2014 nummer 4 Afdeling Markelo GOED OM TE WETEN Bestuur Voorzitter Jetty Dorresteijn Looikolkstraat 17, 7451 EP Holten 0548 36 26 20 @ [email protected] Secretaris Marianne Ketting Grotegoorsdijk 4, 7475 PJ Markelo 0547 36 12 07 @ [email protected] Penningmeester Annet Eertink Wansink 37, 7475 DR Markelo 0547 36 16 63 @ [email protected] Bestuurslid Dianne Hendriksen Stationsstraat 14, 7475 PX Markelo 0547 36 23 20 @ [email protected] Coördinatoren Wandelingen contactpersoon: Jetty Dorresteijn Natuurbeleving Sylvia Haan-Nassette Vennekesweg 8, 7475 CG Markelo Fietstochten Sylvia Haan-Nassette ’n Witten contactpersoon: Joke Vosman-Selker Worsinkweg 12, 7475 TW Markelo Jeugd Jetty Dorresteijn zie boven Scholen Jetty Dorresteijn zie boven Promotie vacant ‘De Groene Hof’ Joke Vosman-Selker Worsinkweg 12, 7475 TW Markelo Ledenadministratie Marianne Ketting Contributie zie boven 0547 36 27 47 @ [email protected] zie boven 0547 36 14 50 @ [email protected] 0547 36 14 50 @ [email protected] zie boven Colofon leden huisgenootleden jeugdleden donateurs € 20.-- per € 10.00 per € 5.-- per € 12.50 per jaar jaar jaar jaar Natuurlijk is een hogere bijdrage altijd welkom. Contributie en donaties kunt u overmaken op girorekeningnummer: NL 59 INGB 0004 2526 99, t.n.v. IVN Vereniging voor Natuur en Milieueducatie te Markelo Opzegging van het lidmaatschap dient schriftelijk bij de secretaris te geschieden voor 1 december van het lopende jaar. ----------------------------------------------------ADRES HOCHHUISJE, W. GÖTTELAAN 3 7475 CJ MARKELO WEBSITE WWW.IVN.NL/MARKELO E-MAIL [email protected] ‘Op het Natuurpad’ is een uitgave van IVN afdeling Markelo. Het verschijnt 4 maal per jaar. Redactie: Sylvia Haan-Nassette Jetty Dorresteijn Reijer Dorresteijn (eindredactie) E-mail adres: [email protected] ----------------------------------------------------Het volgende nummer van ‘Op het Natuurpad’ verschijnt 1e helft van maart 2015. Kopij kan ingeleverd worden bij het Hochhuisje, W. Göttelaan 3, Markelo, of via e-mail: [email protected] uiterlijk 15 februari 2015 Het IVN draagt bij aan een duurzame samenleving door mensen te betrekken bij natuur, milieu, landschap en leefomgeving VAN DE BESTUURSTAFEL O p dit moment maken we ons op voor de winter, wat zal het worden deze keer? In de afgelopen tijd hebben we mooie en sombere dagen gekend, letterlijk en figuurlijk. Somber was het geheel onverwachte bericht van het overlijden van ons bestuurslid Nel Soonius. Een kort ‘In memoriam’ vindt u verderop in deze uitgave van ons ‘Op het Natuurpad’ In de geest van Nel ‘zo is het leven!’ gaan/moeten wij als bestuur weer verder, maar het gemis is groot. In de drie achter ons liggende maanden hebben we ook veel mooie en leuke activiteiten gehad. We zijn 31 augustus samen met ‘naober’ Diepenheim in het gebied van de Regge en Vecht wezen fietsen, we hadden ons ‘vrijwilligersuitje’ met de zomp varend over de Regge, onze spinnencursus met een leuke excursie, herfstwandelingen met diverse schoolgroepen, de paddenstoelenavond en de paddenstoelenexcursie op het Weldam en als laatste de herfstfietstocht op een prachtige najaarsmiddag. Van veel van deze activiteiten zijn verslagjes gemaakt en die kunt u verderop lezen. Op korte termijn hebben we samen met IVN Rijssen-Enter nog de vogelcursus ‘Vogels in de winter’ kunnen organiseren uiteraard mede door de voortreffelijke samenwerking met Arie Langendoen en Theo Aarsen, docenten van Vogelwerkgroep Midden Overijssel. Deze cursus is al gestart op 27 november en heeft nog 2 avonden en 3 excursies in december en januari. Ook met IVN Diepenheim hebben we in november om de tafel gezeten en onze gezamenlijke activiteiten geevalueerd en weer een aantal gezamenlijke activiteiten afgesproken voor 2015. Kijkt u maar naar de agenda en op onze website. Om alvast te noteren: vrijdag 23 januari donderdag 12 februari Woensdag 25 maart nieuwjaarsbijeenkomst, 20.00 uur, Hochhuisje fotopresentatie ‘Zeevogels van de Farne eilanden en Bass Rock’ door Han Bouwmeester, 20.00 uur Herberg de Pol, Diepenheim. Algemene Ledenvergadering, 20.00 uur. Hochhuisje Als laatste: de natuur lijkt in rust te gaan, maar er is van nog zoveel te genieten. Met verbazing ontdek ik nu nog allerlei bloeiende planten zoals de dagkoekoeksbloem, madelieven en vele andere. Ik fietste laatst langs het ecoduct bij de Borkeld en genoot van de al bloeiende gaspeldoorn en hier thuis heb ik een muur vol met naaktbloeiende jasmijn! En wat dacht u van de houtzwammen en de nachtvlinders? Die rijkdom ligt gewoon voor het oprapen, maar je moet het wel leren zien, en dat doen we met elkaar bij het IVN. Namens het bestuur wens ik u prettige kerstdagen en een voorspoedig 2014 Jetty Dorresteijn 1 In memoriam Nel Soonius Maandag 10 november 2014 bereikte ons het droevige bericht, dat Nel Soonius was overleden. Nel is kort ziek geweest en mocht maar 68 jaar worden. In augustus 2011 kwam Nel onze gelederen versterken. Zij was heel actief voor IVN Markelo op de scholen, voor onze jeugd-groep en ook binnen het bestuur. Ze kon als geen ander verhalen vertellen, met de nodige humor. Nel was altijd opgewekt, vol energie, echt aanwezig op een fijne manier en had een sterke eigen mening. Je wist precies wat je aan haar had. Een bijzondere vrouw. Na het bericht dat Nel ernstig ziek was, bleek er helaas geen moment meer te zijn om afscheid van haar te nemen. We kunnen het nog maar moeilijk bevatten. Tijdens de eerste vergadering na haar overlijden dachten we: ‘Nel komt zo nog wel binnen’, maar helaas, wij moeten verder zonder Nel. Ook zoon Oscar moet zonder Nel verder en wij wensen hem heel veel sterkte toe met het verwerken van dit grote verlies. Lieve Nel, bedankt en vaarwel. Bestuur en leden van IVN Markelo 2 VAN DE PENNINGMEESTER Beste leden, Voor de betaling van de contributie en donateurbijdragen geldt de volgende regeling: Bij hen die een machtiging hebben afgegeven, zal omstreeks 30 januari 2015 de contributie worden geïncasseerd. De leden/donateurs die nog geen machtiging hebben afgegeven, ontvangen eind januari een factuurtje om het verschuldigde te betalen. Nog even ter herinnering: de contributie bedraagt € 20,- (waarvan € 8,65 afgedragen moet worden aan de landelijke IVN organisatie), voor een huisgenootlid is dat € 10, - (waarvan € 1,25 afgedragen moet worden aan de landelijke IVN organisatie), terwijl de donateurbijdrage € 10,- bedraagt. Met vriendelijke groet, Annet Eertink penningmeester VAN DE REDACTIE Een zeer gemêleerde uitgave deze keer! Van een in memoriam, naar vlinders, veel spinnen en paddestoelen, een hazelmuis, fietstochtverslagen, bijzondere waarnemingen en nog veel meer. Dat alles met veel mooie foto’s en leuke tekeningen. Kijk daarom vooral ook eens op onze website naar ons blad, maar dan in kleur, zodat vooral de foto’s echt tot hun recht komen. Veel lees- en kijkplezier. En natuurlijk ook van onze kant heel goede feestdagen en een gelukkig en gezond Nieuwjaar gewenst. Reijer Dorresteijn “KOMT NIEJOARWIN’N” Het bestuur nodigt hierbij alle leden en donateurs uit voor een Nieuwjaarsbijeenkomst. Op vrijdag 23 januari 2015 Zoals gewoonlijk komen we in januari bijeen om elkaar een goed Nieuwjaar toe te wensen en onder het genot van een drankje en een hapje gezellig bij te praten. Vanaf 20.00 uur bent u welkom in ons Hochhuisje, W. Göttelaan 3 In verband met de organisatie is het prettig vooraf te weten hoeveel mensen er komen, dus geef dit even vóór 15 januari door aan: Marianne Ketting, tel. 0547 361 207 of via [email protected] 3 ACTIVITEITENKALENDER DECEMBER 2014 – APRIL 2015 Woensdagmiddag 10 december 14.00 uur IVN-jeugdgroep „de Veldmuizen‟ Creatieve middag in het Hochhuisje Donderdag 11 en 18 december 2e en 3e cursusavond ‘Vogels in de winter’ 19.30 uur in het Hochhuisje. Woensdagmiddag 14 januari 14.00 uur IVN-jeugdgroep „de Veldmuizen‟ Thema: ‘diersporen in de winter’ of ‘kringloop’ Vrijdag 23 januari Nieuwjaarsbijeenkomst, 20.00 uur, Hochhuisje Woensdagmiddag 11 februari 14.00 uur IVN-jeugdgroep „de Veldmuizen‟ Thema: Mollen Donderdag 12 februari Fotopresentatie ‘Zeevogels van de Farne eilanden en Bass Rock’ door Han Bouwmeester, 20.00 uur Herberg de Pol, Diepenheim. Gezamenlijk met IVN Diepenheim Woensdagmiddag 11 maart 14.00 uur IVN-jeugdgroep „de Veldmuizen‟ Thema: reptielen Woensdag 25 maart Algemene Ledenvergadering, 20.00 uur. Hochhuisje Zie voor meer informatie ook onze website: www.ivn.nl/markelo 31 AUGUSTUS GEZAMENLIJKE FIETSTOCHT IVN DIEPENHEIM/MARKELO D e jaarlijkse gezamenlijke fietstocht zouden we dit keer houden in het Vecht/Reggegebied. Het startpunt was bij restaurant ‘De Nieuwe Brug’ gelegen aan de Regge tussen Lemele en Ommen. Na eerst een kopje koffie op het terras, vertrokken we met 10 personen richting het buurtschap Archem met zijn typisch boerderijbouw en kwamen uit op de Archemerbrug over de Regge. Op dit punt konden we genieten van de heringerichte Regge met haar natuurlijke oevers. Gids Harrie Alberts heeft ons van alles verteld over het zoveel mogelijk ‘vernatuurlijken’ van het watersysteem om de gevolgen van de klimaatsverandering zoveel mogelijk op te vangen (periodes met te veel en te weinig water). Dat geeft vooral ook een verhoging van natuurwaarde, denk bijv. aan een meanderende Regge met binnen- en buitenbochten met als gevolg, ondiepe zandplaatjes en afgekalfde oevers, die elk hun eigen ‘bewoners’ aantrekken. Daar vandaan fietsten we naar het Eerder Achterbroek, onderdeel van het landgoed Eerde. Dit gebied is in 1949 aangekocht door Natuurmonumenten en sinds die tijd min of meer onveranderd gebleven. Het blijkt één van de nog meest gave grote restanten van een kampenlandschap te zijn, waar bijna alle (op 2 na) 4 soorten van de Nederlandse vleermuizen voorkomen. Vervolgens via de bossen van landgoed Junne (met de brinknederzetting Junne) naar de Vecht. Bij de stuw in de Vecht en de daar aangelegde vistrap hebben we uitgebreid gepauzeerd en onze meegebrachte lunch verorbert. Weer op de fiets richting Steegeren. Ook in de Vecht heeft men aanpassingen gemaakt om bij hoge afvoeren van water de ‘pieken’ wat af te vlakken door een oude meander weer aan te sluiten op de rivier en zodoende de waterstroom wat te splitsen. Ook hier is dan weer ‘nieuwe natuur’ ontstaan door de verdiepingen en verhogingen, die daarvoor zijn aangelegd/ontstaan. Vandaar langs het Junnerkoeland, een natuurgebiedje van Staatsbosbeheer bestaande uit bloemrijke graslanden in het Vechtdal. Kennelijk heel mooi want gids Harrie riep gelijk al heel enthousiast: daar gaan we een volgende keer naartoe! Nadat we door het buurtschap en brinknederzetting Arriën waren gefietst kwamen we uit in Ommen. Daar weer de Vecht overgestoken en door het landgoed Het Laer teruggefietst naar het Reggedal. Via het Giethemer kerkpad en de ophaalbrug weer terug langs de heringerichte Regge en zo kwamen we tenslotte weer uit bij ons restaurant ‘de Nieuwe Brug’. Voldaan streken we neer op het terras en genoten van koffie e.d. met appeltaart. Het was een prachtige fietstocht met af en toe een klein kortstondig buitje. Met dank aan onze gids Harrie, voor zijn deskundige, maar vooral enthousiaste uitleg. Jetty Dorresteijn SPINNENEXCURSIE D at kwam goed uit, die mist op zaterdagochtend 20 september, want we gingen op spinnenexcursie. Door de dichte nevel waren de webben prachtig zichtbaar en de spinnen dus makkelijker te vinden. Maar het gaf ook de hei waar we begonnen, een sfeer die helemaal bij de naam van het gebied paste: de Duivelshof. Om bij half tien eerst koffie en koek op een parkeerplaats tussen Losser en De Lutte. We waren met twee auto’s gekomen vanaf De Poppe en bij de Duivelshof voegde zich een paar uit Tubbergen bij ons, die van deze activiteit wisten via de Tubantia. En per fiets arriveerde Wout Schuit van IVN Losser, die de dinsdagavond ervoor in het Hochhuisje al had geprobeerd ons in te wijden in de geheimen van spinnen en spinsels. Wout had het wel eens wat moeilijk met ons, want wij hadden ook volop oog voor kikkertjes, hagedissen, paddenstoelen en bijzondere planten. Maar deze ochtend leverde hem ook wat bijzonderheden op, in de vorm van spinnetjes die hij nog niet op de foto had, of ter plekke niet kon thuisbrengen. Ik laat in het midden of dat aan onze deskundigheid te danken is. Feit is wel dat je behendigheid om een spin of spinnetje te vangen en in een loeppotje te doen door zo’n ochtend onder ervaren leiding beslist toeneemt. Maar de oogst hangt natuurlijk erg van het toeval af, en van de biotoop. Daarom bezochten we in het afwisselende landschap van De Duivelshof uiteenlopende biotopen, zoals droge bosranden, vochtige hei en droge hei; maar ook een schuurtje of de grond onder een oude spoorbiels. En dat leverde echt het nodige moois en interessants op. We weten nu het verschil tussen een wielweb, een hangmatweb en een sectorvensterweb; we weten waar je naar de spin moet zoe- Wespspin (of Tijgerspin) 5 ken. We herkennen enkele soorten en vonden zowaar een wespspin (of tijgerspin ), een wolfsspin en een springspin, die in zijn potje inderdaad sprinkhaanachtig gedrag vertoonde. Het aardige van een spinnenexcursie is, dat je vooral zelf actief bent. Daarom is het een leuk onderwerp voor kinderen. Je helpt meteen voorkomen dat het volwassenen met arachnofobie, spinnenangst, worden. Je hebt niet veel meer nodig dan loeppotjes, plantenspuiten en vlaggetjes om bij jouw gevonden spin te zetten, zodat je ze daarna met elkaar kunt bekijken. Ook grote vellen wit papier: die leg je onder een struik, schudt eraan en dan zie je er vast wel een paar spinnen op lopen, die je met een penseel in je potje manoeuvreert. Op die manier vonden we een klein krabspinnetje, dat met zijn zijwaarts geplaatste en naar voren gebogen pootjes inderdaad iets weg heeft van een heel klein krabbetje. Het mooist vond ik de viervlekwielwebspinnen. Hun achterlijf doet wat aan een grote hazelnoot denken met vier lichte vlekjes, of vier duidelijke naast wat vagere. Bij het Hochhuisje is een leuk gidsje te koop. Spinnen zullen misschien niet je lievelingsdier worden, maar ik vond het leuk eens op een andere manier oog te krijgen voor deze diertjes en zie er al naar uit mijn eerste viervlekwielwebspin zelf te ontdekken. Viervlekwielwebspin Bouke Wouda EEN REIS DOOR PADDESTOELENLAND O p 2 oktober was Klaske ten Grotenhuis uit Eefde in het nieuwe zalencentrum de Pol in Diepenheim te gast bij IVN Markelo en Diepenheim. Op een plezierige wijze en in een ontspannen sfeer maakte zij met ons een reis door het paddenstoelenland, zonder al te veel theorie. Zij slaagde erin ons tot het eind van de avond te boeien. We waren al dadelijk bij de les toen er een prachtige Heksenboleet op het scherm verscheen. Hoe kwam men vroeger aan een dergelijke naam? De mensen waren vaak bang voor deze herfstverschijnselen. Ze waren er in korte tijd en in dit geval hadden ze giftige kleuren. En zo waren ze weer verdwenen. Men schreef hekserij toe aan deze angst inboezemden schepsels. Bijvoorbeeld de kringen van paddenstoelen die je soms tegenkomt worden dan ook heksenkringen genoemd. In deze kringen dansten dan de heksen gedurende de nachtelijke uren. Klaske slaagde erin door echt bijzondere soorten uit paddenstoelenland te laten zien ons te wijzen op de grote verscheidenheid, zoals de Bloeddruppelstekelzwam, Dodemansvingers, oftewel de Houtknotszwam, voorkomend op de dode stronken van loofbomen, de Oliebolzwam, een zwam die vroeger meer voorkwam dan nu, op plekken waar de werkers in het bos pauzeerden en een vuurtje stookten. Op deze brandplekken verschenen dan deze zwammen. Dan een mini exemplaartje en wel het Eikelbekerzwammetje. Deze is te vinden op oude eikels . Ook op mest is soms van alles te vinden, zoals de Witte Mestinktzwam. Een heel opvallende is de Reuzenzwam, voorkomend op beuken. Als je deze zwam vindt is het niet best met de gastheer: de Beuk. Dit is een zgn. parasiet. Parasieten leven op dood materiaal of minder vitale organismen en zijn vaak de oorzaak van het afsterven van de bomen. Op hun beurt zorgen zij ook voor het opruimen van het bos. Parasieten kunnen ook Reuzenzwam in gras leven van andere paddenstoelen, zoals bijv. de Kostganop restant boomwortel gersboleet die leeft op de Aardappelbovist, de Parasietbeurszwams op de Nevelzwam en de Poederzwamgast op Russula’s. Een ander soort paddenstoelen zijn de zg. Mycorrhiza’s. Deze paddenstoelen komen voor o.a. op bosbodems. De rhizomen (de ondergrondse delen van de paddenstoelen) zijn verbonden met de wortels van bomen of grassen. Zij leven van grondstoffen die de bomen/grassen leveren, zij op hun beurt wisselen stoffen 6 uit met deze bomen/grassen. Profiteren dus van elkaar. Maar zij beschermen de bomen ook tegen parasieten en de invloed van zware metalen. Heel nuttig dus. Rupsendoder Wat zijn paddenstoelen? Het zijn de bovengrondse delen van zgn. rhizomen, met sporen die uiteindelijk voor de voortplanting zorgen. De paddenstoelen zorgen voor het opruimen van allerlei afval, met andere woorden het zijn de vuilnismannetjes, vrienden en vijanden in onze natuur. Dit alles is te zien in een grote variatie in kleuren en vormen en daar zagen we deze avond prachtige voorbeelden van. Veel namen die aan paddenstoelen zijn gegeven zijn gebaseerd op de vorm die de mensen erin zagen, zoals het Oorlepelzwammetje, Spechtinktzwam, Tolzwam, Bloemkoolzwam. Er is zelfs een zwam die op vlinders voorkomt en wel de Rupsendoder. De avond was eigenlijk veel te snel voorbij, zoveel was er te zien en te horen. De getoonde plaatjes waren allemaal eigen opnamen. Klaskes werkgebied ligt voor een deel op de Gorsselse heide, waar de variatie groter is dan bijvoorbeeld in mijn werkgebied de Herikerberg, waar de grond een heel andere samenstelling heeft. Joke Vosman. HERFSTTINTENFIETSTOCHT, 19 OKTOBER 2014 We vertrokken op zondagmiddag met 29 belangstellenden vanaf het pleintje bij Markelo Tourist Info onder leiding van de gidsen Gerrit en Henk. Na de start ging het richting molen en de Roosdomsweg tot aan de brug over de Schipbeek. Hier vertelde Gerrit over het gebied daar in vroeger tijd: allemaal moeras en de boerderijen Roosdom en enkele meer, op een hoogte: het echte broekland. Ook vertelde Gerrit over de moderne melkerij met robots. Langs het nieuwe fietspad van de Schipbeek richting Diepenheim gefietst, langs oude singels en huize Diepenheim. Het was prachtig weer. De pauze was bij de tuinderij in Diepenheim, een nieuwe locatie. Doordat er ‘kunstmomenten’ waren, (een groot festijn) was het erg druk in het stedeke. Vervolgens achter langs het Weldam gefietst. Hier begonnen de beuken wat te kleuren, dus toch wat mooie herfsttinten van deze oude bomen gezien. Er kwam toen ook een donkere lucht opzetten en bij de ijskelder van het Weldam zijn we even gestopt en konden we de regenjassen snel aandoen. Het begon te hozen, dus een poos geschuild. Weer verder over het Diepenheimse Broek, langs het Twentekanaal en over Stokkum weer richting Markelo. De tocht was iets ingekort vanwege de regen. Op de es hebben we ook nog weer een tijdje geschuild. Toch was het een mooie afsluiting van het fietsseizoen 2014 van het IVN En alle weer is toch IVN- weer? Hieke Bokkinga EEN ZONNIGE ONTMOETING T ijdens mijn korte vakantie in Oostenrijk in de laatste week van augustus, maakte ik een wandeling langs de Argenbach in Vorarlberg. Een wildwaterstroom tijdens een forse regenbui of de dooiperiode, maar nu een vrij rustig stroompje. Het pad wordt aan de ene kant begrensd door een steile berg en met aan de andere kant glooiende weiden en een enkele boerderij. 7 Het laatste gras wordt gemaaid en snel binnengehaald om binnen verder te drogen. Het weer is mooi, onder de bomen is het vrij donker en fris, want de zon kan er niet doordringen en dan opeens bij een rustieke brug een stukje zon en zoals in bergen heel intensief. Op Alpenkruiskruid zie ik plotseling een flinke groep grote vlinders. Zij komen steeds terug om te snoepen van de honing en laten zich goed fotograferen. Ik weet de naam niet, maar dat kan ik thuis wel opzoeken. Het is een voor mij onbekende vlinder. Thuisgekomen snel opzoeken en wat schetst mijn verbazing, het is de Keizersmantel (Argynnis paphia), 55 tot 65 mm groot. Behoort tot de familie van de parelmoervlinders. Deze grote soort is bij ons heel zeldzaam geworden, misschien wel helemaal verdwenen. We kunnen ze tegenkomen op open bosplekken, langs bosranden, zoals in dit geval. Ze zitten vaak op distels en schermbloemen, zoals Koninginnekruid, maar hier dus op (Alpen) kruiskruid Keizersmantel (composiet), meestal met uitgespreide vleugels. De wijfjes leggen de eitjes één voor één in schorsspleten van eiken, maar dan wel in de buurt van hun voedselplanten. In deze schorsspleten overwinteren de rupsen, die eerst hun eierschaal hebben opgepeuzeld, maar verder niet eten. In het voorjaar zoeken de rupsen zelf de net uitgelopen voedselplant op en dat zijn meestal viooltjes, met name Maarts viooltje en Bosviooltje. De volgroeide rups is bruin met stekels en 2 gele lengtestrepen op de rug. Achter de kop draagt zij 2 langere, naar voren gerichte op voelsprieten gelijkende stekels. De grijsbruine pop met zilveren vlekken is prima gecamoufleerd en sterk ingesneden aan de rugzijde. De Keizersmantel is een dagvlinder met een krachtige glijdende vlucht. De bovenzijde is helder roodbruin met 3 of 4 zwarte strepen met geurschubben over de lengteaderen van de voorvleugel en vlekken op de achtervleugels. Voorvleugels met vrij spitse punten in vergelijking met andere parelmoervlinders. Het vrouwtje is vaak lichter en meer groenachtig ledergeel. Als dit juist is dan waren het allemaal mannetjes. De Keizersmantel vliegt in één generatie van juni tot september. Het was voor mij dus genieten geblazen. Joke Vosman. BIJZONDERE WAARNEMINGEN Prachtige kleuren in Stokkumerbroek O nze vijvertuin heeft nu niet meer zo veel kleur. Des te meer valt onze kleurrijke gast op. Sinds een paar dagen worden wij regelmatig met een bezoekje vereerd door een ijsvogel. Prachtig van kleur, alleen eet hij onze vijvers leeg, maar dat nemen we maar voor lief. Iedereen thuis is onder de indruk van deze gast en daarom moesten we natuurlijk wel een paar plaatjes schieten. Is dit geen prachtvogel? Marianne Ketting 8 ERVE “ALLDRIK” Biologisch, Dynamisch, Zorgzaam en Persoonlijk! …… VOOR HAPPINESS! Biologisch Dynamische Groente- en FruitTassen: week-abonnement; losse tas; los groente en fruit Natuurtocht te paard en/of (huif)kar met Friezen Nieuw vanaf voorjaar 2010: Biologische scharreleieren: van eigen kippen Mountainbike startlocatie: verhuur en coaching voor prachtige natuurtochten, ook m.b.v. GPS Dagopvang/Coaching van mensen met beperking Dagopvang is gericht op kinderen en volwassenen met PDD-NOS, ADHD of een aan autisme verwante beperking. Deze activiteiten begeleiden wij met een exclusieve en persoonlijke 1:1 coaching. INFORMATIE: 0547-260550 of [email protected], Potdijk 16, Markelo (tegenover Herberg “de Pot”). HIER HAD UW ADVERTENTIE KUNNEN STAAN!!! Bruiloften & Partijen Diners & Buffetten Kegelen & Indoor Midgetgolf I-SHI-YAKI Catering Groepsaccommodatie Graag tot ziens! Ineke en Dinant Nijland Stationsstraat 28 7475 AM MARKELO 0547 – 361292 www.de-haverkamp.nl Een bijzondere zwam in Holten Ik vond deze zwam vorig najaar, op 3 meter hoogte, op een oude es, vlakbij ons huis. Hij bleek eenjarig, dus hij verdween. boomgaard. Zou deze zwam hier dan nog een overblijfsel van zijn? Dit najaar kwam hij in volle glorie terug. Het was moeilijk om hem op naam te brengen. Een essenzwam was het niet, maar wat was het dan?. Hulp ingeroepen van paddenstoelendeskundige Wim Ligterink uit Rijssen. Aan alle kanten bekeken boven op een trap; een stukje mee genomen voor microscopisch onderzoek en ja hoor, het blijkt een appelboomkaaszwam te zijn. Vroeger was daar bij die es een oude Jetty Dorresteijn Heeft u ook een leuke waarneming? Stuur hem naar ons toe! EEN WERELDBURGER ALS INWONENDE GAST M ijn vrouw is erg tolerant ten aanzien van mijn gewoonte om allerlei “gedierte”, zoals zij dat noemt, van buiten mee te nemen naar huis om daar te bekijken en te bestuderen vanwege mijn belangstelling voor alles wat “leeft en groeit en ons altijd weer boeit”, zoals dat zo mooi heet. Die verdraagzaamheid geldt echter niet voor spinnen, die volgens haar niets in huis te zoeken hebben en die zij daarom als zij ze binnenshuis aantreft zo snel mogelijk met behulp van een stofdoek of een ander hulpmiddel, buiten de deur zet, want daar – in de vrije natuur – horen ze volgens haar thuis en kunnen ze doen wat ze willen. Mijn houding jegens spinnen is wat genuanceerder; ik laat ze, zolang ik er geen last van heb, in mijn studeerkamer toe. In mijn vorige woonplaats deelde ik mijn studeerkamer met een spinnensoort, die door haar opvallend gedrag zo zeer mijn aandacht trok, dat ik mij wat meer in haar levenswijze heb verdiept. Het is een soort, die in onze streken voor zover ik weet alleen in huis leeft en waarvan we het hele jaar door volwassen, geslachtsrijpe exemplaren kunnen vinden. Het is bovendien een soort, die onder gunstige omstandigheden wel drie jaar oud kan worden en dat is voor spinnen, die in ons land leven en doorgaans niet langer dan één jaar leven, een behoorlijk lange levensduur. De spin waar het hier om gaat, wordt de trilspin genoemd, om precies te zijn de Grote trilspin. Andere namen die ook wel eens gebruikt worden zijn sidderspin, spookspin, of hooiwagenspin. Allemaal volksnamen voor de enige soort van het geslacht Pholcus; een soort, die door zijn bleke kleur en enorm lange, dunnen poten met geen andere spinnesoort te verwarren is. De volledige wetenschappelijke naam luidt Pholcus phalangioides. Het tweede deel van deze naam betekent “op een hooiwagen lijkend”. De gelijkenis met een hooiwagen moet toegeschreven worden aan de zeer lange poten, waarover beiden beschikken. Hooiwagens bezitten echter geen spinklieren en kunnen dus ook geen web maken, Bovendien hebben hooiwagens een lichaam, dat uit één stuk bestaat, terwijl het lichaam van de trilspin, zoals dat voor spinnen gebruikelijk is, uit twee delen bestaat, te weten een kopborststuk en een achterlijf, die met elkaar verbonden zijn door de dunne achterlijfsteel. De trilspin is een kosmopoliet, waarvan de eigenlijke herkomst nog niet bekend is. In Europa komt zij vooral in de zuidelijke delen voor. Van daaruit heeft zij haar leefgebied naar het noorden uitgebreid. In zuidelijke streken, waar het warmer is, kan zij ook buiten leven. In ons land is het daarvoor te koud. Het diertje heeft behoefte aan een temperatuur van minstens 9 tot 10°C. Daarom moet men deze spinnesoort bij ons zoeken 9 in kelders, schuren, pakhuizen en ook in onze woningen, waarvan de temperatuur niet onder deze waarden komt. Het lijfje van de trilspin is nogal aan de kleine kant (0,7 tot Grote trilspin 1,0 cm), grijs-wit en op enkele plaatsen doorschijnend lijkend. In tegenstelling tot het kleine lijfje kunnen de karakteristieke poten tot 10 cm lang worden. Ondanks de imponerende spanwijdte van de poten, zijn trilspinnen voor de mens volledig ongevaarlijk. De in vergelijking met het kleine lichaam uitzonderlijk lange, dunne poten verlenen het diertje een enigszins spookachtig uiterlijk. Het web dat de trilspin maakt bestaat uit een aantal kris kras door elkaar lopende draden. Het bevindt zich vaak in de buurt van het plafond en daaraan grenzende muur en kan soms een behoorlijke afmeting hebben, hoewel het een nogal fragiele indruk maakt. De webben vallen vooral op wanneer zij door de bewoners ervan verlaten zijn en enige tijd onder het stof zijn geraakt. Om ruzie met mijn vrouw te voorkomen, liet ik het bij de trilspinnen, die ik in mijn werkkamer huisvesting verleende, nooit zo ver komen. Bij een bewoond web hangt de spin met haar rug omlaag in haar bouwwerk. Als men met zijn vinger dicht bij zo’n web komt, wat door de spin waarschijnlijk als een bedreiging wordt ervaren, brengt zij door heftig slingerende bewegingen van haar lichaam niet alleen zichzelf, maar ook haar hele web in trilling. Daardoor worden de omtrekken van de spin wazig en zal een potentiële aanvaller van de spin gestoord worden in zijn poging het diertje buit te maken. Daardoor zal hij misschien van die poging afzien en de spin met rust laten. Aan dit gedrag heeft de spin de naam trilspin of sidderspin te danken. Die laatste naam is overigens de letterlijke vertaling van de Duitse naam, die ‘Zitterspinne’ luidt. Taxonomische indeling Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Arthropoda (Geleedpotgen) Klasse: Arachnida (Spinachtigen) Orde: Araneae (Spinnen) Familie: Pholcidae (Trilspinnen) Geslacht: Pholcus Soort Pholcus phalangioides Als men zo’n kleine spin in haar naar verhouding grote, weinig stevige web ziet, zal men zich misschien afvragen hoe Verspreiding (bron: Wikipedia) zo’n teer ogende spin met succes prooidieren kan vangen, die voor een deel aanzienlijk groter zijn dan zijzelf is. Dat is mogelijk, doordat zij een prooi die in haar web veerstrikt is geraakt, op een bijzondere manier benadert. Zij schiet namelijk bliksemsnel op haar prooi af en met behulp van haar lange poten trekt zij draden uit haar spintepels en werpt die vervolgens over haar prooi heen. Vervolgens trekt zij de prooi een eindje naar zich toe, waarna zij deze ronddraait en verder inspint. Zij gaat daarmee net zo lang door, totdat de prooi zich niet meer kan bewegen. Zodra dat het geval is brengt de spin de als een mummie ingewikkelde prooi een beet toe en zuigt haar uit. Omdat o.a. muggen, vliegen en motten, waaronder ook kleermotten, op het menu van de trilspin staan, zou men het diertje dus nuttig kunnen noemen en het een plaatsje in huis kunnen gunnen. Zorgen voor overbevolking hoeft men zich niet te maken, omdat trilspinnen niet kieskeurig zijn en er niet voor terugschrikken ook soortgenoten te vangen en uit te zuigen. Mannetjes en vrouwtjes trilspinnen zijn in geslachtsrijpe toestand gemakkelijk van elkaar te onderscheiden. De mannetjes beschikken namelijk aan hun tasters grote geslachtsorganen. Deze dragen zij als een soort mini bokshandschoenen aan hun kopeinde. Bij de vrouwtjes ontbreken deze organen. Zij hebben slechts korte tasters, die op kleine pootjes lijken. Vrouwtjes kunnen vlak voor het afzetten van de eitjes een wat dikker achterlijf vertonen, vanwege de eitjes waarmee het achterlijf gevuld is. Na het afzetten van de eitjes verpakt het vrouwtje van de trilspin telkens zo’n twintig à dertig eitjes in een vliesdun zijden cocon en draagt die in haar kaken met zich mee. Wanneer de jonge spinnetjes uitkomen, blijven zij nog enige tijd als een dicht opeengepakte kluwen van lange dunne pootjes en 10 tere doorzichtige lijfjes in kun cocon. Dan spinnen zij hun aanvankelijk nog kleine webje en zijn van dan af op zichzelf aangewezen. Gerard van de Burgt (tekst en tekening) P.S. Ik heb dit stukje geschreven voor iedereen, die de mini-cursus over spinnen heeft gevolgd en daardoor misschien zoveel belangstelling voor spinnen heeft gekregen, dat hij/zij zelf ook wel eens een bepaalde soort zou willen waarnemen. De trilspin is daarvoor heel geschikt, omdat deze soort het hele jaar door – ook ’s winters – te vinden is en men er niet eens het huis voor uit hoeft. Geraadpleegde literatuur: Spinnen van Nederland; W. van Katwijk; uitgeverij: Balkema, Rotterdam Spinachtigen en Duizendpoten; P. Chrysanthus; uitgeverij: Spectrum, Utrecht Kosmopolit und nützlicher Hausbewohner; Nabu – De Spiders: Michael Chinery; uitgeverij: Whittet Books London. IK PIEP ER BIJNA TUSSENUIT B en ik niet onweerstaanbaar? Hangend in de braam lijk ik met mijn kleine handjes en pluimstaartje net een aapje, maar wel een erg zeldzaam aapje. Typisch geval van grensgeval – ha! Niet alleen omdat ik op de grens van Duitsland, België en Nederland woon, maar ook omdat ik me thuis voel in de bosrand, de grens tussen bos en open veld. Helaas ben ik ook een grensgeval op jullie Rode Lijst. Lieve mensen, ik smeek u: schrijf me nog niet af! Ik kom echt terug als jullie me een goede bosrand geven, met voldoende eetbare vruchten en noten. En als onze, nu nog versnipperde, leefgebieden aan elkaar worden geknoopt – ook over de grenzen. Wat kan jij doen? Stel je eens voor... nooit genoeg voedsel te vinden. Nergens een beschutte plek om te rusten. Of te schuilen voor de barre kou. Zo komen steeds meer dieren op de Rode Lijst. Tenzij we nu in actie komen. Jij kunt helpen met een klein bedrag! Met jouw gift kopen wij grond om de nu nog versnipperde leefgebiedjes met elkaar verbinden. Met gevarieerd groen geven we deze klimgrage knager meer ruimte. Wat heeft de hazelmuis nodig om te overleven? ✔ Voldoende eetbare vruchten en noten ✔ Bosranden met veel variatie ✔ Braamstruiken, struwelen, houtwallen, heggen en hagen Over de hazelmuis Als volleerd acrobaat bengelt hij tussen de takken, handig gebruik makend van zijn bewegelijke staart. Een extra kliminstrument dat net zo lang is als zijn rossige lijf. Ook zijn pootjes zijn gemaakt om te klimmen, en niet om mee te lopen. Een weiland oversteken is er dus niet bij. De hazelmuis verplaatst zich via braamstruiken, struwelen, houtwallen, heggen en hagen: prachtige landschapselementen die het Limburgse heuvellandschap van oudsher kenmerken. Veel van deze groene linten zijn verloren gegaan, vanwege onze de drang naar efficiënter grondgebruik. De hazelmuis bivakkeert het liefst aan de rand van het 11 bos, maar zijn leefgebied in de grensstreek van Zuid-Limburg is klein en versnipperd, waardoor hij geen kant op kan. Hoogste tijd om in te grijpen. Door stukken grond te kopen en met heggen, struikgewas en bramen verbindingen te leggen. Help je mee? Hoe houden we ons aapje? De hazelmuis is nu nog zeer zeldzaam in het Geuldal. Maar de afgelopen jaren hebben de boswachters van Natuurmonumenten veel werk verzet om zijn leefgebied te verbeteren en uit te breiden, onder meer door kleinschalig bosrandbeheer en aanplant van struiken en boompjes. Gevarieerd groen waar de hazelmuis een veelzijdige maaltijd bij elkaar kan sprokkelen en een nestje kan bouwen om in te slapen. Wie niet weg is, is te zien De hazelmuis is een nieuwsgierig aapje en niet snel bang. Maar wie hem tegenkomt, is een echte geluksvogel. Behalve zeer zeldzaam, houdt hij zich bij voorkeur op tussen het gebladerte. Geuldal Limburg. Schitterend natuurgebied dat uitblinkt in landschappelijke schoonheid. Een mozaïek van hooilanden, bossen en boomgaarden. Daartussen liggen holle wegen, hagen en houtwallen. De kronkelende Geul en talrijke zijbeekjes doorsnijden dit kleinschalige gebied. Die enorme verscheidenheid biedt talloze planten en dieren leefruimte. De hazelmuis bijvoorbeeld, die in vochtige struwelen en bosranden leeft. Hier scharrelt het klimlustige knaagdiertje zijn kostje bij elkaar en bouwt hij zijn nestje. Door het verdwijnen van zijn leefgebied gaat het al tijden bergafwaarts met de hazelmuis Natuurmonumenten wil het tij keren. Dat doen we door herstel van zijn leefgebied en de aanleg van verbindingen. Help mee en bescherm de hazelmuis! (Bron: Natuurmonumenten) Doe mee met de Nationale Tuinvogeltelling! Schrijf u nu alvast in en ontvang: 10% korting in de (web)shop van Vogelbescherming tips over het herkennen van uw tuinvogels en leuke weetjes per e-mail toegang tot uw persoonlijke pagina op deze website een herinnering tijdens de Nationale Tuinvogeltelling Ga voor meer informatie naar www.tuinvogeltelling.nl Vernieuwde tuinvogel app voor smartphones De app Tuinvogeltelling uit 2013 is vernieuwd. De nieuwe app Tuinvogels app van Vogelbescherming Nederland helpt u de meest voorkomende tuinvogels van Nederland te herkennen. Meedoen met de Nationale Tuinvogeltelling (17 & 18 januari 2015) wordt daarmee nog leuker én makkelijker! Wat kunt u met de app Tuinvogels? 93 algemeen in Nederland voorkomende vogels vinden. 12 Meedoen met de Nationale Tuinvogeltelling op 17 & 18 januari 2015. Uw eigen tuinvogeltellingen bijhouden buiten de Nationale Tuinvogeltelling om. Download hem nu gratis: IVN Jeugdgroep ‘De Veldmuizen’ Hallo jongens en meisjes (en ouders), Vol enthousiasme zijn we samen met Nel op woensdag 17 september gestart met het nieuwe programma, maar zoals jullie weten is Nel in oktober ziek geworden en zij is 10 november overleden. Wij konden het niet geloven! Heel verdrietig. Hieronder nog een foto die toen die dag genomen is. Hoe het verder gaat met de begeleiding, weten we nu nog niet, maar we gaan toch weer op zoek naar een 3 e jeugdbegeleider. In de tussentijd vragen we ouders of andere IVN-ers om een keer te helpen. Nu is het alweer december en hebben we al een aantal activiteiten achter de rug. Als eerste stond op 17 september op het programma ‘pissebedden en andere bodemdieren’. De kinderen kregen als opdracht: zoek in je tuin, of ergens anders, op een vochtig plekje naar pissebedden en breng ze mee naar het Hochhuisje. Omdat het begin september erg droog was hebben we maar weinig verschillende soorten tuinpissebedden kunnen vangen. Wist je dat er wel 6 verschillende soorten tuinpissebedden zijn? We hebben er een mooie zoekkaart van. Na het pissebedden- uitzoeken gingen we naar buiten en hebben we in de buurt van het Hochhuisje nog veel verschillende bodemdieren ’gevangen’. Woensdag 8 oktober zijn we naar het Weldam geweest. Hoewel het weer niet geweldig was, zijn we toch gegaan; 2 kinderen zelfs gehuld in een ‘vuilniszak-regenjas’! We hebben heel veel verschillende soorten paddenstoelen gezien, van groot naar klein. Heel knap was het dat een paar jongens de biefstukzwam vonden, onderin een stronk van een omgevallen boom. De bedoeling was dat we op zaterdag 1 november mee zouden gaan doen met de Natuurwerkdag en wel in Holten op de Holterheide. Het bleek dat bijna alle kinderen of sport of iets anders hadden, dus hebben we ons niet aangemeld. Wel jammer, want het is erg leuk om lekker in de natuur te gaan zagen of boompjes trekken. In december zitten we in het Hochhuisje en gaan daar verschillende dingen doen, zien en maken. Biefstukzwam Het programma voor de komende maanden staat hieronder Woensdag 10 december : creatieve middag in het Hochhuisje Woensdag 14 januari : diersporen in de winter of kringloop 13 Woensdag Woensdag Woensdag Woensdag woensdag 11 februari 11 maart 15 april 20 mei 10 juni : : : : : mollen reptielen op zoek naar hagedissen zwerfafval afsluitende activiteit Leiding jeugdgroep: Jetty Dorresteijn en Annet Eertink ********** Met de scholen naar het bos Ook dit najaar zijn we in september/oktober weer met bijna alle basisscholen van Markelo naar het bos geweest op de Herikerberg. Een leuk bos met paddenstoelen, mossen, spannende paadjes en een prachtige beukenlaan. Iedereen altijd enthousiast, zowel leiding als kinderen. Op de website van OBS Stokkum lazen we het volgende: Met groep 1, 2 en 3 het bos in. Woensdagmorgen (8 oktober) gingen we met z’n allen naar het ‘Weldam’ bos. Daar waren ook ‘onze’ juf Nel, en Jetty van de IVN. En ….. de kinderen van de Brookschole. Wij zijn met juf Nel het bos ingegaan. Je kon al heel goed zien dat het herfst is. In onze eierdoos hebben we allerlei zaadjes verzameld, verschillende plukken mos, en wat je zelf nog leuk vond om mee te nemen. En we zijn vooral onze ‘speurneuzen’ achterna gegaan, op zoek naar paddenstoelen. We hebben er heel veel gevonden. We kennen nu al de aardappelboleet, de inktzwam, het rode koolzwammetje, elfenbankjes en nog allerlei andere soorten. Teveel om op te noemen. Juf Nel heeft ons laten zien hoeveel sporen er in een aardappelboleet zitten. Het leek één grote stofwolk. Aan het eind van de morgen mochten we takken verzamelen om fijne plekjes te maken voor de dieren. We hebben met z’n allen zelfs een heeeele grote boomstam naar de plek gesjouwd. Prima samenwerking! En tot slot is er nog een heel mooi mozaïek (natuurschilderij) gemaakt. Wil je het zien? Maak een lekkere herfstwandeling in het ‘Weldam’, dan kom je het vast tegen. ************************** Niet alleen voor kinderen, maar ook voor volwassenen! Ga eens op zoek naar de kleine wintervlinder. Komt er in december een vlinder op het verlichte keukenraam zitten, of zie je witachtige vlindertjes op een boomstam zitten, dan is het bijna zeker het mannetje van de kleine wintervlinder. De mannetjes vliegen in de avondschemering na de eerste nachtvorsten in het begin van de winter. De vrouwtjes zijn moeilijker te vinden, omdat ze geen vleugels hebben en dus niet kunnen vliegen. Ze kruipen rond op loofbomen en wachten bezoek van het mannetje af waarna ze in de boomkruin eitjes afzetten. De eitjes die nu worden uitgezet komen uit op het moment dat in het voorjaar de (blad)knoppen gaan uitlopen. De jonge rupsen kunnen alleen vers jong blad eten. 14 Deze rupsen zijn een belangrijke prooi voor de koolmezen, die hiermee hun jongen grootbrengen. Nog meer leuke dingen zien en horen uit de natuur? Kijk dan eens iedere vrijdagmiddag naar ‘De buitendienst van nieuws uit de natuur’ 17.35 uur bij Zapp op NPO3 Er is ook een website: www.nieuwsuitdenatuur.nl AGENDA BUURVERENIGINGEN IVN Hellendoorn-Nijverdal Vrijdag 26 december 2014 (2e kerstdag) Sfeervolle kerstwandeling met midwinterhoornblazers. Het jaar wordt traditioneel afgesloten met een kerstwandeling. Dit jaar over de Eelerberg. De midwinterhoornblazers uit Haarle zullen ons ook dit jaar weer vergezellen met hun ‘winterse roop’. Aan het eind wacht u bij Krönnenzommer de warme glühwein en chocolademelk. U bent van harte welkom. Aanvang: 14.00 uur Vertrek: Ingang verpleeghuis Krönnen-zommer, Sanatoriumlaan 20, 7447 PK, Hellendoorn IVN Haaksbergen Zondag 4 januari 2015 Winterwandeling Assinksbos. Start: 13.00 uur vanaf parkeerplaats Veddersweg. IVN Noord-Midden-Achterhoek Zondag 14 december Winterexcursie Het Grote Veld. Start: 14.00 uur vanaf parkeerplaats langs de N346 (Lochem-Zutphen) bij kilometerpaal 10.0 op de kruising met de Oude Vordenseweg. MUTATIES Opzeggingen per 1 -1-2015 Mw. Hasselo, Stokkumerweg 24 Mw. Hogeman-Ziggers, Roudaalterweg 4A Mw. G.J. Ziggers, Koekoekslaan 138 Huisartsenpraktijk Doff/Rosing Beëindiging lidmaatschap door overlijden Mw. N. Soonius, Postweg 4 15 Laatst lazen we in het ledenblad van IVN Hellendoorn/Nijverdal het volgende gedichtje: Herfst De boom in het bos liet in de herfst alles los. Want, fluisterde hij ‘ontdaan’ loslaten is nodig om sterker door het leven te gaan. ********** "Herfst" wordt ook wel beschouwd als één van de moeilijkste rijmwoorden in de Nederlandse taal. Een knappe poging van Drs. P - over de winter - is de volgende: De buren waren grimmig, zijn ouders diep gegriefd. En onder zijn collega's was hij ook al niet geliefd. De oude juffrouw Zomer, baas Voorjaar, meester Herfst. Ze riepen driewerf schande, juffrouw Zomer het driewerfst ********** 16
© Copyright 2024 ExpyDoc
