Nr. 17 - 15 april - Resource

Ambtenaren korten op
studenten en DLO
‘Dip your brush into
the paint and relax’
Bierfusten, frituurpan en
een caravan met dakterras
Universiteiten en hogescholen blijven
gespaard door werkgroepen. | p.7 |
International students produce art to go
on show at Unesco meeting. | p.25 |
Meedoen aan de Batavierenrace is
een logistieke uitdaging. | p.28 |
RESOURCE
Voor studenten en medewerkers van Wageningen UR
nr. 17 – 15 april 2010 – 4e jaargang
Wat doen we met LNV?
p.20
5(63FRYHUYHUKDDNLQKLQGG
2 >>
advertenties
Nickerson-Zwaan is an international organisation, active in research, processing, marketing
and sales of vegetable seeds. With our head office in Made in the Netherlands, we also operate
facilities in Tuitjenhorn and Rilland (The Netherlands), Germany, UK, Poland, Ukraine and South Africa.
Nickerson-Zwaan is a member of the Limagrain Group, one of the world’s largest seed companies.
Wanted:
Brains
For the Group’s activities in vegetables and field crops we seek a
Project Manager Entomology
(full time)
who will be based at one of the R&D sites of Nickerson-Zwaan in The Netherlands.
Your tasks & responsibilities:
Initiate, lead and execute research projects or multidisciplinary programs aimed at the innovation of hybrid
vegetable and field crops towards resistance to insects and arthropod pests.
Strengthen the entomology knowledge base of the Group and expanding our freedom-to-operate and
intellectual property position.
Provide direct and functional leadership to individuals and teams.
Maintain, build and leverage internal and external networks to support business goals.
Functional reporting relationships exist to trait/crop coordinators of Limagrain’s Field Seed and Vegetable Seed
Divisions.
Your profile:
PhD in Entomology or fields related with Life Sciences.
Working experience in or with the seed industry.
Excellent interpersonal and communication skills.
Excellence in English language.
More information:
See: www.nickerson-zwaan.com, chapter Jobs.
Application to: Nickerson-Zwaan B.V., Attn. Mr. Jeroen de Vries, P.O. Box 28, 4920 AA Made,
The Netherlands. Or via e-mail: [email protected]
Excellence in the seed we breed
Acquisition with reference to this advertisement will not be appreciated.
Krekelkoekjes?
Hoe maken we onze voedselketen duurzaam en gezond? Hoe
houden we de biodiversiteit in stand? En wat kunnen start-ups
daar aan bijdragen? Businessplancompetitie New Venture en het
Ministerie van LNV loven 4 x € 25.000,- uit voor de beste en meest
innovatieve businessplannen op het gebied van biodiversiteit en
voeding. Ook eigenwijze ideeën zijn welkom.
De deadline is maandag 17 mei.
Meer weten? Kijk op www.newventure.nl/lnv
RESOURCE — 1 april 2010
5(63FRYHUYHUKDDNLQKLQGG
ILLUSTRATIE COVER: MIESJEL VAN GERWEN
>>INHOUD
nr. 17 – 4e jaargang
>> 9
>>
NOORDZEE VOL PLASTIC
Een noordse stormvogel heeft 45
stukjes plastic in zijn maag.
4
8
10
13
14
16
19
20
22
23
24
25
30
32
EN VERDER
Nieuws & opinie
Wetenschap
Q-koorts
Leerstoelenplan
Beeld
Veulentje
Studeren met een handicap
Duurzaam poepen
MI: LNV
Afval / Puzzel
Liefdewerk
brandweerauto’s
Typical dutch
sport
Student
Advertenties
Go/no go
10
>>
Q-KOORTS
Gezondheidsraad bekijkt of het nut
heeft mensen te vaccineren. Waarschijnlijk niet.
16
GEHANDICAPT
Studenten hebben vooral onzichtbare
beperkingen, zoals dyslexie.
ALTERRA
Als ik bij Alterra zou werken, zou ik me toch tekort gedaan voelen. In zijn position
paper aan de politiek wijst de raad van bestuur voornamelijk op het economisch
belang van landbouw- en voedingsonderzoek en nauwelijks op natuurstudie.
Tactisch lijkt dat een sterke zet. Een lobby voor onderwijs is niet meer nodig: in alle
bezuinigingsplannen worden universiteiten en hogescholen ontzien. DLO is echter
een expliciete prooi voor bezuinigingen; de ambtelijke werkgroepen denken daar
twintig procent te kunnen schrappen.
De raad van bestuur wijst er dan ook op dat Wageningse kennis de landbouw en voedingsindustrie draaiende houdt – een slimme tactiek als je weet dat de overheid
onder meer moet bezuinigen om de economie uit het slop te trekken.
Natuuronderzoek is kennelijk lastiger om in economisch gewin te vatten. Maar we
doen het wel en we zijn er tamelijk goed in. In tijden van krimp moet je dat hardop
zeggen. Zelf, want anderen doen dat niet.
Gaby van Caulil
AND NATURE THEN?
The full story?
resource.wur.nl/en
If I worked at Alterra,
I’d be feeling a bit hard
done-by. The board’s
position paper urges the
government not to touch
agricultural and food
science research, as
these sectors are the
mainstay of the economy.
Strong tactic, since the
cuts are all in aid of economic recovery.
Not a word about environmental research
though. Yet Wageningen
is pretty good at it. And if
we don’t stand up for it,
no one will.
15 april 2010 — RESOURCE
5(63FRYHUYHUKDDNLQKLQGG
FOTO: BART DE GOUW
4 >> nieuws
2QGHUNRPHQYDQ,VULF
LQKHW:LVVHOJHERXZ
RSGHFDPSXV
van de OR af te wachten. De OR
weigerde zo’n advies bij gebrek
aan de juiste informatie. De rechter geeft de OR daarin gelijk.
Directeur Slingerland is niet
verrast door de uitspraak. ‘De rechter zegt dat we hadden moeten
wachten op een advies van de OR.
Maar ik stond voor een dilemma:
wachten of snel verhuizen. Ik heb
gekozen voor snel verhuizen omdat ik niet de verantwoordelijkheid
wilde dragen voor eventuele gevolgen van de brandonveiligheid.’
EVACUATIE ISRIC WAS
ONRECHTMATIG
ð 5HFKWHUEHULVSW(6*RYHU
YHUKXL]LQJ,VULF
ð 7HUXJNHHUQDDU'XLYHQGDDO
RQ]HNHU
De gedwongen verhuizing van bodeminstituut Isric naar het Wisselgebouw op de campus was onrechtmatig. Dat heeft de Ondernemingskamer van het Gerechtshof
in Amsterdam bepaald. Maar of Isric terugverhuist naar de oude locatie aan Duivendaal hangt af van
de zoektocht naar een deﬁnitieve
locatie voor het bodeminstituut.
Als die zoektocht binnenkort een
besluit oplevert, gaat die terugver-
huizing niet door. Dat zou volgens
de Ondernemingskamer te veel
heen en weer gesleep worden, waar
niemand beter van wordt.
INTIMIDATIE
Met die uitspraak wordt de ondernemingsraad van de Environmental Sciences Group (ESG), waar Isric onder valt, grotendeels in het
gelijk gesteld. De OR eiste onmiddellijke terugkeer naar Duivendaal. OR-voorzitter Kees van Diepen is blij en opgelucht. ‘De uitspraak rechtvaardigt dat we dit
proces hebben aangespannen. Het
is toch de eigen werkgever die we
voor de rechter hebben gedaagd.
De ontruiming van Duivendaal en
COURT CONDEMNS ISRIC MOVE
The full story?
resource.wur.nl/en
The Enterprise Chamber of the Amsterdam Court of Appeal declared
the rushed evacuation of Isric for
ﬁre safety reasons last November
unlawful. A victory for the ESG Employees’ Council. But whether Isric
will now move back to Duivendaal
de informatievoorziening daarover
vond voortdurend plaats in een
sfeer van intimidatie. Als OR laten
we zien dat we daar niet voor
zwichten.’
Isric moest eind november
halsoverkop het pand aan Duivendaal verlaten omdat het gebouw
brandonveilig zou zijn. In de pro-
è'HXLWVSUDDN
UHFKWYDDUGLJWGDWZH
GLWSURFHVKHEEHQ
DDQJHVSDQQHQé
cedure die daaraan vooraf ging,
zijn fouten gemaakt. Zo besloot
ESG-directeur Kees Slingerland Isric te evacueren zonder een advies
will depend on the decision about
a permanent home. Options are a
home in Atlas or a new Alterra
building.
HOLLAND LTD NEEDS RESEARCH
The Wageningen UR board has
urged the government to spare ag-
VLUCHTVEILIG
Isric kan terug naar Duivendaal als
het gebouw vluchtveilig is gemaakt. Dat kost ongeveer 20 duizend euro. ESG moet van de rechter direct de vergunningen aanvragen om een en ander in orde te
maken.
Toch is het de vraag of Isric de
campus verlaat. Terugverhuizen
hoeft van de rechter niet als er in
de tussentijd een ‘voorgenomen
besluit’ is over een deﬁnitieve plek.
Volgens Slingerland zijn de
voorbereidingen voor de deﬁnitieve huisvesting ‘een heel eind op
streek’. Hij verwacht binnen vier
maanden meer duidelijkheid over
de plannen. ‘En als die er niet is,
dan gaat Isric terug naar Duivendaal.’ Tot de opties behoren nieuwbouw bij Alterra of het onderbrengen van het instituut in Atlas.
OR-voorzitter Van Diepen schat
de kansen voor nieuwbouw laag in.
‘Zeker in deze tijd van bezuinigingen.’ Maar ook als er nieuwbouw
komt, ligt volgens hem terugverhuizen voor de hand. ‘Voordat de
nieuwbouw af is ben je zeker twee
tot drie jaar verder.’ Roelof Kleis
ricultural and food science research from budget cuts. The Dutch
economy depends on these sectors, it points out in a position paper, and needs strong research institutes. The board also argues
against the scrapping of the Ministry of LNV.
RESOURCE — 15 april 2010
5(63QLHXZVLQGG
nieuws << 5
WAGENINGSE LOBBY ZET IN OP LANDBOUW EN VOEDING
ð 5DDGYDQ%HVWXXUEHQDGUXNW
HFRQRPLVFKEHODQJELMSROLWLHNHSDUWLMHQ
ð /19PRHWQLHWRSJHGHHOG
ZRUGHQ
De raad van bestuur heeft er begin
april bij de politieke partijen op
aangedrongen om fundamenteel
en toegepast onderzoek naar landbouw en voeding te ontzien bij de
bezuinigingen. Natuur- en kli-
maatonderzoek komen in het Position Paper nauwelijks aan bod;
Wageningen UR zet vooral in op
het economische belang van de
kennisketen bij landbouw en voedingsindustrie.
Uit de notitie aan de politiek:
‘Nederland bezet de tweede plaats
als exporteur van land- en tuinbouwproducten, dranken en
voedingsmiddelen. Met 600 duizend werknemers in circa 96 duizend bedrijven is de sector van
grote betekenis voor de Neder-
landse werkgelegenheid.’
Het succes zit hem volgens het
bestuur in de voortdurende vertaling van wetenschappelijke ontwikkelingen naar toepassingen.
Maar omdat bedrijven vaak te
klein zijn om zelf onderzoek en
ontwikkeling te doen, leunen zij
sterk op met overheidsgeld ontwikkelde kennis.
Het bestuur concludeert ook
dat de domeinen van het ministerie van LNV niet opgedeeld moet
worden. ‘Bij de totstandkoming
VISIE <<
NRUW
>> TUIN- EN AKKERBOUW
9+/RSOHLGLQJRSJHKHYHQ
De Raad van Bestuur heeft besloten de
VHL-opleiding Tuin- en Akkerbouw in Wageningen te beëindigen. Dat was in feite al
een slapende opleiding. In 2004/2005
stroomden de laatste eerstejaars in. VHL
Leeuwarden heeft nog wel een opleiding
Tuin- en Akkerbouw. Vorig jaar begonnen
daar 14 eerstejaars. AB
>> NJAS
./9WLMGVFKULIWQDDU(OVHYLHU
Het NJAS Wageningen Journal of Life Sciences wordt voortaan door Elsevier uitgegeven. Het eerste nummer, een special over
groeimodellen van gewassen, is inmiddels
uit. KLV gaf het wetenschappelijke tijdschrift sinds 1952 zelf uit en blijft de eigenaar. De samenwerking met Elsevier brengt
een groter en internationaler netwerk
van auteurs, reviewers en lezers met zich
mee. RK
>> GREEN VALLEY
5KHGHQZLOJURHQNHQQLVFHQWUXP
Het College van B&W in Rheden wil dat de
gemeente een nationaal kenniscentrum
voor de groene sector wordt. Deze ambitie
voor een Green Valley is opgenomen in het
collegeakkoord dat 7 april werd gepresenteerd. In Velp, gemeente Rheden, bevinden zich groene opleidingen, van vmbo- tot
hbo-niveau. Het voornemen van het gemeentebestuur sluit aan bij het streven van
de raad van bestuur van Wageningen UR
naar een Nature Valley rondom Larenstein
in Velp. AB
>> 20.000 STUDENTEN
,GHHQYRRUVWUDWHJLVFKSODQEHNHQG
In 2020 moet VHL behoren tot de beste
tien hogescholen van Europa en Wageningen Universiteit tot de beste vijftig universiteiten van de wereld. En het aantal studenten is dan twintigduizend. Dat zijn enkele van de ideeën voor het nieuwe strategisch plan. Alle documenten staan op strategie.wur.nl. *Y&
/(66675(66/(66$17,%,27,&6
Can Dutch livestock farmers halve their use
of antibiotics in their herds by 2013, as the
government requires? Yes, says ASG dairy
researcher Gidi Smolders. Levels of use
seem to vary with farmers’ stress levels.
Stressed-out farmers give their cows more
antibiotics.
van een nieuwe regeerakkoord zal
het sociaal-economisch belang van
de agrifoodsector voor de BV Nederland moeten worden geborgd.
Het investeren in wetenschappelijke en toegepaste kennis is structureel noodzakelijk om de mondiale
positie te kunnen handhaven en
verder uit te bouwen. Dat betekent
dat versnippering van samenhangende domeinen als natuur, voedsel en landbouw over meerdere departementen moet worden voorko*Y&
men.
LQEULHI
NO MORE HORTICULTURE >> VHL Wageningen doesn’t oﬀer Horticulture any more. The
BSc programme still runs in Leeuwarden.
NEW PUBLISHER >> NJAS, the Wageningen
Journal of Life Sciences is now published by
Elsevier.
%RHUHQ]RQGHUDQWLELRWLFD
'HPLQLVWHUV9HUEXUJ/DQGERXZHQ.OLQN9RONVJH]RQGKHLGZLOOHQGDWKHWDQWLELRWLFDJHEUXLNLQ
GHYHHKRXGHULMLQLVJHKDOYHHUG'DWLVKDDOEDDU]HJW$6*RQGHU]RHNHU*LGL6PROGHUVGLH
]LFKWKHHIWRSDQWLELRWLFDJHEUXLNLQGHELRORJLVFKH
PHONYHHKRXGHULM
‘De melkveehouderij is geen grootverbruiker van antibiotica: maar tien procent van het totale gebruik in
de veehouderij. Wel zijn de verschillen binnen de
sector aanzienlijk. Veel gangbare melkveehouders
gebruiken veelvuldig antibiotica om uierontsteking
te behandelen. Ik houd het antibioticagebruik bij
van ruim honderd biologische melkveehouders. Die
mogen sowieso geen antibiotica gebruiken voor de
preventie van dierziekten.
‘Tien van die bedrijven zijn nu helemaal antibioticavrij. Om antibiotica uit te bannen, moet je voorkomen dat de dieren ziek worden. En om dat te bereiken moet de boer zijn management aanpassen. Je
kunt kiezen voor koeien die wat minder geven. Die
koeien hebben vaak een betere weerstand dan koeien die zich uitmergelen voor een hoge melkgift. Verder moet het voer voldoende mineralen bevatten,
dient de huisvesting goed te zijn en moet de boer
niet gestresst zijn. Boeren met stress grijpen sneller
naar medicijnen. Ik ken melkveehouders, ook gangbare melkveehouders, die al acht jaar geen antibiotica meer gebruiken. Eerst gebruiken ze alternatieve
middelen zoals kruiden en homeopathie ter vervanging van de antibiotica. Daarna ontdekken ze dat
aanpassing van het management beter werkt.’
Bij recent onderzoek door Berenschot naar antibioticagebruik in de intensieve veehouderij bleek dat vijf
procent van de dierenartsen tachtig procent van de
antibiotica uitschrijft. ‘In de melkveehouderij worden
antibiotica door een veel groter aantal eigen dierenartsen voorgeschreven. Daar heb je nauwelijks ‘snelwegdierenartsen’ die in heel Nederland leveren.’ AS
15 april 2010 — RESOURCE
5(63QLHXZVLQGG
6 >> nieuws
NIEUWE HOGESCHOOL CONCURREERT MET VHL
ð $JUDULVFKHKRJHVFKRROYDQ
VWDUWLQ$OPHUH
ð 2SOHLGLQJVGLUHFWHXU9+/]LHW
QLHXZNRPHUDOVEHGUHLJLQJ
PURE CONCURRENTIE
Over het nut van de nieuwe hogeschool zijn de meningen verdeeld.
Hans van Rooijen, opleidingsdirecteur Bos- en natuurbeheer aan
VHL Velp, noemt de nieuwkomer
‘pure concurrentie’. Vooral Toegepaste biologie wordt door hem als
bedreiging ervaren. ‘Bos- en natuurbeheer heeft deels dezelfde inhoud. Het totale aantal studenten
zal gelijk blijven, er gaat alleen een
grotere verdeling plaatsvinden.
Toegepaste biologie wordt nu al
aan de HAS Den Bosch aangeboden en is daar booming.’ Volgens
Van Rooijen is de markt te klein
voor meerdere overlappende opleidingen en dat is slecht voor de algehele kwaliteit. Simon Vink,
woordvoerder van Wageningen UR,
The full story?
resource.wur.nl/en
FOTO: STIJN VAN GILS
Op een Almeers industrieterrein
staat sinds kort een klein noodgebouw. Een naambordje ontbreekt
nog, maar dit is het onderkomen
van de nieuwste agrarische hogeschool van Nederland. De Christelijke Agrarische Hogeschool (CAH)
Almere, zoals de school ofﬁcieel
heet, maakt onderdeel uit van CAH
Dronten. Komend schooljaar
wordt gestart met de major Natuur, economie en leefomgeving
(onderdeel van de opleiding Bedrijfskunde en agribusiness) en de
opleiding Toegepaste biologie. Tot
nu toe hebben zich tien tot twaalf
studenten aangemeld.
'HWRHNRPVWLJHYHVWLJLQJYDQGH&KULVWHOLMNH$JUDULVFKH+RJHVFKRROLQ$OPHUH
nuanceert dat. ‘Je moet geloven in
je eigen kracht en die kracht is
heel groot. Als blijkt dat de markt
te klein is dan zal een nieuwkomer
dat waarschijnlijk als eerste merken.’
Michiel Drok, docent ecologie
in Almere, denkt dat het met die
markt wel goed zit. ‘We hebben
uitgebreid met het werkveld gesproken. Staatsbosbeheer zegt dat
binnen nu en vijf jaar honderden
vacatures vrijkomen. En dan heb
ik het nog maar over één organisatie’ aldus Drok. ‘In de veredelingssector bijvoorbeeld zijn er nog
eens vijfhonderd vacatures. De
markt kan een extra opleiding best
aan.’ Daarnaast ziet Drok ook in-
houdelijke verschillen. ‘Onze studenten zie ik bijvoorbeeld een
GGD-folder over de tekenziekte
BIG ENOUGH FOR BOTH OF US?
is not worried: if the market
proves too small, the newcomer
will be the one to suﬀer. No problem, says an Almere lecturer: there
are going to be so many new jobs
in these ﬁelds, there will be room
for both institutes. But with VHL
seeking to recruit more urban stu-
From September, a new Christian
agricultural institution in Almere
will be oﬀering programmes and
majors similar to courses oﬀered
at VHL. ‘Pure competition’ says
programme director Hans van Rooijen. WUR spokesman Simon Vink
è'HPDUNWNDQ
HHQH[WUDRSOHLGLQJ
EHVWDDQé
schrijven. In onze opleiding besteden we aandacht aan domesticatie
en aan ziekten en plagen. Die onderwerpen komen in Velp nauwelijks voor.’
STADSSTUDENT
Toch erkent Drok dat de inhoudelijke overlap groot is, maar die
overlap is nog sterker met de HAS
Den Bosch, die ook Toegepaste
biologie aanbiedt. ‘Inhoudelijk
zijn er wel wat verschillen, wij richten ons meer op consultancy en zij
meer op toegepast onderzoek. Ook
hebben we meer contacturen.’
Daarnaast richt CAH Almere zich
net als de HAS Den Bosch sterk op
de eigen streek. VHL is volgens
voorlichter Merijn Sprenger nog
nauwelijks in de stedelijke regio
rondom Almere vertegenwoordigd.
‘We zien VHL niet als concurrent’,
zegt hij. VHL zelf ziet dat anders.
‘Nu komen de studenten nog vooral uit dorpen rondom de grote
stad’, zegt Van Rooijen. ‘Maar met
onze campagne Beleefbuiten.nl
willen we daar verandering in
brengen.’ 6WLMQYDQ*LOV
dents, they will be ﬁshing in the
same pond.
GATHERING CLOUDS FOR
STUDENTS AND DLO
‘Heavy weather’ ahead, says WUR
spokesman Simon Vink in response
to proposals for savings in educa-
RESOURCE — 15 april 2010
5(63QLHXZVLQGG
nieuws << 7
AMBTENAREN KORTEN OP STUDENTEN EN DLO
ð %UHGH+HURYHUZHJLQJVSDDUW
X
QLYHUVLWHLWHQ
ð '/2LQ]ZDDUZHHU
ILLUSTRATIE: KITO
De ambtelijke werkgroepen die voorstellen
hebben gedaan om twintig procent te bezuinigen op de overheidsuitgaven, korten
fors op voorzieningen voor studenten. Ze
stellen voor de basisbeurs om te zetten in
een lening dan wel het collegegeld ﬂink te
verhogen. Verder willen de ambtenaren
200 miljoen op de OV-studentenkaart besparen.
De universiteiten en hogescholen worden ontzien in deze zogeheten Brede Heroverweging. Ze krijgen in de plannen een
‘productiviteitskorting’ van één procent
van de onderwijsinkomsten opgelegd. Dat
kost alle universiteiten en hogescholen bij
elkaar 200 miljoen. Verder moeten de universiteiten en hogescholen hun overhead
terugbrengen tot maximaal een kwart van
hun totale budget. ‘Wageningen Universiteit zit onder dat percentage, maar VHL
moet die slag nog maken’, aldus woordvoerder Simon Vink van Wageningen UR.
Wat de ambtelijke voorstellen voor DLO
en praktijkonderzoek betekenen, is onduidelijk., maar Vink durft de typering ‘zwaar
weer’ wel aan. De Nederlandse kennisinstituten, waaronder DLO, krijgen een
taakstellende korting van tien procent.
Voorts wordt het LNV-onderzoek met tien
procent gekort. ‘Maar het aftelpunt is niet
helemaal duidelijk’, zegt Vink. ‘DLO zit in
een bezuinigingsoperatie van LNV van
veertien miljoen euro. We gaan ervan uit
dat we op dit moment al de voorgestelde
bezuinigingsopdracht van tien procent uitvoeren.’ AS
tion and research. DLO may face further cuts.
And for students, proposals include replacing grants with loans, raising tuition fees and
reducing the extent of free public transport.
SICK OF HEALTH SCARES
Bird ﬂu, swine ﬂu, and now Q fever. Marelle
is sick of health scares that lead to preven-
tive culling. She’s not alone: compassion
for animals is spreading fast too. Let ‘C
fever’ spread to the Dutch parliament,
says Marelle. High time they did something about the overcrowded farms she
blames for the diseases that start among
livestock. OK, meat will cost a bit more,
but is that too high a price to pay?
BOERSMA <<
'H=EHVPHWWLQJ
Ik word er zo langzamerhand spuugziek van. De
Mexicaanse griep, vogelgriep, varkensgriep,
H5N1 en nu de Q-koorts, Query Fever, ofte wel de
vraagteken-koorts. Nieuwe bedreigingen voor onze gezondheid. En die gaan vaak gepaard met het
vermoorden van grote aantallen dieren. Geruimd
worden of blijven leven. Een rood of groen kruis
op hun vacht. Zonder pardon gedood, zonder
vraagteken, zelfs zonder zelf ziek te zijn. Ik vind
het ziekmakend zielig en dat vinden steeds meer
mensen om me heen. De Z-besmetting grijpt om
zich heen.
Er moet iets gebeuren, dat is duidelijk. De Qkoorts is geen lieverdje. Het aantal besmettingsgevallen neemt toe, en de bacterie zorgt zelfs
voor dodelijke slachtoffers. Maar is dit rücksichtslose ruimen de oplossing? Hoeveel is het
leven van dieren waard voor de mens? Waar ligt
de grens om onze gezondheid te beschermen?
Er is een vaccin tegen deze ziekte. Maar nu de
maanden van het lammeren aanbreken, moet
het vaccin nog onderzocht worden op werkzaamheid en veiligheid. Voor juni wordt dit advies niet
verwacht. Tegen die tijd zijn de lammetjes al geboren en is het grootste gevaar geweken. Gaan we
nu dezelfde weg als bij de Mexicaanse griep? Een
overschot aan vaccins als het grootste risico achter de rug is?
Er zijn betere oplossingen te bedenken. Minder
intensieve veehouderij. Al die dieren bovenop elkaar geeft steeds vaker problemen. Het wordt tijd
dat dit doordringt bij de politiek en dat dit aangepakt wordt. Oké, dan gaan de prijzen van vlees
maar omhoog. Niet over mekkeren, lijkt me. Dat
zijn die dieren zeker waard. Dan hebben ze nog
een beetje ﬁjn leven voordat ze op ons bord belanden.
Het wordt tijd dat de Z-besmetting ook in de
Tweede Kamer doordringt. Dat ze het zielig gaan
vinden voor die dieren. Dat hun ogen gaan tranen en hun neus een ﬁkse bel snot gaat bevatten.
Zielig-vrij-vlees. Dat wil ik wel. Laat die nieuwe
ziekte maar komen. Daartegen hebben we ook
geen vaccin nodig. 0DUHOOH%RHUVPD
15 april 2010 — RESOURCE
5(63QLHXZVLQGG
8 >> wetenschap
+$57+28'7=,&+=(/)0$*(5
eiwit dat de vetopname in de hartcellen remt.’ Door de hoeveelheid
vet die de hartspier opneemt te beperken, wordt beschadiging voorkomen. Hart verbrandt vet voor
energie, maar vetzuren kunnen
ook omgezet worden tot schadelijke oxidatieproducten. ‘Om die radicalen binnen de perken te houden, remt het eiwit de vetopname.’
Het hart kan zichzelf beschermen
tegen te veel vet in het dieet. Muizen die een vette hap kregen activeren een eiwit dat de opname van
vet door de hartspiercellen op een
lager pitje zet. Dat blijkt uit onderzoek dat Sander Kersten, universitair hoofddocent bij de afdeling
Humane Voeding, vorige week publiceerde in Circulation Research.
‘Sinds kort hebben we het gereedschap om de functie van het eiwit
te achterhalen’, aldus Kersten. Dat
gereedschap kwam in de vorm van
0HFKDQLVPHOLMNW
PLQGHUJRHGWHZHUNHQ
ELMYHU]DGLJGHYHWWHQ
knock-out-muizen die dit eiwit
niet kunnen aanmaken. Die na-
FOTO:: SCIENCE PHOTO LIBRARY
ð (LZLWUHPWYHWRSQDPHGRRU
KDUWVSLHUFHOOHQ
ð 0HFKDQLVPHZHUNWZDDUVFKLMQOLMNRRNELMGHPHQV
6ODJDGHUVRSHHQPHQVHOLMNKDUW
men, na een maaltijd met veel olie,
duidelijk meer vet op in de hartspiercellen.
OPDONDER
Bij het hartonderzoek van Kersten
spelen nutrigenomics een belangrijke rol. Met deze techniek kijken
onderzoekers welke genen na een
maaltijd actief of juist minder actief worden. ‘Van de circa 30 duizend genen in het hart van normale muizen die we bekeken, werd dit
ene gen extreem aangezet na een
oliemaaltijd’, zegt de onderzoeker.
‘Dit leidde tot de productie van het
OVERDAAD
Kunnen we ons dan toch regelmatig vergrijpen aan een vette hap?
Volgens Kersten is dat geen goed
idee. ‘Het mechanisme is niet zo
perfect dat een overdaad aan vet
geheel teniet wordt gedaan’, zegt
hij. ‘Daarnaast lijkt het mechanisme minder goed te werken bij verzadigde vetten.’ Juist die zijn slecht
voor de gezondheid. ‘Hoewel je
nooit honderd procent zekerheid
hebt, is het op basis van in vitro
onderzoek in menselijke cellen
zeer aannemelijk dat dit mechanisme in mensen en muizen hetHW
zelfde werkt’.
=,(.(%$1$$1.5,-*7+8/39$1720$$7
(LZLWWHQYDQGHVFKLPPHOCladosporium fulvumGLHGHEODGYOHNNHQ]LHNWHELMWRPDDWYHURRU]DNHQOLMNHQVWHUNRSHLZLWWHQYDQ
GHVFKLPPHOMycosphaerella
ﬁjiensisGHYHURRU]DNHUYDQGH
JHYUHHVGH%ODFN6LJDWRND]LHNWH
LQEDQDDQ
Dat opent mogelijkheden om met
genetische modiﬁcatie resistentie
in te bouwen vanuit tomaat in banaan. Dat meldden Wageningse fy-
The full story?
resource.wur.nl/en
topathologen vorige week in het
tijdschrift PNAS.
De wapenwedloop tussen plantenziekten en hun gastheer is
soortspeciﬁek, dachten onderzoekers tot dusverre. Maar de onderzoeksgroep van Pierre de Wit toont
nu aan dat verschillende schimmelziekten dezelfde voorouder
hebben. ‘Dat is opmerkelijk’, zegt
mede-auteur Harrold van den
Burg. ‘De schimmelziekten bij tomaat, granen en banaan zijn nauw
verwant, terwijl die planten al miljoenen jaren een eigen ontwikkeling doormaken.’
Niet alleen hebben de schimmels een gemeenschappelijk
basis waardoor ze meerdere
planten kunnen infecteren, zegt
Van den Burg. Ook hebben deze
planten mogelijk een gemeenschappelijk gen dat deze schimmelziekten herkent, ontdekte
postdoc Ioannis Stergiopoulos,
eerste auteur van het artikel.
+($5767$<66/,0
The heart protects itself against
excess fat by activating a protein
that puts the brakes on fat absorption by heart muscle cells. This has
come out of research on mice by
Prof Sander Kersten of Human
nutrition, published last week in
Circulation Research. Researchers
used nutrigenomics to identify a
gene that was extra-active after
mice ate oily food. But before you
reach for that burger…The mechanism doesn’t work so well for saturated fats.
Omdat het Cf-resistentiegen de
tomaat beschermt tegen C. fulvumstammen die een bepaald eiwit
produceren, gaan de onderzoekers
ervan uit dat dit Cf-gen ook bescherming biedt tegen M. ﬁjiensisstammen die een vergelijkbaar eiwit produceren. Ze gaan de proef
op de som nemen door dit tomaten Cf-gen in te bouwen in banaan
en dan te testen of die banaan inderdaad resistent is tegen Black Sigatoka. AS
720$72&28/'+(/3%$1$1$
Wageningen phytopathologists in
Pierre de Wit’s research group reported in PNAS last week that genetic resistance to a fungal infection developed in a tomato plant
could be transferred to the banana.
They have discovered that proteins
RESOURCE — 15 april 2010
5(63ZHWHQVFKDSLQGG
wetenschap << 9
3/$67,&62(392256725092*(/6
SCHAKELAAR
%5(1*73/$17(1
727%/2(,
ð 1RRUG]HHQRJDOWLMG]ZDDU
YHUYXLOGPHWSODVWLF
ð :DJHQLQJHQ,PDUHVRQGHU]RHNW
PDDJLQKRXGQRRUGVHVWRUP
YRJHOV
ð $UWLNHOLQScience.
ð 1LHXZHJURHQWHVHQEORHPHQ
LQKHWYHUVFKLHW
DUTCH SOUP
Wat Imares-onderzoeker Jan Andries van Franeker in die spiegel
ziet, maakt hem niet vrolijk. Vrijwel alle (95 procent) door hem onderzochte vogels hebben plastic in
hun maag. Gemiddeld wel 45 stukjes, samen goed voor 0,31 gram
plastic per vogel. Van Franeker
spreekt in dat verband over de
Dutch soup. Daarmee zinspeelt hij
op het door Charles Moore ontdekte Plastic Continent in de Stille
Oceaan. Bovendien neemt de hoeveelheid plastic niet noemenswaardig af sinds de invoering van
de inzamelingsplicht in Europese
havens.
Imares doet in opdracht van
in a tomato fungus share ancestry
with proteins in the fungus that
causes the destructive Black Sigatoka disease in bananas.
FOTO: JAN VAN FRANEKER
Sinds 2000 moeten schepen in Europa hun afval lozen in de haven,
om te voorkomen dat de bemanning de rotzooi op zee dumpt.
Maar dat levert vooralsnog geen
aantoonbaar schonere Noordzee
op.
Als graadmeter voor de zuiverheid van de zee wordt de maaginhoud van aangespoelde noordse
stormvogels gebruikt. Deze vogels
fourageren op zee, maar happen
daar geregeld afval op dat ze aanzien voor kleine visjes. Onverteerbaar materiaal, zoals plastic, hoopt
zich daardoor op in de maag. Daarmee is de maaginhoud de spiegel
van de zee in de laatste weken voor
de dood van de vogel.
0DDJLQKRXG
ERYHQYDQ
HHQQRRUGVH
VWRUPYRJHO
OLQNV
Verkeer en Waterstaat al enkele decennia onderzoek naar de plasticvervuiling van de Noordzee. Als
maat voor een schone Noordzee
mag één op de tien vogels meer
dan 0,1 gram plastic ‘aan boord’
hebben. Die norm wordt echter bij
lange na niet gehaald. De laatste
vijf jaar overschrijdt zes van de tien
vogels de norm.
De hoeveelheid plastic in zee
neemt niet af. De samenstelling
van het afval daarentegen wel. In
de jaren tachtig was bijna de helft
van het plastic van industriële
komaf. Die hoeveelheid is inmiddels gehalveerd. Daar staat een
ﬂinke stijging tegenover van het
aandeel gebruiksplastic, zeg maar
het huishoudelijk afval. RK
coast still have too much plastic in
their stomachs, ten years after legislation to stop ships dumping waste
at sea. Imares researcher Jan Andres van Franeker can’t stomach it.
Irish, Spanish and American colleagues have shed light on a key
genetic switch, the AP1 gene, for
ﬂowering in plants, they reported
in Science this month. The ﬁrst
author was Kerstin Kaufmann of
Molecular Biology.
3/$67,&6283)25%,5'6
Imares research has shown that
North Sea petrels oﬀ the Dutch
FLOWER SWITCH
Wageningen geneticists and their
Wageningse genetici hebben met
Ierse, Spaanse en Amerikaanse
collega’s de werking opgehelderd
van een belangrijke genetische
schakelaar voor de bloemvorming
van planten. De schakelaar, het
AP1-gen, is in staat om wel duizend andere genen aan en uit te
schakelen. Daarmee zet hij het
proces in gang waardoor planten
bloemen ontwikkelen, melden ze
begin deze maand in Science.
Eerste auteur Kerstin Kaufmann, van de leerstoelgroep Moleculaire biologie, en begeleider Gerco Angenent deden hun onderzoek
aan Arabidopsis. Ze bestudeerden
een variant van deze modelplant
die verwant is aan bloemkool. In
bloemkool is de schakelaar AP1 afwezig, waardoor deze groente geen
bloemen ontwikkelt, maar heel
veel bloemknopjes die samen de
bloemkool vormen.
AP1 codeert voor een eiwit dat
in staat is om genen aan en uit te
zetten, waardoor het processen in
de plant reguleert. Daar kwamen
de onderzoekers achter toen ze
een manier vonden om AP1 aan te
zetten in de aan bloemkool verwante Arabidopsis. Zo konden ze
de genen vinden die door het AP1eiwit worden gereguleerd. Na twee
dagen zette het AP1-eiwit genen
aan het werk die verantwoordelijk
zijn voor de vorming van kelkbladeren, kroonbladeren, meeldraden en het vruchtbeginsel.
‘We hebben laten zien dat één
bepaalde erfelijke eigenschap de
verbinding legt tussen het induceren van de bloei en de daadwerkelijke ontwikkeling van de bloemen’, zegt Angenent. Die kennis
kan plantenveredelaars helpen bij
het gerichter ontwikkelen van
nieuwe groentes en siergewassen.
‘Met deze kennis zou je heel nieuwe bloemvormen kunnen ontwikkelen.’ AS
15 april 2010 — RESOURCE
5(63ZHWHQVFKDSLQGG
10 >> wetenschap
SPUITEN
en ruimen
RESOURCE — 15
27 april
augustus
20102009
5(63DFKWHUJURQGQLHXZVLQGG
wetenschap << 11
De Gezondheidsraad onderzoekt momenteel het nut van vaccinatie tegen
Q-koorts. Maar de kans is klein dat omwonenden van geitenhouderijen
binnenkort een prik kunnen halen. Het risico op bijwerkingen is te groot.
tekst: Broer Scholtens
Q
-koorts houdt Nederland in de ban: De
bacteriële infectieziekte heeft de afgelopen jaren epidemische vormen aangenomen. )ndanks grootschalige vaccinatie
van geiten en het ruimen van besmette bedrijven breidt die epidemie zich dit jaar
verder uit. Het aantal ziekmeldingen dit
jaar ligt al hoger dan in dezelfde periode vorig jaar. Een
groei die zich in ieder geval deels laat verklaren doordat
mensen door de vele publiciteit alerter zijn. Ze gaan sneller met klachten naar hun huisarts.
Veruit de meeste besmettingen komen voor in de regio
Hart van Brabant, in het noordoosten van Brabant ten zuiden van Den Bosch. Daar zitten de grote geitenbedrijven.
Het is ook het gebied met de meeste besmette – en dus geruimde – geitenhouderijen, wat nog eens wijst op een directe relatie tussen besmette geiten en ziekteverschijnselen bij mensen.
Naast het ruimen van besmette bedrijven wordt veel
verwacht van de vaccinatie van alle schapen en geiten. In
2008 is daar op kleine schaal mee begonnen, vooral in
Brabant. In 2009 is er ook in andere gebieden gevaccineerd. Dit jaar moet de grote slag worden geslagen, voor
het eerst zullen alle geiten en schapen worden gevaccineerd. Voor juni moet die klus zijn geklaard.
MEST
Vaccinatie moet de verspreiding van de Q-koortsbacterie
vanuit de stallen tot nul reduceren; op zijn vroegst is daar
vanaf 2011 een merkbaar effect van te verwachten. Het
vermoeden is dat bacteriën via mest over het land worden
verspreid. De meeste bacteriën komen in de mest terecht
tijdens geboortes en vooral bij vroegtijdige – bij geiten
vaak voorkomende – spontane abortussen. Bij een abortus van een besmette zwangere geit komen via het vrucht-
‘De kans op bijwerkingen
is te groot voor
grootschalige vaccinatie’
water miljarden Coxiella burnetii-bacteriën, de veroorzakers van Q-koorts, in de mest terecht; bij een geboorte – in
het voorjaar – is er ook uitstoot, maar op veel kleinere
schaal, enkele miljoenen bacteriën per keer.
Melkgeiten worden gehouden in potstallen, waar verse
TIEN DODEN
Sinds begin dit jaar zijn er
265 meldingen van
Q-koorts binnengekomen
bij de regionale gezondheidsdiensten (ggd’s). In
2009 meldden huisartsen
2365 patiënten met
Q-koorts; in 2007, het
begin van de epidemie,
waren dat er 168. Daarvoor bedroeg het aantal
meldingen niet meer dan
twintig per jaar. Sinds
2007 zijn er tien mensen
gestorven aan de ziekte.
De cijfers zijn vertekend,
waarschuwt het RIVM
(Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu),
vooral in voorgaande jaren
waren er waarschijnlijk
veel meer mensen besmet
mest, inclusief een massa bacteriën, dagelijks met een
nieuwe laag stro wordt bedekt. Om de paar maanden worden de stallen geleegd; de gedroogde mest wordt vervolgens uitgereden over het land. De daarin aanwezige bacteriën kunnen dan over een afstand van vele kilometers met
de wind meewaaien, met een grote kans dat mensen bacteriën inademen en besmet raken. De meeste geitenstallen zijn bovendien open. Wegstuivende mest en daarmee
bacteriën, kunnen dan direct over het omringende land
worden verspreid.
Vaccinatie van de geiten reduceert de kans op spontane abortussen tot bijna nul, blijkt uit recent onderzoek, en
daarmee ook de kans op verspreiding van bacteriën over
het land. Op den duur worden dan minder mensen ziek, is
de gedachte. De mestroute is overigens een typisch Nederlands probleem; veel grote geitenbedrijven zitten hier in
dichtbevolkte gebieden.
ABCES
Er is al jaren een Q-koortsvaccin voor mensen. Dit Q-Vax –
gebaseerd op gedood bacteriecelmateriaal - is alleen geregistreerd in Australië, het land waar Q-koorts tachtig jaar
geleden werd ontdekt. Sinds tien jaar worden beroepsgroepen als abattoirwerkers en schapenscheerders gevaccineerd, waardoor het aantal besmettingsgevallen is gedaald van zeshonderd naar tweehonderd per jaar.
De effectiviteit van het vaccin is groot: 83 tot 100 procent van de mensen is na vaccinatie voor zeker vijf jaar beschermd, blijkt uit onderzoeken. Dat zijn echter studies
met kleine aantallen mensen en over een korte periode.
dan de statistiek weergeeft. Klachten als koorts,
hoesten en hoofdpijn wijzen niet direct op Q-koorts.
Laboratoriumonderzoek
geeft pas echt uitsluitsel
over de bacteriële besmetting. Inmiddels zijn artsen
alert op de ziekte, waardoor vaker labonderzoek
wordt gedaan.
SEM met C. burnetii.
Cel geinfecteerd met C. burnetii.
15 april 2010 — RESOURCE
5(63DFKWHUJURQGQLHXZVLQGG
12 >> wetenschap
With Dutch goat farms located in densely populated areas, Q fever is on
the rise in the Netherlands and there have
been ten deaths since
2007. The Health Council
is weighing up the options. The airborne virus
probably spreads from
manure spread on the
ﬁelds and from amniotic
ﬂuid released during
lambing. So most of the
human victims live near
goat farms, mainly in
North Brabant. But because of possible side effects, a mass vaccination
campaign is not favoured
by experts, although vulnerable groups such as
heart patients may be offered vaccinations. Attack the disease at
source, says virologist
Ab Osterhuis: cull animals on infected farms
and vaccinate the rest.
This is under way and
sheep and goats will be
vaccinated nationwide
by June.
The full story?
resource.wur.nl/en
FOTO: ANP
Q FEVER DILEMMA
Geiten op een bedrijf in Selling, Groningen, worden ingeënt tegen Q-koorts.
Bijwerkingen, zo blijkt daaruit, doen zich vooral voor in de
buurt van de prikplek, meestal in de bovenarm. Daar kunnen huidirritaties ontstaan die soms uitmonden in een
abces, vooral bij mensen die al eens besmet zijn geweest
en antistoffen in het bloed hebben. Extreme bijwerkingen
zijn waarschijnlijk te voorkomen door alleen niet-besmette (of eerder gevaccineerde) mensen in te enten. In Australië worden alleen ‘schone’ personen gevaccineerd.
‘Kopen die humane vaccins’, adviseerde de Australische microbioloog/ epidemioloog Stephen Graves eind februari aan Nederlandse landbouwexperts. Doe daarmee
een proef bij geitenhouders en hun families om uit te zoeken of het vaccin ook goed werkt tegen de bacteriestam
die in Nederland rondwaart. De minister van Volksgezondheid, Ab Klink, liet zich er door inspireren. Hij vroeg
de Gezondheidsraad om een advies over het nut van vaccinatie. Dat komt waarschijnlijk in juni.
weten – al eens besmet geweest. Zij komen dus, vanwege
het grote risico op forse bijwerkingen, vaak niet in aanmerking.
Blijft over vaccinatie van hartpatiënten, óf, zoals artsen
van het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch de minister hebben gevraagd; vaccinatie van mensen met een verminderde weerstand, vaak ouderen. Daar is nog geen ervaring mee. In Australië zijn vooral jonge, gezonde mannen
HARTPATIËNTEN
Er zijn nog tal van vragen te beantwoorden. Kan het Australische vaccin hier worden gebruikt? Formeel is het namelijk niet toegelaten in Europa en in de VS. En wie krijgt
een prik? De beroepsgroep, families, omwonenden? En
tot hoe ver van de stallen dan? Of alleen hartpatiënten,
vanwege de ernstige complicaties die zij kunnen krijgen
bij een Q-koorts-infectie? ‘Ik kan daar nu niets over zeggen’, laat Fred van Zijderveld van het Centraal Veterinair
Instituut (CVI) van Wageningen UR in Lelystad weten. Hij
zit in de commissie van de Gezondheidsraad die het advies voorbereidt. ‘Mogelijk de beroepsgroep, maar de algemene bevolking niet’, wil hij nog wel kwijt.
Vaccineren van de beroepsgroep en hun familie kent
echter wel een duidelijke beperking. Veel werknemers in
die groep zijn in het (verre) verleden – vaak zonder dat te
OSTERHAUS
Ook viroloog/veterinair microbioloog Ab Osterhaus van
het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, adviseur
van de Gezondheidsraad, twijfelt aan het nut van brede
vaccinatie. ‘De kans op bijwerkingen is te groot voor grootschalige vaccinatie. Tien procent van de mensen krijgt ergens last van. Dat aantal ligt veel en veel hoger dan bijvoorbeeld het aantal bijwerkingen van het griepvaccin. Qkoorts is een beperkt probleem in vergelijking met andere
infectieziekten. Het is niet realistisch de hele bevolking in
een gebied te vaccineren tegen Q-koorts vanwege het te
hoge risico op bijwerkingen’, aldus Osterhaus op persoonlijke titel. ‘Het Q-koortsprobleem moet bij de bron
worden aangepakt: besmette bedrijven ruimen en alle geiten vaccineren. Wellicht is vaccinatie van risicogroepen
als hartpatiënten in besmette gebieden te overwegen.’
‘Het Q-koorts-probleem moet
bij de bron worden aangepakt’
gevaccineerd. ‘Over eventuele bijwerkingen in een speciﬁeke risicogroep als hartpatiënten is weinig bekend’,
waarschuwt Van Zijderveld. ‘De Gezondheidsraad heeft
daarover meer informatie gevraagd in Australië.’
RESOURCE — 15 april 2010
5(63DFKWHUJURQGQLHXZVLQGG
organisatie << 13
DANS OM DE LEERSTOELEN
ð .HQQLVHHQKHGHQGRHQYRRUVWHOOHQYRRUQLHXZ
leerstoelenplan.
ð 0HQLQJVYHUVFKLOWXVVHQKRRJOHUDUHQHQPDQDJHUV
over beheer ﬁnanciën en personeel.
De leeropdrachten van de Wageningse hoogleraren worden dit jaar weer tegen het licht gehouden ten behoeve
van een nieuw leerstoelenplan. De vijf kenniseenheden
hebben hun deelplannen eind maart aangeboden aan rector Martin Kropff. Die moet daar voor de zomervakantie
een leerstoelenplan uit distilleren.
Daarbij geldt de spelregel Nieuw voor Oud: om een
nieuw vakgebied te starten, moet eerst een gedateerde
leerstoel worden opgeheven. Van die vernieuwing komt
weinig terecht in de plannen van de kenniseenheden,
melden betrokkenen. ‘De regel Nieuw voor Oud is de dood
in de pot voor de vernieuwing van de wetenschap’, zegt
een hoogleraar. Leerstoelgroepen zeggen niet graag over
zichzelf of tegen elkaar dat ze oud zijn en vernieuwd moeten worden. Bij de regel Nieuw voor Oud is dit een voorwaarde. ‘Niemand heeft daar zin in, zeker niet als er veel
moet worden samengewerkt in de toekomst.’
En daar ziet het naar uit, want de managers bij de universiteit – de raad van bestuur en de algemeen directeuren
– willen dat de leerstoelen worden geclusterd in grotere
eenheden. Zo kunnen ze beter samenwerken bij onderwijs en onderzoek. Lichtend voorbeeld is de gecombineerde voedingsgroep van de hoogleraren Frans Kok, Pieter
van ’t Veer en Michael Muller.
(,*(172.2
De grootte van de leerstoelenclusters loopt uiteen, zo
blijkt uit de plannen van de kenniseenheden. Bij de Environmental Sciences Group zijn de achttien leerstoelen geclusterd in vijf centra of werkvelden, samen met inhoudelijk verwante DLO-afdelingen. Maar elke hoogleraar is
daar nog gewoon verantwoordelijk voor de eigen toko. De
Animal Sciences Group zou haar tien leerstoelen in drie
clusters willen onderbrengen en Agrotechnologie en Voedingswetenschappen heeft de zeventien leerstoelen in
vier clusters ondergebracht.
De Social Sciences Group wil de twintig leerstoelen onderbrengen in maar liefst acht clusters. ‘We hadden eerst
vier grote secties bedacht, waarbij alle economen en sociologen bij elkaar zaten’, zegt een hoogleraar. ‘Maar dat
werd te groot en onwerkbaar. Je wilt clusters met hoogleraren die redelijk met elkaar kunnen opschieten.’
Of de raad van bestuur akkoord gaat, is afwachten. ‘De
hoogleraren kijken vooral inhoudelijk, de directeuren kijken vooral vanuit ﬁnancieel oogpunt’, zegt een hoogleraar. ‘Die frictie heb je ook in het bestuurscentrum tussen
de onderzoeksmensen en de controllers. We hebben geen
idee welk model er uitrolt.’ Albert Sikkema
NO EASY CHAIR PLAN
ILLUSTRATIE: HENK VAN RUITENBEEK
ADDERTJE
Klinkt op zich goed, vinden veel hoogleraren. Programmatisch samenwerken in grotere onderzoeksprojecten is prima. Clustering kan leiden tot een betere proﬁlering van
het vakgebied.
Er zit echter een addertje onder het gras. De managers
willen ook de ﬁnanciën en het personeel van meerdere
‘De regel Nieuw
voor Oud is de
dood in de pot voor
de vernieuwing van
de wetenschap’
leerstoelgroepen samenvoegen. ‘En daar hebben de hoogleraren helemaal geen zin in’, zegt een betrokkene. Stel je
voor dat een leerstoelgroep verlies draait en moet inkrimpen. Tot nu toe was dit de verantwoordelijkheid van de
hoogleraar en de algemeen directeur. Door zo’n tekort op
het bord van het leerstoelencluster te gooien, zijn de andere hoogleraren opeens verantwoordelijk voor het tekort
en de inkrimping. Daar passen ze voor.
In alle voorstellen van de kenniseenheden zijn de
hoogleraren nu geclusterd, maar dit meningsverschil tussen managers en hoogleraren over de bevoegdheden van
zo’n cluster wordt niet openlijk uitgesproken. ‘Sorry,
maar de directie heeft mij uitdrukkelijk verzocht hier helemaal niets over te zeggen’, zegt een hoogleraar. Anderen
willen alleen anoniem reageren
Rector Martin Kropﬀ will
pick his way through a
mineﬁeld of sensitive issues to come up with a
new Chair Plan for Wageningen University by the
summer. One of the sticking points is the rule that
requires that one chair
group be declared past
its use-by date before a
new one is started. Not
good for relationships,
while a key aim is to get
everyone working together in clusters. A popular
idea when it comes to
education and research.
But not when it comes to
sharing the costs of a
failing group. The SSG
hopes to get away with
eight small, workable
clusters. It might be hard
to get that past the board
though. Watch this space.
The full story?
resource.wur.nl/en
15 april 2010 — RESOURCE
5(63DFKWHUJURQGQLHXZVLQGG
14 >> beeld
GEBOORTEGOLF
Dartmoor-pony’s zijn het, maar op Wageningse grond
langs de Mansholtlaan voelen ze zich even goed thuis.
Twee van de elf oudere dieren hebben al een veulen.
Bedrijfsleider Andries Siepel van proefboerderij Droevendaal verwacht er nog drie. De dieren spelen een rol
in het onderzoek naar latrine-gedrag en mestafbraak
RK / Foto: Guy Ackermans
BABY BOOM
Bennekom is proving fertile ground for Dartmoor ponies. Two of the 11 ponies at Droevendaal experimental and training farm have already foaled, and
three more foals are expected, says farm manager Andries Siepel. The ponies are contributing to research
on latrines and manure breakdown.
RESOURCE — 15 april 2010
5(63LQEHHOGLQGG
beeld << 15
15 april 2010 — RESOURCE
5(63LQEHHOGLQGG
16 >> onderwijs
Beperkingen
DE BAAS
Vlnr: Marina Sanders,
Anouk Schrauwen en
Mascha Rasenberg.
RESOURCE — 15
27 april
augustus
20102009
5(63DFKWHUJURQGQLHXZVLQGG
onderwijs << 17
Ongeveer tien procent van de studenten heeft een functiebeperking die
hinderlijk is bij de studie. In Wageningen klopt slechts de helft van hen aan
bij een decaan. Een groepje studenten probeert de drempel te verlagen.
tekst: Alexandra Branderhorst / foto: Bart de Gouw
‘ D
oor mijn slechthorendheid kost het
meer energie om te luisteren en ben ik
eerder moe. Dat was me wel verteld,
maar ik had er nooit echt bij stilgestaan toen ik met mijn studie begon’,
vertelt Mascha Rasenberg, masterstudente Milieukunde. Als kersverse eerstejaars wilde ze niet
de aandacht vestigen op haar gehoorbeperking: ze hoort
ongeveer veertig procent. ‘Dat is stom geweest. Ik dacht:
dat red ik allemaal wel. Ik wilde niet accepteren dat ik anders was.’
Vanaf haar vierde draagt Mascha achter beide oren een
gehoorapparaatje. Op de middelbare school had ze bovendien een kastje om haar nek, en de docent ook. Die
kastjes werkten als ontvanger en microfoon. ‘Dat viel nogal op, maar op de middelbare school was iedereen eraan
gewend. Op de universiteit krijg je iedere periode andere
docenten. En ik was bang om op te vallen.’
LUIE STUDENT
Ongeveer zes procent van de Nederlandse eerstejaars studenten meldt zich bij de decanen vanwege een functiebeperking, aldus studentendecaan Frans Zoon. Hij is zich
bewust van de drempel voor deze studenten. ‘Vooral eerstejaars vinden het moeilijk om te vertellen. Soms is dat
ook niet nodig, maar soms juist wel, om verkeerde beeldvorming te voorkomen. Als je
bijvoorbeeld vaak te laat bent
met het inleveren van werkstukken, kan het beeld van
luie student ontstaan.’ Studenten kunnen bij de studentenarts, studentenpsycholoog, decanen en studieadviseurs terecht, benadrukt hij. Er zijn veel voorzieningen,
zoals extra tijd bij tentamens. Het is zelfs mogelijk om een
jaar extra studieﬁnanciering aan te vragen.
Voor Anouk Schrauwen, vierdejaars bachelorstudente
Milieukunde, bleek de gang naar de decaan een verademing. Tijdens haar studie kreeg ze ﬁbromyalgie, een soort
reuma die pijn veroorzaakt in de spieren en pezen rondom de gewrichten. De constante pijn leidt tot vermoeidheid en de vermoeidheid tot concentratieproblemen. ‘Al-
‘Ik was bang
om op
te vallen’
STUDENT MET HANDICAP TEVREDEN OVER WAGENINGEN
Het Centrum hoger onderwijs informatie (CHOI)
onderzocht de tevredenheid van studenten met
een functiebeperking. Het
rapport Studeren met een
handicap 2009 verscheen
in maart. Wageningen Uni-
versiteit komt als beste uit
de bus, net als in de voorgaande jaren. De totaalscore voor Wageningen is
een 7, terwijl de universiteiten tezamen op een 6,2
uitkomen. ‘Wageningen is
een kleine, overzichtelijke
universiteit, met relatief
kleine studies. Dat maakt
het makkelijker voor studenten om dingen te regelen’, verklaart studentendecaan Frans Zoon.
les liep toen mis met mijn studie. Mijn moeder heeft me
naar de decaan gestuurd. Toen kwam ik erachter dat er
heel veel oplossingen zijn. Ik mag bijvoorbeeld langzamer
studeren en ben toen één vak gaan volgen. Dat is zo’n opluchting.’
Nu studeert Anouk voor 75 procent. Van tevoren deelt
ze de dag goed in, met bijvoorbeeld pauzes in de rustruimte. Als Anouk groepswerk doet, vertelt ze meteen aan het
begin over haar beperking. ‘Stel dat ik iets niet afkrijg, dan
is het raar om pas achteraf te vertellen wat er aan de hand
is. Maar inmiddels weet ik heel goed wat ik aankan.’
Anouk denkt graag in oplossingen. ‘Ik wil niet in problemen praten, dan wordt het al snel een Viva-verhaal. Voor
mijn gevoel zijn we alweer een stap verder.’
LIMIETEN
‘Mensen met een handicap doen vaak langer over hun studie. Daar staat tegenover dat de studie-uitval in de eerste
paar jaar minder groot is’, zegt decaan Frans Zoon.
Het eerste jaar bestaat vaak uit experimenteren, aldus
Zoon. ‘Dan wordt meestal wel duidelijk waar je tegenaan
loopt. Maar we hadden ook een keer een dyslectisch meisje dat tijdens de bachelor hoge cijfers haalde. Met de master ging het ineens veel slechter, dat lag aan het Engels.
Toen heeft ze de studie zoveel mogelijk in het Nederlands
gedaan.’
Vooral studenten met dyslexie melden zich relatief
vaak bij de decanen. Een van hen is Marina Sanders,
derdejaars Milieukunde. ‘Op de open dag heb ik meteen
15 april 2010 — RESOURCE
5(63DFKWHUJURQGQLHXZVLQGG
18 >> onderwijs
ENABLING ENVIRONMENT
Wageningen has come
top again – this time
with seven out of ten in a
survey of how Dutch universities cater for disabled students. Nearly ten
percent of students have
a functional disability,
and many ﬁrst years are
reluctant to make it
known. That’s a mistake,
says Mascha Rasenburg,
who is hard of hearing.
Dean Frans Zoon can help
with facilities such as
dyslexia software or microlinks that transmit to
hearing aids, and with
getting extra time for assignments and exams,
and even extended
grants to take longer
over a degree. Don’t suffer in silence, is Mascha’s
advice: teachers and fellow students will usually
be understanding. To get
closer to full marks, the
university could make
better use of WUR TV,
which not all lecturers
are keen on. The student
council has launched a
Power Platform, which is
hosting a lunch for students with a functional
disability on Monday 3
May at 12.15, in the VIP
room at the Forum. Sign
up with: powerplatform.
[email protected].
The full story?
resource.wur.nl/en
Uit Studeren met een
handicap in 2009 blijkt
dat bijna 10 procent
van de studenten problemen in het hoger
onderwijs in Nederland
ondervindt door een
handicap of functiebeperking. Het overgrote
deel van hen heeft een
onzichtbare beperking.
Er zijn maar weinig studenten met een zichtbare handicap, zoals een
ernstige bewegings- of
gezichtsbeperking.
Chronische ziekte 10%
Psychische problematiek 7%
Pijnklachten 6%
Concentratieproblemen
15%
Energietekort 5%
Bewegingsbeperking 3%
Gezichtsbeperking 3%
Gehoorstoornis 2%
Autisme 2%
ADHD 1%
Spraakproblemen 1%
ILLUSTRATIE: HANS WEGGEN
ONZICHTBAAR
Anders 8%
Dyslexie/calculie 37%
al geïnformeerd naar de voorzieningen. Ik had op de
middelbare school al geleerd om mijn mond open te trekken.’
De universiteit leende Marina een laptop met Kurzweil,
een voorleesprogramma waar veel dyslectici baat bij hebben. Dat beviel zo goed, dat Marina het programma zelf
aangeschafte. Schrijven kost haar veel tijd. Daarom vraagt
ze soms om deadlines voor verslagen op te schorten. ‘Natuurlijk is het lastig om te moeten erkennen waar je limieten liggen. Maar het is wel nodig, zodat je kunt studeren
zonder jezelf constant over de kop te werken.’
STUDENTENRAAD
Mascha redde het uiteindelijk wel om haar bachelor te halen, maar met erg lage cijfers. Daarna ging ze een jaar in
de Studentenraad, het medezeggenschapsorgaan voor
studenten. Ze zat onder meer in de commissie over studeren met een handicap. ‘Uit studentenonderzoek bleek dat
docenten niet altijd even begripvol waren. Het decanaat
heeft toen voorlichtingsactiviteiten voor docenten en studiebegeleiders georganiseerd.’ In die periode werd ook de
eerste voorlichtingsavond voor studenten gehouden, in
september 2008.
In haar jaar als studentenraadslid ging Mascha in therapie. ‘Ik moest leren accepteren dat ik sneller vermoeid
ben en dat ik dat moet aangeven bij docenten en medestudenten.’ Toen ze met haar master begon, is ze wèl naar de
decaan gegaan en is ze een microlink gaan gebruiken, een
LUNCHEN MET HET POWER PLATFORM
Het power platform organiseert een lunch voor
studenten met een functiebeperking op maandag 3 mei
om 12.15 in de vip-room in Forum.
Opgave: [email protected].
moderne versie van de kastjes van vroeger. Het apparaatje
ziet eruit als een kleine afstandsbediening aan een key
cord. Voor een vak begint stuurt Mascha de docent een email. Daarin vertelt ze over haar gehoorbeperking en
vraagt ze of de docent de microlink wil dragen en tijdens
het praten naar de zaal kan kijken, zodat ze kan liplezen.
‘Over het algemeen wordt daar positief op gereageerd. Ik
heb nog nooit rare reacties gehad.’
POWER
Over een klein jaar is Mascha afgestudeerd. Haar werk bij
de Studentenraad heeft een vervolg gekregen. Vijf studenten hebben in december een ‘power platform’ opgericht.
Met bijeenkomsten, zoals lunches, wil het platform andere studenten
bereiken en ervaringen
uitwisselen. ‘Studenten
moeten nog steeds een
drempel over voor ze naar de decaan stappen. Hopelijk is
de drempel lager om eerst naar ons toe te gaan. En het
gaat ook om de gezelligheid’, zegt Anouk, een van de oprichters.
Het platform zal ook de medezeggenschapsorganen,
de decanen en de Werkgroep Voorzieningen Gehandicapten adviseren. Want het is niet allemaal hosanna in Wageningen.
Met WUR-tv, dat het studenten mogelijk moet maken
om vanuit huis achteraf colleges te volgen, schiet het bijvoorbeeld niet zo op. Lang niet alle docenten voelen ervoor hun colleges op te nemen, vertelt Anouk. In Forum
zijn ringleidingen voor slechthorenden aangelegd in de
collegezalen. Mascha heeft die destijds nog getest. ‘Het
geluid was te zacht. De ringleiding moest worden losgekoppeld van de boxen, zodat het volume individueel kon
worden ingesteld. Dat is nog steeds niet gebeurd’.
‘Ik mag langzamer
studeren; dat is
zo’n opluchting’
RESOURCE — 15 april 2010
5(63DFKWHUJURQGQLHXZVLQGG
wetenschap << 19
MILIEUVRIENDELIJK DE POT OP
Het toilet van de toekomst staat in een woonwijk in
Sneek. Door scheiding ‘aan de pot’ krijgt een groot
deel van de grondstoﬀen een nieuw leven. Goed voor
het milieu én de portemonnee.
ECO LOO
FOTO: ISTOCK PHOTO
Marthe de Graaff zet met haar promotie-onderzoek een
belangrijke stap naar de wc-pot van de toekomst. ‘Mijn
proefschrift laat zien dat je geconcentreerd toiletwater
makkelijk kunt behandelen. Dat je er energie uit kunt
winnen en meststoffen als fosfaat en stikstof goed kunt
verwijderen.’ Maar ze is ook voorzichtig. ‘Er zijn ook best
nog wel wat vragen. Bijvoorbeeld over medicijnresten: een
deel wordt wel verwijderd door dit proces, een ander deel
niet. Hoe het met ziekteverwekkers zit, weet ik nog niet.
En dan is er de productie van het sterke broeikasgas N2O.’
Maar het principe werkt, meent de promovenda die
vrijdag promoveert bij Milieutechnologie. Dat blijkt ook
wel uit de praktijk in Sneek en het lab van waterinstituut
Wetsus in Leeuwarden. Sinds 2006 hebben 32 huishoudens in een nieuwbouwwijk in Sneek een vacuümtoilet in
hun huis. Zo’n toilet, bekend uit het vliegtuig, gebruikt
per spoelbeurt maar één liter water. Dat alleen zorgt volgens De Graaff al voor 25 procent minder huishoudelijk
watergebruik in een doorsnee huishouden. Op jaarbasis
een besparing van twaalf euro per persoon. Maar de echte
vernieuwing zit ’m in de scheiding en verwerking van het
‘zwarte’ spoelwater.
Het zwarte water (poep en plas) in Sneek wordt verzameld in een garage waar een anaerobe biogasinstallatie er
methaan van maakt. Een kleine warmtekrachtkoppelinginstallatie (WKK) zet dat om in stroom en warmte. De
Graaff verbeterde dit systeem en koppelde er een paar
stappen aan vast waardoor ook het grootste deel van het
stikstof wordt verwijderd en fosfaat wordt teruggewonnen.
Voor het opruimen van de stikstof gebruikt De Graaff
twee processen. Eerst wordt ammonium (NH4) met zuurstof gedeeltelijk omgezet in nitriet (NO2). Een speciaal
soort bacterie zet beide stoffen vervolgens anaeroob om
in stikstofgas.
Met deze methode wordt 86 procent van de stikstof verwijderd. De resterende fosfaten worden door toevoeging
van magnesium als struviet uit de oplossing neergeslagen. De Graaff claimt dat tien procent van de wereldwijde
productie van fosformeststof overbodig is als alle menselijke poep en plas op deze manier wordt behandeld.
Maar er is dus ook een addertje. Bij de omzetting van
ammoniak in nitriet ontstaat ook een beetje lachgas.
‘Minder dan twee procent van het stikstof wordt omgezet
in N2O. Maar dat
Bij de omzetting van
is wel een drieammoniak in nitriet ontstaat
honderd keer erook een beetje lachgas
ger broeikasgas
dan CO2 en dus
is het toch een probleem.’ Overigens ontstaat er ook lachgas in gewone waterzuiveringsinstallaties.
Daar staat tegenover dat het hele proces zichzelf wat
energie betreft kan bedruipen. Uit een kuub zwart water
haalt de machine van De Graaff 1,8 kuub methaan. De
stroom en warmte die daar mee kan worden opgewekt is
volgens haar meer dan voldoende om de zuivering en terugwinning aan de gang te houden.
Op dit moment vindt in Sneek alleen de productie van
biogas ter plekke plaats. In een vervolgproef wordt ook de
zuivering en terugwinning meegenomen. Toch denkt De
Graaff niet dat in de toekomst elk huis zijn eigen toiletwater zuivert. ‘Dat wordt te kleinschalig en ingewikkeld. Een
mens wil ook gewoon naar het toilet kunnen zonder daar
over na te hoeven denken. Maar op wijkniveau is het goed
mogelijk.’ Roelof Kleis
For a state-of-the-art ecotoilet, go to Sneek in
Friesland. Vacuum toilets
installed in 32 houses
there use only one litre
of water for ﬂushing.
Marthe de Graaﬀ, who
gets her PhD in Environmental technology on
Friday, has worked on a
method of making biogas
from the waste and treating the residue to remove pollutants such as
nitrogen. Traces of medicines remain a problem,
as does the strong greenhouse gas nitrous oxide,
which is left over from
the process of removing
nitrogen. The energy it
takes to run the system
is another issue. De
Graaﬀ doesn’t think
processing toilet water is
viable at household level
but hopes it could work
at neighbourhood level.
The full story?
resource.wur.nl/en
15 april 2010 — RESOURCE
5(63DFKWHUJURQGQLHXZVLQGG
20 >> M.I.
BYE BYE LNV
MOET HET DEPARTEMENT WORDEN OPGEDOEKT?
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) staat op de
nominatie te worden opgeheven of samengevoegd met Economische Zaken.
Het nut van een apart departement voor landbouw is uitgewerkt, vinden
zowel linkse als rechtse partijen. Is opheﬃng van LNV een goed idee?
En moet Wageningen UR zich zorgen maken?
tekst: Astrid Smit / foto: Engel Lameijer
Frank Berendse
hoogleraar natuurbeheer en plantenecologie Wageningen UR
‘Ik zou het een heel goede zaak vinden als het ministerie
van LNV wordt opgedeeld tussen Economische Zaken
(EZ), Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Volkshuisvesting, Ruimtelijke ordening en milieubeheer
(VROM). Ik heb het altijd vreemd gevonden dat één apart
ministerie de landbouw vertegenwoordigt. Voor andere
bedrijfstakken geldt dat toch ook niet? Bovendien heeft
de landbouwlobby een behoorlijke greep op het ministerie. In de jaren zeventig en tachtig hield LNV onderzoekers tegen die wilden publiceren over de negatieve gevolgen van het mestoverschot. Deze opstelling heeft een adequaat mestbeleid met zeker tien jaar vertraagd, waardoor
de Nederlandse natuur zeer veel schade heeft geleden. Vorige week bleek weer uit een publicatie in NRC-Handelsblad
dat LNV halverwege de jaren tachtig druk uitoefende op
de Rotterdamse promovendus Richardus om geen ruchtbaarheid te geven aan de risico’s van Q-koorts bij geiten.
‘Begin 2000 ervoer ik zelf de invloed van de landbouwlobby. Uit ons onderzoek bleek dat de beheersovereenkomsten die boeren hadden afgesloten voor de bescherming
van weidevogels weinig uithaalden. LNV riep mij onmiddellijk op het matje. In de periode daarvoor probeerde
men te voorkomen dat wij het onderzoek konden uitvoeren. Financieel gezien heeft de WUR voordeel bij het behoud
van een ministerie van LNV maar daar staan dus grote maatschappelijke risico’s tegenover.’
Sijas Akkerman
teammanager Economie, Landbouw, Industrie bij Stichting
Natuur en Milieu
‘Ik denk niet dat het een goed idee is om LNV op te heffen.
Natuur en Milieu streeft naar een revolutionaire verandering in de landbouw. Met het opheffen van het ministerie
komt die er zeker niet. Wat ons betreft gaat het onderwijsen onderzoeksdeel van LNV naar Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap (OCW), en het beleid voor voedselkwaliteit
en -veiligheid en natuur naar VROM. Dan houd je een
kernministerie over dat een krachtige beweging kan inzetten richting duurzame landbouw. Nu blijft het bij kleine
stapjes vooruit, terwijl echt een forse ingreep nodig is om
de sector te veranderen. In ons model zou Wageningen
UR vallen onder OCW. Dat is mijns inziens geen enkel probleem. Wageningen UR is een van de beste kennisinstellingen in Nederland, heeft internationaal een uitstekende
reputatie dus Wageningen redt het prima zonder de ﬁnanciële bescherming van LNV. Bovendien is Wageningen UR
zonder LNV vrijer in het bedenken en ontwikkelen van echte
doorbraken in de landbouw.’
Sijbolt Noorda
voorzitter Vereniging van Universiteiten (VSNU)
‘Ik zou de onderzoek- en onderwijspoot van LNV niet onderbrengen bij EZ of OCW, maar bij een compleet nieuw ministerie: Onderzoek en Innovatie. Net zoals in Denemarken bestaat. Dat is pas echt een moderne verandering. In Nederland hebben universiteiten en andere onderzoeksinstellingen een grote behoefte aan samenhang. De geldstromen waaruit ze moeten putten zijn enorm versnipperd.
Een deel gaat via OCW, een deel via EZ en een deel komt
van de vakdepartementen zoals VROM, LNV en Verkeer en
Waterstaat. Daarnaast verdeelt de overheid ook nog onderzoeksgeld uit de aardgasbaten. Een bijzonder inefﬁcient en onoverzichtelijk systeem.
‘Het zou dus goed zijn als de overheid al die ﬁnanciële
middelen bij één ministerie onderbrengt die vervolgens
kijkt naar de samenhang van het onderzoek. Het mooie is
dat Wageningen en LNV al volgens dit model werken op
RESOURCE — 15 april 2010
5(63PLSRVWLQGG
M.I. << 21
IS THERE LIFE
(SCIENCE) AFTER LNV?
Gerda Verburg, demissionair minister van LNV, samen met bestuursvoorzitter Aalt Dijkhuizen.
het terrein van landbouw, natuur en voedselkwaliteit. En
met groot succes. Het lijkt me dus onverstandig om hiermee te stoppen. Wageningen is juist een voorbeeld voor
andere sectoren.’
Cees Veerman
voorzitter Vereniging Natuurmonumenten, voormalig
voorzitter raad van bestuur Wageningen UR
‘Ik denk dat een ophefﬁng van LNV niet gunstig uitwerkt
voor Wageningen UR. De directe lijnen met het ministerie
van LNV zijn van groot belang voor Wageningen. De wederopstanding van Wageningen – halverwege de jaren negentig liepen studentenaantallen enorm terug – is mede te
danken aan de ﬁnanciële impulsen van LNV. De samenvoeging van de Wageningen Universiteit en de DLO-instituten tot Wageningen UR heeft geleid tot een enorme vernieuwingsslag. Waar ter wereld vind je zulk goed landbouwonderzoek? Bovendien behoort Wageningen Universiteit tot een van de snelst groeiende universiteiten van
Nederland. Wat goed werkt, maak je niet kapot.’
Aalt Dijkhuizen
voorzitter raad van bestuur Wageningen UR in de eenmalige
uitgave Best van het Agrarisch Dagblad.
‘Je moet je afvragen waarom je dat zou willen doen. Never
change a winning team, zeker niet als je geen bewijzen hebt
dat het alternatief werkt. En als wij alles in één keer wegschrijven, gaan ook de goede dingen verloren. Die hebben
we niet zomaar terug.’
Gerda Verburg
demissionair minister van LNV in Best.
‘Het is net als met Simson in de bijbel: knip de haren eraf en
de kracht is zoek. Nederland is goed in bloemen en voeding, water en uitgangsmateriaal; ja zelfs top of the bill. In
die zaken moeten wij blijven investeren en dan is het van
groot belang dat dit departement (LNV) niet wordt opgeheven, of ondergebracht bij Economische Zaken.
‘Wij hebben in Nederland een gouden driehoek georganiseerd. De lijnen tussen mijn ministerie en het groene onderwijs en onderzoek zijn kort en in combinatie met goed
ondernemerschap is dat onze nationale sterspot.’
Rudy Rabbinge
universiteitshoogleraar duurzame ontwikkeling en
voedselzekerheid
‘Ik zie een ophefﬁng van LNV niet als een bedreiging voor
Wageningen UR. Wageningen is niet meer zo sterk gelieerd aan één sector. We hebben met minimaal vijf ministeries te maken want we houden ons naast landbouw bezig met milieu, natuur, voeding, gezondheid en duurzame
ontwikkeling. LNV is een belangrijke opdrachtgever,
maar we kunnen goed zonder. Ook de sector heeft LNV
niet per se nodig voor zijn kennis. Die kan prima verder
met alleen de kennisinstituten.
‘Maar een ophefﬁng van LNV zie ik ook niet als een kans.
Noch om los te komen van de landbouwsector, noch om te
bezuinigen. De invloed van de landbouwlobby was nooit
zo groot als menigeen denkt en is – zeker de laatste tien
jaar - ﬂink afgenomen. Ook ﬁnancieel levert opheﬃng van
LNV weinig op. De ambtenaren moeten de wettelijke taken
en het beleid blijven uitvoeren, of het nu bij LNV, EZ of een
ander ministerie is. Ik voorzie hooguit een bezuiniging
van een paar honderd miljoen euro en een enorme stammenstrijd over wie wat gaat doen. Als je niet uitkijkt, kost
dat meer geld dan het oplevert.’
The Ministry of LNV may
be closed or merged with
Economic Aﬀairs. A good
idea? Resource asked
around at the coalface.
Some said yes. Prof
Frank Berendse: no other
branch has its own ministry, and the agriculture
lobby has had too much
say for too long. Some
said no. Cees Veerman of
Natuurmonumenten: ‘If it
works, don’t mend it.’ Or,
as Aalt Dijkhuizen said,
‘Never change a winning
team’. Ex-minister Gerda
Verburg: don’t cut Samson’s hair – agriculture is
Holland’s strength. Some
said yes&no. Prof Rudy
Rabbinge: Wageningen
would do OK without the
ministry, but you
wouldn’t save much by
giving it the chop. Sijas
Akkerman (Nature and
environment foundation): keep the ministry,
but just for agriculture,
and bring Wageningen
under the Ministry of Education. Sijbolt Noorda
(Universities’ Association): create a new ministry of Research and Innovation. That’s where
it’s at.
The full story?
resource.wur.nl/en
15 april 2010 — RESOURCE
5(63PLSRVWLQGG
22 >> afval / puzzel
Poepgasthee stinkt niet
Water koken met gas van je eigen
poep en een asbak maken van je
net leeggedronken bierblikje. In
het kader van de Week of Waste
gaf het Wageningen Environmental Platform een lezing en workshop in Forum over deze vaardigheden.
FOTO: CHRISTOPH JANZING
De metamorfose van een bierblikje.
van de maker van het vernuftige
apparaat. ‘In deze band zit biogas,
gemaakt van lokaal geproduceerde
stront van diverse Droevendalers’,
vertelt de ingenieur terwijl hij een
hendeltje omdraait en een aansteker bij het pitje houdt. Een blauwe
vlam springt de lucht in. ‘Amazing’, zegt een langharige toeschouwer. ‘En het stinkt niet’, vult
de uitvinder aan.
Na de lezing wordt er een work-
shop recycling art gegeven. Een
blond meisje laat trots haar portefeuille zien die ze net gemaakt
heeft van een oud pak sojamelk.
‘Ik moet hem nog wel even schoonmaken’, zegt ze terwijl er een
straaltje sojamelk uit haar beurs
sijpelt. Ze laat vervolgens zien hoe
je een asbak kunt maken van een
leeg bierblikje.
Dan wordt de binnenband erbij
gehaald. Een opengeknipt bier-
Hokjesdenken
‘Hierbij de oplossing van de hokjespuzzel: Megastallen. Uiteraard ga ik
voor de oh zo eervolle vermelding
in de volgende Resource ;-)’, mailt
Arnoud de Wilt. Bij deze.
Lenie Trouw laat weten dat ze
heeft genoten van de omschrijving
van ei (voedsel in de dop) en van
die chinees die vanuit zijn auto
maaltijden aﬂevert op de campus
(illegale concurrent van Albron).
De complimenten sturen we door
naar de puzzelmaker. Ook zij stuurden de goede oplossing in: Siloah
en Rijkelt Beumer, dagelijks bestuur
van SWU Thymos, Asserpark 6a,
Peter Sebel, Renée & Susan van
der Salm, Peter en een Wallie, Hoevestein 1E, Gert-Jan Steeneveld,
Maaike Hagen, Auke Greijdanus,
Henk Parmentier, Ditje van der Vossen, John Cone, Mariëtte Broers,
Koen en Annet, Willem Menkveld,
Ellen Slegers, koﬃeclub van de
derde verdieping Humane Voeding,
Willem de Visser, Marian Bos-Boers,
Anouk en Peter, Hanneke Pompe
en Gosse Schraa, Cees Niemeijer,
Joost Riksen en Lisette Groeneveld.
Horizontaal
2 Van de buis gehaald programma
met Beau 4 Kunstmateriaal 7 Gelegen in 9 Hoofdbot 10 Drinkplaats 12 Niet mijn pakkie-__ 13
Gangmaker die twee belangrijke
onderzoeksprijzen krijgt 14 Heel
veel te wensen 15 Riviervis 17
Even denken 19 Stad met een
week 21 Zeer geregeld 26 Stinkende rivier 27 Gokstad in Nevada
28 Kan keren 29 Tin 30 Voor bij
de sushi 32 Had niet mogen verhuizen van de rechter 35 Vindt
zijn prooi in het donker 37 Hulp
voor verslaafden 39 De O van
O.L.V. 40 Neemt een camper met
WASTE NOT…
You can’t make a silk purse out of
a sow’s ear, the saying goes. But
you can make a wallet out of a
soya milk packet and an ashtray
out of a beer can. Not to mention
fertilizer from urine, or tea boiled
on home-produced biogas. All
ideas shared in a Wageningen Environmental Platform workshop
during the Week of Waste. And
the tea boiled on human waste
biogas didn’t stink at all.
Full letters?
resource.wur.nl/en
STUDIO STEENHUIS/MAARTEN GAILLARD
In Nederland spoelt iedereen per
dag zo’n 128 liter water door de wc
om slechts een paar liter urine en
nog geen halve kilogram uitwerpselen af te voeren. ‘Dat kan veel efﬁciënter’, vertelt Joost van der
Bulk. ‘Het is veel beter om je poep
en plas meteen te behandelen, in
plaats van deze gemakzuchtig door
de wc te spoelen’, zegt hij terwijl
hij een potje met een asachtig
goedje aan een nieuwsgierig Chinees meisje doorgeeft. Het blijkt
een goede mestsof te zijn, gemaakt van pis. Het meisje geeft
het potje snel door.
Joost haalt een autobinnenband tevoorschijn, die met een
slangetje verbonden is aan een
soort gaspitje. Hij krijgt assistentie
blikje met water wordt op het hete
pitje gezet. Het water kookt binnen
een paar minuten, maar niemand
kan een theezakje vinden. De deelnemers delen uiteindelijk al zittend de deciliter door poepgas verwarmd water, voor ze door de reCJ
gen naar huis ﬁetsen.
dakterras mee naar de Bata 41 Departement dat vermoedelijk gaat
verdwijnen
Verticaal
1 Veelbespoten lichaamsdeel 2 Almeerse concurrent voor VHL 3 Zijn
dit jaar al 265 meldingen van bij
mensen 4 Voertuig zonder wielen
5 Komen er steeds minder van 6 __
Ivanovic, tennister 7 Kan de banaan helpen resistent te worden
8 __ Niño, beïnvloedt het weer 10
Bouwplan dat op tafel ligt 11 Gevelwoord 13 Is Happy bij McDonald’s 15 Wordt gemaakt door bestuurders 16 Heel graag 18 Breuk
20 Doen amateurs het voor 22 Met
twee vingers bezuinigen 23 Omroep met een jongerendag 24 Baar
25 Lik 29 Er niet helemaal bij 31
Groene schrijver 33 Geladen tragedie van Euripides 34 Werknemersorganisatie 36 Geachte allemaal 38 __ fundum.
Opgelost? [email protected]
RESOURCE — 15 april 2010
5(63PLSRVWLQGG
liefdewerk << 23
JAAP + BRANDWEERAUTO
Jaap Schröder, bemestingsdeskundige PRI Wageningen
‘Het archetype van hoe een kind een auto tekent: een beetje hoekig’
Hoeveel mensen hebben een brandweerauto in de garage staan? Een echte
hè. Jaap Schröder wel. Een knalrode CCKW 353 van de General Motors Company. Jeugdsentiment, denkt Schröder. ‘We woonden vroeger naast de
brandweerkazerne.’ Naast een echte bezit hij een ﬂinke collectie miniaturen.
Grotendeels zelfgemaakt. Zie www.gmccckw.nl. RK / Foto: Guy Ackermans
‘JUST LIKE A KID’S DRAWING OF A TRUCK: A BIT ANGULAR’
How many people have a ﬁre engine standing in their garage? A real
one, I mean. Well, Jaap Schröder, fertilizer expert at PRI Wageningen, does.
It’s a bright red General Motors CCKW 353. Nostalgia for his childhood, says
Schröder. ‘We used to live next door to the ﬁre station.’ And as well as one
real ﬁre engine, Jaap has a big collection of miniature GMC trucks, most of
which he made himself. Take a look at www.gmccckw.nl.
15 april 2010 — RESOURCE
5(63PLSRVWLQGG
ILLUSTRATIE: HENK VAN RUITENBEEK
24 >> english
>>TYPICAL DUTCH
Sports
SPORT
Iza Witkowska: ‘Nederlanders zijn enorme
sportfanaten. Ik ken er
niet één die niet sport.
Wie twee sporten
beoefent, geeft blijk van
een sterke wil; bij drie
sporten ben je veelzijdig
en zeer gemotiveerd. In
Polen beginnen we ook
overstag te gaan. Dat
klinkt als een goed idee.
Maar zelfs als ik vijf
sporten zou beoefenen,
zou ik niet stoppen met
roken, en als het regent
ga ik toch altijd met de
auto naar het werk.
Dutch people love sports. I do not know even one who doesn’t do at least one sport. Still, doing one is nothing. It
is like brushing your teeth daily. But, if you do two sports it shows that you are a person of strong will. If you do
three sports it shows that you are versatile and highly motivated. I leave it to your imagination what someone
can become in the eyes of Dutch people by doing more than three sports...
You can see Dutch people jogging, cycling, roller-skating, walking, kayaking, climbing, ﬁshing, etc. from
early morning until late at night. Numerous ﬁtness
centres are ﬁlled from opening until closing time.
What’s more, on a daily basis you can hear about another competition that was attended, is coming up or
is planned in future… Therefore, the agendas of Dutch
people are adjusted strictly to daily training, and upcoming sport-related events.
But that’s not all! No, no, no! Sport is a solution for
health problems, broken heart, low motivation, poor
social life, bad addictions, and whatever else comes to
mind! Really, there is nothing for a Dutch person that
cannot be solved by doing sport!
From a rational point of view, I am glad that in my
home country (Poland) sport starts to mean as much
as it does in the Netherlands. From a personal point of
view, I know that (1) even if I take up ﬁve sports, it will
not help me to quit smoking; and (2) if it rains I will always choose to come to work by car! Iza Witkowska,
PhD Horticultural Supply Chains
Do you have a nice anecdote about your experience of
going Dutch? Send it in! Describe an encounter with
Dutch culture in detail and comment on it brieﬂy.
300 words max. Send it to [email protected]
RESOURCE — 15 april 2010
5(63'XWFKVWXGHQWLQGG
student << 25
GEDICHTEN uit de snelkookpan
‘De redactie
vond een
uitspraak van
Patty Brard
interessanter’
FOTO: GUY ACKERMANS
Stijn, p.26
Internationale VHL-studenten met hun gedichten bij de opening van It can be felt, not touched.
Sharing the silence en Colourful
Life zijn de namen van enkele
gedichten die elf internationale
studenten van VHL hebben
gemaakt. Ze ontwierpen een
‘poëzieroute’ die in mei is te zien
tijdens een Unesco-vergadering.
‘Doop je kwast in de verf, ontspan
en schilder op het papier voor je.
Volg mijn contouren.’ Ongeveer
dertig internationale studenten
volgen met een denkbeeldige
kwast het silhouet van medestudent Charles Kwame Sackey. Enkele studenten vallen op door hun
kleurrijke Afrikaanse of statige Afghaanse kleding.
‘It can be felt. Repeat after me’,
zegt Sackey. ‘It can be felt’, echoot
het publiek. ‘Not touched’, vult Sackey aan. ‘It can be felt, not touched’,
klinkt het uit dertig kelen. Bij deze
is de gelijknamige poëzietentoonstelling geopend, onderaan de trap
in het Wageningse Forum, op donderdag 1 april. Op elf grote posters
staan eigen gedichten in combinatie met zelfgemaakte schilderijen.
Elf masterstudenten van Van Hall
Larenstein in Wageningen, die de
cursus Training Rural Extension
and Transformation (Treat) volgen,
werkten drie weken lang in een
creatieve snelkookpan samen. Allemaal zijn ze werkzaam in de plattelandsontwikkeling in Afrika of
Azië. Maar nu volgen ze in Nederland de eenjarige professional
master Management of Development.
‘De ouderwetse modellen voor
landbouwvoorlichting zijn een gepasseerd station’, vertelt Loes Witteveen, docent en coördinator van
Treat. ‘De studenten zijn vaak betrokken bij conﬂictsituaties en
moeten ingewikkelde processen
begeleiden. Daarvoor moeten ze
op andere manieren leren denken.’
PLAATJES
De studenten kregen theorie
over communicatie, doelgroepen,
media en semiotiek. Ook bezochten ze kunstmusea als het Kröller
Möller. Witteveen: ‘Voor sommigen was het echt nieuw om te schilderen. Nu hangt er echte poëzie
met kunst aan de muur. Ze waren
zelf verbaasd dat ze het in zich
hadden. Dat je groter kunt worden,
als je anders wordt aangesproken.’
De cursus leverde Thembi Ngotho
uit Zuid-Afrika nieuwe inzichten
op voor haar werk. ‘Vroeger ging ik
uit van het verhaal dat ik wilde vertellen, maar het gaat erom dat de
boeren er iets aan hebben. De boeren die we trainen, zijn vaak analfabeet. We zeggen dat hun kinderen dingen voor ze moeten lezen
en opschrijven. Dat kan het zelfvertrouwen van een volwassene aantasten. Ik had daar nooit bij stilgestaan.’ Nu wil Ngotho materiaal
ontwikkelen met plaatjes. Zo kunnen de boeren met eenvoudige methoden zelf dingen registreren,
zonder hulp van hun kinderen.
Ook Zoundji Coovi Gerard, onderzoeksassistent in de landbouw
in Benin, is enthousiast. ‘Je gevoelens uitdrukken is erg belangrijk.
Een nieuwe wereld heeft zichzelf
geopend.’ Zijn gedicht heet: My
painting is no art.
Loes Witteveen heeft ervoor gezorgd dat de gedichtenroute It can
be felt not touched de komende
maanden te zien is bij onder meer
een Unesco-vergadering in Genève
en een bijeenkomst van de International Association for Media and
Communication Research in Portugal. Alexandra Branderhorst
POETIC DEVELOPMENT
AT VHL
It can be felt, not touched
is the name of the ‘poetry walk’ in the Forum
that was opened by
Charles Kwame Sackey
on 1 April. The exhibition
of poems and paintings
is the work of 11 VHL
MSc students of Development management taking
Loes Witteveen’s course
on rural extension that
looks ‘outside the box’ at
creative ways of guiding
processes. There are at
least two converts in the
group. Thembi Ngotho
from South Africa is going to use pictures more
in her work. And Zoundji
Coovi Gerard from Benin
felt the value of self-expression. It can be felt,
not touched is going on
tour this summer: to a
Unesco conference in Geneva and a media conference in Portugal.
The full story?
resource.wur.nl/en
15 april 2010 — RESOURCE
5(63'XWFKVWXGHQWLQGG
26 >> student
SPELLING
DRANK
Was het hypotenusa of hippotenuza? En hoe schrijf je mimmicry correct?
Als het aan CDA, SP en de PvdA ligt, telt spelling voortaan in elk examen
mee. Dat krikt namelijk het taalniveau enorm op. Lang leve de gezonde
Hollandse spelling. Eigen spelling eerst. Wat vindt Geert hier eigenlijk
van?
Hoogopgeleide vrouwen drinken meer alcohol en hebben vaker een
drankprobleem dan andere vrouwen. Dat blijkt uit onderzoek van de
London School of Economics. Een van de oorzaken: ze functioneren in een
door mannen gedomineerde wereld. Hebben wíj het weer gedaan. Verzin
zelf eens wat!
Politiek heeft het niet
zo op de basisbeurs
Bouwbedrijf Frank
Vorig jaar schreef ik een column over Frank Simons. Eigenlijk bestaat die Frank helemaal niet. De echte persoon wilde anoniem
blijven; toen heb ik maar een naam verzonnen. Ik heb nog wel
even gecheckt of er niet een echte was. Het leek me ook zo lullig
als een echte Frank Simons onterecht op zijn studiehouding
werd aangesproken.
Want mijn column over hem was niet bepaald een lofzang. Het
ging over een student die iets studeerde waar hij geen zin in had.
Eigenlijk was studeren überhaupt niet iets voor hem. Frank
droomde van de vrijheid als ondernemer en ondertussen deed hij
niets, werkelijk niets. Die tijd is nu voorbij. Frank heeft zijn studie geannuleerd en is fulltime aan het werk als bouwbedrijf.
Ik mis hem wel, als ik na een werkdag thuiskom. Er gebeuren
geen gekke dingen meer. Vroeger trof ik kamers aan waarvan alle
meubels waren omgedraaid, of zag ik een ﬁets op de schuur, dat
soort dingen. Frank zat toch de hele dag thuis. Ik vergeet ook
nooit het moment dat hij vertelde dat ie de hele dag naar Tekst
TV van Omroep Gelderland had gekeken. ‘Daar zie je de beelden
van een webcam gericht op een straat’, riep hij enthousiast. ‘Plotseling stopte er een busje, iemand stapte uit en trok zijn broek
naar beneden. Lachen toch, ik heb meteen De Wereld Draait
Door gemaild.’ Dus wij ’s avonds voor het tv-programma, tevergeefs wachtend op het busje en Frank gefrustreerd nippend aan
een biertje. De redactie vond een uitspraak van Patty Brard toch
interessanter dan het resultaat van Franks complete werkdag.
Jee, wat voelde ik mij plotseling nuttig.
Inmiddels is het nutteloze van Franks leven totaal verdwenen. Hij
bestraat, hij rooit, hij plant en negeert alle economische beslommeringen. Eigenlijk ben ik ook wel jaloers. Hij begint uit niets,
middenin de kredietcrisis een eigen bouwbedrijf en ik heb niet
eens het lef om een college te spijbelen. Ik heb begrepen dat de
zaken uitstekend verlopen. Zelfs de belastingdienst is zeer tevreden over het geld dat Frank nu wel binnenbrengt. Ik gun Frank
zijn triomf van harte en wens hem alle succes.
Het is natuurlijk ook niet niets om na het niet voltooien van je opleiding alle studieschuld te moeten terugbetalen. Stijn van Gils
Nu de meeste partijen hun
(concept)verkiezingsprogramma’s
gepresenteerd hebben lijkt het erop dat de basisbeurs geen lang leven beschoren is. Opmerkelijk is
dat ook de PvdA van de beurs af
wil. De PvdA zegt ‘op termijn’ naar
een sociaal leenstelsel toe te willen. De aanvullende beurs voor studenten uit gezinnen met lage inkomens wil de PvdA wel behouden.
GroenLinks pleit al jaren voor
een studietaks. Studenten krijgen
dan een basisinkomen. Afgestudeerden die boven modaal verdienen, moeten wel meer belasting
betalen. Dat is wezenlijk anders
dan de basisbeurs, want dat is een
gift.
SELECTIE
Ook de VVD en D66 willen de basisbeurs afschaffen. Zij willen studenten laten lenen. Die lening
mag van D66 dan wel over een periode van twintig jaar worden terugbetaald, vijf jaar langer dan nu het
geval is. Daarnaast wil de VVD, net
als het CDA, instellingen meer vrijheid geven om de hoogte van het
collegegeld vast te stellen en om te
selecteren aan de poort.
Het CDA wil de basisbeurs behouden, maar de christendemocraten sluiten de invoering van een
leenstelsel niet uit. Wel willen ze
dat studenten die langer over hun
studie doen een hoger collegegeld
gaan betalen.
COALITIE
De basisbeurs krijgt het dus moeilijk. Alleen een onwaarschijnlijke
coalitie van CDA, SP en de ChristenUnie zou de gift nog kunnen
redden. Overigens wil de CU van
masterstudenten wel een ‘grotere
ﬁnanciële bijdrage’ gaan vragen.
De meeste partijprogramma’s
worden in de komende twee weken
pas deﬁnitief vastgesteld. De Partij
Voor de Vrijheid, de Partij voor de
Dieren en de SGP hebben nog geen
standpunt over de studieﬁnanciering naar buiten gebracht. NM
FOTO: BART DE GOUW
STIJN <<
De basisbeurs is in gevaar. Veel
politieke partijen willen van de
gift af, zo blijkt uit de conceptverkiezingsprogramma’s. Alleen
een coalitie van CDA, ChristenUnie en SP kan redding brengen.
WSO-actie in februari tegen bezuinigingen op onderwijs en studieﬁnanciering.
RESOURCE — 15 april 2010
5(63'XWFKVWXGHQWLQGG
student << 27
SUPER-STUDENTE
Een studente uit Leiden zag vanuit haar woonkamer dat een man een krat
met lege ﬂessen probeerde te stelen. Ze sprong op en rende achter de
man aan, zo meldt de politie Leiden in een persbericht. Hij heeft uiteindelijk het krat laten staan en is er op de ﬁets vandoor gegaan. En dat voor
€3,90. En nu heeft ze nog een basisbeurs.
‘Sommigen lopen
twee etappes’
Wytze, p.28
BUILDING THE FUTURE
Last year, Stijn wrote
about a ﬂatmate whose
capacity to do nothing
amazed him. Since then
he has dropped out to
start up as a building
contractor. And he’s
working ﬂat out to make
a go of it. Good for him,
says Stijn. Paying oﬀ
your debts must be bad
enough even if you have
got something to show
for your studies…
>> PRIKBORD
FOTO: BART DE GOUW
GRANTS IN DANGER
NAAR DE BOLLEN
Op 10 april reisden 75 internationale studenten
naar de Keukenhof. Berry van den Pol, secretaris
van IxESN: ‘We hadden geluk met het weer, het was
een prachtige dag. De studenten waren dolenthousi-
ast over de typisch Nederlandse tulpenvelden en
molens. Bij elke klomp moest een foto worden
gemaakt. En ook bij deze motor, die iets met het
Keukenhofthema Rusland te maken heeft.’
Most of the Dutch political parties want to replace student grants with
loans. Even the left-wing
PvdA would only keep
grants for students from
low-income families. It
seems that only an unlikely coalition of Christian Democrats, Socialists and Christian Union
could save the grants
from the chop.
HOW IDEAL IS IDEALIS?
Studentencomplexen in Wageningen krijgen een 7
Huurders van de Wageningse studentenhuisvester Idealis zijn
goed te spreken over de veiligheid van de studentencomplexen.
Minder waardering is er voor de
ﬁetsenstallingen. Dat blijkt uit de
jaarlijkse enquête van Idealis.
De bewoners van het wat alternatieve studentencomplex Droevendaal zijn het meest enthousiast
over hun woonsituatie. Gemiddeld
geven ze een 8- en maar liefst een 9
voor het afdelingsleven en de sfeer.
Het laagst scoort de Bornsesteeg.
De buitenlandse bewoners geven
het complex een 6,5 voor de algehele leefbaarheid. Het meest tevreden
zijn de internationale studenten
aan de Haarweg, met een dikke 7.
Meer dan driekwart van de geenquêteerden geeft een 7 of meer
voor de leefbaarheid van hun studentencomplex. Minder dan 10
procent geeft een onvoldoende.
Het gemiddelde rapportcijfer dat
Nederlandse huurders geven is 7+.
Buitenlandse huurders zijn iets
minder tevreden; zij houden het
op een ruime 6,5. Daarmee wijken
de uitkomsten nauwelijks af van
voorgaande jaren.
Over het algemeen wordt vooral
de veiligheid in en om de complexen hoog gewaardeerd. Bij een
aantal complexen scoren de ﬁet-
senstallingen onvoldoende. ‘Er is
vaak gebrek aan ruimte’, legt stafmedewerker Wim van Alphen van
Idealis uit. De beheerders verwijderen daarom vaker oude ﬁetswrakken. Daarnaast bekijkt Idealis
de mogelijkheden om de stallingen te verbeteren.
De minste waardering is er voor
de manier waarop Idealis met overlast door medebewoners omgaat.
Bovendien blijken huurders de
overlastprocedures niet goed te
AB
kennen.
Het rapport ‘De leefbaarheid
beoordeeld in 2009’ is te vinden op
www.idealis.nl.
An Idealis survey shows
that most Wageningen
students are satisﬁed
with safety levels in their
housing, less so with the
bike sheds and racks.
Residents of Droevendaal
and the Haarweg are the
happiest with their lot.
Less than ten percent of
the students gave their
housing a fail grade. The
most complaints were
about how Idealis deals
with complaints about
nuisance caused by residents. www.idealis.nl
The full story?
resource.wur.nl/en
15 april 2010 — RESOURCE
5(63'XWFKVWXGHQWLQGG
28 >> student
UNUNSEPTIUM
ARBEIDER OF ACADEMICUS
Element-fetishisten aller landen verheugt u! Er is een nieuw element:
ununseptium, letterlijk honderdzeventien. Russische onderzoekers knalden neutronenrijke calciumatomen op een kleine hoeveelheid berkelium.
In zes maanden vonden ze welgeteld zes atomen ununseptium. Die vielen
ook meteen weer uiteen. Een vluchtig succes. Zelfs geen eendagsvlieg. Of
zoals Jackson Brown zei: ‘Succes is krijgen wat je verlangt; geluk is houden wat je hebt.’
Academici uit arbeidersgezinnen hebben harder moeten werken dan hun
generatiegenoten uit de ‘betere’ kringen. Dat ontdekte een Utrechtse
onderzoeker. Zijn respondenten – tussen de 44 en 65 jaar oud – moesten
zich invechten en hun afkomst overstijgen. Wat voor taal moesten ze
spreken, welke grappen konden ze maken? Niemand hielp hen bij zulke
vragen. Hard werken konden ze waarschijnlijk wel.
Bier en busjes voor de Batavieren
Twaalf Wageningse studentenploegen en een universiteitsteam
verschijnen dit jaar aan de start
van de Batavierenrace, de jaarlijkse
estafetteloop van Nijmegen naar
Enschede. In totaal achtduizend
studenten lopen op 24 april een
stuk van het parcours van 177 kilometer, opgeknipt in 25 etappes,
met het startschot om middernacht.
Hield het universiteitsteam
eind maart een selectiewedstrijd,
de andere teams zijn al blij met
voldoende lopers. ‘We komen nu
op 22, dus sommigen lopen twee
etappes’, vertelt Wytze Schell van
biologenteam Biolympia. Trainingsschema’s en leefregels zijn er
niet. ‘Een deel gaat wel hardlopen,
alleen of in een groepje, anderen
FOTO: BART DE GOUW
Trainen is geen eerste prioriteit
in de aanloop naar de Batavierenrace. Dat is busjes regelen,
tenten, ﬁetsen, eten, drinken en
chauﬀeurs, voor een weekendje
feest. ‘Ik denk zelfs dat niet
iedereen traint.’
Een deel van team Fastfood in training op de Bongerd. In het gele shirt Dirk de Hoog.
houden het bij hun eigen sport.’
Hij buigt zich met twee collega’s
over de praktische zaken: dat er
voor iedereen eten, drinken, vervoer en een slaapplaats is, en alles
op tijd op de juiste plek.
DRAAIBOEK
Want meedoen aan de Bata is een
logistieke uitdaging. Het festijn
begint vrijdagavond op het Nijmeegse sportcentrum; er zijn herstarts in Dinxperlo en Barchum en
na het feest in Enschede kan iedereen blijven slapen. Wytze, die zijn
Batadoop krijgt, kan gelukkig terugvallen op een draaiboek; vanuit
de studievereniging doet al jaren
een team mee. Lekker lopen is
voor hem bijzaak. ‘Het feest achteraf maakt de Bata leuk, maar ik
ben vooral ook tevreden als alles
goed loopt.’
CARAVANS
Dirk de Hoog van Fastfood, een
combi van de studieverenigingen
Heeren XVII en Di-et-tri, heeft zijn
regeldingen al aardig rond. Wat de
agrotechnologen en voedingsmie-
‘Het feest achteraf
maakt de Bata leuk’
pen zoal meenemen? Een biertap
met vijftigliterfusten, twee koelkasten, een frituurpan, een kofﬁezetapparaat en caravans, waarvan
een met dakterras; vorig jaar gekocht voor het Achterhoekse festival de Zwarte Cross. Trainen proberen ze eens per week samen te
doen. Hoelang ze lopen, hangt
een beetje af van wie er op komt
dagen.
‘De etappes lopen ook uiteen
van drie tot twaalf kilometer.’ Een
aantal deelnemers traint waarschijnlijk helemaal niet, denkt
Dirk. Geen bier deze weken is geen
beleid. ‘We lopen voor de lol, het
gaat om het hele weekend. Het
feest na aﬂoop zou ook eigenlijk alleen voor lopers moeten zijn. Dan
heeft echt iedereen last van zijn beYvonne de Hilster
nen.’
RESOURCE — 15 april 2010
5(63'XWFKVWXGHQWLQGG
student << 29
DE ONDERGANG
Apple-haters hebben een nieuw doelwit: de iPad. Kijk eens op You Tube
naar v=lAl28d6tbko waar een blender wordt losgelaten op de iPad. Niet
leuk genoeg? Probeer dan deze: v=9_EcybyLJS8. Hitler (een fenomenale
Bruno Ganz) in Der Untergang die een woedeaanval krijgt over de iPad.
Vreselijk grappig. Maar je kijkt nooit meer normaal naar deze fantastische ﬁlm. Je bent gewaarschuwd.
>> WHAT’S COOKIN’
FOTO: BART DE GOUW
RUN ON BEER
ROMANTIEK VAN HET PLATTELAND
Aah, de liefde. Waar anders kan je die vinden dan in
het bruisende nachtleven van een grote stad, waar
ballerige economiestudenten en kokette jaarclubgenootjes elkaar tot in de late uurtjes het hof maken.
Op zoek naar ware liefde trekken veel singles van het
platteland naar de grote stad om daar een gokje te
wagen op de huwelijksmarkt. Gelukkig ben je als alleenstaande in een stad van bescheidener formaat als Wageningen ook niet geheel kansloos, meent Pieter Gautier,
hoogleraar macro-economie aan de VU. De aanwezigheid van een hogeschool of universiteit op het platteland trekt gelijkgestemden aan waardoor zelfs de meest
introverte entomoloog al rennend achter zweefvliegjes
plotseling tegen zijn perfecte partner aan kan botsen.
In Wageningen heb je een grote kans dat deze perfecte
partner een huisgenote blijkt te zijn van je beste vriend,
of een mede bestuurslid van je kamergenoot waardoor
elke voorzichtige poging tot toenadering genadeloos
wordt gevolgd door tweederde van de Wageningse
populatie. Als je dan uiteindelijk de juiste huwelijkskandidaat bent tegengekomen: zoek een rustig plekje
langs de Rijn en slurp je weg naar elkaar toe met deze
pasta vol afrodisiaca. Arianne van Leeuwen
ROMANTISCHE PASTA
Bereidingstijd: 30 minuten
Ingrediënten voor 4 personen:
ðJUVSDJKHWWL
ðWDNMHVSHWHUVHOLHŊMQJHKDNW
ðWHHQWMHVNQRŋRRNŊMQJHKDNW
ðJUFKDPSLJQRQVLQGXQQHSODNMHV
ðGOZLWWHZLMQ
ðHOLPLWDWLHNDYLDDU
ðHOWRPDWHQSXUHH
Bereiding
Verhit een ﬂinke scheut olijfolie in een pan
met dikke bodem en bak de champignons en
de helft van de peterselie en knoﬂook twintig
minuten op laag vuur. Blijf roeren en voeg
steeds een beetje wijn toe. Breng op smaak
met peper en zout.
Meng de andere helft van de peterselie en
knoﬂook met de kaviaar. Kook de spaghetti
beetgaar en voeg de laatste twee minuten de
tomatenpuree toe aan het kookwater. Giet af,
meng met het paddenstoelenmengsel en garneer met de kaviaar.
Organizing the party
takes priority over training for students taking
part in the Batavieren relay race on 24 April, in
which 8000 students
cover 177 kilometres in
25 laps. A logistical challenge for the various
Wageningen teams, who
make a day out of it, taking along kegs of beer,
coﬀee percolators, even
caravans… The best bit
will be the party afterwards, says Wytze Schell
of the biologists’ team
Biolympia. And training?
Nothing too fanatical, in
most cases. After all,
we’re doing it for fun,
says Dirk de Hoog of the
Fastfood team.
RURAL ROMANCE
People looking for love
tend to head for the cities, says economist Pieter Gautier (Resource
16). But there is hope for
singles in small-town
Wageningen too. Just a
bit diﬃcult to start a romance here without the
entire student population knowing. Arianne
has a solution: make her
‘romantic pasta’ full of
aphrodisiacs, including
(fake) caviar. Find a
peaceful spot on the
banks of the Rhine and…
enjoy.
The full story?
resource.wur.nl/en
15 april 2010 — RESOURCE
5(63'XWFKVWXGHQWLQGG
30 >> service
colofon
Resource is de dagelijkse website en het
magazine voor studenten en medewerkers
van Wageningen UR. Resource magazine
verschijnt tweewekelijks op donderdag.
Abonnement
Een abonnement op het magazine kost €58
(buitenland €131,50) per academisch jaar.
Opzeggen een maand voor het eind van de
lopende abonnementsperiode (1 augustus).
Redactieadres
Akkermaalsbos 12, 6708 WB Wageningen.
Postbus 409, 6700 AK Wageningen
Gebouw 116 (bode 31). T 0317 484020.
Website resource.wur.nl. ISSN 1389-7756
Secretariaat
Thea Kuijpers, [email protected]
tel 0317 484020
Redactie
ðGUV*DE\YDQ&DXOLOKRRIGUHGDFWHXU
[email protected], 0317 482997
ðLU5LN1LMODQGHLQGUHGDFWLH
[email protected], 0317 485320
ðLU1LFROHWWH0HHUVWDGWZHEUHGDFWLH
[email protected], 0317 488190
ð$OH[DQGUD%UDQGHUKRUVWVWXGHQWHQ
onderwijs, VHL) 0317 481725,
DOH[DQGUDEUDQGHUKRUVW#ZXUQO
ðLU5RHORI.OHLVHFRORJLHVRFLDOHZHWHQschappen, economie)
[email protected], 0317 481723
ð$OEHUW6LNNHPDSODQWGLHURUJDQLVDWLH
[email protected], 0317 481724
ðGULU+DQV:RONHUVYRHGLQJYLVVHULM
[email protected], 0317 485251
Vormgeving
ð+DQV:HJJHQ
[email protected], 0317 485272
Freelance auteurs
Stijn van Gils, Alice van Ginkel,
Yvonne de Hilster, Christoph Janzing,
Tom Rijntjes, ir. Astrid Smit,
ir. Joris Tielens
Vertaling
Clare McGregor, Keen-Mun Poon
Foto’s
Guy Ackermans, Bart de Gouw, Michel
Mees, Ruben Smit, Theo Tangelder, Hoge
Noorden, FotoNatura, Bureau voor Beeld
Illustraties
Esther Brouwer, Sebastiaan Donders,
Miesjel van Gerwen, Guido de Groot,
Karel Hulsteijn, Annemarie Roos,
Henk van Ruitenbeek
Basisvormgeving magazine
Nies & Partners bno Nijmegen
Vormgeving website
www.onstuimig.nl
Advertenties
([WHUQ%XUHDXYDQ9OLHW7
[email protected]
Intern (gereduceerd tarief), Hans Weggen,
T 0317-485272, [email protected]
Uitgever
Viola Peulen, Corporate communicatie
Wageningen UR
Resource wordt gedrukt op papier uit
verantwoord beheerde bossen.
mededelingen
Mededelingen van en voor studenten en medewerkers. Maximaal 75
woorden, via resource.wur.nl.
Participatie in ruimtelijke
vraagstukken
Eind april viert Genius Loci, de
studievereniging Landschapsarchitectuur en Ruimtelijke Planning
van Wageningen Universiteit, het
vierde lustrum. Ter gelegenheid
daarvan is er op woensdag 28 april
een symposium met een vakdiscussie over een actueel onderwerp
binnen de ontwerp– en planningswereld. Wat hebben professionals
van verschillende bureaus en instellingen te vertellen over participatie in ruimtelijke vraagstukken?
Is het een goede ontwikkeling of
belemmert het de kwaliteit van de
ontwerper? In het symposium komen Yttje Feddes (rijksadviseur
voor het Landschap), Erik Luiten
(hoogleraar Belvedere), Jaap Lengkeek (emeritus hoogleraar Sociaalruimtelijke analyse) en Wim Schepens (eindredacteur Landroof)
deze kwestie bediscussiëren. Onder leiding van discussieleider
Martijn Duineveld en met een kritisch panel bestaande uit docenten
en mensen uit de vakwereld, wordt
een interessant debat op gang
gebracht. Kom luisteren en geef
ook je mening op woensdagmiddag
28 april om 15.00 uur in Forum,
C222.
Arjan Conijn, Lustrumcommissie
Genius Loci 2010
Feest opleiding Milieukunde 25 jaar
De opleiding Milieukunde van de
Hogeschool Van Hall Larenstein
(locatie Leeuwarden) viert op vrijdag 23 april op feestelijke wijze
haar 25 jarig jubileum. Het feest
heeft als thema meegekregen:
Back to the Future. Back, omdat de
dag een sterk reünie-karakter heeft
en Future vanwege het feit dat op
23 april naast het heden ook middels een interactief symposium de
toekomst wordt beschouwd. De
voorbereidingen zijn in volle gang.
Ellen Marks zal het startsein geven. Naast het interactieve symposium met spraakmakende pannelleden, waaronder oud-studenten
uit het werkveld, kunnen de deel-
Vacancies student members
Board OWI (Educational Institute)
The Board of the Educational Institute manages the BSc and MSc
programmes of WU:
- programmes and budgets, courses, schedules
- quality assurance
- study advising
Student Vacancies
The Board consists of 8 members: 4 professors, 4 students.
One student place is vacant per May 2010. More places become vacant
by September.
Duration and investment
Appointment is for one year. The Board activities require about one day a
week.
What can you expect from a one-year board membership?
You represent students from WU in a high level governmental body of
WU. You will work on a rather varied range of subjects, related to the WU
education system. Your voice counts on various subjects like new
programmes, quality and internationalization. You will have the
opportunity to take an exhaustive look in the management of your
university. Your resume will be enriched with education management
experience. Students are compensated with three months FOS (ﬁnancial
compensation for board activities).
More information:
Prof. Pim Brascamp, Director OWI, 0317-482312,
[email protected]
Harry Scholten, secretary OWI Board, 0317-482802,
[email protected]
See also: www.owi.wur.nl
Reactions, by e-mail, preferably before May to Pim Brascamp or Harry
Scholten.
Student members and ex student members of programme committees
and Student Council are especially invited to respond.
Ontdek de masterspecialistatie
Statistical Science of the Life and
Behavioural Sciences in Leiden.
Mastervoorlichting: 27 april
Tijd: 15.00-17.00 uur
Plaats: LUMC, Gebouw 2, zaal T-0-22
Meld je aan op www.mastersinleiden.nl
Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken.
nemers de sfeer proeven van lessen uit de jaren ’80, ’90 en ’00. Er
zijn veel mogelijkheden voor onderlinge contacten en netwerken.
Na een gezamenlijke maaltijd volgt
een bruisend reuniefeest. Er zijn al
ruim 250 aanmeldingen. De lijst
met wie er komen en meer informatie over Back to the future op
23 april vind je op: www.vanhalllarenstein.nl/25jaarmilieukunde.
Aanmelden voor het feest kan ook
via het digitale formulier op deze
website.
Gerrie Koopman en Leo Bentvelzen
Meer mededelingen op
resource.wur.nl
RESOURCE — 15 april 2010
5(63LQIRDGYLQGG
Wageningen UR zoekt:
Business Projectleider Duurzame Voedselketens
Food & Biobased Research, Wageningen
Vacaturenummer: AFSG-FFC-0003
Chemisch Research Analist
Wageningen University, Wageningen
Vacaturenummer: AFSG-HNE-0011
Assistant Professor chemistry and/or physics of colloids
(Tenure Track)
Wageningen University, Wageningen
Vacaturenummer: AFSG-PCC-0000
PhD Characterisation and functional properties of
protein fractions from insects
Wageningen University, Wageningen
Vacaturenummer: AFSG-PDQ-0002
PhD position in Organic and Catalytic Chemistry
Wageningen University, Wageningen
Vacaturenummer: AFSG-VPP-0001
PhD student in the area breeding programs
Wageningen UR, Beuningen/Wageningen
Vacaturenummer: ASG-DW-ABG-0001
Docent(e) sport en bewegen
Wageningen UR, Wageningen
Vacaturenummer: FB-SPORT-0000
Onderzoeker Vollegrondsgroenten ZO Nederland
Praktijkonderzoek Plant en Omgeving, Vredepeel
Vacaturenummer: PSG-AGV-0003
PhD position Whole genome sequence analysis in tomato:
Mechanisms of introgression breeding
Plant Research International, Wageningen
Vacaturenummer: PSG-BIOS-0001
PhD in JARAK the cmmoditization of an alternative biofuel crop
in Indonesia
Wageningen University, Wageningen and Indonesia
Vacaturenummer: PSG-PPS-0001
Onderzoeker Economie
LEI, Den Haag
Vacaturenummer: SSG-LEI-AH-0000
PhD position on the framing and governance of
climate adaptation
Wageningen University, Wageningen
Vacaturenummer: SSG-PAP-0000
PhD student in the area breeding programs
Livestock Research, Wageningen
Vacaturenummer: ASG-WLR-BO-0008
Assistant Professor Public Administration and Policy
(Tenure Track)
Wageningen University, Wageningen
Vacaturenummer: SSG-PAP-0002
PhD Soil Biology/Soil Chemistry - Disease Suppressiveness
Wageningen University, Wageningen
Vacaturenummer: ESG CB-0025
Directeur Onderwijskwaliteit en Bedrijfsvoering
Hogeschool Van Hall Larenstein, Leeuwarden
Vacaturenummer: VHL DIR0000
Two PhDs Micronutrients in Soil-Plant Research
Wageningen University, Wageningen
Vacaturenummer: ESG CB-0026
Docent Grond- en Oppervlaktewaterhydrologie
Hogeschool Van Hall Larenstein, Velp
Vacaturenummer: VHL LWM0000
Teamleider RMK
Alterra, Wageningen
Vacaturenummer: ESG CGI-0012
HBO-onderzoeker
Imares, IJmuiden
Vacaturenummer: 0000-2
PhD position in land remote sensing
Wageningen University, Wageningen
Vacaturenummer: ESG CGI-0013
Eindredacteur Resource
Wageningen UR, Wageningen
Vacaturenummer: 0011-1
5(63LQIRDGYLQGG
>> GO/NO GO
Wat je de komende weken niet mag missen (en wat wel). Zie ook de agenda op: www.resource.wur.nl/agenda
>> Go
>> No Go
>> Go
9 april tot 17 september
dinsdag 20 april
woensdag 28 april
GREBBELINIE VAN BOVEN
EINDE DER TIJDEN
CREA-BEA
Schilderes Patries van Elsen laat zich
graag inspireren door legendes van de
Maya’s, Inca’s en Lakota. Vervolgens
maakt ze dan kleurrijke kitsch. In Wageningen geeft ze een lezing over het einde
van de Maya-kalender, op 21 december
2012. Wij gaan liever onwetend ten
onder.
Een poster voor een feest ontwerpen. Een
studieweekend organiseren. Een verrassende inleiding voor je scriptie. Creatief
denken, het klinkt als iets heel ingewikkelds dat je niet kunt sturen. Maar leg de
lat niet te hoog. Voor extra tips ga je naar
de training van de WSO. Je leert buiten je
doosje denken. Wat wil je nog meer?
WWW.ITAKA.NL
INSCHRIJVEN: [email protected]
INDUSTRIEWEG 46-B, WAGENINGEN,13 EURO
19.30 UUR, ARION, GRATIS
>> Go
>> Go
zondag 25 april
donderdag 29 april
AMADEUS
De bieb in Forum laat twee collecties
luchtfoto’s uit oorlogstijd zien. De Royal
Air Force maakte onder meer foto’s van
bombardementen op Rotterdam. De afdeling Publieke Werken en Watermanagement maakte in 1939 beelden van de
Grebbelinie – vermoedelijk dé reden dat
Wageningen tweemaal is geëvacueerd en
gebombardeerd. De rechte lijn op deze
Mozart componeerde ooit een superheffoto is de Nude, links begint de Grebbetig en energiek requiem, een soort hardberg.
9.00-17.00 UUR, FORUM , WAGENINGEN, GRATIS
rock avant la lettre. Vivavoce voert het
stuk uit met een relatief klein koor en
orkest. Wie de ﬁlm Amadeus gezien
>>Go
vrijdag 16 april
heeft, zal de muziek zeker herkennen.
FACEBOOK VOORBIJ
Ga je bijna afstuderen, of zoek je een
andere baan? Dan kun je je mooi proﬁleren op internet, want 88 procent van de
werkgevers screent sollicitanten op netwerksites. KLV leert je hoe je van Facebook naar LinkedIn kunt doorgroeien.
KLV.NL
12:00 FORUM, LEDEN GRATIS, NIET LEDEN 10 EURO
>> Go
9 April to 17 September
THE GREBBE LINE FROM THE AIR
Some local history: aerial photos from
WW2, including views of the Grebbe
defence line, the reason Wageningen was
bombed twice.
9.00-17.00, FORUM , WAGENINGEN, FREE
>> Go
SECRET GARDEN
WWW.VIVAVOCE.NL
Wil je je tuin opnieuw inrichten? Advies
van een deskundige? Ga naar de Nationale Tuinontwerpdag. Tuinarchitecten en
studenten van Tuin- en landschapsinrichting uit Velp geven advies op verschillende locaties. Ook zijn er workshops en
lezingen.
15:30: JOHANNES DE DOPERKERK, WAGENINGEN,
AMADEUS
VOORVERKOOP 17,50 EURO
Mozart’s hardrock requiem. You’ll recognize it from Amadeus, the movie.
WWW.NVTL.NL/TUINONTWERPDAG, GRATIS
Sunday 25 April
>> Go
WWW.VIVAVOCE.NL
maandag 26 april
15:30, JOH. DE DOPER CHURCH, WAGENINGEN, €17.50
IMPOVISEREN MET NANO
Nanotechnologie, het werken op de miljardste meter, roept bij sommigen weerstand op. Reden voor een discussie. Geen
gewoon debat, maar een interactief theaterdebat. Theatergroep Mens in de Maak
improviseert na vragen aan het publiek.
De acteurs hopen zo het gesprek te brengen naar het niveau van waarden en idealen.
>> Go
STUDIUMGENERALE.WUR.NL
Thursday 29 April
Wednesday 28 April
CREA-BEA
Learn to think outside the box. A WSO
training course.
SIGN UP AT: [email protected]
19.30, ARION, FREE
>> Go
12.30-13.30 (KANTINE BIOTECHNION) &
AFTER FACEBOOK
20.00-21.30 (LA-13), GRATIS
Graduating soon? KLV teaches you how
to graduate from Facebook to LinkedIn.
KLV.NL
12:00, FORUM, MEMBERS FREE, NON-MEMBERS €10
5(63JRQRJRLQGG