Erfgoedloper nr. 78 - Groninger Molenhuis

NUMMER 78, 25 JULI 2014
Zomeruitgave
De Erfgoedloper bevat in iedere editie informatie over het werk van Erfgoedpartners: over
projecten, cursussen en platforms en activiteiten die in uitvoering zijn of die op stapel staan. Het
zomernummer vormt daarop een uitzondering als wij terugblikken op de eerste zes maanden van
het jaar. Het afgelopen half jaar is er veel gebeurd: tijd om de balans op te maken. Uit de reacties
merken wij dat de nieuwsbrief goed wordt ontvangen. Geregeld vragen mensen of zij zich ook
kunnen ‘abonneren’ op Erfgoedloper. Het bereik is soms groter dan wij vermoeden, vaak wordt
de nieuwsbrief doorgestuurd. In ieder geval maken wij ieder nummer steeds met veel plezier. Wij
hopen dan ook nog lang door te kunnen gaan.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ons beleidsplan Erfgoedpartners Groningen:
samen werken aan cultureel erfgoed 2013-2016 is
leidraad bij deze halfjaarrapportage die op
dezelfde manier is ingedeeld, namelijk
Steuninstelling, Expertisecentrum en Kracht van
de regio.
‘Aan de slag’; Foto: Openluchtmuseum Het Hoogeland Warffum
Visie Erfgoedpartners: Erfgoedpartners wil voor cultureel erfgoed in de provincie Groningen
de steunfunctie zijn waar professionals en vrijwilligers terecht kunnen zodat ambities
gerealiseerd kunnen worden. Samenwerking is daarbij het sleutelbegrip.
Steuninstelling
Het Groninger Molenhuis en het Museumhuis Groningen zijn sinds 2013 Erfgoedpartners. Hoewel
nog steeds afzonderlijk zichtbaar voor de achterban, zijn Molenhuis en Museumhuis zich het
afgelopen haf jaar meer en meer gaan profileren als Erfgoedpartners, zeker bij ambtelijke
contacten. Dat uit zich ondermeer in de correspondentie, persberichten en ook aan de telefoon.
Tegelijkertijd ligt het soms meer voor de hand om als Museumhuis of als Molenhuis naar buiten te
treden. Zo is het persbericht over de toegekende provinciale restauratiesubsidie voor drie
monumentale molens bewust verzonden als Groninger Molenhuis. Maar we merken dat het
begrip Erfgoedpartners steeds meer ingeburgerd en vertrouwd raakt. Erfgoedpartners is geen
dichtgetimmerde organisatie: wij staan open voor aansluiting door andere koepels.
Samenwerking staat voor ons hoog in het vaandel, zowel het stimuleren van als zelf
samenwerking zoeken. Een goed voorbeeld zijn de erfgoededucatietrajecten, die wij met
Kunststation C ontwikkelden en nog ontwikkelen voor diverse gemeenten. Ook Oktobermaand
Kindermaand, Collectiewacht, Molens zonder grenzen en Levend Erfgoed (Memento Mori) zijn
alleen mogelijk als partners elkaar vinden.
Deskundigheid
Als steuninstelling besteden wij veel aandacht aan
deskundigheidsbevordering. Cursussen en platforms
worden regelmatig zowel aangeboden als afgenomen.
Behalve het vermeerderen van kennis bieden zij ook de
mogelijkheid voor ontmoeting en kennisuitwisseling en –
overdracht. Ook kunnen ervaringen worden gedeeld en
knelpunten besproken. Daarnaast kunnen platforms
aanleiding geven tot het ontstaan van nieuwe projecten.
Om de onderlinge contacten te bevorderen is op verzoek
van de musea dit voorjaar door ons een nieuwe Erfgoedkaart uitgegeven, waarmee medewerkers
van instellingen die zijn aangesloten bij Erfgoedpartners, Museumhuis gratis bij collegainstellingen een bezoek kunnen brengen.
Promotie
Erfgoedpartners is verantwoordelijk voor de promotie van de sector als geheel. Dat doen wij door
persberichten te versturen maar ook door de uitgave van het digitaal tijdschrift Erfgoed in Zicht,
dat begin juni voor het eerst verscheen. Het Museummagazine voor Noord-Nederland en NoordDuitsland is al jarenlang een vertrouwde verschijning en kan nog immer op veel respons rekenen.
Daarnaast hebben we in samenwerking met Scholma Druk de site
www.cultuurkalendergroningen.nl ontwikkeld.
Platformbijeenkomsten
Gemiddeld twee keer per jaar (voor- en najaar) worden voor ieder platform bijeenkomsten
georganiseerd. De platformbijeenkomsten dienen als ontmoetingsplaats voor medewerkers die
zich binnen de verschillende erfgoedinstellingen bezighouden met dezelfde werkzaamheden. Het
platform wil met name collegiaal overleg zijn: het uitwisselen van ontwikkelingen en het leren van
elkaars ervaringen. Daarom wordt voor vrijwel iedere bijeenkomst ‘Rondje instellingen’ als
agendapunt opgenomen.
• Directeurenoverleg musea: dit overleg, dat bedoeld is voor musea met een professionele
directeur, sprak onder andere over de (financiële) gevolgen voor de musea van de gemeentelijke
herindeling. De nieuwe hoofdredacteur van Het Verhaal van Groningen was te gast , die de
(nieuwe) koers van de organisatie uiteen zette. In een extra bijeenkomst werden de
subsidiemogelijkheden die het Mondriaan fonds biedt voor samenwerkende musea besproken.
Ook werd een toelichting gegeven op de plannen voor grensoverschrijdende samenwerking die
vorm gekregen hebben in het plan ‘Vitaal Eems- en Aa’s Gebied’.
• Platform educatie: Dit platform wordt bezocht door vertegenwoordigers van erfgoed- en
kunstinstellingen maar ook door medewerkers van onderwijskoepels en Pabo’s. Het
voorjaarsoverleg besteedde vooral aandacht aan Cultuureducatie met Kwaliteit, met de nadruk
op de cursus Erfgoedjuf en erfgoedmeester. Enkele cursisten gaven een korte presentatie van de
praktijkopdracht die ze uitvoerden.
• Het Platform Borgen had dit voorjaar het karakter van een ‘kijkje in de keuken’. Het platform
was namelijk te gast in de borg Welgelegen in Sappemeer waar men kon kennismaken met de
organisatie. Verder was een vertegenwoordiger van Landschapsbeheer Groningen te gast. Zij
informeerde over twee projecten, namelijk over een
project voor de noordelijke zone van de provincie in
samenwerking met Friesland met focus op landgoederen
en borgterreinen. Voor de regio Groningen-Assen met
focus op een project gericht op het beleefbaar maken van
verborgen borgen.
• Het Platform Instandhouding molens voor
moleneigenaren. Verschillende zaken passeerden de revue
waaronder een presentatie die het Molenhuis heeft laten
maken die door moleneigenaren gebruikt kan worden om
informatie te geven aan overheden en fondsen. Ook kwam
de gezamenlijke subsidieaanvraag bij de provincie voor de
restauratie van drie molens ter sprake en het belang van het doen van bouw- en cultuurhistorisch
onderzoek.
• Het Platform Onderhoud molens voor technisch adviseurs van Groninger had een
themabijeenkomst over aardbevingsschade aan Groninger molens waarvoor een
vertegenwoordiger van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed als gastspreker was uitgenodigd.
Promotie erfgoedsector
Groningen kent relatief veel kleine erfgoedinstellingen, die niet altijd in staat zijn om op eigen
kracht voor (grootschalige) promotie te zorgen. Erfgoedpartners heeft een taak om voor de sector
als geheel aandacht te vragen, maar kan ook op individuele schaal professionele concepten
uitwerken. Promotie is dikwijls gebaat bij een gemeenschappelijke aanpak. Dat doen wij door:
• Het uitgeven van de Zelfzwichter, het kwartaalblad van de Groninger molenwereld.
• De organisatie van het Groninger Molenweekend in juni, waaraan van de 84 monumentale
molens zo’n 70 meededen, vaak met een speciaal inhoudelijk programma. Het thema in 2014 was
Naar de molen.
• Het uitgeven van het Museummagazine Noord-Nederland - NoordDuitsland. Hierbij wordt in Nederland samengewerkt met Friesland en
Drenthe en de Duitse partners Ost-Friesland, Oldenburg- Bremen en
Emsland en Elbe-Weser-Dreieck.
• De website www.cultuurkalendergroningen.nl voor het aankondigen
van culturele activiteiten. De activiteiten worden tegelijkertijd zichtbaar
op de Agenda Groningen van Scholma Druk in Bedum.
• De website www.groningermolens.nl een publiekssite met informatie
en verhalen over Groninger molens. In verband met Tocht om de
Noord, die zich deze editie voornamelijk afspeelt in het Westerkwartier,
is dit voorjaar vooral de informatie over de molens uit dit gebied
geplaatst op de site.
• De uitgave vier keer per jaar van het digitale tijdschrift Erfgoed in Zicht, met informatie over de
erfgoedsector. Het eerste nummer verscheen in juni en was een themanummer over borgen.
• Het jaarlijks organiseren van een erfgoeddag/molenvriendendag; in oktober 2013 stond het
erfgoed in en rondom Stedum op het programma. Dit najaar wordt de erfgoeddag gekoppeld aan
het tweedaagse wandelevenement in september Tocht om de Noord, dat deze keer ‘Ontdek de
ziel van de Groninger molen’ als thema heeft. Erfgoedpartners, Molenhuis is betrokken bij de
organisatie.
Landelijke projecten worden ook via Erfgoedpartners doorgegeven en aangeboden. Dat gebeurt
bijvoorbeeld met de Maand van de Geschiedenis. De landelijke organisatie is ondergebracht bij
het Nederlands Openluchtmuseum. Via de erfgoedhuizen worden deelnemers geworven. De
komende maand van de geschiedenis, die in oktober plaatsvindt, heeft als thema Vriend en
Vijand, een thema dat ondermeer aansluit bij de aandacht dit jaar voor de Eerste Wereldoorlog
die honderd jaar geleden uitbrak.
Samenwerking
Erfgoed wint aan kracht als organisaties samenwerken, als zij gezamenlijk één verhaal van
Groningen vertellen, zeker in onze dunbevolkte regio. Dit komt enerzijds ten goede aan de
bewoners van het gebied en anderzijds voldoet het aan een behoefte van de bezoekers aan dit
gebied. Het is ook goed voor de erfgoedinstellingen in Groningen, want door het bundelen van de
krachten kan een grotere doelgroep worden bereikt en bediend op het gebied van
deskundigheidsbevordering, advisering en samenwerkingsprojecten. Daarom zet Erfgoedpartners
in op projecten die samenwerking ondersteunen.
Rouwbroche met mensenhaar
Een goed voorbeeld van grensoverschrijdende
samenwerking is Levend Erfgoed (Memento Mori) met
drie Nederlandse en twee Duitse musea, de
Rijksuniversiteit Groningen, de Fryske Akademy, de
Ostfriesische Landschaft en Erfgoedpartners Museumhuis.
Binnen het project buigen de vijf musea zich over de vraag
of ze samen een digitaal museum kunnen opzetten rond
het thema sterven en begraven. Een ander doel is om te
onderzoeken of het werkt wanneer alleen de zoektermen
(thesaurus) worden vertaald, zodat je via een Nederlandse zoekterm een Duitstalige treffer kunt
krijgen en andersom.
Drie molenrestauraties dankzij samenwerking
De Provincie Groningen honoreerde de subsidieaanvraag voor de restauratie van drie molens. Het
gaat om korenmolen Eureka in Wetsinge van Molenstichting Winsum, korenmolen Wilhelmina in
Groningen van Molenstichting Hunsingo en poldermolen Groote Polder in Slochteren van de
Slochter Molenstichting. Het bijzondere van deze aanvraag was dat de moleneigenaren uit
Groningen besloten om samen op te trekken en een keuze te maken voor die molens die
restauratie het meest nodig hadden. Het Groninger Molenhuis coördineerde de samenwerking en
bemiddelde bij de cofinanciering. De Groningse aanpak kon op sympathie van de fondsen en de
provincie rekenen. Belangrijk is dat molenorganisaties steeds vaker publieksbereik hoog in het
vaandel hebben.
Expertisecentrum
Erfgoedpartners is een expertisecentrum op het gebied van musea (beleid, collectiebeheer en
educatie), molenonderhoud (subsidieregelingen en beleid) en erfgoededucatie/cultuuronderwijs:
erfgoedinstellingen doen veelvuldig een beroep op de deskundigheid van onze medewerkers.
Advies en ondersteuning kan kortdurend zijn maar ook langere begeleiding vergen. Hierbij kan
gedacht worden aan zaken rond beleid en bestuur, behoud en beheer en publieksbereik.
Medewerkers van Erfgoedpartners wonen regelmatig (platform)bijeenkomsten in het land bij. Zo
blijven ze op de hoogte van belangrijke ontwikkelingen die zij kunnen uitwisselen met
erfgoedinstellingen in Groningen. Er zijn derhalve contacten met het STEK (Stichting Erfgoed
Kennis), het erfgoededucatie overleg, OPEN (Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland),
LCM (Landelijk Contact voor Museumconsulenten) en de Molenadviesraad van de Vereniging
De Hollandsche Molen.
De komende maanden wil Erfgoedpartners zich met de musea inzetten voor digitalisering van
collecties, waar mogelijk in samenhang met het gebruik van nieuwe media om nieuwe
doelgroepen te benaderen.
Wanneer meerdere organisaties dezelfde vragen hebben, kiezen we voor een gezamenlijke
aanpak. Dit gebeurt bij de volgende onderwerpen:
In het project Collectiewacht werd
vanaf november 2013 met de
collectiebeheerders van vijf musea
met een scheepvaart gerelateerde
collectie een pilot uitgevoerd om te
komen tot een structurele verbetering
van het behoud en beheer van hun
collectie. Onder leiding van
Erfgoedpartners Museumhuis zal, nu de pilotfase is afgesloten, een zogenaamde
Ondersteuningsplatform Behoud en Beheer actief worden. Daarin kunnen organisaties met een
collectie gebruik maken van de door deze pilot bijeengebrachte expertise.
Erfgoededucatie
De molenmuis is ‘vaste gast’
binnen de erfgoededucatietrajecten
Erfgoededucatietrajecten
Dankzij de regeling Cultuureducatie met kwaliteit is het mogelijk om
voor steeds meer gemeenten erfgoededucatietrajecten te ontwikkelen.
Deze trajecten ontstaan op verzoek van de scholen en in samenwerking
met de erfgoedinstellingen binnen een gebied. Scholen en
erfgoedinstellingen gaan voor meerdere jaren een samenwerking met
elkaar aan. Eemsmond, Marum en Leek beten het spits af. De trajecten
voor De Marne en Slochteren zijn in ontwikkeling en kunnen binnenkort
worden gepresenteerd. De trajecten voor Veendam, Pekela en
Stadskanaal staan klaar om te beginnen: scholen hebben een
intentieverklaring getekend en erfgoedinstellingen willen aan de slag.
De gemeenten Menterwolde en Bellingwedde met hun scholen hebben
aangegeven dat zij willen starten. Met de gemeenten Zuidhorn,
Oldambt en Grootegast zijn de eerste gesprekken gevoerd.
Erfgoedjuf- en erfgoedmeester
Cultuureducatie met kwaliteit maakte het ook mogelijk om erfgoedjuffen en –meesters op te
leiden. Van januari tot en met maart werd de cursus voor het eerst gehouden. De cursus,
bestaande uit 10 lessen, werd deels in het Museumhuis en deels op locatie gegeven. Deze
erfgoeddocenten moeten een brug kunnen vormen tussen cultuuronderwijs en cultureel erfgoed.
Dit najaar wordt een tweede cursus gehouden.
Deskundigheidsbevordering
In het cursusaanbod van Erfgoedpartners is het mogelijk om cursussen af te nemen die in het
Museumhuis/Molenhuis worden gegeven. Een ‘opkomende markt’ zijn de cursussen op locatie.
De consulenten van Erfgoedpartners komen steeds vaker in de erfgoedinstelling zelf een cursus
verzorgen. Na de zomervakantie wordt het cursusaanbod voor dit najaar gepresenteerd.
Cursus Klantgericht denken
Een incompany training voor medewerkers van Openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum op
10 maart met de docenten Tom Heyne en Roely Klok.
Cursus Werken met nieuwe media
De vraag ‘hoe kun je sociale media laten werken voor een
culturele instelling?’ stond op 31 maart centraal op de cursus
Werken met nieuwe media, die werd verzorgd door Sylvia
Jansen (Marketinghulp MKB) in het Museumhuis/Molenhuis.
Informatiebijeenkomst Museaal denken en handelen
Tom Heyne en Arie de Jager verzorgden op 3 april in het Abel
Tasmankabinet in Lutjegast voor het bestuur een
informatiebijeenkomst museaal denken en handelen.
Cursus Klantgericht denken
De medewerkers van het Visserijmuseum Zoutkamp
ontvingen op 10 april Tom Heyne, die daar een cursus klantgericht denken verzorgde.
Terugkomavond molengidsen
De afgelopen jaren zijn bijna 100 molengidsen opgeleid. Om
ook toekomstige molengidsen goed te kunnen opleiden
werd op 17 april in het Molenhuis een zogenaamde
terugkomavond belegd. Ervaringen werden uitgewisseld en
geïnventariseerd en contacten met medecursisten
hernieuwd of aangeknoopt. Op deze avond, die werd geleid
door Tom Heyne en Anna van der Molen, werd ook het nieuwe molenembleem gepresenteerd
zodat molengidsen (nog beter) herkenbaar zijn voor bezoekers.
Incompany bijeenkomst Museaal denken en handelen
Voor medewerkers van het Noord Nederlands Trein en Tram Museum in Zuidbroek op 24 april
door Tom Heyne en Arie de Jager.
Kijkje in de keuken
Op 8 mei vond de voorjaarsbijeenkomst van Kijkje in de keuken plaats. Gastmuseum was het
Noord Nederlands Trein en Tram Museum in Zuidbroek. Het werken in een vrijwilligersorganisatie
stond deze keer centraal: hoe houd je een erfgoedorganisatie vitaal en gezond, alle betrokkenen
tevreden en met de neus dezelfde kant op. Het voortdurende samenspel tussen bestuur, de
kartrekkers en de vrijwilligers. De bijeenkomst werd geleid door Tom Heyne en Roely Klok.
Incompany training
Tom Heyne verzorgde voor medewerkers van De Buitenplaats in Eelde op 12 mei een incompany
training klantgericht handelen.
Workshop Ideeën opdoen voor Oktobermaand Kindermaand
In Museum Het Behouden Blik
In het Museumhuis/Molenhuis had op 14 mei een
workshop Ideeën opdoen voor Oktobermaand
Kindermaand plaats. Aan de hand van voorbeelden van
activiteiten werd de manifestatie uitgelegd. Carin van de
Wal van Museum Het Behouden Blik in Uithuizermeeden
vertelde over haar ervaring met Oktobermaand
Kindermaand. De inspiratieochtend stond onder leiding
van Anna van der Molen.
Introductiebijeenkomst Cultuurkalender Groningen
Om (toekomstige) gebruikers wegwijs te maken op de website www.cultuurkalendergroningen.nl
organiseerde Erfgoedpartners een introductiebijeenkomst op 20 mei.
Informatiebijeenkomst over crowdfunding en andere subsidiemogelijkheden
Op 2 juni gaf Nico Voskamp van voordekunst.nl in het Museumhuis/Molenhuis een workshop
crowdfunding specifiek voor de erfgoedsector. Daarnaast informeerde Roeli Broekhuis over de
verschillende provinciale fondsen die er zijn en welke subsidiemogelijkheden zij bieden.
In voorbereiding: Bijeenkomst Open data en erfgoed
Later dit jaar heeft in het Museumhuis/Molenhuis een bijeenkomst Open data en erfgoed plaats.
Open data is een project van de gemeenschappelijke overheden. De Provincie Groningen vindt
het beschikbaar stelen van open data van groot belang. Bij deze bijeenkomst wordt de
erfgoedsector geïnformeerd op welke wijze zij ook aan ‘open data’ kunnen bijdragen of natuurlijk
van deze data kunnen profiteren.
Cultuureducatie met Kwaliteit Groningen
In de jaren 2013 – 2016 is extra geld beschikbaar om de kwaliteit van cultuureducatie te
stimuleren. In Groningen zorgen Kunststation C, IVAK de cultuurfabriek, Vrijdag (voorheen
Kunstencentrum) en Erfgoedpartners voor de uitvoering van de regeling.
Kracht van de regio
De slag bij Heiligerlee in 1568 maakt deel uit van de culturele biografie
van Groningen; foto Agnes Tonkes
Groningen kent een groot en kleurrijk pallet aan
erfgoedinstellingen en mensen die zich met erfgoed
bezighouden, die tezamen de culturele biografie van
Groningen vormen. Een regio wint aan kracht als
instellingen elkaar versterken en samenwerken.
Erfgoedpartners wil die samenwerking stimuleren
waardoor het publieksbereik wordt vergroot en
bezoekers worden gemotiveerd om de regio te bezoeken. Ook kunnen betere presentaties
worden gerealiseerd en de betrokkenheid van inwoners met de eigen regio worden verhoogd.
Daardoor ontstaat een positieve uitstraling. In dit proces willen wij vooral regisseur zijn en de
belangrijkste spelers met elkaar verbinden. Erfgoedpartners zoekt actief samenwerking met
organisaties met aanvullende expertise zodat efficiënt en doelmatig gewerkt kan worden.
Erfgoedpartners is voor de volgende projecten verantwoordelijk:
Stolpersteine - het verhaal achter de namen is een samenwerkingsproject tussen het
Museumhuis, journalist Cees Stolk en Liefke Knol AV Produkties. Zij maakten samen
documentaires over mensen die slachtoffer zijn geworden van de Duitse bezetter en de invloed
die dit na jaren nog heeft op hun nabestaanden. Vincent Hazelhoff schreef de biografieën van de
slachtoffers, in het kader van een stage voor zijn studie geschiedenis. Hij legde contacten met
mensen of organisaties die Stolpersteine hadden aangevraagd en zorgde voor een goede
ordening op de website van Het Verhaal van Groningen. Daar zijn de biografieën te lezen en de
documentaires te bekijken.
Abt Emo lezing 2014
Op 6 juli had de tweede Abt Emo lezing plaats in de kerk van Wittewierum. Spreker was de
bekende schrijver Frank Westerman. De tweejaarlijkse abt-Emo-lezing is een initiatief van
Erfgoedpartners en beeldend kunstenaar Ynskje Penning. De titel van de lezing was ‘Open brief
aan Arjen Robben’.
De schrijver doet een oproep aan de beroemde voetballer, die
afkomstig is uit het gasbevingsgebied, zich als ambassadeur voor
dit gebied op te werpen. In zijn voordracht greep Westerman ook
terug op de beroemde Groninger abt Emo van Huizinge die in 1219
de verwoestende Marcellusvloed meemaakte. De lezing was een
groot succes: de kerk was meer dan vol. Van deze lezing is, net als
van de eerste, een speciaal cahier gemaakt.
Agenda
► di 9 september
► za/zo 27-28 sep
► wo 1 oktober
► di 7 oktober
Directeurenoverleg
Tocht om de Noord
Informatiebijeenkomst
Wegwijs in registratie
Platform borgen
10:00-12:00 uur
09:30-12:30 uur
Museumhuis
Westerkwartier
Museumhuis
10:00-12:00 uur
Museumhuis
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Erfgoedloper is een uitgave van ERFGOEDPARTNERS:
Museumhuis Groningen / Groninger Molenhuis Lopende Diep 8, 9712 NW Groningen
t. (050) 313 00 52. Reacties en kopij: [email protected]. Wanneer u de Erfgoedloper niet
langer wenst te ontvangen, kunt u dit aangeven door een bericht te sturen naar
[email protected].

Download Report