volledige artikel in het februarinummer van Ondernemen

Ondernemerschap
Dialoog
Verlies nooit
de waardecreatie
uit het oog
32 |
februari
| vkw ondernemen 2014
(GF)
Fried Vancraen
(oprichter en bedrijfsleider van Materialise)
Ondernemerschap
Het mag stormen, het brengt Fried Vancraen niet van de wijs. In zijn
branche, de 3D-printing, stormt het bijzonder fel. De hype is even gigantisch als het potentieel dat de technologie wel degelijk lijkt te hebben.
De oprichter en bedrijfsleider van Materialise houdt rustig de blik op
wat hem al bijna een kwarteeuw succes oplevert: waarde creëren met
zijn diensten. Hij heeft dan ook het leiden in de vingers en het vooruitkijken in de bedeesde blik. Vancraen was de centrale gast tijdens het
Nieuwjaarsevent van VKW Brabant.
Fried Vancraen startte met Materialise begin jaren 90, omdat hij bij de
eersten was die de 3D-printing van dichtbij leerde kennen. “Ik werkte voor
het WTCM, wat nu SIRRIS heet, het centrum voor de technologische industrie. Toen ik een van de eerste 3D-printers zag, had ik meteen door dat het
een revolutionaire technologie was. In plaats van aan de conventionele
machines de handen te vervangen door robots, maakte dit de productietechniek compleet computergestuurd. Dat is nog altijd de essentie van veel
industriële ontwikkelingen.”
Van dan af ging Vancraen er helemaal voor. “Mijn baas had er geen geld
voor, dus zette ik maar zelf een marktstudie op en klopte aan bij een tiental
bedrijven. Zij wilden niet voor louter onderzoek betalen, maar wel voor service
met de technologie. Zo begon Materialise. We kozen voor een betrouwbare
printtechniek, maar niet alleen om het proces te beheersen of, zoals andere
spelers, louter printers te bouwen. Wij boden de service met toegevoegde
waarde en vonden daarvoor marktniches.”
Veel meer dan een technologie
3D-printing was en is vooral geschikt voor kleine series, grote variatie in
vormen en zelfs te personaliseren stukken. Zo werden de eerste markten van
Materialise de prototypes, de hoorapparaten op maat, alle mogelijke dentale
applicaties, andere medische toepassingen en juwelen. Daar kwamen later
stukken bij voor de automobielsector, de lucht- en ruimtevaart. Materialise
verwierf faam in de medische wereld omdat het voor chirurgische ingrepen
boor- en snijmallen leverde. “Nu maakt dochterbedrijf Mobilife de moeilijkste
implantaten, met veel betere resultaten dan andere technologieën”, aldus een
trotse Fried Vancraen. “Het printen is uiteindelijk maar de verpakking aan het
eind van het ontwerptraject. Wij beheersen alle driedimensionale designfacetten om op maat van een patiënt te werken. Onze toegevoegde waarde komt
meer uit zelf ontwikkelde software dan uit 3D-printing, wat de laatste, maar
zeer zichtbare schakel is van het proces.
Het was groeien geblazen voor Materialise. “Als je sterkte in software zit, moet
je de wereldmarkt op. Inmiddels zit onze software voor de printers in meer dan
zevenduizend bedrijven, waaronder alle reuzen in de autoconstructie, luchtvaart en consumentenelektronica. In technische service zijn we een Europese
hoofdrolspeler, qua medische service een wereldspeler. We zijn elk jaar van
ons bestaan gegroeid. De omzet kende één dip, toen we de dentale tak hadden
verkocht.” Materialise haalt nu € 72 miljoen omzet, met 940 medewerkers
wereldwijd, waarvan 300 in Haasrode. Het beschikt verder over softwareproductie in Duitsland, Oekraïne en Maleisië, over printing faciliteiten in Tsjechië
en de Verenigde Staten en over een
wereldwijd kantorennetwerk.
Meer leiden is meer vertrouwen
Ook het ondernemerschap moest
meegroeien. “Toen ik uit mijn vroegere job, de consultancy, wou stappen, had ik twee pistes voor een
eigen zaak. In 3D-printing zaten de
meeste mogelijkheden om een echt
waardevolle activiteit uit te bouwen,
die niet alleen commercieel een
toegevoegde waarde levert, maar
ook voor de mensen. Zij produceert
niet ten koste van iemand of iets
anders, iedereen kan een win ervaren. Dat is maatschappelijk verantwoord ondernemen.”
Mooi, maar je moet er ook het leiderschap voor opbrengen. Het helpt als
dat deels is aangeboren. “Zonder
“Mijn baas had er geen geld
voor, dus zette ik maar zelf een
marktstudie op en klopte aan
bij een tiental bedrijven.”
dikke nek, ik durf te zeggen dat
leiden een van mijn talenten is. Ik
was nooit de beste in engineering of
andere vakken, maar van kindsbeen
af nam ik graag de leiding. Dat was al
zo in de klasraad, later in de jeugdbeweging. Ik werd in een naburig dorp
opgetrommeld toen de lokale jeugdleiding het niet meer redde. Later
leidde ik een volksdansgroep zonder
goed te kunnen dansen. Mijn carrière is eigenlijk in de lagere school
begonnen.” Na zijn ingenieursstudies behaalde Fried Vancraen nog
een MBA-diploma. De passie voor
leiderschap blijft hevig. “Ik lees nog
altijd graag goede managementboeken. Het is niet omdat je voor
vkw ondernemen 2014 |
februari
| 33
(GF)
Ondernemerschap
Fried Vancraen
iets een talent hebt, dat je het allemaal zomaar kan en dat je niet moet
bijblijven.”
Hoe heeft dat leiderschap zich dan
vertaald doorheen de groei van
Materialise? “Je groeit als leidinggevende door je mensen beter te leren
aanvoelen en aan hen verantwoordelijkheid te delegeren. Je leert managementtechnieken beheersen. Het ‘situationeel leiderschap’ wordt heel anders
als je van vijf naar honderd en later
naar duizend medewerkers gaat. Het
erkennen van talent is belangrijk. Ik
denk wel dat ik goed ben om de leiders
eruit te halen.”
Niet zeuren, maar vooruitkijken
Blijkbaar zou Vancraen ook kunnen
voorgaan in het verleggen van de
accenten in bepaalde debatten. Zo wil
hij niet, zoals zo vaak, klagen over een
tekort aan financiële en andere steun
voor zijn bedrijf. “Financieel zijn wij zeker
goed geholpen. Materialise was niet
geworden wat het is zonder de uitstekende steun van het IWT. Minpunt is
wel onze ondernemerscultuur, vooral
op het vlak van falen. In de Verenigde
Staten wordt daar veel positiever mee
omgegaan. Hier reageren zowel de
mensen om je heen als de wetgever er
heel negatief op.”
34 |
februari
| vkw ondernemen 2014
Maar ook de ondernemers zelf zouden
best uit een ander vaatje tappen. “Er
dringt zich een andere ingesteldheid
op bij ondernemers. We moeten stoppen met zeuren over belastingen en
over een te groot overheidsbeslag. Als
blijkt dat onze economie voor 51% door
overheidsuitgaven wordt bepaald, zoals
onlangs becijferd werd, denk ik: voor
mij is 50% ideaal. Onze beschaafde
samenleving moet over genoeg voorzieningen beschikken om mensen die
het wat moeilijk hebben op een bepaald
gebied goed op te vangen. Ik zou niet
graag in de Verenigde Staten leven en
tot een van de onderste sociale klassen
behoren.”
Besparing weggesnoeid
“Waaraan het ons wel schort, is visie. Wat
willen we als samenleving bereiken?
Wat is de kern van onze identiteit? Dat
is ook altijd het startpunt geweest voor
Materialise, de basis voor ons succes.
Maar het ontbreekt bij onze overheden.
Pas als je een duidelijke visie hebt, heb
je een kader waarbinnen je regels kan
afspreken en je inefficiënties en absurditeiten kan wegwerken.” Van dat laatste heeft hij een sprekend voorbeeld in
petto. “Dankzij het IWT maken wij nu
implantaten die mensen helpen sneller
en vlotter te revalideren tot ze weer goed
kunnen lopen. Op honderd toepassingen mislukte er niet één, a rato van twintig gevallen per jaar. Het implantaat kost
€ 12.000. Het RIZIV weigert dat nu terug
te betalen. Zo bespaart het een peulschil
op zijn budget, maar creëert zo een veel
langere en dus duurdere revalidatie. Als
je wilt dat mensen na een ongeval snel
gezond, gelukkig en nuttig worden, dan
is de keuze toch evident, nietwaar?”
“Ondertussen onderhouden we wel een
dure inefficiëntie zoals de maaltijdcheques. België maakt zich minder competitief door een hele administratie rond
dit instrument op te zetten die ons geen
stap vooruithelpt. Wie erin werkt, zou
met iets nuttigs kunnen bezig zijn. Je
kunt dit oplossen door bijvoorbeeld een
eerste schijf van de lonen belastingvrij
te maken, wat socialer zou zijn. Dit soort
inefficiënties stoort ondernemers enorm,
veel meer dan innovatiesteun die zou
ontbreken. Op dat gebied lopen de
instellingen elkaar nu voor de voeten.”
Mee zijn, maar je niet laten meesleuren
Inmiddels is 3D-printing tot een hype
uitgegroeid. Maar is zijn business en
technologie de laatste jaren zo sterk
veranderd? “Je moet een onderscheid
maken tussen de grondstroom met zijn
waardecreatie en de hype van aandacht.
Ik geloof al vele jaren dat 3D-printing een
grote business kan worden. Maar is de
huidige acceleratie daarom gezond?
Misschien is er nu te snel te veel geld
in gestopt. Het gevaar is dat het afloopt
zoals met de markt van zonnepanelen.
De Chinezen gingen daarin zo fel te keer
dat de wereldmarkt instortte. Maar dat
er uiteindelijk een gigantische groei uit
voortkomt, staat buiten kijf.”
Materialise overweegt nu zelfs om naar
de beurs te stappen om nieuwe middelen op te halen. “Feit is dat we een fikse
instroom van kapitaal nodig hebben als
we in die pijlsnel groeiende omgeving
onze positie willen behouden en liefst
versterken. We onderzoeken nu welke
de beste weg is voor die kapitaalinjectie.
Maar we blijven onze basisbetrachting
trouw: waarde in een markt creëren,
waarvoor je klanten kan laten betalen.
We willen geen markt kopen. Net als bij
onze start gaan wij niet voor de grote
middelen. Op die schaal moeten we niet
proberen mee te spelen. Trouwens, er
zullen nu tientallen miljarden naar de
3D-printing gaan en daarvan zal veel
geld slecht worden geïnvesteerd, bij
bedrijven die er niets van kennen.” Die
kelk laat Fried Vancraen wijselijk passeren.
Willem De Bock

Download Report