Het dubbeltrauma van misbruik en religie

8 Geloven
Vrijdag 24 januari 2014
Kerk Zuid-Sudan
spreekt voor de
stemlozen
●
Anglicaanse bisschop vindt
dat structurele veranderingen
nodig zijn
●
Meer dan half miljoen burgers
zijn op de vlucht geslagen
Driebergen/Juba | De regering van
Zuid-Sudan en de rebellen hebben
gisteren in Addis Abeba de voorwaarden bereikt voor een wapenstilstand.
Bisschop Anthony Poggo, een Anglicaanse geestelijke die deze week in
Nederland was op uitnodiging van de
Gereformeerde Zendingsbond (GZB),
sprak deze week al de verwachting
uit dat de onderhandelingen in de
Ethiopische hoofdstad tot een goed
resultaat zouden leiden. ,,Ik denk
dat het goed komt. Als kerkleider
moet ik hoopvol zijn.’’
De bloedige stammenstrijd in
het jongste land van de wereld ontbrandde vorige maand. President
Salva Kiir zei toen dat er een poging
tot staatsgreep was verijdeld en le-
Dinka en Nuer
zitten in de regel
niet bij elkaar
in de kerk, aldus
bisschop Poggo
den van zijn stam, de Dinka, raakten slaags met hun oude rivalen, de
Nuer.
Er zijn een half miljoen burgers
op de vlucht geslagen. Meer dan duizend mensen vonden de dood. Het
zijn sprekende, of beter, schreeuwende cijfers vol van angst en onrust. „Nee, ik had deze onlusten
niet verwacht”, zegt de bisschop.
„De spanningen liepen al enkele
maanden op, maar dat het zo uit de
hand zou lopen, had ik niet durven
denken.”
Poggo reconstrueert snel het conflict in zijn land („vanaf wanneer
moet ik het vertellen?”), waarbij de
Dinka van president Salva Kiir en de
Nuer van criticus Riek Machar tegenover elkaar zijn komen te staan. „De
kerken hebben nog opgeroepen tot
vrede”, zegt hij, maar het tegendeel
gebeurde. In zijn eigen bisdom, KajoKeji, is het rustig gebleven en laat de
strijd zich vooral voelen door de vele
vluchtelingen die er neerstrijken.
„Dat kan echter ook weer spanningen geven”, tekent hij aan. „We hebben normaliter voldoende voedsel,
omdat we het zelf verbouwen. Maar
dat evenwicht wordt nu verstoord.”
Verzoening
Wat de rol van de kerk in deze situatie kan zijn? Hij onderstreept dat
die een bijdrage probeert te leveren
aan rust en vrede. „We bidden, maar
daarnaast stimuleren wij de verzoening ook metterdaad”, zegt hij. Ook
schuwt de kerk volgens hem een kritische rol ten opzichte van het gezag
niet. „Dat geeft soms spanningen.
Het mag ons echter niet hinderen
om te blijven spreken. We verheffen
onze stem voor de stemlozen.”
Dinka en Nuer zitten in de regel
niet bij elkaar in de kerk, tekent
Poggo aan. Dat komt omdat de Britse bestuurders de zendingsgebieden
ooit hebben verdeeld tussen de verschillende kerken. De anglicanen
mochten onder de Dinka aan de
slag, de presbyterianen onder de Nuer. „Inmiddels is het beeld wat meer
gemixt, maar over het algemeen zijn
Dinka nog altijd anglicaans en Nuer
presbyteriaans”, zegt Poggo.
Hij meent dat er structurele veranderingen nodig zijn. Zo is er volgens de geestelijke na de onafhankelijkheid in 2011 te veel macht naar
één persoon gegaan: president Salva
Kiir. „De macht had meer gedecentraliseerd moet worden. Nu kan er te
gemakkelijk misbruik van worden
gemaakt.”
Keller: bij kerk
hoort gul geven
●
Voorganger van Redeemer ziet
vruchten van nieuwe koers
New York | De transformatie van de
Redeemer Church ligt op koers. Dat
heeft voorganger Tim Keller in een
nieuwsbrief laten weten. In 2009
kondigde het bestuur van de New
Yorkse kerk aan dat het toe wilde
naar een ‘collegiaal netwerk van
drie gemeenten’ in plaats van één
centrale kerk met meerdere locaties.
In 2012 werden daarom het W83
Ministry Center en een gemeente in
downtown New York gestart. In 2013
draaiden de drie ‘wijkgemeenten’
voor het eerst een volledig jaar. ,,Een
direct resultaat is een significante
groei in kerkbezoek. In de laatste
twee jaar is ons bezoek in de najaardiensten gegroeid van 4800 naar
5600.’’
Keller is tevens positief over de
grotere inzet en betrokkenheid van
vrijwilligers in hun plaatselijke kerken, en de omgeving. ,,Mensen zijn
‘eigenaar’ van hun eigen kerkgemeenschap en bediening in ‘hun’
deel van de stad.’’ Een succes was
het evangelisatieproject Public Faithinitiatief waarbij gemeenteleden het
evangelie deelden onder collega’s
en vrienden. ,,Misschien wel het belangrijkste van alles is dat er meer
nieuwe leiders zijn gekomen. Het
gaat dan om lekenpredikers, pastores en andere vrijwilligers.’’
Afgelopen jaar doneerden kerkleden een bedrag van 13,9 miljoen
dollar. Dit jaar wordt gerekend op
15,8 miljoen en volgend jaar op 17,5
miljoen dollar. Dat is voor het operationele budget. Hij meent dat het
niet meer dan Bijbels is om gul bij
te dragen aan de kerk. Dus niet alleen te geven van wat ‘je kan missen’, maar dat je begint met het geven van je rijkdom. Volgens Keller
moeten giften voor de kerk niet nominaal zijn. Hij ziet dat in stedelijke
gebieden nog te vaak een belangrijk
aandeel kerkgangers ‘komt en bediend wordt’, maar de kerk niet of
nauwelijks financieel steunt.
Geloven 9
Vrijdag 24 januari 2014
Het dubbeltrauma van misbruik en religie
Kort nieuws
Gereformeerde Hogeschool
Hoogland lector Vormend Onderwijs
Seksueel misbruik binnen een
godsdienstige context is een actuele
kwestie. Erkenning is broodnodig, valt te
lezen in een nieuwe uitgave, want het gaat
de gehele kerkelijke gemeenschap aan.
Zwolle | Prof. dr. Jan Hoogland wordt per 1 februari lector Vormend Onderwijs aan de Gereformeerde Hogeschool (GH) in Zwolle. Op dit moment is
Hoogland nog lector Samenlevingsvraagstukken aan de hogeschool. Hij is
de opvolger van dr. Pieter Vos, die dit lectoraat bekleedde van 2006-2012,
toen nog onder de titel Morele Vorming. Het lectoraat wil de onderwijspraktijk helpen met onderzoek naar manieren om persoonlijkheids- en karaktervorming in het onderwijs te versterken.
Indonesië
Recensie
n Henrieke Groenwold
Voor mij ligt een bundel lezingen
over seksueel misbruik in de religieuze context, getiteld Geschonden vertrouwen. De lezingen zijn gehouden
bij het kenniscentrum voor levensbeschouwing en geestelijke volksgezondheid (KSGV). Het is terecht dat
dit thema serieuze aandacht krijgt.
Uit onderzoeken blijkt dat religiositeit op zich geen aanleiding geeft
tot seksueel misbruik, maar het is
zonneklaar dat verstrengeling van
misbruik en religie het trauma versterkt. Dit komt duidelijk naar voren
in de ervaringen van slachtoffers die
in dit boek worden geschetst.
Hoe ernstig seksueel misbruik
en godsdienst op elkaar ingrijpen is
al vaker belicht in de vakliteratuur.
Onderzoekers Imbens en Jonker
hebben in hun publicatie Godsdienst
en incest (1991) uitgebreid laten zien
hoe dit ‘dubbeltrauma’ werkt. Zij waren niet de laatsten die hier iets over
schreven. Wie de literatuur over seksueel misbruik in kerkelijke context
vanaf de jaren tachtig overziet, ontdekt dat de aandacht voor dit thema
in golfbewegingen terugkeert. Kennelijk is het steeds opnieuw nodig
om er aandacht voor te vragen, zelfs
al is het bekend.
Stilzwijgen
Dat seksueel misbruik ook speelt in
kerkelijke context weten we zo onderhand wel, stelt pastor Bärbel de
Groot-Kopetzky in haar bijdrage in
Geschonden vertrouwen. Zeker na alle
berichten van de commissie-Deetman is er niemand meer die kan zeggen dat hij of zij het niet wist. Toch
wordt de traditie van het stilzwijgen
nog altijd in stand gehouden. Hoe-
Geweld tegen minderheden gestegen
wel dit niet alleen speelt binnen de
kerken, hebben de kerken hier een
belangrijke taak, vindt De GrootKopetzky: werken aan een open
klimaat, waarin ook de schaduwkanten van een kerk benoemd moeten
worden. Dit betekent dat men niet
langer doet alsof het binnen de kerken minder speelt. Het betekent ook
dat men gaat erkennen dat bepaalde
aspecten van tradities - zoals het
patriarchaat - een versterkende rol
kunnen spelen in het misbruik.
In dit boek wordt niet alleen
aandacht besteed aan de verstrengeling van religie en seksueel misbruik maar ook aan signalering en
preventie.
Erkenning
Tevens komen belangrijke adviezen
voorbij met betrekking tot het begeleiden van slachtoffers. Wat dit
laatste betreft is vooral de bijdrage
van juriste Maud Kips interessant,
die laat zien hoe herstelbemiddeling
kan helpen in de verwerking van het
misbruik. In de vorm van herstelbemiddeling die zij beschrijft (ook wel
drieluik-traject genoemd) wordt niet
gezocht naar bewijzen, maar kijkt
men naar de geschiedenis van het
slachtoffer en de dialoog met de pleger of de kerkelijke verantwoordelijke. Wat in deze herstelbemiddeling
vooral heilzaam blijkt te zijn is de
onvoorwaardelijke erkenning van
het misbruik. Ten slotte is er in deze
bundel ruim aandacht voor de behandeling van daders, iets waarover
relatief weinig literatuur bestaat.
Hoewel ik de breedheid van de
publicatie waardeer, zit de meerwaarde van dit boek vooral in het
pleidooi van verschillende auteurs
voor radicale veranderingen in de
kerk. Dat is niet alleen heilzaam en
nodig voor slachtoffers of daders. Terecht merkt psycholoog Arthur Heg-
Jakarta | Volgens het Setara Instituut in Jakarta zijn de christelijke minderheid en vooral ook sjiïtische moslims in Indonesië steeds vaker doelwit
van discriminatie en geweld. Vorig jaar werden 222 gevallen gemeld van
religieus geweld in twintig Indonesische provincies, zeven provincies meer
dan in 2012. De toename van het geweld is volgens het instituut vooral het
gevolg van de trage reactie van de overheid, die weinig maatregelen neemt
om groepen tegen fundamentalistische moslims te beschermen.
Kerkbelasting
Duitse kerk: waardeer inzet kerkleden
Düsseldorf | De Duitse overheid moet het vele vrijwilligerswerk dat kerkleden verrichten, meewegen in de discussie over de afdracht van kerkbelasting.
Volgens ds. Manfred Rekowski worden de achthonderd kinderdagverblijven
in de deelstaat Rijnland-Palts grotendeels bemand door kerkleden. Daarmee
bespaart de overheid volgens Rekowski zestig miljoen euro per jaar.
Synode
Deze week kwam naar buiten hoe in het bisdom Chicago jarenlang priesters de hand boven het hoofd werd gehouden, met medeweten van het Vaticaan.
Foto: ANP
ger op dat misbruik binnen de godsdienstige context de hele kerkgemeenschap raakt. Die broodnodige
veranderingen bevinden zich niet op
het niveau van het invoeren of aanpassen van een protocol of klachtenprocedure. Zo roept theoloog Ruard
Ganzevoort vooral op om als kerk
écht te reflecteren op hoe men omgaat met het ‘gevaarlijke mengsel’
van macht, religie en seksualiteit. Hij
noemt dit mengsel ‘gevaarlijk’ omdat het onvoldoende weerbaarheid
in de hand kan werken. Dat zorgt er
vervolgens weer voor dat het risico
op traumatisering groter wordt. Het
is van wezenlijk belang dat de kerk,
als ‘beheerder’ van de religie, erkent
Het is zonneklaar
dat verstrengeling
van misbruik en
religie het trauma
versterkt
dat ze in de eerste plaats deel is van
het probleem.
Ganzevoort belicht ook de andere
kant van de verwevenheid tussen
religie, trauma en seksualiteit. Die
verwevenheid biedt ook mogelijkheden om weer een nieuw perspectief
te ontdekken. Verhalen en symbolen uit de religieuze traditie kunnen slachtoffers ook helpen in het
proces van genezing. De kernvragen
voor een getraumatiseerd mens,
zoals de vraag naar de zin van het
bestaan, zijn ook in de religie aanwezig. Daarin heeft de kerk dus een
slachtoffer ook veel te bieden.
Dit boek is met name aan te raden voor hulpverleners en pastorale
of geestelijke begeleiders. Kennis
over de verwevenheid tussen religie
en misbruik is een must om slachtoffers van misbruik in religieuze
context werkelijk te kunnen begrijpen en verder te kunnen helpen.
p Geschonden vertrouwen. Seksueel misbruik in een religieuze
context. Uitgave KSGV, Tilburg,
23,50 euro
p Henrieke Groenwold deed on-
derzoek naar seksueel misbruik
in de orthodox protestantse
kring en schreef hierover de
roman Mantel der liefde (2013),
www.henriekegroenwold.nl
Kerkgemeenschap houdt open
huis na verbouwing
n Hanneke Goudappel
Oosterwolde | In de afgelopen vier
maanden tijd is het ontmoetingscentrum Het Anker in Oosterwolde
onder handen genomen. Voor een
kleine 90.000 euro zijn de keuken en
de grote zaal vernieuwd. Vanmiddag
is de officiële opening en houdt de
Protestantse Gemeente Oosterwolde
open huis.
Verenigingsgebouw Het Anker
werd in 1966 geopend als onderdeel
van het complex van de toen nieuw
gebouwde gereformeerde kerk. De
kerkzaal van Het Anker werd vijf
jaar geleden al door een groep vrijwilligers volledig gerenoveerd.
De grote zaal en de keuken voldeden eigenlijk niet meer aan de
eisen die worden gesteld aan een
multifunctioneel gebouw, vertelt
kerkrentmeester Sjouke Veenstra.
,,Ruim 75 vrijwilligers hebben vervolgens - met slechts af en toe hulp
van professionals - de klus in vier
maanden tijd geklaard.” De zaal is
geschilderd en gesausd in aansprekende kleuren, er zijn nieuwe wanden hanglampen geïnstalleerd en er
werd een nieuwe bar geplaatst.
,,Het resultaat is een moderne
zaal die geschikt is voor allerlei activiteiten, zoals vergaderingen en uit-
Ruim 75 vrijwilligers
hebben de klus
in vier maanden
geklaard
terne overleg al na drie maanden af
te ronden. Volgens de bisschoppen
kan de periode van overleg worden
verkort omdat er binnen de kerk al
lang over de wijding van vrouwelijke bisschoppen is gediscussieerd.
Bovendien werd het voorstel, waarin
rekening is gehouden met de tegenstanders, tijdens de synode van
november met grote meerderheid
goedgekeurd.
Secretaris Fitall erkent overigens
dat het verloop van een synode onvoorspelbaar blijft. De kerk is al
jaren bezig met het thema. In november 2012 haalde een voorstel om
vrouwelijke bisschoppen mogelijk
te maken het nét niet.
Zaterdag 25 januari
● Drachten, Grote kerk: afsluiting van de Week van Gebed. Aanvang 19.30
uur.
● Leeuwarden, PKN Fonteingemeente: Week van Gebed. Aanvang 19.00
uur.
● Sneek, Filadelfiagemeente: Gebedsweek. Aanvang 18.45 uur
voeringen”, aldus Veenstra. Dat past
bij de missie van de kerkgemeenschap: kerk-zijn voor het dorp. Naast
de kerkelijke activiteiten en vergaderingen worden in het gebouw al
vele andere bijeenkomsten van de
verenigingen uit het dorp gehouden.
Zo is het gebouw onder meer de vaste stek van de bridgeclub (wekelijks)
en de bloedbank (zes keer per jaar).
Diaconaal
De grote zaal wordt ook gebruikt
voor jeugddiensten en voor diaconale activiteiten. ,,We houden
bijvoorbeeld middagen voor alleengaanden, vrouwencontactdagen en
binnenkort bijeenkomsten voor
rouwverwerking. De kerkgemeenschap is ervan overtuigd, gezien de
huidige maatschappelijke ontwikkelingen, dat ze een zorgtaak heeft ten
opzichte van de kwetsbaren in onze
samenleving.”
De evenementencommissie van
de kerkgemeenschap heeft ongeveer
de helft van de 90.000 euro bijeengebracht via rommelmarkten en olie-
Londen | De eerste vrouwelijke bisschoppen van de Anglicaanse Kerk
in Groot-Brittannië kunnen al tegen
Kerst dit jaar worden gewijd. Dat
heeft William Fitall, algemeen-secretaris van de Church of England,
volgens de Vlaamse nieuwsdienst
KerkNet op een persconferentie in
Londen verklaard.
Engelse bisdommen kunnen in
principe zes maanden debatteren
voordat belangrijke maatregelen
van kracht worden. Maar Fitall kondigde aan dat tijdens de komende
synodevergadering, in februari, op
voorstel van het Huis van Bisschoppen - een van de drie kamers van de
synode - zal worden gevraagd dit in-
Agenda
Het Anker in Oosterwolde nu
nog multifunctioneler
●
Nog voor Kerst vrouwelijke
bisschop Anglicaanse Kerk
Zondag 26 januari
● Baaium, kerk: wintersjongen met het korps uit Wjelsryp en Spannum.
Aanvang 10.00 uur.
● Drachten, Kapelkerk: samen zingen onder leiding van ds. Jan Noordam.
Thema: Er is Leven ná de dood. Aanvang 16.30 uur.
● Harlingen, Michaelskerk: start nieuwe serie Evensongs met de Ichthuscantorij. Aanvang 15.00 uur.
● Katlijk, Thomastsjerke: taizéviering. Aanvang 19.30 uur.
● Kollum, Oosterkerk: zondagavondzang met het Chr. Mannenkoor Stadskanaal en Jan Kroeske. Aanvang 19.45 uur.
● Kollumerzwaag, Lichtpunt: optreden van Chr. Gem. Koor Juliana Burdaard. Aanvang 15.00 uur.
● Leeuwarden, Grote of Jacobijner kerk: Jacobijner Noen onder leiding van
ds. Hinne Wagenaar met de cantorij Rondom de Grote Kerk en Theo Jellema. Aanvang 12.00 uur.
Beroepingswerk
De vernieuwde grote zaal van Het Anker. Foto: Rens Hooyenga
bollenacties, vertelt Veenstra. De
rest komt grotendeels van gemeenteleden. Daarnaast sponsorden een
paar organisaties de verbouwing.
Nog niet alle gewenste vernieu-
wingen zijn gereed. ,,Er is nog budget voor het plaatsen van een beamer en scherm. Verder staat de hal
nog op de nominatie en willen we de
akoestiek in de kerkzaal verbeteren.
Maar eerst gunnen we onze vrijwilligers rust.”
p Het open huis is vanmiddag van
16.00 tot 17.30 uur
Protestantse Kerk in Nederland
● Bedankt: voor Zevenhuizen (hervormd, wijkgemeente Kerk in Nesselande te Rotterdam), ds. J.W. Sparreboom te Krimpen aan den IJssel.
● Aangenomen: naar Hendrik-Ido-Ambacht (De Open Hof, beroepen door
de synode via de mobiliteitspool), proponent M.S. Kloppenburg te Alphen
aan den Rijn.

Download Report