Spoorzoeker zomer 2014 in pdf - Agentschap voor Natuur en Bos

spoor
zoeker
Magazine over het natuurbeleid in Vlaanderen
8 keer
zomers Limburg
7
14
de Groote Oorlog
bevers en otters
Poppies gedenken
Avontuurlijk op pad met
26
“Bij de paarden
kom ik tot rust”
© Frederik Beyens
Afgiftekantoor 8400 Oostende - Erkenningsnummer 708746 - PB-nummer 3/11
jaargang 8 - ZOMER 2014 - www.natuurenbos.be
Inhoud
Edito
7
Poppies gedenken de
Groote Oorlog
11
Europese natuur
beschermen:
doe jij ook mee?
14
Natuurgebieden in
Willebroek verwelkomen
bevers en otters
Herdenkingszomer
26
“Bij de paarden kom
ik tot rust”
28
7
Sofie Dumont
kookt in openlucht
30
11
Deinze opent
vleermuizenhotel
Abonneer je op
Spoorzoeker!
32
Aftands openluchtzwembad omgetoverd
tot fris speeldomein
Krijg jij Spoorzoeker graag elke drie
maanden gratis in de bus?
Dat kan! Mail je adresgegevens
naar [email protected]
met vermelding ‘Spoorzoeker’.
Rubrieken
4/34
6
Seizoen in beeld
10Natuurtoppers:
de adelaarsvaren
17 Volg het Agentschap voor
Natuur en Bos online!
Spoorzoeker kort
Licht op groen:
8 keer zomers Limburg
14
28
www.natuurenbos.be
www.facebook.com/natuurenbos
www.twitter.com/natuurenbos
www.youtube.com/natuurenbos
www.issuu.com/natuurenbos
24 Natuur in beeld
Colofon
Spoorzoeker is het magazine van het Agentschap
voor Natuur en Bos. Verantwoordelijke uitgever:
Marleen Evenepoel, administrateur-generaal van
het ANB. Realisatie: Pantarein. Redactieadres:
Koning Albert II-laan 20 bus 8, B-1000 Brussel,
tel. 02 553 81 13, [email protected].
Werkten mee aan dit nummer: Didier Bastiaens,
Debby Burssens, Griet Buyse, Marlies Caeyers, Karlien
Claeys, Johan Cosijn, Yves Decuypere, Liesbet
De Keersmaecker, Evelien de Munter, Jan Dierickx,
Sofie Dumont, Lily Gora, Veerle Heyens, Stefanie
Holvoet, Pierre Hubau, Filip Hubin, Rosetta Iannicelli,
Veerle Maes, Wouter Mortier, Jean-Pierre Nicaise,
Katelijne Norga, John Otten, Katleen Put, Regine
Vanallemeersch, Peter Van der Hallen, Bernard
Van Elegem, Gert Vanhoydonck, Kaat Vanneste,
Marie-Laure Vanwanseele, Gert Verbruggen, Ward
Verhaeghe, Tom Vermijlen, Iris Verstuyft, Anneleen
Wachters, An Wouters, Ben Wuyts. De meningen die
derden in dit magazine vertolken, vallen buiten de
verantwoordelijkheid van het ANB.
2 | Spoorzoeker zomer 2014
De zomer kondigt zich weer aan: een
tijd van vakantie, barbecues en heerlijk
nietsdoen. Kortom, rust en vrede. Dat
was honderd jaar geleden wel anders,
want in de zomer van 1914 werd het
vogelgezang verdreven door bommen en kleurde de grond rood van
het bloed. Om de Groote Oorlog te
gedenken zaaide het ANB tientallen
velden in heel Vlaanderen met rode
klaprozen in. Die doen ons deze zomer
stilstaan bij het verleden, maar ook bij
de veerkracht van de natuur, die zich
na elke vernieling herstelt.
Samen met onze lezers en partners
werken wij aan een mooie en veerkrachtige natuur. Met kleine projecten,
zoals het vleermuizenhotel in Deinze of
het otter- en beverproject in Willebroek.
Maar ook op grote schaal, door mee te
werken aan Natura 2000. Dat netwerk
van beschermde natuurgebieden wil
de achteruitgang van de biodiversiteit in Europa een halt toeroepen.
Omgekeerd heeft de natuur ook een
helende werking op mensen. Kijk maar
naar EquiCanis, een project waarbij
jongeren met problemen eventjes rust
vinden tijdens het zorgen voor paarden
of honden.
Maar soms is natuur ook pure fun. Zo
kun je in de Museumtuin van Gaasbeek
genieten van een heerlijk feestmaal
van ‘vergeten’ groenten en fruit, klaargemaakt door topchef Sofie Dumont.
In Limburg vind je niet minder dan acht
natuur- en landschapsparken waar je
uitstapjes kunt ondernemen. En in het
West-Vlaamse Heuvelland werd een aftands openluchtzwembad omgetoverd
tot een avontuurlijk speeldomein.
De natuur, ze blijft onze belangrijkste
bondgenoot! Trek jij er deze zomer
ook graag opuit? Zoek dan eerst een
zonnig plekje om deze fonkelnieuwe
Spoorzoeker te doorbladeren. Veel
leesplezier!
Marleen Evenepoel
Administrateur-generaal
Agentschap voor Natuur en Bos
30
32
Spoorzoeker zomer 2014 | 3
SPOORZOEKER KORT
3.430 hectare
speelruimte
Antwerpen
Goed nieuws voor wie graag in het wild kampeert: in
Poppel en Hoogstraten opende het ANB onlangs twee
nieuwe bivakzones. Die liggen in bos- of natuurgebied
en beschikken over een waterpomp en ruimte om drie
tentjes te zetten. Je mag er maximaal 48 uur wildkamperen met tien personen. Sanitaire voorzieningen zijn
er niet, maar wel banken, een vuurkorf en brandhout.
Pure natuurbeleving met een minimale ecologische
voetafdruk!
Elk jaar gaan duizenden
jonge speelvogels op kamp
in bosrijke gebieden. En
daar willen ze zich volop uitleven! Daarom bakent het
ANB voor het tweede jaar
op rij speciale ‘zomerspeelzones’ af vlak bij tal van
kamphuizen. Zo hebben de
kinderen meer ruimte om
te spelen en behouden de
dieren hun rust tijdens het
broedseizoen.
De bivakzone Wortel Kolonie (Hoogstraten) sluit aan
bij wandelknooppunt 13 en fietsknooppunten 10 en
99. Bivakzone Gemeentebos Molenheide (Poppel) ligt
in de buurt van wandelknooppunt 96 en sluit aan bij
wandelknooppunten 6 en 7 en fietsknooppunten 40
en 50. Samen met de bestaande wildkampeerzones in
Ronse, Zingem, Arendonk en Heverlee telt Vlaanderen
nu zes bivakzones. In het najaar komen er nog twee bij
in Herentals en Herselt.
Het perfecte
kampvuur
Geen kamp zonder een kampvuur! Dat wordt deze zomer weer een
beetje makkelijker, want de wetgeving is aangepast: de ‘veilige afstand’ die je moet respecteren tussen je vuur en het bos is verkleind
van 100 tot 25 meter. Dat betekent aanzienlijk minder paperassen
voor heel wat jeugdbewegingen! De lokale regels hebben wel voorrang op die richtlijn: zo kunnen gemeenten extra voorwaarden of
een tijdelijk verbod opleggen, bijvoorbeeld bij extreme droogte. Het
ANB kondigt brandgevoelige periodes aan via de website www.
natuurenbos.be/crisiscommunicatie.
ZOMER
1 juli > 31 augustus 2014
© Wim Verschraegen
De zomerspeelzones zijn toegankelijk van 8 tot 22
uur. In totaal worden deze zomer in Vlaanderen 135
extra speelzones voorzien, samen goed voor 1.041
hectare speelbos of ongeveer 1.500 beboste voetbalvelden! Reken je de 515 permanente speelzones
mee, dan beschikt Vlaanderen deze zomer over
een openluchtspeelkamer van bijna 3.500 hectare.
i www.natuurenbos.be/bivakzones
Nog enkele tips voor een perfect en veilig kampvuur: gebruik bij
voorkeur een bestaande kampvuurkring, boord het kampvuur af
met keien, gebruik niet meer hout dan nodig, vermijd dikke stronken,
sprokkel enkel dood hout en zoek op meerdere plekken. Levend
hout omhakken is nutteloos (want te nat) en bovendien verboden.
Steek het vuur niet aan met synthetische aanmaakblokjes, maar met
tondels die je zelf maakt van schors, gestolde harsdruppels en dennennaalden.
SPEELZONE
i Alle speelzones vind je op
www.natuurenbos.be/spelen.
i www.opkamp.be/pagina/kampvuur
© Stefanie De Clercq
Wildkamperen in
Week van het
Oorlogsbos
4.
BE
W
01
EE
S2
K VA
N H ETB O
W.
© Wim Verschraegen
in Knokke-Heist
Wil je het met eigen ogen zien? Kom dan naar
de Week van het Bos en sprokkel massa’s
verhalen, getuigenissen en anekdotes. Samen
zetten we onze groene ‘oud-strijders’ in de
bloemetjes! De Week van het Bos 2014 wordt
georganiseerd door het ANB, BOS+ en Natuurpunt.
De wandelroute ‘Zwinduinen en -polders’ in Knokke-Heist is de eerste
(en voorlopig enige) Groene Halte Plus-route in Vlaanderen. Het traject van 5,5 kilometer is perfect bereikbaar met het openbaar vervoer, ook in het weekend en op feestdagen, én is toegankelijk voor
personen met een beperkte mobiliteit: vandaar het label Groene
Halte Plus.
Blinden, slechtzienden en rolstoelgebruikers kunnen het traject grotendeels zelfstandig afleggen met behulp van een kaart, braillebordjes naast de weg en audio- en gpx-bestanden die ze vooraf kunnen
downloaden op www.groenehalte.be. De Zwinduinen vormen een
natuurreservaat naast het Zwin en ondergingen de afgelopen jaren
een ware metamorfose met uitkijkpunten, rustplaatsen, infoborden,
digitale wandelingen, nieuwe wandel-, fiets- en ruiterpaden …
4 | Spoorzoeker zomer 2014
12-19 ktober
o
De Groote Oorlog heeft op
tal van plekken een blijvende impact gehad
op de natuur. In bunkers huizen nu zeldzame
vleermuizen, bomkraters hebben zich met
water gevuld en zijn nu poelen waarin de
kamsalamander herleeft ...
Groene Halte Plus
i www.weekvanhetbos.be
www.facebook.com/weekvanhetbos
© TreinTramBus
i www.natuurenbos.be
Nieuwe website
WW
De Week van het Bos staat
dit jaar helemaal in het teken
van de Eerste Wereldoorlog.
Van 12 tot 19 oktober zijn de
bomen onze ‘kruingetuigen’,
die verhalen vertellen over
bominslagen en schuilende
soldaten.
ijvert voor meer natuur
in jouw buurt!
Wist je dat de aanwezigheid van groen mensen gezonder maakt?
Dat natuur in je buurt het lokale klimaat verbetert? Maar ook: sociale contacten bevordert, meer toeristen en investeerders lokt en de
waarde van huizen verhoogt? Meer natuur in de buurt is dus broodnodig! Die boodschap draagt de nieuwe website
www.natuurinjebuurt.be vol overtuiging uit.
Op de gloednieuwe webstek vind je allereerst veel inspiratie: mooie
en uitzonderlijke plekjes natuur in drukke, verstedelijkte omgevingen,
projecten die op een originele en creatieve manier voor meer natuur
in de Vlaamse steden en gemeenten zorgen. Maar ook buitenlandse
projecten krijgen er binnenkort een plaats. Daarnaast vind je op de
website niet-te-missen activiteiten rond natuur en groen. En, uiteraard, nuttige tips om zelf aan de slag te gaan. Wat dacht je van een
vijfstappenplan voor een tegeltuintje?
En dit is nog maar het begin. De website wordt continu aangevuld
met tips & tricks. Daarvoor hebben we ook jouw hulp nodig. Organiseer jij binnenkort een workshop tuinieren? Heb je meegewerkt aan
de realisatie van een park vlakbij? Weet jij perfect hoe je een bijenhotel in elkaar knutselt? Grasduin door de site en voeg onderaan zelf je
tip, activiteit of project toe. Zo inspireert jouw idee online onmiddellijk
tal van andere groenliefhebbers!
i www.natuurinjebuurt.be
Spoorzoeker zomer 2014 | 5
Seizoen in beeld
Focus
Poppies
gedenken de
Groote Oorlog
Pronte juffer
De blauwe breedscheenjuffer heeft haar
naam niet gestolen: rank als een riet
oogt ze als een pronte dame. Haar drie
centimeter lange lijfje kan wit, beige of
lichtgroen zijn; enkel de mannetjes kleuren
vaalblauw. De scheen van elk pootje is
opvallend verbreed en heeft een zwarte
middenstreep: haar eigen trendy laarsje.
In Vlaanderen kun je haar van juni tot
augustus spotten aan stilstaand of
licht stromend water: beken, rivieren,
kanalen en afgravingen, liefst met veel
waterplanten en een dichte begroeiing
op de oevers. Als het tijd is om te paren,
gaan de mannetjes actief op zoek naar
een vrouwtje. Om de eitjes te leggen
zijn waterplanten zoals waterlelies de
uitverkoren plek: het vrouwtje boort
gaatjes in de stengel van de plant en legt
in ieder gaatje een eitje.
© Bart Heirweg
6 | Spoorzoeker zomer 2014
De beroemde klaprozen zijn hét symbool
van de Eerste Wereldoorlog. Honderd
jaar na die gruwelperiode heeft het
Agentschap voor Natuur en Bos (ANB)
overal in Vlaanderen velden ingezaaid
met de prachtige rode ‘poppies’. Door
de Vlaamse velden deze zomer felrood
te kleuren, geeft het ANB een dubbele
boodschap. “We willen de mensen doen
stilstaan bij het verleden. Maar ook bij
de veerkracht van de natuur, die na elke
vernieling weer tot leven komt.”
Spoorzoeker zomer 2014 | 7
Focus
Op zoek naar
oorlogsbomen
Boswachter Pierre Hubau ging in de bossen van Poperinge en Ieper op zoek naar ‘veteraanbomen’ die de
sporen dragen van de Eerste Wereldoorlog. Samen met
medewerkers van de stad Ieper, het Instituut voor Natuuren Bosonderzoek (INBO) en het Agentschap Onroerend
Erfgoed pluisde hij onder meer Elverdinge en de ANBdomeinen uit: het Helleketelbos, de Galgebossen en het
Couthof. Ze botsten daarbij op opmerkelijke relicten.
Pierre Hubau: “De bossen die we bezochten, nabij het
Talbot House te Poperinge, werden door de geallieerden
jarenlang als rustplaats gebruikt. De soldaten klopten telkens drie nagels in een boom: één om hun paard aan vast
te maken, één om de haverzak aan op te hangen en aan
de hoogste nagel hingen ze hun uniformjas.”
loopgraven en bunkers maakten deel
uit van een afweergordel die de Duitse
troepen aanlegden om mogelijke aanvallen vanuit het neutrale Nederland op
te vangen.
Vandaag kent iedereen de rode veldbloemen, en daar maakt het ANB dankbaar gebruik van om de Groote Oorlog
te gedenken. Maar liefst zeventig grote
velden werden ingezaaid met klaprozen, verspreid over de vijf Vlaamse
provincies. “De akkers zijn voor 80 procent ingezaaid met klaproos en voor
20 procent met wilde kamille. Die bloeit
waar de grond te vochtig is voor de
gevoelige klaproos”, vertelt boswachter
John Otten. “Beide bloemsoorten zijn
pioniersplanten: ze groeien goed op pas
omgewoelde grond. Daarom doken de
klaprozen destijds zo massaal op in de
loopgraven en op velden waar zwaar
gevochten was. De rode veldbloemen
werden het symbool van de gevallen
soldaten. Men geloofde dat het bloed
van de gesneuvelden ervoor zorgde dat
de klaprozen zo mooi rood kleurden. In
de Westhoek was het slagveld bezaaid
met poppies.”
Tijdens de Week van het Bos, van 12 tot
19 oktober, wordt het bos opengesteld
voor het publiek. “Op heel wat ANBdomeinen vind je oorlogssporen”, vertelt
Peter Van der Hallen van het historisch
onderzoeksbureau Geheugen Collectief. “Voor de Week van het Bos hebben
we zeven domeinen uitgekozen om de
oorlogsverhalen uit de streek op een
originele manier te tonen. Naast het
Mastenbos doen ook het Oost-Vlaamse
Koppenbergbos, de Mechelse Heide
in Limburg, het Vlaams-Brabantse Park
Drie Fonteinen en Houtembos, en de
Galgenbossen, het Praatbos en het
Polygoonbos in West-Vlaanderen hun
oorlogsverhaal.”
Het Mastenbos
De eerste klaproosakker werd - niet
toevallig - ingezaaid in het Mastenbos in
Kapellen. Hoewel dat ver verwijderd is
van het westelijke front, herbergt het bos
indrukwekkende relicten van de Eerste
Wereldoorlog. De goed bewaarde
8 | Spoorzoeker zomer 2014
Stille getuigen
Of de Groote Oorlog en verhalen in en
over bossen geen vreemde tweespan
vormen? De natuur kan ons heel wat
leren over de gruwel van toen, meent
het ANB. Vooral oude bomen zijn ‘kruingetuigen’, die alles van dichtbij hebben
beleefd. Stel dat de natuur kon praten,
dan zouden poelen hun bomkraterverhaal vertellen. Bomen zouden schuilplaatsen verklappen en oorlogswonden
tonen. Maar tegelijk brengt de natuur
ook hoop: diezelfde bomkraters zijn van-
“Ook in het private park van Elverdinge heeft de Groote
Oorlog zijn stempel gedrukt. Het kasteel werd weliswaar
gerenoveerd nadat het door bombardementen volledig
was vernield, maar de bomen dragen nog steeds de sporen van de gevechten. Onlangs zijn er tijdens een zware
storm enkele zomereiken omgewaaid en op de jaarringen
tussen 1914 en 1918 zie je heel duidelijk wondweefsel van
zware bombardementen. Soms is een boom paars verkleurd door het metaal.”
daag poelen waarin kamsalamanders
herleven. En bunkers zijn ideale overwinteringsplaatsen voor zeldzame vleermuizen. “In de hele Vlaamse natuur vallen
er massa’s verhalen en getuigenissen te
sprokkelen. Tijdens de Week van het Bos
zetten we die ‘oud-strijders’ in de bloemetjes”, zegt Peter Van der Hallen.
Even stilstaan
Maar als de natuur het toelaat, mogen
de klaprozen deze zomer eerst tomeloos
bloeien. In totaal heeft het ANB een
oppervlakte van bijna 50 hectare ingezaaid met klaprozen. De bloemen werden verspreid over zeventig akkers en
enkele brede wegbermen. Zo werd de
zes meter brede berm naast de Kamperbaan in Beverlo, vlak bij het ‘Kamp’
of militair domein, over een lengte van
drie kilometer vol poppies gezaaid. Een
prachtig idee, waar boswachter John
Otten een Gouden Sprinkhaan mee
won, de jaarlijkse innovatieprijs van het
ANB. Bij elke akker vol klaprozen komt
een bordje dat verwijst naar de Groote
Oorlog. Op de website van het ANB
vind je een kaartje met alle locaties. Wie
deze zomer langs de rode velden wandelt of fietst via een van de poppiesfietsroutes, wordt zo gewenkt om even
stil te staan bij een van de zwartste bladzijden uit onze geschiedenis.
i Fietsroutes, locaties van klaproosvelden en andere info vind je op www.
natuurenbos.be/grooteoorlog.
Op de jaarringen tussen 1914
en 1918 vertonen veel bomen
wondweefsel van bombardementen.
© Kristof Haneca - Onroerend Erfgoed
De klaproos verwierf wereldfaam door
het beroemde gedicht ‘In Flanders
Fields’, dat legerarts John McCrae in
1915 schreef in de schaduw van het
Ieperse front.
“Die nagels groeiden mettertijd in de bomen, waardoor
het hout van vooroorlogse bomen uit de Galgenbossen,
het Couthof en het Helleketelbos vandaag enkel nog als
brandhout kan worden verkocht. Bij één boom stak zelfs
nog een geweerloop uit de stam!”
Spoorzoeker zomer 2014 | 9
Natuurtopper
Natuurdoelen
Adelaarsvaren:
Europese natuur beschermen:
doe jij ook mee?
oersterke eeuweling
Wat hebben de ijsvogel, de klimaatverandering, groene
jobs en fietsen op de heide met elkaar gemeen? Juist: ze
hebben stuk voor stuk iets te maken met Natura 2000,
het Europese netwerk van natuurgebieden. Particulieren,
natuurverenigingen, bedrijven, landbouwers, lokale
besturen: allemaal timmeren ze mee aan de Vlaamse
natuurdoelen.
De adelaarsvaren is uniek in onze regio. Sommige
wortelstokken van de oersterke plant zijn honderden,
misschien zelfs duizenden jaren oud. Haar strategie? Zélf
overleven, want nakomelingen krijgt de adelaarsvaren in
ons gewijzigde klimaat niet meer.
De adelaarsvaren komt in heel België
en Nederland voor en wordt soms
als een lastig onkruid beschouwd.
Toch is de plant uniek, want sommige
exemplaren zijn honderden en zelfs
duizenden jaren oud. Hoe dat kan? De
adelaarsvaren is een forse plant die
zich vermeerdert door middel van een
dikke, zwarte en kruipende wortelstok
die steeds nieuwe uitlopers krijgt. De
jonge planten hebben dus eeuwenoude wortels. Sommige zouden zelfs
dateren uit de zeer warme periodes
van het Atlanticum, zo’n zevenduizend
jaar geleden! Het netwerk van wortelstokken kan zich tot een kilometer ver
verspreiden: de bovengrondse varens
zijn in feite de ‘blaadjes’ van een ingenieuze ondergrondse ‘boom’. Zonder everzwijnen in de buurt – die zijn
verlekkerd op de wortelstokken – kan
de varen zich ver verspreiden en alle
jonge planten en bloemen in zijn buurt
verpletteren.
Maar als de adelaarsvaren zo’n superplant is, waarom vind je haar dan
niet overal? De achilleshiel van deze
varen is dat ze geen nakomelingen
krijgt. In ons gewijzigde klimaat kiemt de
adelaarsvaren uiterst moeizaam, en in
‘nieuwe’ bossen kan de soort zich niet
vestigen. Ook een te natte ondergrond,
extreme koude en te veel schaduw
spelen de plant parten. Maar waar de
oude wortelstokken van de adelaarsvaren afsterven, groeien nieuwe scheuten
bij, die de tijdperken trotseren.
Alle Europese lidstaten moeten op hun
grondgebied dier- en plantensoorten
en leefplekken voor de natuur beschermen. Die beschermde natuurgebieden
vormen samen het Europese netwerk
van natuurgebieden: Natura 2000. De
opzet: de achteruitgang van de Europese biodiversiteit keren.
Geen netwerk zonder samenwerking, en
dat geldt ook voor Natura 2000. Ward
Verhaeghe van het Agentschap voor
Natuur en Bos (ANB): “Alle lidstaten van
de Europese Unie werken samen aan
Natura 2000. Dat is belangrijk, want de natuur kent geen grenzen. Zo zijn trekvogels
maar echt geholpen als hun leefgebied in
alle delen van Europa wordt beschermd.
Ook milieuverontreiniging houdt zich niet
aan landsgrenzen. Zo is de helft van de
stikstof die neerslaat uit de lucht, afkomstig van buitenlandse uitstoot.”
Zorgvuldige balans
Ook in Vlaanderen draait het overleg
op volle toeren. “Bij het realiseren van
de natuurdoelen willen we de belangen van natuurverenigingen, particulieren, landbouwers en ondernemers
zoveel mogelijk respecteren. Vlaanderen heeft daarvoor een uniek participatiemodel ontwikkeld. Eerder bepaalden
we de natuurdoelen al in nauw overleg
met alle direct betrokkenen, zoals beheerders, gebruikers, omwonenden,
gemeenten en natuurorganisaties. Ook
bij het vastleggen van de maatregelen
voor het beheer van die natuur betrekken we onze partners volop. Samen
maken we werk van het beschermen,
gebruiken en beleven van de natuur.”
Eerste managementplannen
De eerste managementplannen zijn intussen in opmaak. Die beschrijven hoe
de natuurdoelen met concrete maatregelen worden gerealiseerd. “In welk
natuur- of bosbeheerplan kunnen de
ingrepen worden ingebed? Of bestaat
er nog geen beheerplan en is er dus
een nieuw nodig? Wie gaat wat doen?
De maatregelen moeten bovendien
haalbaar en betaalbaar zijn, en oog
hebben voor de andere functies van
het gebied. Ook die afweging tussen
natuurdoelen en economie, cultuur,
recreatie … zit in het plan vervat.”
“We starten met de gebieden die we
zelf bezitten of beheren en met die van
de natuurverenigingen. Dat zijn er al
heel wat. Zo is 60 procent van onze gebieden in Oost-Vlaanderen in een speciale beschermingszone gelegen. Voor
al die gebieden brengen we momenteel in kaart welke ingrepen al vervat
zitten in bestaande plannen, en welke
niet. In de volgende fasen komen ook
de gebieden van anderen aan bod.
Op die manier willen we 70 procent
van de natuurdoelen tegen 2020 onder
correct beheer brengen, zoals bepaald
in het toekomstproject Vlaanderen in
Actie (ViA).”
10 | Spoorzoeker zomer 2014
© Vilda - Yves Adams
© Buiten-Beeld - Wim Meinderts
i www.natura2000.vlaanderen.be
Spoorzoeker zomer 2014 | 11
Natuurdoelen
Iris Verstuyft,
Natuurpunt
“310 hectare
natuur voor
Kampenhout”
Ben Wuyts,
Vlaamse Landmaatschappij
“Gevolgen voor
landbouwbedrijven
verzachten”
“In bepaalde Natura 2000gebieden wordt vandaag nog
aan landbouw gedaan. Maar
de natuurdoelen sluiten het
landbouwgebruik zeker niet uit.
Vanaf 2014 beschikken de
Vlaamse Landmaatschappij
(VLM) en het Agentschap voor
Natuur en Bos (ANB) bovendien
elk jaarlijks over 1,25 miljoen euro
voor flankerende maatregelen.
Zo worden bepaalde ingrepen
‘draaglijker’ voor eigenaars of
gebruikers van een speciale
beschermingszone. Met
die middelen leveren we
bijvoorbeeld bedrijfsadvies
aan landbouwbedrijven die
hun bedrijfsvoering willen
heroriënteren of kopen we
ruilgronden aan om getroffen
bedrijven en landbouwers uit te
ruilen.”
Jan Dierickx, eigenaar van een
stuk bos in de Keiheuvel (Balen)
“Drie keer
pure winst”
“Ik heb een kleine hectare grond
in de Keiheuvel, waar enkele
damherten hun intrek hebben
genomen. Via de bosgroep
Zuiderkempen heb ik samen met
een aantal andere boseigenaars
ingetekend op een quickwinproject. Zo konden we snel
starten met de werken en had
ik geen aparte kapvergunning
nodig. Hoogstammen, kapafval,
Amerikaanse vogelkers en kleine
dennen werden verwijderd. Het
project is pure winst voor de
landeigenaars, de natuur en de
recreanten. De oorspronkelijke
natuur werd hersteld en de
wandelaars hebben hier opnieuw
een prachtig uitzicht over de
landduinen, tot op het vliegveld
van Keiheuvel.”
12 | Spoorzoeker zomer 2014
“We zijn in Kampenhout
verantwoordelijk voor onder meer
de natuurgebieden HellebosRotbos, Silsombos, Floordambos,
Torfbroek, Kastanjebos, Rotte
Gaten en de Molenbeekvallei.
Samen goed voor 310 hectare. In
lijn met de natuurdoelen werken
we hier aan een mozaïek van
verschillende types grasland,
waaronder blauwgraslanden,
kalkmoerassen en natte bossen.
Hier en daar zijn drastische
ingrepen nodig. We zitten nu in
het prille stadium van overleg:
welke maatregelen vallen onder
welke natuurdoelen? Waar moet
er ingegrepen worden? We
toetsen dat ook af met het ANB.”
Marlies Caeyers,
Boerenbond
“Pimpernelgrasland
verzoenen met
landbouwgebruik”
“Bijna nergens anders in
Vlaanderen tref je nog
pimpernelgraslanden aan,
maar in de vallei van de Mark
in Hoogstraten wel. Al die
gronden zijn eigendom van
landbouwers of van de stad.
We zaten rond de tafel met het
ANB, Natuurpunt, het Algemeen
Boerensyndicaat (ABS), de
Vlaamse Landmaatschappij
(VLM), de Vlaamse
Milieumaatschappij (VMM) en
de eigenaars. Onderwerp van
gesprek: op welke percelen
gedijen pimpernelgraslanden
goed? We bakenden zestien
percelen af, analyseerden de
bodem en onderzochten de
waterhuishouding. Nu kunnen
we zoeken naar de beste
oplossing: gronden aankopen,
afgraven, anders beheren of
kavelruil. Vanuit de Boerenbond
willen we graag zoveel mogelijk
landbouwactiviteit behouden.
Het is heel belangrijk dat alle
actoren met elkaar overleggen
en respect hebben voor elkaars
visie in het zoeken naar een
consensus. Dit proefproject toont
alvast hoe dat kan.”
Van lynx tot huismus
Van de poolcirkel tot de Middellandse Zeekust en van de toppen van de
Alpen tot onze Kempense Heide: de rijkdom van Europa’s natuurkapitaal
is ongeëvenaard. Bijna nergens anders ter wereld vind je op zo’n kleine
oppervlakte en verspreid over zoveel verschillende landen zo’n levendig
lappendeken van landschappen. De Europese natuur is dan ook een
buitengewoon erfgoed, dat nu en in de toekomst de nodige zorg verdient.
Niet alleen de natuur heeft baat bij die bescherming. De Europese natuur is
de ruggengraat van onze ecologische infrastructuur en levert onschatbare
diensten op verschillende vlakken, gaande van het verzachten van de
effecten van klimaatverandering over groene recreatie en banen tot een
betere waterkwaliteit.
Jammer genoeg verkeert de Europese natuur niet in topvorm. Hoe dat komt?
We zijn de voorbije decennia niet zo zorgvuldig omgesprongen met de natuur.
Daardoor zijn heel wat leefgebieden voor planten en dieren aangetast of
zelfs verdwenen. Ook de kwaliteit van die gebieden gaat achteruit door
verontreiniging, verdroging, verstedelijking … Daardoor krijgen de dieren en
planten die er wonen het moeilijk. Niet alleen heel zeldzame Europese soorten
zoals de beer en de lynx worden bedreigd. Ook ‘gewone’ soorten zoals de
huismus hebben het de laatste jaren knap lastig. Door natuurgebieden over
de grenzen heen te beschermen wil Europa de Europese habitats, dieren en
planten in de 21ste eeuw nieuwe kansen geven.
Vlaanderen maakt werk van
natuurdoelen
Vlaanderen is verantwoordelijk voor 47 verschillende Europese habitattypes: van
duinvegetaties aan de kust over vennen, heiden en zeldzame types grasland tot
biologisch waardevolle bossen. Tegelijk beschermt Natura 2000 in Vlaanderen
109 Europese soorten, waarvan 4 plantensoorten, 65 vogelsoorten en 38 andere
diersoorten. Om al die habitats en soorten in stand te houden zijn er in Vlaanderen 62 ‘speciale beschermingszones’ aangeduid. Voor elk gebied worden
natuurdoelen afgebakend. Die leggen bijvoorbeeld vast dat in de Scheldevallei
slikken en schorren in ere hersteld worden. Of dat in de beken van de Antwerpse
Kempen de grote modderkruiper alle kansen krijgt. Die ‘specifieke’ natuurdoelen vertalen de algemene gewestelijke natuurdoelen die Vlaanderen al definitief
heeft vastgelegd naar de verschillende beschermde gebieden.
Voor het eerst deelde de Europese commissie dit voorjaar Natura 2000-Awards
uit voor natuurprojecten die uitmuntende resultaten behalen. Vlaanderen kreeg
de eerste prijs in de categorie ‘Samenwerking’ voor het project 3watEr, dat
het vijvergebied in Midden-Limburg ecologisch, economisch en recreatief wil
versterken. Dat lukt dankzij een goede samenwerking tussen landeigenaars,
natuurorganisaties en administraties. Die samenwerking is bij dezen bekroond:
het ultieme bewijs dat samenwerken rond natuurdossiers loont!
i www.3water.eu
Spoorzoeker zomer 2014 | 13
Soortbescherming
De laatste wilde otter in Vlaanderen
werd in de jaren ’80 geschoten en de
laatste wilde bever legde in 1848 het
loodje. Maar sinds enkele jaren keren
ze schoorvoetend terug. De otter blijft
heel zeldzaam, de bever staat er al wat
beter voor. Wie er eentje spot, is een
echte geluksvogel! Maar hoe kom je ze
op het spoor? De bever weet als geen
ander zijn leefomgeving naar zijn hand
te zetten: een beverburcht of –dam
is een van de duidelijkste sporen van
beveractiviteit. Maar dat is niet alles: zo
hangt er in hun leefgebied een vreemd
geurtje. Bevers markeren hun territorium
met bevergeil, dat vroeger gegeerd
was om er pijnstillers en parfum van te
maken, terwijl otters geurvlaggen achterlaten met hun uitwerpselen.
Dat alles en meer kom je te weten in
Broek De Naeyer en in het Scheyvaertshof, het onthaalcentrum van Het Broek.
Interactieve wandelingen en een bijhorende tentoonstelling zijn de fonkelnieuwe trekpleisters van het gebied. Je kunt
er ook picknicken op het gloednieuwe
otter- en bevereiland.
Moerasgeest
Regionaal Landschap Rivierenland (RLR)
opende vorig jaar een nieuw wandeltraject dat natuurliefhebbers door drie
natuurgebieden in Willebroek loodst.
Bart Vermylen: “Het hart van de route
is een actieve gezinswandeling van
3,8 kilometer in Broek De Naeyer, waar
twee beverfamilies wonen en waar ook
de otter al is gespot. Onderweg staan
er infopanelen en kun je leuke doe-opdrachten uitvoeren. Wandelaars kunnen de route nog uitbreiden met twee
aansluitende lussen van 2,2 kilometer en
10 kilometer. Die leiden respectievelijk
naar de Biezenweiden en Het Broek.”
Het Broek in Blaasveld was eeuwen
geleden de thuis van elfen en moerasgeesten, toen de Rupel er regelmatig
overstroomde. In dit feeërieke landschap met wilgen, zwarte elzen en
grote vijvers openden het Agentschap
voor Natuur en Bos (ANB) en het RLR in
mei een gloednieuw otter- en bevereiland. Bart Vermylen: “Schoolklasjes
kunnen zich uitleven in dit stukje natuur,
dat precies werd ingekleed zoals otters
en bevers dat zouden doen. De bever
is een bouwvakker, de otter een speelvogel en dus combineren we educatie
met recreatie. Dit is ook een aangename plek om in het weekend te picknicken, te ravotten op de zandberg,
mee te bouwen aan de beverdam of
gezellig samen te zijn.”
Verkaveling
Door verstedelijking en verkaveling
onderging het rivierenland langs de
Rupel, de Nete, de Dijle en de Zenne
de jongste decennia een metamorfose. Kwetsbare soorten zoals de otter
bleven daardoor weg. De otter definitief terughalen naar de regio wordt een
lastige klus, weet Gert Van Hoydonck
van het ANB: “Otters hebben zuiver
water nodig, een degelijk waterpeil en
een gevarieerd landschap. Doordat
ze zo veeleisend zijn, vormen ze het
topje van de voedselpiramide in het
zoetwatermilieu. Als dat milieu wordt
aangetast, gaat het mis met de otter. Maar omgekeerd: als de otter zich
ergens thuis voelt, weet je wel zeker dat
het watermilieu op niveau is. En dat het
er goed toeven is voor plant, dier en
mens.”
Wie zijn weg naar het water wel al
heeft teruggevonden, is de bever.
Al is niet iedereen daar even happy
mee. “De bever is een volleerde landschapsarchitect en houtbewerker. Er
is geen ander dier dat zijn biotoop zo
goed naar zijn hand weet te zetten.
De knaagschade is minimaal, maar de
dammen die hij bouwt kunnen wel voor
wateroverlast zorgen. Om conflicten
en frustraties te vermijden, hebben we
met alle partners een soortenbeschermingsplan opgesteld. Dat moet ervoor
zorgen dat we enerzijds kunnen werken
aan een duurzame populatie en anderzijds de conflicten en frustraties pro-
Natuurgebieden in
Willebroek verwelkomen
14 | Spoorzoeker zomer 2014
Zwemmen als een otter, bouwen als
een bever: kinderen leven zich uit in
Broek de Naeyer.
© Eveline Sierens
Otters overleven alleen in het zuiverste water en
bevers markeren hun territorium met bevergeil.
In het gloednieuwe otter- en beverproject in
de natuurgebieden Het Broek te Blaasveld en
Broek De Naeyer kom je alles te weten over deze
bouwvakkers en speelvogels, die zich sinds kort
opnieuw thuis voelen in onze natuur.
© Eveline Sierens
bevers en otters
Spoorzoeker zomer 2014 | 15
Uitneembaar katern
Soortbescherming
Licht op groen
8 keer
zomers Limburg
Op pad met
Castor en Lutra
Wie tijdens het wandelen wat wil opsteken over het leven
van de otter en de bever, kan een natuurgids meevragen.
Maar je kunt ook zelf op pad met een wandelbrochure vol
knagende vragen en rake antwoorden. De interactieve
wandeling volgt de wandelknooppunten en bevat doeopdrachten voor de kinderen. Daarin nemen Castor Bever
en Lutra Otter je kleine grut mee op sleeptouw.
Het stond dit voorjaar in alle kranten: de helft van de Vlamingen gaat deze
zomer niet op reis. En ook wie dat wel doet, plant nog uitstapjes in eigen
land. Ben jij ook op zoek naar verrassende bestemmingen vlakbij? In Limburg
kun je in zeven natuur- en landschapsparken volop van de natuur genieten.
Of trek eens naar het Nationaal Park Hoge Kempen, het enige nationale park
in België.
© Vilda - Yves Adams
i Download de brochure via www.rlrl.be of haal een
exemplaar in het toeristisch infokantoor in het Provinciaal Recreatiedomein De Schorre in Boom. Hier kun je
een sleutel oppikken voor de doe-opdrachten. De tentoonstelling in onthaalcentrum het Scheyvaertshof kun
je elke zondag van april tot oktober bezoeken (14 tot 17
uur) of op aanvraag ([email protected],
0479 67 94 78). Op het otter- en bevereiland kun je het
hele jaar terecht.
Lommel
3
7
Bosland
GrensPark Kempen~Broek
Bree
beren te beperken. De komende jaren
zal duidelijk worden waar de bever in
harmonie met andere natuurdoelen
kan bestaan. Want nu hij terug is in
Vlaanderen en niet langer als uitgestorven wordt beschouwd, moeten we de
bever koesteren.”
Zwemvliezen in een kist
In Broek De Naeyer wonen dan wel
bevers en werd twee jaar geleden zelfs
een otter gesignaleerd, de kans dat
je deze knaagdieren ook echt te zien
krijgt is bijzonder klein. Ze zijn mensenschuw en overdag weinig actief. Maar
geen nood: bezoekers worden volledig
ondergedompeld in de fascinerende
wereld van deze gewiekste rovers.
De zesjarige Nienke De Pooter ging al
op ontdekkingstocht met broertje Wannes en zusje Amber: “De zwemvliezen
vond ik het leukst. Wij hadden een
sleutel om onderweg kistjes te openen.
In één daarvan zaten zwemvliezen die
we moesten aantrekken. Zo konden
we net als de bever en de otter over
het land wandelen. Dat was niet zo
moeilijk, wel heel leuk. We zijn ook in
een grote vogelkijkhut geklommen.”
Of Nienke nu alles weet over bevers en
otters? “Nee”, lacht ze, “ik heb niet al-
les onthouden. Maar één ding wel: de
bever eet zijn eigen je-weet-wel op!”
i Meer info: www.natuurenbos.be (doorklikken naar Blaasveldbroek).
Maaseik
2
Duinengordel
Beringen
Heusden-Zolder
5
Houthalen-Helchteren
6
Genk
De Wijers
1
Sint-Truiden
Tongeren
8
Nationaal Park
Hoge Kempen
Haspengouw
Voeren
4
16 | Spoorzoeker zomer 2014
RivierPark
Maasvallei
Voerstreek
Spoorzoeker zomer 2014 | 17
Licht op groen
Duinengordel:
2
het landschap
van goud
Eveneens in de Hoge Kempen, op een steenworp van het Nationaal
Park, ligt de Duinengordel, een betoverend landschap van duinen en
vennen met drie prachtige wandelgebieden, samen goed voor 82 km
wandelpret. De zandige Oudsberg reikt tot 35 meter boven het Kempens Plateau en is de hoogste toegankelijke stuifduin van Vlaanderen.
Via het wandelgebied Donderslag in het westen bezoek je Ophovenderheide, een domein dat pronkt met mooie vennen, bloemrijke graslanden, heide en bosgebieden.
In Gruitroderheide met de Oudsberg in het midden, tref je een landduinenlandschap met dennenbossen. In Solterheide in het oosten tref je
vooral dennenbossen waar de havik, buizerd en bosuil de plak zwaaien.
Tip: Ruiters moeten zeker eens de paardendoorwaadplaats proberen.
i www.duinengordel.be
1 Belgisch nationaal park
Met de Rangers op pad
straks Werelderfgoed?
Met zijn meer dan zevenduizend planten- en diersoorten is het Nationaal
6 toegangspoorten
Het Nationaal Park is toegankelijk via
zes toegangspoorten, die elk een
eigen thema hebben.
• Kattevennen in Genk geeft je een
inkijk in de immense naaldhoutwouden die ooit grote delen van
Europa inpalmden. Behalve wandelen, fietsen, mountainbiken,
paardrijden, skiën, minigolfen en
ravotten, kun je hier naar de sterren kijken in de Cosmodrome.
• Lieteberg in Zutendaal is de poort
waar je in de wereld van kleine
kriebeldiertjes en fladderende
vlinders duikt. Test ook eens het
verkwikkende Blotevoetenpad
en stap zonder schoenen door
twee kilometer zand, boomsnippers, gras, grind en water.
• Mechelse Heide in Maasmechelen ligt als enige toegangspoort
in het Nationaal Park en is de
wandelplek bij uitstek! Speciaal
voor rolstoelgebruikers is het
Zandloperpad ontwikkeld. De
paarse heide en de uitgestrekte
vergezichten zijn extra mooi in
augustus.
• In Pietersheim in Lanaken wordt
het adellijke verleden van het
Nationaal Park uit de doeken
gedaan. Kinderen kunnen zich
uitleven in het Kabouterbos of in
de kinderboerderij.
• In het Station As kun je de 31 meter hoge uitkijktoren, een replica
van de boortoren waarmee
André Dumont in 1901 steenkool
in As ontdekte, beklimmen of een
ritje met de minitrein maken.
• Connecterra in Maasmechelen
en Dilsen-Stokkem is de hoofdtoegangspoort. Vanuit een
modern bezoekersonthaal in de
schaduw van de schachtbok
van de voormalige steenkoolmijn
van Eisden, wandel je naar het
mooiste panorama van
Vlaanderen. Voor meer info:
www.connecterra.be.
i www.visitnationaalpark.be
i Kies een activiteit uit het ruime aanbod op www.nationaalpark.be en
www.duinengordel.be
3 Kinderen smullen van
Bosland
Bosland is ongetwijfeld het meest kindvriendelijke bosgebied in Vlaanderen. Deze groene parel van zesduizend
hectare in Noord-Limburg herbergt kunstzinnige speelbossen, educatieve kinderroutes, de grootste natuurlijke
zandbak van Vlaanderen, toegankelijke paden voor
rolstoelen en kinderwagens, het ‘openluchtlaboratorium’ Pijnven. Kapitein Korrel, Tommy Twijgman en Wenke Wortel wachten de kinderen op om op schattenzoektocht te gaan. Ga je mee? … Tijdens je tocht door één
van de acht wandelgebieden kun je bijzondere dieren
zoals de nachtzwaluw, de veldparelmoervlinder en de
lentevuurspin spotten. De Lommelse Sahara, een grote
zandvlakte van 193 hectare, lijkt op een miniwoestijn en
is in de zomer het warmste plekje van België voor wandelaars, mountainbikers en ruiters.
Tip: leen gratis een hangmat om tussen de bomen van
de Sahara heerlijk weg te dromen. Haal hem af in evenementenhal De Soeverein.
i www.bosland.be
18 | Spoorzoeker zomer 2014
© Kobe Van Looveren
In het gebied liggen meerdere natuuren bosreservaten. Centraal op het
Kempens Plateau ligt de Mechelse
Heide, met daarnaast natte heidegebieden zoals de Ziepbeekvallei en
Neerharerheide. Aan de flanken van
de heide liggen uitgestrekte bossen
waaronder Lanklaarderbos-Saenhoeve, Heiwijck en Pietersembos.
Park Hoge Kempen een echte hotspot
voor biodiversiteit. Op zonnige zomerdagen vind je langs warme zandpaadjes de mierenleeuw, de zadelsprinkhaan, de koninginnenpage, en
de – ongevaarlijke – gladde slang.
© Kris Thijs
Het Nationaal Park Hoge Kempen (NPHK)
is het enige nationale park van België
en samen met bepaalde delen van de
Duinengordel officieel kandidaat voor de
Werelderfgoedlijst van UNESCO. Met een
beetje geluk mogen de 5.700 hectare
natuur van het Nationaal Park zich in
2017 officieel Werelderfgoed noemen.
Maar niets belet natuurliefhebbers om
er deze zomer al op uit te trekken in
het prachtige natuurgebied, dat zich
uitstrekt over de Limburgse gemeenten
Maasmechelen, As, Zutendaal, Lanaken, Dilsen-Stokkem en Genk. Grote
bossen wisselen af met bloeiende
heide, waterplassen herinneren aan
vroegere grind- en zandwinning en de
hoogste toppen bieden adembenemende vergezichten. De opvallende
keien – hét symbool van het park – zijn
stille getuigen van de laatste IJstijd.
Zowel in het Nationaal Park als in de Duinengordel vind je een uitgebreid wandel- en fietsroutenetwerk en ook ruiters komen volop aan
hun trekken. De goede bewegwijzering is een sterk pluspunt. Geef je
bezoek dat tikkeltje meer door op stap te gaan met een Ranger of
een Duinengordelgids. Zo ontdek je de natuurpracht in kleine groepjes op een ontspannen, soms actieve, maar altijd verrassende manier.
Spoorzoeker zomer 2014 | 19
Licht op groen
©Anneleen Mengels
5 Duizend-en-één vijvers
in De Wijers
De Wijers in Midden-Limburg is met meer dan 1001 vijvers uniek
in België en, niet zo verwonderlijk, een walhalla voor vogelliefhebbers. Je moet wel vroeg uit de veren om de roerdomp, het
woudaapje, de zilverreiger of de visarend voor je lens te krijgen
in een van de vogelkijkhutten. Langs uitgestippelde routes krijg
je info over de unieke en Europees beschermde natuur en over
de zoetwatervisteelt in dit gebied. Breng ook eens een bezoek
aan het aanpalende natuurreservaat Teut-Ten Haagdoorn, het
grootste heidegebied van Midden-Limburg, dat in augustus en
september prachtig paars kleurt. Vanop het driesterrenlandschapsplekje heb je het mooiste panorama over de heide. In de
vennen en op de natte heide bloeien uiterst zeldzame planten,
die het gewoon zijn met weinig toe te komen, want op de heide
is ‘armoe’ troef.
Tip: bezoek Viskwekerij Vandeput, de Kluis op Bolderberg of de
Abdijsite Herkenrode uit 1179 en haar inspiratietuinen via vier
uitgestippelde wandelingen en een fietsroute.
6 Bevers spotten in de
De grillige Maas boetseerde in haar vallei door de eeuwen
heen een zeldzaam waterparadijs met een wirwar van oude
stroomgeulen, afgesneden meanders en dijken. In Leut, een
van de Maasdorpjes in het Rivierpark Maasvallei, ligt het
kasteel van Vilain XIIII met zijn Engelse park: daar vallen de
zeldzame bomen op die de burggraaf meebracht van zijn
buitenlandse reizen. Blikvangers zijn het Kraaienbos, het enige
olmen-essenbos in Vlaanderen, en de jonge, zeer dynamische
riviernatuur die zich ontwikkelt in nieuwe natuurgebieden zoals
Kerkeweerd-(Stokkem), Bichterweerd (Rotem) en Koningsteen
© Toerisme Limburg
©RAZZI
i www.dewijers.be
www.natuurenbos.be/wijers
4 Vredige
Voerstreek
De prachtig glooiende landschappen, de pittoreske dorpjes, de overvloed aan natuurschoon
en de avontuurlijke paden maken de Voerstreek
tot één van de mooiste wandelregio’s van
Vlaanderen. Het 125 km lange wandelnetwerk
leidt je langs bijzondere bos- en natuurgebieden
zoals het Broekbos, Konenbos, Vrouwebos en
de Veursvallei. De das – ook weleens Limburgse
panda genoemd – is ongetwijfeld de meest
opvallende verschijning, tenminste als je niet
bang bent voor een wandeling bij valavond. In
de Voerense bossen leven nog meer bijzondere
dieren: de vale vleermuis met een vleugelspanwijdte van 43 centimeter en de hazelmuis, een
op nootjes verlekkerde slaapmuis. Dit is Europese topnatuur!
Tip: volg de Bronnenwandeling, die in 2012 door
‘Vlaanderen Vakantieland’ tot mooiste wandelroute van Vlaanderen werd verkozen.
i www.voerstreek.be
20 | Spoorzoeker zomer 2014
Maasvallei
7
(Kessenich). Geniet tijdens een picknick van de rust en de
ruimte of kies voor de thematische wandeling ‘Beverspeurtocht’ of ‘Het Rivierpark Maasvallei in een notendop’ met de
MaasVerkenners.
Tip: dobber in een stilsloep, logeer op een vlot of in een ‘botel’
en ontdek Oud-Rekem, het mooiste dorpje van Vlaanderen.
i www.rivierparkmaasvallei.be
1000 vlinders in het stille Kempen~Broek
Op de grens van Noord-Limburg en Nederland
lag ooit een uitgestrekt moeras. Vandaag is het
GrensPark Kempen~Broek een mozaïek aan
landschappen waarin moerassen en beken
afwisselen met droge zandruggen. Grootbroek
is, samen met St.-Maartensheide-De Luysen
en Stamp-rooierbroek, een van de blikvangers
van het Kempen~Broek. Dat staat gekend als
de meest libellenrijke plek van de Benelux. Bovendien vind je hier bijna 1000 vlindersoorten.
De zeldzame grote weerschijnvlinder, een van
de grootste en mooiste soorten van ons land,
voelt zich weleens aangetrokken tot het bezwete voorhoofd van een wandelaar of fietser.
Andere opvallende verschijningen zijn boomkikkers, bevers en ruim tachtig vogelsoorten. De
bewegwijzerde routes leiden je naar de mooiste
plekjes. Elke tweede en vierde zondag van de
maand kun je op pad met een Verkenner. In
Lozerheide ligt een wandelpad voor mindervaliden en rolstoelgebruikers.
Tip: op zoek naar een groepsactiviteit? Test het
gps-spel GrensParkSchattentocht.
i www.kempenbroek.eu
Spoorzoeker zomer 2014 | 21
© Frederik Santermans
Licht op groen
Zin in een groene opleiding in jouw buurt?
31 digitale
wandelingen
Het ANB ontwikkelde in 2013 een
eigen RouteYou-website, die ook
mobiel beschikbaar is. Daarop
vind je nu al 31 gedigitaliseerde
wandelingen die het ANB aanbiedt in haar natuurdomeinen. In
één oogopslag zie je de afstand,
de route, de hoogteverschillen en
interessante bezienswaardigheden. Je kunt de routes downloaden naar je gps of in pdf-formaat
doorsturen naar je smartphone.
De website is alvast een schot
in de roos, met meer dan 45.000
bezoekers sinds de lancering.
i http://natuurenbos.routeyou.com
http://natuurenbos.m.routeyou.com
8 Fruitig Haspengouw
Bomen knotten? Heggen leggen?
Houtsoorten herkennen en toepassen?
Veilig werken met bijl, bosmaaier of kettingzaag?
Je huis verwarmen met hout?
Je leert het allemaal (en nog veel meer) bij
inverde: forum voor groenexpertise.
van bloesem tot oogst
In Haspengouw, de zuiderse fruitstreek van Belgisch Limburg, sieren
glooiende akkers en royale kasteelhoeves het landschap. De toeristische trekpleister Alden Biesen in Rijkhoven is het grootste kasteel tussen
de Loire en de Rijn, met prachtige
Franse en Engelse tuinen, omgeven
door hoogstamboomgaarden. Van
hieruit vertrekken vier landschapswandelingen door de Demervallei.
Wat is er heerlijker dan een appel vers
van de boom? Je mag zelf fruit plukken tijdens de ‘Dag van de Kers’ in juli
of ‘Bilzen, de boom in’ in september:
hou de fruitkalender in de gaten.
In Borgloon kun je in de belevingsboomgaard luieren in een hangmat
terwijl de kinderen zich uitleven en de
22 | Spoorzoeker zomer 2014
Dit is slechts een kleine selectie uit het uitgebreide cursusaanbod.
Surf naar www.inverde.be/opleidingen voor alle opleidingen in jouw buurt.
barbecue wordt klaargestookt. De
Haspengouwse bossen zijn pareltjes
in het landschap. In de lente schittert
het bos door de bosanemonen en
het speenkruid. In de zomer charmeren zwarte rapunzel, heelkruid, eenbes, daslook en menige orchidee de
wandelaar ...
Tip: download de gratis app ‘In het
spoor van de grauwe klauwier’ en
ontdek de natuur en de belevingsboomgaard in Borgloon of bewonder
‘Doorkijkkerk’, ‘Tranendreef’ en andere
kunstwerken in Borgloon.
i www.haspengouw.be
www.alden-biesen.be.
inverde: forum voor groenexpertise
Koning Albert II-laan 20-bus 22 • 1OOO Brussel
T +32 2 658 24 94 • F +32 2 658 24 95 • [email protected] • www.inverde.be
i www.natuurenbos.be
www.wandeleninlimburg.be
www.toerismelimburg.be
www.fietsroute.org
Spoorzoeker zomer 2014 | 23
Ik heb de witte waterlelie lief,
daar die zo blank is en zo stil
haar kroon uitplooit in ’t licht.
Rijzend uit donkerkoele vijvergrond
heeft zij het licht gevonden en ontsloot
toen blij haar gouden hart.
Nu rust zij peinzend op het wateroppervlak
en wenst niet meer …
© Bart Heirweg
Frederik van Eeden, 1901
24 | Spoorzoeker zomer 2014
Spoorzoeker zomer 2014 | 25
Jongeren en natuur
Om de anonimiteit van de jongeren
te waarborgen staan enkel hun
begeleiders herkenbaar op de foto.
“Bij de paarden
kom ik tot rust”
Wat is De Wissel?
De Wissel overkoepelt verschillende initiatieven binnen en buiten de Bijzondere
Jeugdbijstand. Centraal in alle projecten staat het geloof in de eigen kracht van
de jongere en zijn of haar leefomgeving. Zo kunnen meisjes tussen 14 en 21 jaar
terecht in De Rotonda en De Switch om een nieuwe start te nemen. Het centrum
Molenmoes in Wezemaal biedt een alternatieve dagbesteding voor jongeren
die tijdelijk geen aansluiting vinden in het gewone schoolcircuit. Op die locatie
heeft onder meer het project EquiCanis, dat contact legt met jongeren via paarden en honden, een thuis gevonden. Andere projecten zijn Stretch-it, LiNK en De
Shelter, dat tienerouders en jonge gezinnen begeleidt.
i Meer info vind je op www.wissel.be
Jongeren helpen natuur
en zichzelf vooruit
“Als ik voor de paarden zorg, schuif ik mijn
zorgen even opzij. Hier kan ik een nieuwe
start nemen.” We praten met Leen (15)*,
een zelfbewuste tiener die door persoonlijke
problemen een tijdje niet naar school kan. In
dagcentrum Molenmoes in Wezemaal zorgen
Leen en andere jongeren voor paarden en
honden en stellen ze zich stap voor stap
weer open voor de buitenwereld.
“EquiCanis is een project van vzw De
Wissel, een voorziening uit de Bijzondere
Jeugdzorg die zich richt tot de meest
kwetsbare jongeren in onze samenleving”, vertelt projectverantwoordelijke
Veerle Maes. “Wij zoeken manieren om
met jongeren te werken en contact
met hen te leggen. We maken samen
muziek, leven ons creatief uit … Alles
wat hen kan prikkelen. Zo groeide het
idee om iets te doen met paarden en
honden. Aanvankelijk gingen we altijd
op verplaatsing: naar een manege,
mensen die thuis paarden hebben …
Maar na een tijdje besloten we dat die
activiteiten zo waardevol waren dat
we er zelf in wilden investeren.”
ner. BeestigWijs is een eigenzinnig asiel
dat honden met gedragsproblemen
samenbrengt in kleine leefgroepen.
“Elke donderdag mogen onze jongeren
meedraaien in het asiel: wandelen met
de honden, boodschappen doen ...
De hondentrainers proberen de dieren
opnieuw te socialiseren”, vertelt Veerle.
Maar de belangrijkste activiteit van
EquiCanis is toch het zorgen voor paarden. “Sinds vorig jaar verblijven in het
dagcentrum Molenmoes in Nieuwrode
permanent drie paarden. Elke voormiddag betrekken we de jongeren bij de
zorg voor de dieren: borstelen en de
hoeven verzorgen, maar bijvoorbeeld
ook een jong paardje trainen.”
Werken in het asiel
Sommige jongeren volgen via EquiCanis ook ‘hippotherapie’, therapie met
paarden. “Bij zo’n therapie proberen
we een ‘relatieruimte’ te creëren tussen
Voor de activiteiten met honden werkt
EquiCanis samen met een externe part-
26 | Spoorzoeker zomer 2014
Jongeren uit de Bijzondere Jeugdzorg de kans bieden om zinvol en concreet
bezig te zijn in de natuur: met dat doel voor ogen besloten Vlaams minister van
Natuur Joke Schauvliege en Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen samen te werken. Onder begeleiding van een boswachter en arbeiders van het
Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) helpen jongeren de natuur herstellen en
herinrichten. Op die manier werken ze tegelijk aan zichzelf. Sarah Roggeman
van het ANB: “Jongeren die zich engageren om in de natuur te werken, gaan
daardoor deel uitmaken van de samenleving. Het EquiCanis-project is daar
een mooi voorbeeld van. In de toekomst willen we nog dergelijke projecten
opstarten.” Wordt ongetwijfeld vervolgd!
“De zorg voor een paard
maakt openingen in de muur
die jongeren rond zichzelf
bouwen.”
Projectleidster Veerle
het paard, de jongere en onszelf. We
bouwen een vertrouwensband op en
proberen iets aan te bieden wat een
meerwaarde heeft”, vertelt Veerle.
“Wat dat is, hangt van de jongeren zelf
af. Sommigen willen gewoon een fijn
moment met de paarden: rijden, tot
rust komen … Wij proberen hen een
positieve ervaring te geven en die ook
te verruimen naar andere dingen. Veel
jongeren die hier komen, hebben zichzelf een stukje afgesloten van de buitenwereld. Wij merken dat het werken met
dieren openingen creëert. De zorg voor
*Om de identiteit van Leen te beschermen werd een fictieve naam gekozen.
een paard biedt een aanleiding om te
praten over dingen die anders onbesproken zouden blijven. Zo ontstaat een
brug tussen de belevingswereld van de
jongere en de buitenwereld.”
Tot rust komen
Voor Leen zijn haar bezoeken aan de
paarden vooral momenten waarop ze
even de pauzeknop kan indrukken. “Ik
werd een tijdje geleden doorverwezen
naar Molenmoes en ik werk graag mee
aan EquiCanis. Het zorgen voor de
paarden en de honden interesseert me
en het brengt me tot rust”, vertelt ze.
“Als ik in een emotionele periode zit, kan
ik bij de paarden even alles opzij schuiven. Zo komt mijn hoofd tot rust.”
Leen is enkele maanden gestopt met
studeren, maar na de zomer waagt ze
een nieuwe poging. In tussentijd haalt
ze energie uit het contact met de
paarden en de honden. “De dingen
die ik hier leer, kan ik later nog gebruiken. In september ga ik weer naar
school, maar ik wil zeker blijven paardrijden en voor de dieren blijven zorgen.
Misschien niet als job, maar toch zeker
in mijn vrije tijd. Ik ben echt gepassioneerd door paarden.”
Weide van het ANB
De paarden die bij EquiCanis een thuis
hebben gevonden, hebben een eigen
stal op het domein van Molenmoes.
Maar van april tot oktober staan ze in
een weide van het Agentschap voor
Natuur en Bos (ANB). “Toen wij ons
paardencentrum oprichtten, gingen
we op zoek naar weides hier in de
buurt”, vertelt Veerle. “We belandden
bij het ANB en kregen al heel snel een
grote weide toegezegd. Zo konden we
ons project opstarten. In de voormiddag brengen we de paarden naar het
centrum en werken we ermee, nadien
gaan ze terug naar hun rustige weide.”
Het ANB hoefde niet lang na te denken
om met De Wissel samen te werken,
vult boswachter Gert Verbruggen aan.
“We hebben heel wat raakvlakken en
gemeenschappelijke interesses. De
mensen van centrum Molenmoes doen
erg nuttig werk. Daarom stellen wij met
plezier gratis een weide ter beschikking.
Voor ons heeft dat ook voordelen: zo
wordt onze grond begraasd wanneer
het nodig is. De jongeren zorgen heel
goed voor de paarden en ze houden
de stal en de weide perfect in orde.
Misschien kunnen we in de toekomst
nog meer samenwerken, daar staan wij
zeker voor open.”
Spoorzoeker zomer 2014 | 27
In de kijker
In Amerika bestaat het al langer, maar
nu zijn er ook bij ons steeds meer topchefs die hun keuken verlaten en in de
vrije natuur gaan koken. De zomertoer
‘Vrienden van de Smaak’, een reeks
buitendiners op exclusieve locaties, is al
aan zijn derde editie toe. Dit jaar geeft
tv-kok Sofie Dumont op 30 augustus het
beste van zichzelf in de unieke Museumtuin van Gaasbeek. Ruim zeventig gasten mogen dan aanschuiven aan één
lange tafel, die uitkijkt over de glooiende
heuvels van het Pajottenland, de unieke
Museumtuin en het prachtige kasteel.
“‘Vrienden van de Smaak’ brengt de
tafel naar het veld”, zegt Sofie. “Mensen weten vaak niet waar alle lekkere
dingen die ze eten vandaan komen. En
als je een kok unieke ingrediënten geeft
zoals kardoen, peterseliewortel en aardpeer, wordt het zeker een groot feest.”
© VTM
Unieke locaties,
zeldzame soorten
Sofie Dumont
Sofie werd geboren in Brussel, aan de
rand van het Pajottenland, en kijkt uit
naar het event in Gaasbeek. “Ik voel
me hier thuis, maar in de Museumtuin
was ik nog nooit geweest. De tuin is
voor mij een echte ontdekking”, zegt
ze. Diezelfde verrukking om de unieke
tuin zorgde er in 1922 voor dat de
Italiaanse markiezin Marie Arconati
Visconti het kasteel en het bijhorende
park van Gaasbeek kocht, om de tuin
vervolgens aan de Belgische staat te
schenken. In de 19de-eeuwse kasteeltuin werken hoveniers en fruittelers nog
volgens oude methodes. De beheerders zaaien, planten en verzorgen de
zeldzame variëteiten zoals dat gebeurde in het begin van de jaren 1900.
“Dat vind ik er net zo speciaal aan”,
vertelt Didier Bastiaens, de bezieler van
‘Vrienden van de Smaak’. “In mijn zoektocht naar unieke locaties voor onze
buitendiners belandde ik eerst bij het
Agentschap voor Natuur en Bos (ANB)
in Hasselt en wat later in de Museumtuin
van Gaasbeek. De collectie oude en
zeldzame variëteiten die er groeien is
werkelijk onovertroffen. In het openluchtmuseum vind je groenten, kruiden, bloemen, heesters en bomen die rond 1900
in alle grote tuinen te vinden waren,
maar die vandaag zeldzaam zijn. De
verzameling leifruitbomen, dat zijn laagstammige fruitbomen die langs draden
worden geleid, is een van de grootste en
meest volledige ter wereld. Voor ‘Vrienden van de Smaak’ mag Sofie Dumont
uitzonderlijk met die ‘verloren’ groenten
en vruchten aan de slag. Dit wordt onze
derde zomertoer en ook deze keer tafelen we op acht unieke locaties, telkens
met een andere, regionale topchef met
gevoel voor avontuur. De tafelgasten
genieten van een diner in openlucht,
met seizoensproducten en streekproducten die amper enkele uren eerder werden geplukt. Dankzij die bijzondere setting wanen de tafelgasten zich midden
in de natuur. Koken met streekproducten
is trouwens niet alleen lekker, maar ook
ecologisch verantwoord.”
Zeventig gasten
Wat de pot schaft, houdt chef Sofie
voorlopig nog geheim. “Half augustus
breng ik opnieuw een bezoek aan de
Museumtuin om uit te zoeken welke
unieke groenten, fruit en kruiden er op
dat moment te sprokkelen vallen. Eén
tipje van de sluier kan ik al oplichten: er
staat zeker Geuze op het menu, want
de enige plaats ter wereld waar goede
Geuze wordt gebrouwen is hier in het
Pajottenland. Het is het enige bier dat
je meer dan twintig jaar kunt bewaren. Chinese brouwers zijn hier al een
paar keer komen kijken in de hoop het
geheim van de gist te ontdekken. Een
product met zo’n fantastisch verhaal,
dat laten we niet op de plank staan.”
Voorlopig zijn er nog enkele plaatsjes
vrij voor het diner, maar lang zal dat
niet meer duren, meent Didier Bastiaens. “We rekenen op zo’n zeventig
gasten, onder wie ook lokale producenten zoals de plaatselijke geitenboer,
de fruittelers van Gaasbeek en een
Geuzebrouwer. Zij geven een woordje
uitleg bij alles wat op tafel verschijnt.
Zo krijgen de gasten ook het verhaal
achter die ambachtelijke lekkernijen
te horen.” Zelfs regen kan de Vrienden
van de Smaak niet uit hun lood slaan:
“Wij verzinnen altijd een slechtweergarantie, of dat nu in de serre tussen de
kroppen sla of in een koetshuis is”, zegt
Didier Bastiaens. “Als we op 30 augustus typisch Belgisch weer krijgen, dan
overkappen we de tafels. Het zicht op
de tuinen blijft wel behouden, want die
zijn wondermooi, ook als het regent. En
de Museumtuin heeft een eigen microklimaat: bij slecht weer is het hier altijd
een paar graden warmer!”
i Meer info: www.vriendenvandesmaak.be
en www.kasteelvangaasbeek.be.
kookt in openlucht
De culinaire zomertoer ‘Vrienden van de Smaak’ organiseert
elke zomer acht openluchtdiners met koks uit de streek.
28 | Spoorzoeker zomer 2014
© Raf Ketelslagers
Een topchef, lekkere streekproducten en een prachtige locatie:
meer heb je niet nodig voor een onvergetelijke zomeravond.
Op zaterdag 30 augustus kookt tv-kok en LadyChef 2009 Sofie
Dumont in de Museumtuin van Gaasbeek voor het zomerevent
‘Vrienden van de Smaak’. Wie wil, kan de ongeëvenaarde
19de-eeuwse tuin komen ontdekken en mee aan tafel
schuiven voor de unieke smaak van vergeten groenten en fruit.
“Grootmoeders ingrediënten zoals kardoen en aardpeer zorgen
gegarandeerd voor een feestmaal”, lacht Sofie.
Spoorzoeker zomer 2014 | 29
Het imposante vleermuizenhotel weegt
meer dan een ton en wordt met een
vrachtwagen en een kraan naar het
stadsbos gebracht. De leerlingen van
het VTI zijn trots op hun prestatie. Maar
wat is nu precies het doel van het
project? “Voor vleermuizen wordt het
steeds moeilijker om geschikte zomerverblijfplaatsen te vinden waar ze ongestoord kunnen slapen en hun jongen
grootbrengen”, vertelt Griet Buyse van
het Agentschap voor Natuur en Bos
(ANB). “Er zijn steeds minder natuurlijke
verblijfplaatsen, zoals spleten in oude
bomen. Heel wat bunkers verdwijnen,
en woningen en kerktorens worden
gerenoveerd en afgesloten. Dat speelt
de vleermuizen parten. Daarom sloegen
het VTI Deinze, de milieuraad van Deinze, de stad Deinze, Natuurpunt Deinze
Plus, groothandel Eurabo en het ANB
de handen in elkaar voor de bouw van
een vleermuizenhotel. De leerkrachten
en leerlingen van het derde jaar houtbewerking hebben er maandenlang
enthousiast aan gewerkt.”
IJskelders
Het vleermuizenhotel in Deinze is pas
het tweede in Vlaanderen, na dat van
Vorselaar. De leerlingen bouwden de
kolos volledig op maat van de vleermuis: een constructie van FSC-hout op
palen, vier meter boven de grond, met
tal van tussenschotten en plankjes waaraan de diertjes zich kunnen vasthaken.
“Het kan de natuurlijke holtes in oudere
bosbestanden niet vervangen, maar
het biedt wel een mooi alternatief”,
zegt boswachter en vleermuisspecialist
Jean-Pierre Nicaise van het ANB. “In de
© ANB - Griet Buyse
Educatie
winter slapen vleermuizen het liefst in
ijskelders, forten, mergelgroeves of holtes in dikke bomen. Zo is er in het nabijgelegen vakantiecentrum De Ceder,
de toegangspoort tot het stadsbos, een
ijskelder waarin ze overwinteren. In de
zomer verhuizen de vleermuizen naar
een zomerverblijfplaats. Die is voor elke
soort anders: een uitgerot nest van een
specht, een oude holle boom, kerkzolders, schuren … Als je in een woonhuis
een vleermuis vindt, is dat meestal een
gewone dwergvleermuis. De dieren
glippen binnen via bestaande spleten,
ze knagen dus niet aan hout of isolatiemateriaal en maken ook geen nest in
de muur. Je hoeft dus niet bang te zijn
voor schade als je een vleermuis in je
huis ontdekt.”
3000 insecten per nacht
Hoewel dertien van de eenentwintig
vleermuissoorten in België met uitsterven bedreigd zijn, gaat het de dieren in
het nieuwe stadsbos in Deinze voor de
wind. “Net omdat het een jong bos is,
met veel jonge planten en bloesems, is
het erg in trek bij insecten. En dus ook
bij vleermuizen, want dat zijn gulzige
insecteneters. Een vleermuis vangt per
nacht tot drieduizend insecten en de
grootoorvleermuis voegt ook spinnen
en nachtvlinders aan zijn menu toe.
Zelfs een dwergvleermuis, die maar 8
gram weegt, eet per nacht gemiddeld
3 gram insecten. Een voedseltekort door
verdroging en vermesting is dan ook
een van de grootste bedreigingen voor
de diertjes, die stuk voor stuk Europees
beschermd zijn. Hier in Deinze hebben
we al zes soorten gespot: de gewone
dwergvleermuis, de grootoorvleermuis,
de watervleermuis, de laatvlieger, de
baardvleermuis en de rosse vleermuis.
Het stadsbos heeft echter bitter weinig
‘koloniebomen’, enkel de oude boskern
met de lindedreef. Het nieuwe vleermuizenhotel geeft de diertjes dan ook extra
kansen.”
Samen met Natuurpunt zal het ANB het
hotel goed opvolgen. “Met een speciale detector gaan we geregeld steekproeven nemen en de ‘hotelgasten’
monitoren. Dat moet uitwijzen of dergelijke bouwwerken succesvol zijn.”
Deinze opent
Vleermuizen hebben geen al te best imago: ze zijn
agressief, vliegen in je haar, brengen schade toe aan je
huis … Niets van, klinkt het bij de leerlingen van het Vrij
Technisch Instituut (VTI) van Deinze: “Vleermuizen vinden
gewoon geen verblijfplaatsen meer.” Speciaal voor de
dakloze dieren timmerden de leerlingen een heus hotel in
elkaar. Deze zomer krijgt dat vleermuizenhotel een stek in
het stadsbos van Deinze.
30 | Spoorzoeker zomer 2014
Leerkrachten Patrick Verleyen en Geert Van Colen en hun leerlingen Yorben, Gilian,
Cederic, Gilles, Stephen, Mathieu, Robin, Eduard, Lowie en Yens timmerden
maandenlang aan het tweede vleermuizenhotel van Vlaanderen.
© ANB - Griet Buyse
vleermuizenhotel
Spoorzoeker zomer 2014 | 31
omgetoverd tot
fris speeldomein
Met zijn Europees beschermde natuurgebieden en avontuurlijke
web van wandel-, fiets- en ruiterpaden lokt het West-Vlaamse
Heuvelland jaarlijks duizenden recreanten. Sinds dit voorjaar
kan de regio een bijzonder speeldomein bij op haar toeristische
staalkaart zetten, compleet met klautertoestellen, ravotheuvel
en theater in openlucht. “Waardevolle natuur en zachte
recreatie kunnen best samengaan. Daarvan is Speelberg De
Kosmos het levende bewijs.”
Van het nieuwe speelbos wandel je naar de speelweide en
de aanpalende speelheuvel
voor de allerkleinsten, met tal
van houten speel- en klautertoestellen, waterplezier, tunnels
en glijbanen. Langs markante
bomen verpozen jong en oud
op monumentale zitbanken.
Gezinnen tafelen in de oude
boswachterswoning, die werd
omgebouwd tot een overdekte
picknickruimte. Maar de meest
in het oog springende attractie is
het indrukwekkende amfitheater
voor optredens en theater in
openlucht. Pierre Hubau: “De kuil
ontstond na de afbraak van het
oude openluchtzwembad. Iedereen kan een aanvraag indienen
om hier een optreden te mogen
geven, de gemeente Heuvelland
behandelt de aanvragen.”
© Erik Malfait
10.000 jongens en
meisjes
© Erik Malfait
Het recreatiegebied is aan twee
kanten omgeven door een Europees beschermde habitat van
gemengd eiken- en beukenbos,
met zijn typische voorjaarsflora
van boshyacinten en bosanemonen. Ook amfibieën, vleermuizen,
spechten, uilen, reeën, rode
eekhoorns en marterachtigen
voelen zich hier thuis. “In 2009
kocht het ANB dit domein, wat
het totale gebied rond het Hellegatbos deed uitgroeien tot 45
hectare op de noordflank van de
Rodeberg”, vertelt Pierre Hubau.
“Op de zuidflank heeft het ANB
met de Douvevallei en het Eeuwenhout ruim 60 hectare bos- en
natuurgebied in haar bezit, een
paradijs voor wandelaars, fietsers
en ruiters. In deze bossen kunnen
kinderen echter niet spelen. De
nieuwe Speelberg is de ‘missing
link’ tussen natuur en recreatie.”
Met de Speelberg De Kosmos
trekt het ANB resoluut de kaart
van de nieuwe natuurbeleving.
Een weloverwogen keuze, zo
blijkt. “De avontuurlijke herinrichting van het recreatiegebied en
de combinatie van natuur, sport,
spel, waterpret en cultuur zijn een
schot in de roos. We lokken de
jeugd naar De Kosmos, terwijl de
omliggende unieke natuur minder hinder ondervindt”, vertelt
Wouter Mortier van het ANB. “We
creëren hier een toffe plek om te
ravotten voor zo’n tienduizend
jongens en meisjes die jaarlijks
overnachten in jeugdverblijfcentra.”
© Erik Malfait
Vervallen openluchtzwembad
Het golvende West-Vlaamse
Heuvelland, dat tijdens het wielerseizoen op heel wat fans kan
rekenen, bestaat uit acht kleine
dorpjes. In Westouter opende zopas het gloednieuwe recreatiedomein Speelberg De Kosmos zijn
deuren. Om dat domein op de
Rodeberg om te vormen tot een
recreatiegebied van vier hectare, sloegen het Agentschap
voor Natuur en Bos (ANB), de
gemeente Heuvelland, verschillende partners en de jeugdraad
de handen in elkaar. En het resultaat mag er zijn. “In februari 2013
startte het ANB op de noordflank
van de Rodeberg met de inrichting van de benedensite van
De Kosmos”, vertelt boswachter
Pierre Hubau. “Vandaag is het
vroegere openluchtzwembad
opnieuw een parel van openluchtrecreatie, met ruimte voor
spel en ontspanning.”
© Erik Malfait
© Erik Malfait
Nieuwe bestemming voor De Kosmos
i www.natuurenbos.be/
speelbergkosmos
i Zin om te wandelen of te fietsen op de
Rodeberg? Surf naar www.natuurenbos.be/
Domeinen/West-Vlaanderen en vind er alle
routes en informatie over de natuurpracht in
het gebied.
32 | Spoorzoeker zomer 2014
Spoorzoeker zomer 2014 | 33
© Vilda - Yves Adams
Op ontdekking
in het Heuvelland
SPOORZOEKER KORT
Tuinen om van te smullen
Duurzaam omgaan
Wil je een mooie én nuttige tuin? Dan kun je nog tot
en met maandag 20 oktober inspiratie opdoen bij de
zomertentoonstelling ‘De sierlijke eettuin’. Daar maak je
kennis met allerlei groenten en fruitgewassen die ook in een
gewone siertuin mooi ogen. Je kunt de tentoonstelling deze
zomer gratis bezoeken tijdens de openingsuren van het
wandel- en kasteelpark Vordenstein in Schoten. Tip: kruis
alvast zondag 27 juli aan in je agenda, want dan zijn er de
hele dag gratis rondleidingen. Wie van dahlia’s houdt, kan
ook een uitgebreide collectie van die prachtige bloemen
bewonderen.
met everzwijnen
Everzwijnen zijn mooie en nuttige dieren, maar ze kunnen ook
veel schade aanrichten. Hoe pak je het beheer aan?
Dat kom je op zaterdag 20 september te weten op het symposium ‘Everzwijnen in Limburg: resultaten en perspectieven in
Vlaanderen’. Na een drie jaar durend proefproject rond everzwijnpopulaties in Limburg doen de experts hun ervaringen uit
de doeken. De drie trekkende partners (de Hubertus Vereniging
Vlaanderen, INBO en ANB) leggen de volledige problematiek
uit: van beheer over wetgeving tot preventie en participatie.
i Info: www.tuinpunt.be en www.natuurenbos.be
(klik door naar domein Vordenstein).
De studiedag plaatst die kennis ook in een bredere context van
grof wildbeheer. Plaats van afspraak: Landcommanderij Alden
Biesen, Kasteelstraat 6, 3740 Rijkhoven (Bilzen).
Spelregels voor
Geocache
i Inschrijven kan nog tot en met vrijdag 5 september via
[email protected].
Respect voor Regels
Vinderhoutse
bossen
De natuurreservaten De Teut in Zonhoven en Ten Haagdoorn
in Houthalen-Helchteren zijn elke zomer erg in trek. Recreanten
genieten hier van nieuwe paden en zones die voor elk wat wils
bieden: zowel wandelaars, fietsers, ruiters, mountainbikers als
hondenliefhebbers hebben het hier naar hun zin!
Maar liefst 250 leerlingen uit vier scholen staken
de handen uit de mouwen en plantten een
weiland in Drongen-Luchteren vol jonge boompjes. Het resultaat? De Vinderhoutse Bossen zijn
4.400 zomereiken rijker. Het einddoel is om het
groengebied Vinderhoutse Bossen, ten westen
van Gent, 156 hectare nieuw bos te geven.
© Griet Buyse
In totaal zullen de vier groenpolen Gentbrugse
Meersen-Damvallei (270 hectare), Parkbos (350
hectare), Vinderhoutse Bossen (215 hectare) en
Oud Vliegveld (100 hectare) bijna de hele stad
omsluiten, samen met bestaande groenzones
zoals het natuurreservaat BourgoyenOssemeersen en de populaire Blaarmeersen.
Dankzij die vier groene longen woont elke
Gentenaar straks op maximaal 5 kilometer van
een groengebied.
34 | Spoorzoeker zomer 2014
© ANB
Om iedereen een fijne uitstap te gunnen, houdt de
boswachter steeds een oogje in het zeil. Want sommige
wandelaars zijn bang van honden, de paarden kunnen niet
overal stappen en mountainbikers moeten op het crosspad
blijven. Deze zomer helpt ook de federale bereden politie een
handje: samen met de boswachters zullen de agenten ervoor
zorgen dat iedereen de regels respecteert.
Geocache is de hippe en mondiale vorm van een
schattenzoektocht. De spelregels zijn eenvoudig:
iemand verstopt een kist met gadgets, noteert nauwgezet de satellietcoördinaten en lanceert die op
het wereldwijde web. Ook in de domeinen van het
Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) liggen heel
wat geocaches verstopt. Wil je weten of je voor het
verstoppen van jouw geocache toestemming nodig
hebt van het ANB? Surf dan naar www.natuurenbos.
be en noteer op de kaart de coördinaten van je
cache of de postcode van je gemeente. Ligt jouw
cache in een ANB-domein dan mag je je schat tot
op 3 meter van een pad of weg verstoppen. Hiervoor
heb je wel de toelating nodig van de beheerder.
i Alle informatie over de spelregels vind je op:
www.natuurenbos.be/geocaching.
Handige
hengelkaart
In de mooie Vlaamse hengelwateren
zwemmen tal van verschillende
vissoorten. Wil je weten welke soort je
waar vindt? Neem dan eens een kijkje
op de hengelkaarten van het ANB.
Voor elke provincie is er een aparte
map met alle belangrijke wateren
waar je mag vissen en de meest
voorkomende vissoorten. Een aanrader
voor elke visser! Een regiokaart geeft
een meer gedetailleerd overzicht van
de hengelwateren en vissoorten in
een klein deel van de provincie. De
regiokaarten en de hengelkaarten voor
West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen,
Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant
kun je gratis downloaden via de website
van het ANB of aanvragen bij jouw
Provinciale Visserijcommissie.
Spoorzoeker zomer 2014 | 35

Download Report