Heinrich von Herzogenberg

Heinrich von Herzogenberg
Heinrich Picot de Peccaduc, Freiherr von Herzogenberg, telg uit
een adellijk Frans geslacht dat tijdens de Franse revolutie
uitweek naar Oostenrijk, werd geboren in Graz, Oostenrijk in
1843. Hij studeerde rechten, filosofie en politieke
wetenschappen in Wenen. Daarnaast volgde hij lessen
compositieleer.
Hij voelde zich aangetrokken tot de muziek van Wagner, na
bestudering van de werken van J.S. Bach hechtte hij vooral
aan de klassieke traditie en had ook grote bewondering voor
Brahms. In 1866 huwde hij met Elisabeth von Stockhausen,
een pianoleerlinge van Brahms Het echtpaar verhuisde in 1872
naar Leipzig, Duitsland.
In 1874 stichtte hij, samen met de Bachgeleerde Philipp Spitta,
de Leipziger Bach-Verein die zich bezighield met het herstel van Bachs cantates. Vanaf
1885 was hij docent compositie aan de Hochschule für Musik in Berlijn.
In zijn latere jaren richtte Von Herzogenberg zich op het leveren van muziek voor de
eredienst in de Lutherse Evangelische Kerk in Straatsburg, onder invloed van Friedrich
Spitta, de broer van Philipp Spitta, die er hoogleraar theologie was, hoewel Von
Herzogenberg zelf rooms-katholiek bleef. Voor elk genre muziek, opera uitgezonderd,
heeft von Herzogenberg muziek gecomponeerd. Tegen het einde van zijn leven schreef
Brahms: "Von Herzogenberg is in staat om meer te doen dan
alle anderen."
Verscheidene ongepubliceerde werken van Von Herzogenberg,
die verondersteld werden te zijn vernietigd gedurende de
Tweede Wereldoorlog, zijn in de 90er jaren teruggevonden.
Het echtpaar Von Herzogenberg was goed bevriend met de
familie Spitta, ze brachten de zomers met elkaar door in
Heiden, Appenzell, Zwitserland.
Zelf lieten ze er ook een huis bouwen, maar voor het klaar was
overleed Elisabeth in 1892.
Von Herzogenberg verbleef vaak in Heiden, in 1894
componeerde hij er “Die Geburt Christi”.
Hij overleed plotseling op de leeftijd van 57 jaar in Wiesbaden
op 9 oktober 1900. In zijn laatste jaren was hij gekluisterd
aan een rolstoel als gevolg van necrose van de gewrichten.
Historie van het werk
Sinds de Barok had geen componist zich meer gewaagd aan een groot werk voor de
kersttijd, misschien uit respect voor het omvangrijke Weihnachtsoratorium van Bach,
bovendien was The Messiah van Händel erg geliefd.
Een goede vriend van Von Herzogenberg, Friedrich Spitta, zag ook nadelen in deze
werken. Ze vragen veel van koor, solisten en orkest. Voor veel koren waren de eisen op
meerdere gebieden te hoog. Ook had men eind 19de eeuw weinig waardering voor de
teksten van de aria’s uit het Weinachtsoratorium.
Spitta werkte tijdens een bezoek aan Von Herzogenberg in Heiden aan de opzet voor een
eenvoudig oratorium met teksten die voor iedereen te begrijpen waren, zonder orkest,
slechts met orgel en harmonium, dat toch in elke kerk aanwezig is, en solistenpartijen die
meer in de totale lijn van het werk geïntegreerd zijn.
Hij deelde het werk in drie delen in: De belofte, De Vervulling en De Aanbidding, met de
afsluitende tekst uit het Johannesevangelie: “Want alzo lief heeft God de wereld gehad….”.
Pagina 1 van 2
heinrich von herzogenberg.doc
10-9-2014
Van de aanvang van het componeren in augustus 1894 tot de eerste uitvoering verliepen
minder dan vier maanden. Von Herzogenberg stortte zich op zijn werk en werd
“ongenietbaar” voor zijn omgeving. Er waren enkele meningsverschillen tussen Spitta en
Von Herzogenberg, zo wilde de laatste er beslist een strijkkwartet bij om het koor te
ondersteunen. Later wilde hij er ook absoluut een hobo bij. Spitta vreesde dat het weer
zou uitgroeien tot een romantisch orkest van enorme omvang, maar Von Herzogenberg
stelde hem gerust, dit was zijn laatste wens betreffende het werk en dat bleek waar.
Eind september was het werk klaar.
Vanaf die tijd werd er intensief gerepeteerd en op 16 december 1894 werd het voor het
eerst uitgevoerd in de Thomaskerk in Straatsburg.
De muziek
De muziek van dit kerstoratorium is rijk aan afwisseling en een uitdaging voor elk
amateurkoor, waarvoor Von Herzogenberg toch wilde schrijven. Niet alleen worden in de
gemeentezang de bekende kerstliederen gehoord, ook in veel koorgedeelten komen ze
terug, zoals “Es ist ein Ros’ entsprungen”, “O Heiland, reiss die Himmel auf” of “Kommet,
ihr Hirten” De toehoorders zullen zich, ook door enkele liederen mee te zingen, in dit werk
snel “thuis” voelen, ook al is het volledig onbekend.
Von Herzogenberg laat zich muzikaal leiden door de tekstinhoud, daarin sluit hij aan bij de
stijl van Heinrich Schütz. Later in het werk, als de herders het besluit nemen het Kind te
gaan zoeken, werkt hij in de trant van Bachs Weihnachtsoratorium en schrijft een fuga die
zo typisch was voor Bachs tijd.
Er komen geen grote aria’s voor, naast de recitatieven van de evangelist zijn er korte
solistische partijen voor twee tot vier stemmen.
Het slotkoor is dubbelkorig.
De gemeente zet tot slot twee coupletten uit het beginlied in: “Sei willekomm du edler
Gast”.
Het orgel besluit het werk als bij een kerkdienst.
Pagina 2 van 2
heinrich von herzogenberg.doc
10-9-2014

Download Report