwalificatie. Voor 45% van hen is dit onbekend en van slechts 19% van deze jongeren is het zeker dat zij een startkwalificatie hebben. Het is onbekend hoe deze percentages zijn verdeeld onder andere werksoorten van Bureau Jeugdzorg. Netwerk jongeren Het hebben van een steunend netwerk is een belangrijke succesfactor in het opbouwen van een zelfstandig bestaan. Uit de zwerfjongeren monitor van Bureau Jeugdzorg blijkt dat een onderdeel van de hulpverlening met een Jeugdbeschermingsmaatregel, zich richt op het versterken van de relatie van de jongeren met het netwerk: 47% van de jongeren kreeg hulp bij het versterken van zijn netwerk; bij een derde van de jongeren is dit onbekend. 20% van de jeugdbeschermingsjongeren kreeg deze hulp niet. Hier valt veel winst te behalen. Krappe reguliere woningmarkt met wachtlijsten Voor jongeren die uit de jeugdzorg komen lijkt er een gebrek te zijn aan betaalbare woningen. Deze jongeren komen op wachtlijsten terecht. Regels en voorwaarden die gesteld worden om een woning te mogen huren, zijn vrij ingewikkeld en weinig flexibel. Er blijken ook verschillen te bestaan tussen gemeenten in het hanteren van urgentieverklaringen. Krappe woningmarkt voor jongeren met zorgbehoefte met wachtlijsten Jongeren krijgen vaak niet de kans om te leren van hun fouten, terwijl het juist voor deze doelgroep belangrijk is dat ze fouten mogen maken, zonder meteen bestraft te worden en bijvoorbeeld uit hun woning(project) gezet worden. Er is een gebrek aan een passend vervolgtraject/begeleid wonen voor jongeren die: • psychiatrische zorg nodig hebben; • LVB-zorg nodig hebben; • zwanger/tienermoeder zijn (met en zonder LVB); • reguliere jeugdzorg nodig hebben. Als gevolg van een afbouw van het aantal verblijfsplaatsen in de jeugd-GGZ neemt Jeugdformaat vaker jongeren met psychiatrische problemen op. Verwachting is dat voor deze groep meer doorstroom- en vervolgplaatsen nodig zijn met zwaardere begeleiding. Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 14 6. Algemene bevindingen Met de aankomende decentralisatie van de jeugdzorg wordt getracht het aantal jongeren dat in de residentiële zorg verblijven af te nemen. Er zal meer een beroep worden gedaan op de eigen kracht en het netwerk van jongeren. Voor vele jongeren die in de residentiële jeugdzorg verblijven is dit niet vanzelfsprekend omdat hun situatie gekenmerkt wordt door problemen in de thuissituatie. Met deze notitie is getracht om een beeld te krijgen van de woonbehoefte van jongeren die de jeugdzorg verlaten. Tevens is getracht om een beeld te krijgen van het aanbod aan zelfstandige woonruimte voor deze doelgroep. Door ontbrekende gegevens is het echter niet mogelijk om: a) een goede schatting te maken van het aantal jongeren dat behoefte heeft aan zelfstandige woonruimte als zij de jeugdzorg verlaten; b) een goede inschatting te maken van het aantal beschikbare zelfstandige woonruimtes voor jongeren die de jeugdzorg verlaten. Op grond van gegevens die wel bekend zijn en op basis van ruwe schattingen komt het volgende beeld naar voren: Behoefte aan zelfstandige woonruimte De gegevens aangeleverd door Bureau Jeugdzorg, Jeugdformaat en Leger des Heils bieden een globale indruk over het aantal jongeren dat behoefte heeft aan zelfstandige woonruimte na afsluiting van de jeugdzorg. Dit heeft te maken dat het feit dat er naast Jeugdformaat en het Leger des Heils andere instellingen jeugdzorg leveren aan jongeren afkomstig uit regio Haaglanden. Tevens is het mogelijk dat er een overlap bestaat tussen de gegevens van Bureau Jeugdzorg en die met Jeugdformaat en het Leger des Heils. In onderstaand schema wordt op basis van de gegevens van 2013 een ruime schatting gegeven van het aantal jongeren dat na de jeugdzorg behoefte heeft aan zelfstandige woonruimte. Organisatie Aantal jongeren behoefte zelfstandige woonruimte Jeugdformaat 99 Bureau Jeugdzorg 216 Leger des Heils Totaal 9 324 Tabel 8 Schatting aantal jongeren dat behoefte heeft aan zelfstandige woonruimte 10 Bij Jeugdformaat is uitgegaan van 99 jongeren die uitstromen uit de jeugdzorg en die waarschijnlijk sterke behoefte hebben aan zelfstandige woonruimte (zie ook tabel 3). Het aantal jongeren dat behoefte heeft aan zelfstandige woonruimte bij Bureau Jeugdzorg is gebaseerd op het aantal jongeren dat uit de steekproef en dossieranalyse een woonwens heeft voor zelfstandigheid (zie tabel 6). Van de 27 jongeren uit de steekproef, hebben 20 jongeren behoefte aan een zelfstandige woonruimte. Dit is omgerekend 74%. Het aantal jongeren dat in 2013 op hun achttiende jaar bij Bureau Jeugdzorg uitstroomden was 292. Als op basis van dit aantal 74% behoefte heeft aan zelfstandige woonruimte na jeugdzorg, komt dat neer op 216 jongeren. Het aantal jongeren dat vanuit 10 Hierbij is de berekening gemaakt dat 75% van het aantal jongeren die gebruik maken van zorgproduct HAT of aanleun en 65% van het aantal jongeren die gebruik maken van de overige zorgproducten welke een sterke behoefte hebben aan zelfstandige woonruimte. Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 15 Vast en Verder van het Leger des Heils behoefte heeft aan zelfstandige woonruimte is geschat op 9. Het betreft de 9 jongeren waarvan de bestemming na de hulpverlening onbekend is (zie tabel 7). Aanbod aan zelfstandige woonruimte Ook voor het aanbod is met voorzichtigheid een inschatting gemaakt hoeveel zelfstandige woonruimte er nu beschikbaar is voor jongeren die de jeugdzorg verlaten. De woonruimte die beschikbaar is voor de opvang van zwerfjongeren en jonge moeders is niet uitsluitend voor jongeren die uit de jeugdzorg komen. Bovendien zijn er verschillende afspraken tussen jeugdzorginstellingen en woningcorporaties, zijn er convenanten opgesteld en worden er huisvestingsmogelijkheden geboden aan jongeren die al dan niet de jeugdzorg hebben verlaten. Echter veel van deze afspraken en regelingen zijn onderhevig aan veranderingen. Daarnaast zijn er in verschillende gevallen (m.b.t. afspraken met wooncorporaties) geen hoeveelheden bekend, hetgeen het moeilijk maakt om een totaal beeld te geven van het aantal zelfstandige woonruimte dat beschikbaar is voor jongeren die de jeugdzorg verlaten. In onderstaand schema wordt op basis van de beschikbare gegevens die vermeld staan in deze notitie een inschatting gemaakt. Het betreft de maximale aantallen over 2013, welke een indicatie geven van het totale aanbod. Hierbij zijn gemakshalve de beschikbare woonruimte voor zwerfjongeren en jonge moeders meegenomen. Organisatie Aantal beschikbare zelfstandige woningen voor jongeren Jeugdformaat 48 CJG / Jong Escamp (JIT) 12 Stichting MOOI / Loket jonge moeders 5 JIT Wonen (voormalig Mixx Inn) 20 Stichting Luna 115 11 Anton Constandse 14 Leger des Heils (Vliet en Burgh) 9 Kessler Stichting (DoorZ) 19 Mondriaan / Opvoedpoli (Woonfoyer HTO) Totaal 34 271 Tekort Op basis van de gegevens die bekend zijn in deze notitie over 2013 en op basis van bovenstaande schattingen blijkt dat er een tekort van 53 zelfstandige woningen zou zijn voor jongeren die de jeugdzorg verlaten. Dit is inclusief zwerfjongeren en jonge moeders, die niet uitsluitend uit de jeugdzorg hoeven te komen. Hieruit kan op basis van de beschikbare gegevens geconcludeerd worden dat er onvoldoende zelfstandige woningen zijn voor jongeren die uit de jeugdzorg stromen. Uitgangspunt is dat jongeren vanaf achttien jaar zelfstandig moeten zijn Het uitgangspunt dat jongeren op hun achttiende jaar zelfstandig moeten kunnen zijn, lijkt niet aan te sluiten bij de praktijk. Zo komt uit het dossieronderzoek bij Bureau Jeugdzorg naar voren dat er bij de vrijwillige hulp weinig dossiers konden worden gevonden van jongeren bij wie de zorg werd afgerond bij achttien jaar. Deze zorg loopt vaak door. Ook bij de jeugdreclassering loopt de zorg na achttien jaar geregeld door. Voor jongeren die een jeugdbeschermingsmaatregel hebben gehad is dit in het algemeen niet het geval. Bij hen stopt de zorg vaak, terwijl zij in veel gevallen nog steeds te maken hebben met problemen. Het feit dat de zorg in de meeste gevallen niet doorloopt voor jongeren die 11 De vijftien woningen van Stichting Luna / JIT (Mixx Inn) zijn van de honderddertig woningen afgetrokken waardoor er honderdvijftien woningen overblijven. Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 16 een jeugdbeschermingsmaatregel hebben gehad, terwijl ze deze wel kunnen gebruiken zorgt dat de problemen na de jeugdzorg blijven bestaan en eventueel verergeren. In veel gevallen is dit op het moment dat zij achttien jaar worden. De maatregel stopt en verschillende jongeren hebben even geen behoefte aan hulpverleners... Echter, deze jongeren beschikken vaak niet over een netwerk waar zij op terug kunnen vallen of over een startkwalificatie die hen goede kansen biedt op de arbeidsmarkt. Deze jongeren blijven gebaat bij vervolghulp, waarbij zij leren om zelfstandig te wonen. In de praktijk blijkt dat jongeren zonder jeugdzorgverleden, begin twintig zijn (ongeveer tweeëntwintig 12 jaar volgens het CBS ) als ze zelfstandig gaan wonen. Het is dan ook de vraag in hoeverre het uitgangspunt dat jongeren (met een jeugdzorgverleden) vanaf achttien jaar zelfstandig moeten zijn, realistisch is. Voor deze jongeren zou het wenselijk zijn als zij de mogelijkheid zouden hebben om een beroep te doen op een voor hun vertrouwde hulpverlener, ook als is hun hulp officieel afgesloten. Dit kan terugval voorkomen. Knelpunten Er worden verschillende knelpunten gesignaleerd. Jongeren die de jeugdzorg verlaten hebben over het algemeen niet een netwerk waar zij op terug kunnen vallen. Voor deze jongeren is het daarom vaak noodzaak om zelfstandige woonruimte te vinden. Dit is lastig door wachtlijsten, hoge huurprijzen, bij minderjarigheid niet tekenbevoegd zijn en ingewikkelde regels en voorwaarden. Daarbij speelt dat veel jongeren te kampen hebben met ontoereikende financiën, doordat ze zonder inkomen zitten, tijdelijke arbeidscontracten hebben en te kampen hebben met schulden. Doordat de studiefinanciering omgezet wordt naar een lening, zal het voor jongeren nog lastiger worden om uit de schulden te blijven. Tevens lijkt er een tekort aan passende vervolgtrajecten in het begeleid wonen voor jongeren te zijn. Hierdoor wordt er een stagnatie in de doorstroom geconstateerd. 12 http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/dossiers/vrouwen-en-mannen/publicaties/artikelen/archief/2004/2004-1485-wm.htm Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 17 7. Oplossingsrichtingen Uit bovenstaande informatie lijkt een beeld te ontstaan dat veel jongeren die de jeugdzorg verlaten moeite hebben om passende woonruimte en/of een vervolgplaats te vinden. Hierdoor ontstaat het risico dat deze jongeren ongewild en onnodig dure jeugdzorgplaatsen mogelijk bezet houden. Een verandering in (woon)beleid biedt hierin mogelijkerwijs een oplossing. Een investering kan er voor zorgen dat de doorstroom uit de jeugdzorg naar zelfstandigheid verbetert. Dit zal naar alle waarschijnlijkheid ook effect hebben op het aantal zwerfjongeren en kan maatschappelijke overlast en criminaliteit voorkomen. Beleid ontwikkelen op basis van gegevens Voor het ontwikkelen van toekomstbestendig beleid is het noodzakelijk om goed zicht te krijgen op het aantal jongeren dat uitstroomt en wat hun woonbehoefte is. Daarbij moet aandacht zijn voor de woonén zorgbehoeften van individuele jongeren en de eerder genoemde vijf groepen jongeren. Niet alleen de vraag moet worden gemonitord, ook het aanbod. Zo kan er bijvoorbeeld worden geanticipeerd op het wegvallen van GGZ voorzieningen voor jongeren, en voorkomen worden dat er wachtlijsten ontstaan of dat jongeren gaan zwerven. Met de stelselwijziging jeugd komt alle jeugdzorg bijeen onder de verantwoordelijkheid van gemeenten. Gemeenten kunnen organisaties vragen de uitstroom en de behoeften van jongeren aan huisvesting, meer concreet te monitoren. Vergroot woningaanbod door creatieve oplossingen voor leegstand Gemeenten en woningcorporaties hebben vaak te maken met leegstand; onder andere bij stadsvernieuwingsprojecten. Verschillende projecten benutten deze leegstand met het bieden van tijdelijke betaalbare woonruimte aan studenten en kwetsbare jongeren. Wooncorporaties zouden zich kunnen inzetten voor omvormingsprojecten waarbij leegstaande (kantoor) en winkelpanden worden omgebouwd tot woonmogelijkheden voor jongeren. Mogelijk kan dit door gemengde financiering van bijvoorbeeld wooncorporaties en fondsen. Doelgroep verbreden naar jongeren (uit de jeugdzorg) in bestaande projecten Maatschappelijke zorg die nu gericht is op volwassenen zou ook jongeren (die de jeugdzorg verlaten) kunnen bedienen. Zo is Housing First (Leger des Heils met Limor en Staedion) en vergelijkbaar aanbod wel beschikbaar voor volwassenen in maatschappelijke zorg, maar niet voor jongeren. Ook zou de doelgroep van Kamers met Kansen (in Delft en Zoetermeer) kunnen worden verbreed. Nu is de plaatsing mogelijk op verwijzing van Regionaal Meld- en Coördinatiepunt voortijdig schoolverlaten (RMC). Vrijvallende woonruimte die voorheen dienst deden als woonzorgcentra voor ouderen, kunnen niet alleen beschikbaar gesteld worden aan volwassenen maar ook aan jongeren. Dit zijn enkele voorbeelden, maar waarschijnlijk zijn er meer mogelijkheden als jongeren (na jeugdzorg) meer worden herkend als een specifieke doelgroep. Aannamecriteria voor dergelijke woonvoorzieningen zouden verruimd kunnen worden. Eindtraject Jeugdzorg aanscherpen door meer aandacht vergroten zelfstandigheid Het eindtraject in de jeugdzorg zou nog meer gericht kunnen zijn op het versterken van succesfactoren op de weg naar zelfstandigheid. Denk aan: versterken netwerk, schuldhulpverlening, Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 18 het behalen van startkwalificaties of vinden van zinvolle dagbesteding. Dit is extra van belang voor de jongeren met een jeugdbeschermingsmaatregel; zij zijn om diverse redenen extra kwetsbaar. Deze notitie is mede tot stand gekomen dankzij de inbreng van: Annemiek Hartman (Stadsgewest Haaglanden), Edith Wortel (Jeugdformaat), Elke Leijzer (gemeente Den Haag), Ellen Smeets (Leger des Heils), Fietje Schelling (ketenregisseur zwerfjongeren), Ima Boeve (JSO) Jeanette van der Meer (JSO), Margreth Hoek (JSO) en Tanja Mook (Bureau Jeugdzorg Haaglanden). Versie: juli 2014 Huisvesting na jeugdzorg; Inventarisatie behoefte zelfstandige woonruimte voor jongeren die jeugdzorg verlaten JSO Expertisecentrum voor jeugd, samenleving en ontwikkeling 19
© Copyright 2024 ExpyDoc
