veilig en onveilig vrijen: de soa-poli

Lang Leve
e
d
f
e
i
L
e
d
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
docentenhandleiding
bovenbouw havo-vwo
onderdeel 3
veilig en onveilig vrijen: de soa-poli
1
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
2
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
toelichting onderdeel 3
de soa-poli
Het derde onderdeel van Lang Leve de Liefde – Bovenbouw (LLL-BB) gaat verder door op het thema
onveilig vrijen. In dit onderdeel gaat het over seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s)
en over soa-testen. Dit onderdeel bestaat uit 5 oefeningen verspreid over 2 lessen.
In de eerste les wordt de kennis van leerlingen met betrekking tot veilig vrijen en soa’s opgehaald door
middel van een online kennis-quiz (oefening 1) en een opdracht waarin de verschillende soa’s worden
besproken (oorzaak, symptomen, behandeling; oefening 2). U kunt deze les afsluiten met een animatie
die toont wat chlamydia in je lichaam doet (oefening 3).
De tweede les gaat over de soa-poli (oefening 4). Aan de hand van een filmpje zien leerlingen hoe een
bezoek aan de soa-poli in zijn werk gaat. In de nabespreking wordt vervolgens dieper ingegaan op hoe
en wanneer je zelf een soa-test zou doen. Als thuisopdracht kunnen de leerlingen de online vragenlijst
invullen voor een inschatting van hun eigen risico op een soa (oefening 5). Oefening 5 is niet geschikt
voor een klassikale setting in verband met de persoonlijke vragen die worden gesteld.
programma • tijdsplanning • benodigdheden
Les 1 • Seksueel overdraagbare aandoeningen
Oefening 1 Kennisquiz • ca. 15 min • Een of meer computers met internetverbinding. Evt. digiboard/beamer.
Oefening 2 Soa’s • ca. 20 min • Informatie van of op internet. Kan eventueel ook geprint worden.
Oefening 3 Chlamydia (ca. 5 min) • ca. 5 min • Een of meer computers met internetverbinding.
Eventueel digiboard/beamer.
p
4
5
11
Les 2 • De soa-poli
Oefening 4 De soa-poli • ca. 40 min • Computer met internetverbinding en beamer of digiboard.
Oefening 5 Heb jij kans op een soa? (thuisopdracht) • Computer met internetverbinding
12
17
tijd tekort?
Wanneer u te weinig tijd heeft voor alle oefeningen, dan
raden wij u aan om in ieder geval oefening 4 (de soa-poli)
te doen. In deze oefening komen belangrijke vaardigheden aan bod, zoals het onderhandelen met je partner
over het doen van een soa-test. U kunt dan oefening 1 als
snelle opfrisoefening voor de kennis over soa doen. Op
deze manier kost het u maar een lesuur.
Oefening 1 en 3 kunnen eventueel ook als huiswerkopdracht volledig zelfstandig worden gedaan.
Oefening 2 kan thuis al worden voorbereid.
Oefening 5 kan in verband met de persoonlijke vragen
beter thuis uitgevoerd worden, als de thuissituatie zich
daarvoor leent.
3
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
seksueel les 1
overdraagbare aandoeningen
Deze les gaat over seksueel overdraagbare aandoeningen (soa): welke zijn er, hoe loop je het op,
wat zijn de symptomen en zijn soa’s behandelbaar? De eerste oefening is een online kennis-quiz
waar de verschillende aspecten van soa en veilig vrijen worden behandeld. In de tweede oefening
wordt dieper in gegaan op de verschillende soorten soa’s. U kunt de les afsluiten met de animatie
over chlamydia (oefening 3).
oefening 1 kennisquiz (15 min)
samenvatting van de oefening
Leerlingen vullen een (digitale) quiz in met vragen over
soa’s en veilig vrijen. Na elk antwoord krijgen de leerlingen feedback of het antwoord goed of fout is en
waarom. Wanneer de leerlingen voldoende goede
antwoorden hebben gegeven, zijn ze ‘geslaagd’.
doel
• Leerlingen zijn op de hoogte van hun kennis over soa’s
en veilig vrijen.
stappen
1 Laat de quiz klassikaal, in groepjes, of individueel
door de leerlingen invullen via de Leerlingenomgeving
(Bovenbouw) van de www.langlevedeliefde.nl website
(onderdeel 3, oefening 1: kennisquiz).
2 Bij gebrek aan tijd kan deze oefening ook prima als huiswerkopdracht worden meegegeven, als de thuissituatie
zich daarvoor leent (bijvoorbeeld als de leerlingen thuis
een computer en genoeg privacy hebben).
4
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
Les 1: seksueel overdraagbare
aandoeningen
oefening 2
oefening 2 soa’s (20 min)
samenvatting van de oefening
In groepjes of klassikaal worden de verschillende soorten
seksuele overdraagbare aandoeningen (soa’s) besproken
aan de hand van verschillende vragen. Leerlingen moeten
worden gestimuleerd om eerst zelf het antwoord op de
vragen te bedenken. Daarna klassikaal nabespreken aan
de hand van stellingen.
doel
• Leerlingen maken kennis met welke soa’s er zijn, wat de
symptomen en gevolgen kunnen zijn en hoe ze behandeld kunnen worden
• Leerlingen weten hoe groot de kans op een soa is
• Leerlingen erkennen het belang van op tijd behandelen
en hulp zoeken
weten dat ze met een soa zijn geïnfecteerd, omdat ze
geen klachten hebben. In deze oefening gaan we kijken
naar welke soa’s er zijn, wat mogelijke symptomen zijn, en
of soa’s te behandelen zijn.
3 Laat elk groepje leerlingen de vragen (zie hieronder en
zie website) beantwoorden over één of meerdere soa’s.
Wanneer u elk groepje de informatie over een andere
soa laat opzoeken dan komen er verschillende soa’s aan
bod in de nabespreking.
4 Vertel leerlingen dat ze via www.sense.info/soas/,
www.soaaids.nl/soa of het sekswoordenboek (Seks A-Z)
op www.langlevedeliefde.nl informatie kunnen vinden.
Indien u niet genoeg computers met internetverbinding
tot uw beschikking heeft, dan kunt u ook de informatie over de verschillende soa’s uitprinten en uitdelen
in de klas. Zie bijvoorbeeld ook de folders (pdf) op:
www.soaaids.nl/soa/meest_voorkomende_soa/chlamydia.
5 Bespreek dit klassikaal na. Zie de volgende pagina voor
suggesties.
stappen
Het materiaal voor deze oefening is te vinden in de
Leerlingenomgeving (Bovenbouw) behorende bij deze
oefening (onderdeel 3, oefening 2).
1 Verdeel de leerlingen in groepjes van 3 à 4 leerlingen.
(Wanneer de situatie in de klas zich hier niet voor leent,
laat de leerlingen dan individueel werken of neem de
opdracht klassikaal door.)
2 Geef de volgende introductie: Jaarlijks lopen er in
Nederland ongeveer 100.000 mensen een soa op.
De precieze aantallen zijn echter niet bekend en liggen
vermoedelijk hoger. Dit komt omdat mensen vaak niet
vragen
De volgende soa’s kunnen in deze oefening worden besproken: chlamydia,
herpes, wratten, gonorroe, hepatitis B, hiv, syfilis, schaamluis. De leerlingen
beantwoorden de volgende vragen:
1
2
3
4
5
Wat voor soa is het?
Hoe loop je deze soa op (besmettelijkheid)?
Wat zijn de klachten of symptomen van deze soa?
Wat zijn de gevolgen van deze soa en hoe ga je daarmee om?
Hoe is deze soa te behandelen?
5
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
Les 1: seksueel overdraagbare
aandoeningen
oefening 2
vragen voor nabespreking
De nabespreking kunt u algemeen houden door klassikaal te inventariseren:
1 Welke soa’s zijn er?
Chlamydia, herpes, hiv, wratten, gonorroe, hepatitis, syfilis, schaamluis.
2 Hoe worden soa’s overgedragen?
Door onbeschermd contact (dus zonder condoom) tussen (slijmvliezen van) geslachtsorganen, anus, of mond met iemand die een soa heeft. Een soa kan tijdens het vrijen ook
via handen/vingers worden doorgegeven. Virale soa (hiv, hepatitis) ook door bloed-bloed
contact.
3 Welke symptomen kunnen wijzen op een soa?
Meestal heb je geen symptomen. Mogelijke klachten zijn: verandering in afscheiding
van de vagina (meer, anders van kleur, sterkere geur), afscheiding uit de penis, pijn bij
het plassen, blaasjes/jeuk/pijn rondom geslachtsorganen of anus, onderbuikpijn, griepverschijnselen.
4 Wat zijn de gevolgen en hoe zijn die te behandelen?
Stimuleer de leerlingen om niet alleen de lichamelijke gevolgen te benoemen, maar ook
de emotionele gevolgen. Ook is het belangrijk dat leerlingen met oplossingen komen:
wat doe je als je (denkt dat je) een soa hebt? Bij wie zoek je hulp? En hoe doe je dat?
Een soa heeft lichamelijke gevolgen. De meeste soa’s zijn goed te behandelen als je
er op tijd bij bent. Hoe langer je wacht, hoe meer schade aan je geslachtsorganen (wat
kan leiden tot onvruchtbaarheid) of aan de rest van je lichaam (ontstekingen, aantasting
immuunsysteem). Van sommige soa’s kun je volledig genezen (o.a. chlamydia, gonorroe,
syfilis, schaamluis) als je je op tijd laat behandelen. Andere soa’s zijn niet te genezen maar
wel te onderdrukken met medicatie (o.a. hiv, herpes). Let op: soa’s worden vaak behandeld met antibiotica. Het gebruik van antibiotica vermindert de werking van sommige
hormonale anticonceptie.
Een soa, of het vermoeden dat je een soa hebt, kan ook emotionele gevolgen hebben. Je
kunt gevoelens van schaamte krijgen of je vies voelen. Ook gaat er vaak een schuldvraag
spelen: van wie heb ik het gekregen? Heb ik zelf nog anderen besmet? Moet ik het mijn
(ex)vriend(in) vertellen? Het is helemaal niet gek dat je met dat soort gevoelens en vragen
rondloopt. Zoek iemand die je vertrouwt om hierover te praten. Een vriend(in)? Je moeder?
Een broer of zus? Je kunt ook terecht bij de verpleegkundige van sense (www.sense.info)
of je huisarts. Of je kunt bellen of mailen met de Aids Soa Infolijn: 0900 - 204 2040 of
[email protected].
Blijf niet met je twijfels rondlopen, maar praat met iemand!
6
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
Les 1: seksueel overdraagbare
aandoeningen
oefening 2
belangrijk!
tips bij deze oefening
• Leerlingen hoeven geen symptomen per soa uit hun
hoofd te weten. Wel is het belangrijk bij deze oefening
dat leerlingen beseffen dat:
1 je (vaak) een soa kunt hebben zonder dat je er iets
van merkt
2 op tijd testen belangrijk is voor een goede behandeling
3 het goed is om hulp en steun te zoeken wanneer je
een soa hebt. Stimuleer de leerlingen om na te denken
waar en bij wie ze hulp zouden zoeken of met wie ze
erover zouden praten.
• Indien de situatie in de klas zich niet leent voor het
werken in kleine groepjes dan kunt u de leerlingen ook
individueel laten werken. Wel klassikaal nabespreken.
• Om meer tijd over te houden voor de klassikale
(na-)bespreking kunt u er ook voor kiezen om de voorbereiding als huiswerkopdracht te laten doen.
• Behandel bij tijdsgebrek in ieder geval chlamydia
(meest voorkomende soa bij jongeren), hiv en herpes
(behandelbaar, maar niet geneesbaar).
• Hiv maakt meestal grote indruk. Leerlingen zijn vaak
erg bang voor een hiv-infectie. Echter, de kans op andere soa’s zoals chlamydia is onder jongeren in Nederland veel groter. Ga leerlingen dus niet onnodig angst
aanjagen met de kans op een hiv-infectie. Te grote angst
kan leiden tot het zich afsluiten voor het probleem en
daarmee een averechts effect hebben. Deze oefening
is niet bedoeld om leerlingen bang te maken. De boodschap is dat veilig vrijen in het algemeen belangrijk is,
niet alleen ter voorkoming van hiv.
• Voor een uitgebreid overzicht van de verschillende
soa’s: zie het schema op pagina 8 e.v.
• Herpes genitalis en herpes labialis (koortslip) zijn verschillende types van hetzelfde virus. Recent onderzoek
heeft aangetoond dat in enkele gevallen een koortslip,
bij orale seks, tot een herpes genitalis-infectie kan leiden. Ook andersom kan herpes genitalis, bij orale seks,
tot een herpes labialis-infectie leiden.
7
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
Les 1: seksueel overdraagbare
aandoeningen
oefening 2
soa-schema [1]
wat
besmettelijkheid
symptomen
gevolgen
behandeling
Chlamydia (bacterie)
In Nederland meest
voorkomende soa;
vooral ook bij (heteroseksuele) jongeren tot
25 jaar en vooral bij
vrouwen.
Meestal merk je er niks
van. Toch ben je ook dan
besmettelijk en kun je
het overdragen.
Vrouw: eileiderontsteking die uiteindelijk kan
leiden tot chronische
onderbuikpijn, onvruchtbaarheid of een buitenbaarmoederlijke
zwangerschap.
Chlamydia is goed te
behandelen met antibiotica als je er op tijd
bij bent.
Klachten kunnen zijn:
(toegenomen) afscheiJe loopt de chlamydia
ding uit vagina, penis
bacterie op door onveilig of anus (anale seks).
seksueel contact; contact Soms branderig gevoel
tussen (slijmvliezen van) bij plassen of pijn in
geslachtsorganen of
onderbuik (bij vrouwen).
anus met iemand die
Symptomen die lijken
chlamydia heeft.
op blaasontsteking of
menstruatieklachten.
Herpes genitalis (virus)
Het virus wordt overgedragen door seksueel
contact met iemand die
herpes heeft. Vooral
tijdens een herpesaanval
is het erg besmettelijk.
Dit kan via het slijmvlies
van de mond, penis,
vagina of anus.
Hiv (virus)
Man: Bijbalontsteking
die uiteindelijk ook kan
leiden tot onvruchtbaarheid.
Je kunt herpes hebben
zonder het te merken!
Je bent dan wel besmettelijk.
Na de eerste herpesaanval lijkt het of het virus is
verdwenen. Dit is echter
niet zo.
Jeuk, irritatie, pijn en
rode plekjes op aangetaste delen. Daarna
kunnen er blaasjes
komen.
Er komen terugkerende
aanvallen. Hoe vaak en
hoe heftig verschilt per
persoon en hangt ook af
van je weerstand.
Je kunt het ook via
vingers die in contact
komen met geslachtsdelen doorgeven.
De ernst van de klachten
verschilt per persoon.
Hiv is geen erg besmettelijke soa en komt bij
jongeren in Nederland
heel zelden voor.
Meestal in het begin
niks. Hooguit griepverschijnselen die weer
verdwijnen.
Het virus wordt overToch ben je dan besmetgedragen door onveilig
telijk.
vrijen (zonder condoom),
bloedcontact, of
zwangerschap (moederkind transmissie).
8
Als je je niet hebt laten
testen, dan kan het jaren
duren voordat je iets
merk van je hiv-infectie.
Toch ben je dan besmettelijk.
Vervolgens tast het je
afweersysteem aan. Aids
is het stadium waarin
het afweersysteem ernstig is aangetast. Je kunt
dan erg ziek worden van
‘gewone’ infecties als
griep.
Na infectie treedt er
geen natuurlijke afweer
op; je bent dus niet
beschermd tegen
nieuwe infecties.
Herpes is niet te genezen, maar de klachten
en verschijnselen van
herpes kunnen worden
behandeld (onderdrukt)
met pillen.
Raak ontstoken huid zo
min mogelijk aan. Was
altijd goed je handen na
contact.
Als je een test hebt
gedaan en weet dat je
‘seropositief’ bent, dan
kun je worden behandeld met medicatie.
Artsen houden je goed
in de gaten.
Genezing van hiv is niet
mogelijk, maar het virus
kan wel goed worden afgeremd met medicatie.
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
Les 1: seksueel overdraagbare
aandoeningen
oefening 2
soa-schema [2]
wat
besmettelijkheid
symptomen
gevolgen
behandeling
Genitale wratten (virus)
Onschuldig maar veelvoorkomende soa.
Niet iedereen die
geïnfecteerd is krijgt
ook wratten of klachten.
Toch ben je dan wel
besmettelijk.
Niet iedereen merkt bij
zichzelf genitale wratten
op; ze zijn soms moeilijk
te ontdekken. Wratten
kunnen inwendig zitten
en daardoor onopgemerkt blijven.
Genitale wratten kunnen
zich sterk uitbreiden en
flink groeien.
Behandeling met crème.
Of bevriezen, wegbranden, wegsnijden
door een arts.
Dit virus wordt overgedragen door direct
contact tussen
geslachtsdelen of
met de anus. Kan ook
worden overgedragen
via vingers die in contact
komen met geslachtsdelen.
De wratten zitten op of
rond de schaamlippen,
ingang van de vagina,
op en rond de penis, of
de balzak. Of rond de
anus.
Kan jeuk of pijn geven.
Gonorroe (druiper)
(bacterie)
Gonorroe is heel
besmettelijk en kan ook
overgedragen worden
zonder penetratie.
Direct slijmvliescontact
van de geslachtsdelen
kan al voldoende zijn om
een infectie op te lopen.
Een vrouw merkt vaak
weinig en soms zelfs
helemaal niets van
gonorroe.
Eventuele klachten bij
de vrouw zijn: toename
in vaginale afscheiding,
tussentijds bloedverlies,
pijn bij het plassen.
Mannen hebben
meestal wel duidelijke
klachten van gonorroe;
pusachtige afscheiding
uit de plasbuis en pijn bij
het plassen.
Hepatitis B (virus)
Hepatitis B is erg
besmettelijk.
Het virus wordt overgedragen door onveilig
vrijen (zonder condoom),
bloedcontact, of
zwangerschap (moederkind transmissie).
Meestal merk je niks.
Eventuele klachten:
griepachtige verschijnselen (moe, koorts,
spierpijn). Soms huidafwijkingen, geelzucht.
9
Je blijft altijd drager.
Ondanks behandeling
kunnen de wratten
terug keren. Je kunt ook
besmettelijk blijven.
Wratten kunnen spontaan verdwijnen, maar
het kan ook jaren duren.
Je kunt ook geïnfecteerd
raken in anus (anale
seks) of keel (orale
seks). In enkele gevallen
kan het ook in je bloed
komen.
Gonorroe is prima te
behandelen met antibiotica als je er op tijd
bij bent.
Vrouw: eileiders kunnen
ontsteken, dit kan uitbreiden, en uiteindelijk
leiden tot onvruchtbaarheid of buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Zwangere vrouw
kan ook kind infecteren.
Man: kan leiden tot prostaat of bijbalontsteking.
Na enkele weken tot
maanden kunnen
klachten verdwijnen.
Vermoeidheid kan
blijven.
Lever kan ontstoken
raken, met ernstige
gevolgen.
Acute hepatitis B gaat
meestal vanzelf over
door rust en gezond
eten.
Alleen bij chronische
hepatitis B virusremmende medicatie.
Je kunt je laten vaccineren tegen hepatitis B
wanneer je risico loopt
(veel onveilige seks,
drugsgebruik, of bij
reizen naar bepaalde
landen).
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
Les 1: seksueel overdraagbare
aandoeningen
oefening 2
soa-schema [3]
wat
besmettelijkheid
symptomen
gevolgen
Syfilis (bacterie)
Je loopt de bacterie op
door onveilig seksueel
contact met iemand die
syfilis heeft.
1ste stadium: Op de
plaats van de infectie
ontstaan zweertjes
(penis, vagina, anus,
mond) die soms moeilijk
te zien zijn.
Deze verdwijnen weer,
maar de bacterie niet.
Je bent ook nog steeds
besmettelijk.
2de stadium: via bloed
is de bacterie over hele
lichaam verspreid.
Kan leiden tot: huidvlekjes, grieperigheid,
haaruitval, wratjes.
Zonder behandeling kom Als je er op tijd bij bent,
je in sluimerstadium. Je
is het goed te genezen
hoeft dit niet te merken. met antibiotica.
Door lichamelijk contact
of besmette kleding.
Aanhoudende jeuk.
Door krabben kan huidirritatie ontstaan.
Schaamluis (parasiet)
Vervelende, maar ongevaarlijke parasieten.
10
behandeling
Na een tijd, soms na
jaren, kunnen verschillende organen ernstig
beschadigd raken.
Schaamluizen zijn vrij
gemakkelijk te
bestrijden met speciale
bestrijdingsmiddelen.
Wassen met water en
gewone zeep of shampoo helpt niet tegen
schaamluis. Via de huisarts of bij de drogist of
apotheek is een middel
tegen luis te krijgen.
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
Les 1: seksueel overdraagbare
aandoeningen
oefening 3
oefening 3 chlamydia (5 min)
doel
samenvatting van de oefening
• Leerlingen zien hoe een soa in je lichaam komt en schade
kan veroorzaken
Door middel van een korte animatie zien de leerlingen
hoe chlamydia je lichaam in kan komen en schade kan
veroorzaken aan de vagina/eileiders.
stappen
1 Laat leerlingen de animatie bekijken. Dit kan klassikaal,
in groepjes of individueel door de leerlingen via de Lang
Leve de Liefde website, Leerlingenomgeving – Bovenbouw, onderdeel 3, oefening 3). De animatie laat zien
hoe de chlamydiabacterie via het sperma van de man
bij de vrouw binnenkomt en zich daar verspreidt. Ook
toont het aan hoe daarmee de vagina en de eileiders
beschadigd kunnen raken.
2 Als er tijd voor is: stimuleer leerlingen om zelf te bedenken
(en eventueel uit te tekenen) hoe een man besmet kan
worden.
antwoord bij stap 2
Mannen raken besmet met chlamydia door zonder
condoom vaginaal te vrijen met een vrouw die besmet
is of door anale gemeenschap met een besmette man
of vrouw.
De bacterie bevindt zich in de vagina van de vrouw of
in de darmwand bij de anus. De bacterie kan tijdens het
vrijen via de huid van de penis of de plasbuis bij de man
binnenkomen.
Vermoedelijk komen leerlingen niet direct op het idee
dat besmetting ook via anale seks kan. Zowel mannen
als vrouwen kunnen chlamydia via anale seks oplopen.
.
tips bij deze oefening
Naast de Nederlandse animatie zijn er ook Engelse
animaties beschikbaar over soa-infecties. Wellicht ook
leuk om te bekijken:
• www.health.qld.gov.au/istaysafe/movies/
chlamydia-women.aspx
• www.med.nyu.edu/sti/content5ec3.html
De links naar deze websites staan ook in de Leerlingenomgeving bij deze oefening.
11
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
de soa-poli
les 2
In les 2 zien leerlingen in een filmpje hoe en waar je een soa-test kunt laten doen. De film wordt
nabesproken aan de hand van een aantal vragen.
oefening 4 de soa-poli (40 min)
samenvatting van de oefening
In deze oefening bekijken leerlingen het filmpje over de
soa-poli (duur circa 8 minuten). In dit filmpje zie je het
stelletje Rianna en Ruben dat besluit een soa-test te gaan
doen voordat ze stoppen met condooms. In dit filmpje
zien de leerlingen hoe een soa-test in zijn werk gaat.
Na de film volgt een nabespreking waarin leerlingen zelf
nadenken over waarom en wanneer zij zelf een soa-test
zouden doen.
stappen
doel
• Leerlingen weten hoe een soa-test in zijn werk gaat,
waar je dit kunt laten doen en dat het geen pijn doet.
• Leerlingen denken na over de voor- en nadelen van een
soa-test en hoe je omgaat met de eventuele nadelen.
• Leerlingen erkennen dat een soa-test geen teken is van
wantrouwen maar van verantwoordelijk zijn voor je
eigen en andermans gezondheid
1 Laat het filmpje zien van het bezoek aan de soa-poli.
U kunt het filmpje vinden in de Leerlingenomgeving
(Bovenbouw) op de website van Lang Leve de Liefde
(onderdeel 3, oefening 4). Het filmpje kan klassikaal, in
groepjes, of individueel door de leerlingen via de website worden bekeken.
2 Bespreek het filmpje na aan de hand van de vragen
(zie volgende pagina en de bijlage in de Leerlingenomgeving bij deze oefening). U kunt de leerlingen ook eerst
zelf (individueel of in groepjes) de vragen laten beantwoorden en daarna nabespreken (zie suggesties op de
volgende pagina).
Bespreek bij tijdgebrek in ieder geval vraag 5 en 6 na.
12
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
Les 2: de soa-poli
oefening 4
vragen en antwoorden voor nabespreking (1)
1 Wist Ruben dat hij een soa had? Wist Rianna het? Hoe kan dat?
Nee, zowel Ruben als Rianna wisten niet dat Ruben een soa had. Het is namelijk niet te
zien en Ruben had ook helemaal geen klachten. Dit is bij veel soa’s het geval. Daarom is
het altijd goed om je te laten testen wanneer je onveilige seks hebt gehad.
2 Waarom hebben Ruben en Rianna allebei een soa-test gedaan? Is dat nodig?
En kun je daarna altijd zonder condooms vrijen?
Ja, dat is nodig. Je kunt alleen veilig vrijen zonder condooms als jullie allebei weten of je
een soa hebt. Let op, je moet dan wel allebei monogaam blijven. Of bij seks buiten de
relatie ALTIJD condooms gebruiken. Natuurlijk ga je er vanuit dat je elkaar trouw blijft...
Maar de realiteit is soms anders en dan kun je maar beter voorbereid zijn. En natuurlijk
niet vergeten om je wel te beschermen tegen zwangerschap!
3 Waar kun je je laten testen en waar zou jij je laten testen op een soa?
In dit voorbeeld laten Rianna en Ruben zich testen bij de GGD. Bij de GGD is het testen
anoniem en gratis. Als je bang bent om bekenden tegen te komen, dan kun je ook overwegen om je bij de GGD in een andere stad te laten testen. De meeste mensen doen een
soa-test bij de eigen huisarts, maar niet iedereen vindt dat prettig.
Kijk op www.sense.info voor een testlocatie bij jou in de buurt. Daar kunnen ze je ook
precies vertellen of het in jouw geval nodig is om een soa-test te doen.
4 Wanneer is het goed om een soa-test te doen?
1 Na risicovolle seks dus als je onveilige seks (zie oefening 5 uit onderdeel 2) hebt gehad
met iemand die een soa heeft of waarvan je niet weet of die een soa heeft.
2 Bij klachten die kunnen wijzen op een soa (zie oefening 2).
3 Als je in een vaste relatie zit van meer dan 3 maanden en wilt stoppen met condooms.
4 Als je gewaarschuwd wordt door een (ex-)partner die een soa heeft.
13
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
Les 2: de soa-poli
oefening 4
vragen en antwoorden voor nabespreking (2)
5 Wat zijn de voordelen van een soa-test?
Wat zijn de nadelen? Hoe ga je om met de nadelen?
De voordelen van een soa-test: geeft rust en zekerheid over je gezondheid, maakt vroege
behandeling mogelijk (een onbehandelde soa kan bijvoorbeeld tot onvruchtbaarheid
leiden), test als symbool voor echte serieuze relatie, voorkomt uitgebreide gesprekken
over je seksuele verleden, voorkomt verdere transmissie, in monogame relatie kun je
daarna het condoom weglaten (wel zwangerschapspreventie gebruiken!).
Veel genoemde nadelen van een test (met oplossingen) zijn:
• Wat als iemand erachter komt?
Je kunt je anoniem en in een andere stad laten testen.
• Wat als ik iets heb?
Je kunt het maar beter weten als je een soa hebt. Dan kun je die goed laten behandelen.
Hoe eerder je je laat behandelen, des te kleiner de kans op complicaties. En als je behandeld bent, hoef je ook niet (meer) bang te zijn om anderen te besmetten. Er zijn soa’s die
niet overgaan (zoals herpes, hiv, wratten) maar die kunnen met medicijnen wel onderdrukt
worden. En er zijn mensen die je kunnen helpen en adviseren hoe om te gaan met soa’s.
Kijk op www.sense.info voor betrouwbare adressen.
• Ik vind het eng!
Een soa-test doet geen pijn. Als je het toch spannend vindt, ga dan samen met je vriend(in).
6 In de film zie je dat Ruben eerst geen soa-test wil laten doen maar dan toch
beseft dat het een goed idee is. Er zijn veel ‘smoezen’ te bedenken om geen
soa-test te doen. Hoe kan je een partner overtuigen om allebei een soa-test
te doen? Bedenk de juiste feedback bij onderstaande smoezen:
a We zijn toch elkaars eerste?
Tja, wat is eerste? Als je allebei nog nooit seksuele handelingen hebt verricht, is de kans
op een soa erg klein. Maar dan moet je het wel héél zeker weten. Vergeet niet dat je ook
door orale seks of door tijdens het vrijen elkaar met de hand bevredigen een soa kunt
doorgeven.
b Hoe veilig is altijd veilig?
Je kunt ook een soa oplopen door orale of anale seks, of via vingers verspreiden
(aftrekken, vingeren). Of door alleen maar met geslachtsdelen tegen elkaar aan te liggen.
En is het condoomgebruik wel eens mis gegaan? Gescheurd? Te laat omgedaan?
14
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
Les 2: de soa-poli
oefening 4
vragen en antwoorden voor nabespreking (3)
c Vertrouw je me niet of zo?
Dit heeft niets met vertrouwen te maken. Je kunt toch een soa hebben zonder dat je het
weet? En dat geldt ook voor mij. Dus kunnen we ons maar beter laten testen, dan hoeven
we ons daar geen zorgen om te maken. Juist omdat ik je vertrouw, durf ik het te vragen.
d Doe jij maar een soa-test
Dat heeft niet zoveel zin als jij je niet ook laat testen. Want misschien heb jij wel een soa en
besmet je mij alsnog zodra we zonder condooms gaan vrijen.
e Ik ben hartstikke gezond en heb echt niks
Dat is heel fijn voor je, maar je kunt een soa hebben (en aan een ander doorgeven) zonder
dat je het weet. Daar kom je alleen achter door je te laten testen. Bij veel soa’s krijg je geen
klachten, of pas na een hele tijd. Ondertussen kun je wel anderen besmetten. Of je kunt
onvruchtbaar worden als je je niet op tijd laat behandelen.
f Ik heb bijna geen andere partners gehad
Eén partner is voldoende om een soa op te lopen. Wanneer je allebei gewoon een test laat
doen, dan hoef je ook niet uitgebreid te praten over je seksuele verleden.
g Ik heb al eens een test laten doen De uitslag zegt alleen iets over dat moment. Als je
daarna onveilige seks hebt gehad, kun je intussen toch een soa opgelopen hebben. Alleen
door je nu weer te laten testen, weet je of je nu geen soa hebt.
h Heb jij dan soms iets?
Niet dat ik weet. Maar dat is het nou net, je kunt iets hebben (en aan een ander doorgeven)
zonder dat je het weet. Daar kom je alleen achter door je te laten testen.
i Is dat echt nodig? Heb jij dan zoveel partners gehad?
Eén partner is voldoende om een soa op te lopen.
j Ik ken niemand met een soa
Mensen die een soa hebben, praten daar niet over. Dat zou jij waarschijnlijk ook niet doen.
Het kan dus zijn dat er iemand in jouw omgeving is die een soa heeft of heeft gehad, maar
dat zie of merk je niet aan ze. Misschien weten ze het zelf niet eens. Dus het zegt helemaal
niets dat je niemand kent met een soa.
k Ik wil het niet weten
Je kunt het maar beter wél weten als je een soa hebt. Dan kun je die zo snel mogelijk laten
behandelen. Hoe eerder je je laat behandelen, des te kleiner is de kans op complicaties,
zoals onvruchtbaarheid. En als je behandeld bent, hoef je ook niet (meer) bang te zijn om
anderen te besmetten. Er zijn soa’s die niet overgaan (zoals herpes, hiv, wratten), maar die
kunnen wél onderdrukt worden met medicijnen. En er zijn mensen die je kunnen helpen
en adviseren hoe om te gaan met soa’s die niet overgaan. Kijk voor meer informatie op
www.sense.info.
15
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
Les 2: de soa-poli
oefening 4
belangrijk!
Het is belangrijk bij de vragen 5 en 6 dat leerlingen weten
hoe ze met nadelen en problemen om kunnen gaan en hoe
ze een partner kunnen overtuigen. De nadelen en smoezen
moeten dus voldoende oplossingen opleveren zodat er
geen gevoel van onmacht ontstaat.
tips bij deze oefening
• U kunt de nabespreking van vraag 5 ook doen door
iemand in de klas een nadeel te laten noemen en de rest
van de klas daar een oplossing voor te laten geven.
• U kunt de nabespreking van vraag 6 ook in de vorm van
een rollenspel doen. De ene persoon speelt de partner die
zich niet wilt laten testen en met verschillende smoezen
komt. De ander moet zijn/haar partner dan overtuigen.
Laat de rest van de klas meehelpen om de persoon die zich
niet wil laten testen te overtuigen.
• Voor het overtuigen van de persoon om zich wel te laten
testen, kunt u de klas helpen of bijsturen door gebruik te
maken van de suggesties die hierboven bij de verschillende
smoezen worden genoemd.
• U kunt de leerlingen er op wijzen dat een deel van de
feedback in oefening 6 (argumenten om je partner te overtuigen van een soa-test) ook bruikbaar zijn om je partner te
overtuigen van condoomgebruik.
• Aan het eind van de les kunt u eventueel de juiste
antwoorden bij onderstaande vragen aan uw leerlingen
uitdelen (zie www.langlevedeliefde.nl, Leerlingenomgeving
- Bovenbouw, onderdeel 3, oefening 4).
16
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
Les 2: de soa-poli
oefening 5
oefening 5 heb jij kans op een soa? (40 min)
samenvatting van de oefening
Leerlingen vullen een (digitale) vragenlijst in over hun
seksuele ervaring. Op basis van de antwoorden krijgen
de leerlingen een persoonlijk advies over hun kans op
een soa.
doel
• Leerlingen erkennen hun eigen kans op een soa.
stappen
1 Laat de leerlingen deze oefening individueel doen, het
liefst thuis. Of in ieder geval op een plek waar ze genoeg
privacy hebben. De vragen en het advies zijn persoonlijk
en privé. De test staat in de Leerlingenomgeving (Bovenbouw) van de Lang Leve de Liefde website (onderdeel 3,
oefening 5).
2 Wijs uw leerlingen op deze test tijdens de les.
17
Docentenhandleiding Veilig en onveilig vrijen: de soa-poli - Bovenbouw - HAVO / VWO
Colofon
Samenstelling
Fraukje Mevissen en Gerjo Kok, Universiteit Maastricht
Tekst
Fraukje Mevissen, Universiteit Maastricht
Met medewerking van
Anita Watzeels, Mireille Wolfers, GGD Rotterdam-Rijnmond,
Suzanne Meijer, Soa Aids Nederland
Pepijn van Empelen, TNO Kwaliteit van Leven
Gee van Duin, Cartesius Lyceum & ILO-Universiteit van Amsterdam
Jan de Bres, SG Groenewald
Sanne van Lieshout, Universiteit Maastricht
In herinnering
Herman Schaalma
Met dank aan
Alle docenten en leerlingen die hebben geholpen bij de
ontwikkeling, pretest en evaluatie van het lesmateriaal
Eindredactie
Annemies Gort
Vormgeving
Klara Paternotte en Marleen Swenne, MIXXER
Mogelijk gemaakt door
ZonMw en SSL/Durex
Bij deze docentenhandleiding horen aanvullende lesmaterialen die
te vinden zijn op de website www.langlevedeliefde.nl (Bovenbouw
omgeving).
Eerste druk, 2014
18

Download Report