Title-slide second row

De wereld van bodems en de
bodems van de wereld
Stephan Mantel, Hoofd Wereldbodemmuseum
ISRIC World Soil Information, Wageningen
KNAG Onderwijsdag 2014
Wat is bodem?
Bodem
‘bovenste, losse deel van de aarde, waarin de plantenwortels groeien’

‘De bovenste laag van de aardkorst voorzover die door planten
beworteld is of kan worden, en/ of voorzover die onder invloed van
fysische, chemische of biologische processen is veranderd')

‘Een mengsel van minerale gronddeeltjes, organisch materiaal,
water en lucht’
Land

Land is een ecosysteem waar bodem, landschap,
terrein, vegetatie, water en klimaat een onderdeel
van zijn
KNAG Onderwijsdag 2014
Bodemeigenschappen
•
•
•
vast
gas
vloeibaar
levend }
dood
}
} Organisch
Mineraal
Chemisch
Fysisch
Biologisch
KNAG Onderwijsdag 2014
Bodems zijn variabel met diepte en over het landoppervlak.
De grenzen tussen verschillende bodems in het landschap zijn
vaak geleidelijk
KNAG Onderwijsdag 2014
Het bodemprofiel
•
Een bodemprofiel is een
verticale doorsnede van
de bodem
KNAG Onderwijsdag 2014
Bodems in het veld
KNAG Onderwijsdag 2014
Podzol
Microbial biomass decreases with depth
Depth (cm)
0
150
300
KNAG Onderwijsdag 2014
Soil food web
KNAG Onderwijsdag 2014
Mieren als architecten.
Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=lFg21x2sj-M
KNAG Onderwijsdag 2014
5 bodemvormende factoren:
Klimaat
Organismen (flora, fauna)
Reliëf (topografie)
Moedermateriaal
Tijd
KNAG Onderwijsdag 2014
KNAG Onderwijsdag 2014
Bodemfuncties
•
Basis voor biomassa productie
•
Filter, buffer(b.v. CO2!)
•
Leefgebied en genenpool
•
Fundering
•
Bron van ruwe materialen
•
Historisch archief
Tekeningen: http://greenpack.rec.org/soil/about_soil/index.shtml
a single gram of soil may contain millions of individual and several
KNAG Onderwijsdag 2014
thousand species of bacteria (Torsvik et al., 1994).
Bodemprofiel 1: Eerdgrond of plaggenbodem
KNAG Onderwijsdag 2014
KNAG Onderwijsdag 2014
KNAG Onderwijsdag 2014
Bodemprofiel 2: stadsbodem Hilversum
KNAG Onderwijsdag 2014
KNAG Onderwijsdag 2014
KNAG Onderwijsdag 2014
Bodemprofiel 3: Chernozem, het zwarte goud van de steppe
Steppen
droge, open graslanden in the
gematigde streken
seizoenen:
- Nat in voorjaar en vroege zomer
- Droog in late zomer
- Koude winter
KNAG Onderwijsdag 2014
Zonaliteitsbeginsel van de bodem
Klimaat van de steppe bodems
vochtiger
(500-700 mm)
Phaeozems
minder continentaal
Uitspoeling
Biomassa
Microbiële omzetting
Regenval > evaptranspiratie
(400-550 mm)
Chernozems
droger (200-500 mm)
meer landklimaat
Kastanozems
Uitspoeling
Biomassa
bioturbatie
Evapotranspiratie > regenval
KNAG Onderwijsdag 2014
KNAG Onderwijsdag 2014
KNAG Onderwijsdag 2014
Bodemprofiel 4: Bodem en vuur
KNAG Onderwijsdag 2014
Laki, Iceland - 1783
Disaster:
Icelandic society
disrupted
10 year (global)
climate change
Coldest winter ever
in US 1784
Famines in India
and Egypt
Victims in UK
(sulphur clouds)
KNAG Onderwijsdag 2014
Gebruik van bodem informatie
KNAG Onderwijsdag 2014
Voorbeeld 1:
Green Water Credits
Green Water Credits (GWC) is
een investeringsmechanisme dat
landgebruikers bovenstrooms ondersteunt
WIN
bij het toepassen van duurzaam bodemen landbeheer die meer groen water
opleveren
Voorbeeld 1:
WIN
Green Water Credits
Compensatie van water leveranciers door
water gebruikers voor specifieke
waterbeheersdiensten
KNAG Onderwijsdag 2014
26
Voorbeeld 2: Planning van duurzaam bosbeheer en de bodem
KNAG Onderwijsdag 2014
Berau (Oost-Kalimantan Indonesië) heeft bos met hoge biodiversiteit
KNAG Onderwijsdag 2014
Bos in en aan de rand van de consessie staat onder druk door:
Transmigratie
bosbranden
Kaalslag en plantage-ontwikkeling
Mijnbouw
Illegale kap
KNAG Onderwijsdag 2014
Lokale bevoking bestaat uit Dayakstammen en transmigranten uit
andere eilanden zoals, Sulawesi,
Lombok en Java
Zwaluwnestverzamelaars in bos in karstgebied
Dayak jager
Transmigranten landbouw
KNAG Onderwijsdag 2014
Zwerflandbouw is traditionele vorm van voedselproductie.
In oorpsrong duurzaam, maar door verkorte
rotatiecycli nu onduurzaam
(gebrek aan herstel land en bodem)
KNAG Onderwijsdag 2014
Bodemerosie is extreem wanneer bodem onbeschermd
wordt gelaten -> landbouw is dan niet meer mogelijk en
boshergroei is sterk beperkt
KNAG Onderwijsdag 2014
KNAG Onderwijsdag 2014
KNAG Onderwijsdag 2014
Soortenarm bos op ‘witte zanden’; tropische podzolen
KNAG Onderwijsdag 2014
Zure rood-gele en
verweerde bodem
Typic Paleudult (helling 4%)
Aluminium gehalte
in ondergrond is
hoog: beperkt
KNAG Onderwijsdag
2014
wortelgroei
Kap op steile
helling
Typic Dystropept (helling 70%)
Bodem is “verjongd”
Bovenlaag is
(moet zich opnieuw
afgespoeld
vormen)
Tree root
Rots fragmenten
Rots
KNAG Onderwijsdag 2014
USLI: Erosie risico (zonder vegetatie)
= hoog
= middel
= laag
KNAG Onderwijsdag 2014
Ecosysteem stabiliteit
hoog
middel
laag
KNAG Onderwijsdag 2014
Prioriteitgebieden voor biodiversiteitsconservering
hoog
middel
laag
KNAG Onderwijsdag 2014
Bosbeheerplanning
Nature conservation
Selective felling
other/transmigration
KNAG Onderwijsdag 2014
Landgebruiksplanning op 3 niveau’s
Sub-nationaal niveau (534.841km2)
Mantel S, Wösten H and Verhagen J 2007. Land Suitability for Oil Palm in Kalima
Indonesia. Report 2007/01, ISRIC, ALTERRA, PRI, Wageningen
Mantel S, Tyrie GR and Gunawan A 2002. Land use planning using a soil and te
database in the Berau regency, Indonesia. 17th World Congress of Soil Science
science: Confronting new realities in the 21st century, Bangkok Thailand, pp 1
KNAG Onderwijsdag 2014
Landgeschiktheid voor oliepalmaanplant
KNAG Onderwijsdag 2014
Mantel S, Wösten H and Verhagen J 2006. Land Suitability for Oil Palm in Kalimantan, Indonesia, ISRIC, ALTERRA, PRI, Wageningen
KNAG Onderwijsdag 2014
Vragen/opmerkingen??
Info: [email protected]
Webadres: www.isric.org
Wereldbodemmuseum: http://www.isric.org/services/world-soil-museum