01
februari 2014
uitgave van de
algemene federatie
van militair personeel
Dit blad
nu ook in d
e
App Store!
Z ie pa g in
a 2 5!
Rechtszaak AOW-gat:
AFMP blijft strijden
oplinie
februari 2014
01
@AnneMarieSnels
voorzitter annemarie snels
Wordt het lente?
Opener overleg
H
et is zaterdagochtend, ik hoor buiten
spelende kinderen en er zitten een
paar musjes op mijn balkon. Het voelt
een beetje als lente. Ik hoop dat dat
lentegevoel óók bij Defensie terugkeert.
Maar dan moet er nog veel gebeuren
de komende tijd.
Lees bijvoorbeeld het artikel over de
rechtszaak over het AOW-gat op pagina
4, dan weet je dat duizenden UKW-ers
zich grote financiële zorgen maken. En
dat geldt óók voor al die militairen die
binnen niet al te lange tijd met UKW
gaan. En ik beloof u, de AFMP blijft echt
‘alles uit de kast trekken’ om dat grote
onrecht aan te pakken. Dat is een zaak
van lange adem, ik hoop dat u zich dat
realiseert. Ik heb er in ieder geval een
persoonlijke missie van gemaakt om uw
AOW- gat belangen zo goed mogelijk te
behartigen.
02
oplinie
februari 2014
U herinnert zich vast nog de opiniepeiling die de AFMP in het najaar van 2013
hield en waarin veel mensen aangaven
weinig vertrouwen meer te hebben in
de Defensieleiding en de politiek. Het
personeel maakt zich zorgen over hun
baan, hun inkomen, de brede personeelszorg en de veiligheid. Daarover zijn
we in gesprek, met de minister en aan
de onderhandelingstafel. Nu is er een
gouden stelregel, er wordt niet uit de
school geklapt over het overleg dat de
bonden met de minister hebben. U mag
best weten dat ik dat aan de ene kant
lastig vindt en aan de andere kant ook
wel weer begrijp. Onderhandelingen vinden immers aan de onderhandelingstafel plaats en de minister en de bonden
moeten vrijuit kunnen spreken zónder
daar meteen op afgerekend te worden.
Betekent dit dat er geen resultaten
worden geboekt? Nee, maar de resultaten worden concreet ingevuld aan de
overleg- en onderhandelingstafel.
Ik wil u wel melden dat de AFMP
bespeurt dat het overleg opener
is, dat er beter geluisterd wordt. Ik
wil u ook melden dat, zodra er met
een Defensiedossier flink wat geld
is gemoeid, óók het ministerie van
Financiën met argusogen meekijkt wat
er binnen Defensie gebeurt, dat doen
ze ook bij de andere ministeries. Dat is
onder andere weer het gevolg van de
enorme kabinetsbezuinigingen en het
kabinet wil ‘in control’ zijn. Dat maakt
het er allemaal niet makkelijker op en
daardoor duurt het vaak nóg langer
voordat er binnen Defensie concrete
resultaten liggen.
Waarom vertel ik u dat allemaal, u wilt
immers boter bij de vis en snel klinkende
resultaten zien? Door u inzicht te bieden
in het overleg- en onderhandelingsproces hoop ik dat u beter begrijpt dat je
lastige vraagstukken niet eventjes in een
gesprek met de minister oplost. Maar
wees er ook van verzekerd dat Defensie
ons niet aan het lijntje kan houden, zo
nodig voeren we de druk op.
2014
Wordt 2014 een rustig jaar voor
Defensie? Ik vrees van niet. De effecten
van vorige en lopende reorganisaties
gaan mensen merken. De missies,
zeker die in Mali, brengen onzekerheid met zich mee, voor het betrokken
Defensiepersoneel en hun gezinnen en
families. Via Twitter vond ik op vrouwvanmilitair.wordpress.com herkenbare,
humoristische en soms ontroerende
verhalen over wat het leven voor een
vrouw van een militair betekent. Ik kan
het u aanbevelen. Net als het verhaal op
pagina 14 waar u kunt lezen hoe belangrijk goede zorg en begeleiding zijn voor
militairen die op missie gaan.
2014 wordt hopelijk ook het jaar waarin
Defensie daadwerkelijk gaat werken
aan herstel van het vertrouwen en
dat ook concreet laat zien. Waarin
de politiek zich realiseert dat er niét
verder bezuinigd kan worden en waarin
het maatschappelijk draagvlak voor
Defensie groeit. Want ook daarover zijn
we in gesprek, met de Defensieleiding
en politici.
In 2014 hoop ik, met u, niet alleen op
een mooie lente, maar ook een prachtige zomer en een nog mooier najaar.
En dat betreft niet alleen mijn weersverwachtingen! Het was trouwens knap fris
toen ik net op de fiets stapte.
Hartelijke groet,
Anne-Marie Snels
inhoud
20
08
04
12
Verder in dit nummer
7
Geen gevolgen voor herplaatsers
12 Uitkering bij overlijden (UBO)
17 Rechtspositie burgerpersoneel
18 Vragen over loopbaanbeleid
25 Minister op het matje geroepen
18
#01
Belangrijke stap tegen
hogere AOW-leeftijd
Hoe werk je je
uit de schulden
Donderdag 16 januari heeft
de AFMP samen met andere
bonden een belangrijke stap gezet in
de rechtszaak over de verhoging van
de AOW-gerechtigde leeftijd. AFMPvoorzitter Anne-Marie Snels gaf de
rechter volop munitie om de verhoging
af te schieten.
Wie schulden heeft is kwetsbaar. Zo kwetsbaar dat zijn of
haar baan bij Defensie aan een zijden
draadje kan komen te hangen. Gelukkig
is er in veel gevallen een mouw aan te
passen. Mits men tijdig aan de bel trekt
en/of zelf actie onderneemt.
04
Missiegerelateerde
problemen voorkomen
14
Ook een ervaren militair die niet
aan direct gevaar blootgesteld
staat, kan door een missie mentaal in
de knoei raken. Dat kan worden voorkomen als de stress en de emoties die
er toen speelden worden onderkend en
verwerkt. Defensie voorziet daarin met
een uitgebreid preventieprogramma.
20
Hersentumor door
straling HAWK-radar
08
Een 45-jarige oud-luitenant
stelt Defensie aansprakelijk
voor de hersentumor die bij hem in
2011 is geconstateerd. Oorzaak is volgens hem het werken met het Hawkluchtafweerysteem. “De onveilige
afstanden werden in 1994 groter. Als je
daar dan naar vroeg, werd er gezegd:
wat maakt die paar meter nou uit!”
26 Veteranenberichten
28 Computerhoek
29 Verenigingsnieuws
30 FNV-Voordeel
32 Bankzitter
33 Puzzel
34 Servicepagina
35 Strip
Lidmaatschap
Er kan een moment komen dat u uw AFMPlidmaatschap op moet zeggen, bijvoorbeeld
omdat u een baan buiten Defensie heeft aanvaard. Houdt u dan rekening met de opzegtermijn van 2 volle kalendermaanden. Voorbeeld:
u zegt 15 januari op, het lidmaatschap wordt
dan beëindigd per 1 april. U kunt opzeggen
door middel van een brief aan AFMP/FNV t.a.v.
Ledenadministratie, Postbus 157, 3440 AD
Woerden, of [email protected].
Het volgende verenigingsblad verschijnt op 20
maart 2014. Kopij aanleveren is mogelijk tot en
met 24 februari.
Salarisbetaaldatum: maandag 24 februari 2014
Cover: AVDD
oplinie
februari 2014
03
werk en inkomen
Tekst Alex Groothedde Foto’s Jeanette Schols
Belangrijke stap
tegen verhoging AOW-leeftijd
Donderdag 16 januari is een belangrijke stap gezet in de rechtszaak over
de verhoging van de AOW-gerechtigde leeftijd en het AOW-gat dat hiervan
het gevolg is. Onder grote publieke belangstelling gaf AFMP-voorzitter
Anne-Marie Snels de rechter volop munitie om de verhoging af te schieten.
Op 26 februari a.s. wordt een vonnis verwacht.
E
r is massaal
gereageerd op
onze oproep om
de rechtszaak in
het Haagse Paleis
van Justitie bij te
wonen. Omdat er
veel aanmeldingen
waren kon helaas niet iedereen naar
binnen, maar gelukkig waren diverse
AFMP-leden aanwezig. Het relatief hoge
percentage ouderen dat van plan was
04
oplinie
februari 2014
te komen verbaast ons niets, want de
inzet is hoog en de onrechtvaardigheid
is groot. Voor een grote groep ouderen
dreigt immers een onoverbrugbaar
AOW-gat van een paar maanden of
meer, bovendien is hen niet de tijd
gegund om het AOW-gat financieel
te dichten. Snels noemde cijfers van
het ministerie van SZW waaruit blijkt
dat zeker 80.000 mensen, onder wie
UKW’ers, al in een vroegpensioenregeling zaten of UKW genoten voordat
de nieuwe wetgeving tot stand kwam.
En dan zijn er nog de vele mensen
die ook snel tegen een AOW-gat aan
lopen. Anne-Marie Snels: “Bijna dagelijks
word ik benaderd door militairen over
het AOW-gat, door mensen die al met
UKW zijn, of binnenkort met UKW gaan.
Militairen die zich, soms met gevaar
voor eigen leven, inzetten voor de maatschappij en hun werkgever Defensie. Ze
hebben er allemaal recht op te weten
waar ze aan toe zijn.”
Boos en verdrietig
“Veel AFMP-leden,” zo hield Snels de
ongeveer 150 mensen in en buiten
de zaal voor, “Zijn bezorgd, boos en
verdrietig dat zij geconfronteerd worden
met maatregelen waar ze zelf totaal
niets aan kunnen doen en die tot forse
“
militairen onevenredig
zwaar getroffen door
verhoging AOW-leeftijd’
en het de bedoeling was en is dat zij fit
en gezond de finish halen. En meestal
ontbreekt het deze mensen aan forse
financiële reserves.”
Gat van 38.000 euro
Snels illustreerde het AOW-gat aan de
hand van een schrijnend voorbeeld. Een
militair die op 57 jarige leeftijd in 2012
met UKW ging heeft een AOW gat van
1,5 jaar. Grote groepen militairen missen
straks 2 jaar AOW. Voor een alleenstaande gaat het om 13.500 euro bruto
op jaarbasis, en voor een getrouwd of
samenwonend stel om ongeveer 19.000
euro per jaar. “Kunt u zich voorstellen,”
zei Snels, “Hoe je een inkomensgat van
maar liefst 38.000 euro opvangt? Dan
doe je als bond je stinkende best om
de positie van militairen op dit punt te
verbeteren, maar dat wordt je wel knap
lastig, zo niet onmogelijk gemaakt door
de politiek en door de werkgever.”
Meer pijlen op de boog
inkomensproblemen leiden. Ze waren
al gestopt met werken of ze worden
binnenkort gedwongen te stoppen met
werken. De ontslagleeftijd van militairen
is immers wettelijk geregeld. Juist deze
groep wordt heel hard en onevenredig
zwaar getroffen. We spreken over liefst
12.900 mensen die hier nu al mee te
maken hebben; 9900 UKW’ers en
3000 wachtgelders.” De cijfers zijn van
Defensie.
Deze opmerking staat haaks op
opmerkingen van de landsadvocaten
dat iedereen wel degelijk voldoende tijd
is gegund om maatregelen te nemen.”
Snels wees er verder op dat “niet voor
niets allerlei vormen van prepensioen
tot stand waren gekomen juist omdat
de mensen voor wie deze maatregelen
bedoeld zijn zware beroepen hebben
Die laatste zin was een heel cruciale.
Dat zit zo. Gezien het grote belang van
onze leden en de wens om het risico op
een negatief resultaat zoveel mogelijk te
beperken, heeft de AFMP voorafgaand
aan deze rechtszaak alle juridische
invalshoeken overwogen. Er bleven twee
mogelijkheden over. De snelle weg van
de civiele procedure bij de rechtbank, en
de zaak van de lange adem: zorgen dat
individuele leden bezwaar aantekenen
bij de Sociale Verzekeringsbank. Dat kan
overigens nog steeds (ook via ons, zie
het AOW-dossier op de website). Maar
je hebt dan pas heel laat uitsluitsel en
op dat moment mis je al een deel van
je AOW .
Vandaar de eerste pijl op onze boog;
de gang naar de civiele rechter. Bij deze
rechtszaak werkt de AFMP samen met
andere vakbonden, waardoor we op
16 januari met zwaar geschut (meerdere advocaten) het Paleis van Justitie
konden betreden. Daar moesten we
er allereerst voor zorgen dat de civiele
Tot het
uiterste
H Ook al is er een kans dat
de zaak door de rechter niet in
behandeling wordt genomen,
onze gang naar de rechter laat
zien dat we tot het uiterste gaan
om de belangen van onze leden
goed te behartigen. Daarnaast is
het nog eens zo dat er bezwaar
gemaakt kan worden tegen de
AOW door een bezwaarschrift
in te dienen bij de SVB. Maar
daarmee hoeft de kous nog niet
af te zijn, zegt Anne-Marie Snels.
“We blijven ons fel verzetten en
we gaan alle mogelijke wegen
bewandelen.”
rechter de verhoging van de AOWleeftijd inhoudelijk gaat behandelen. De
Nederlandse Staat verdedigt namelijk
het standpunt dat twee verschillende
rechterlijke colleges niet over hetzelfde juridische vraagstuk een oordeel
kunnen uitspreken. En de Staat vindt
dat vakbondsleden die de verhoging
van de AOW-leeftijd individueel willen
aanvechten al terecht kunnen bij de
bestuursrechter.
Belangen goed behartigen
Daarom moeten we als vakbond duidelijk kunnen aangeven dat we een geheel
eigen belang hebben, naast het belang
van de leden. En waarom dat belang
wordt geschaad. Tijdens de zitting legde
advocaat Margreet Klinkert uit waarom
de AFMP als collectieve organisatie
een eigen belang heeft en daarom
een ingang bij de civiele rechter moet
hebben. Zo hebben we ons verplicht
om de belangen van onze leden goed
te behartigen. Nu we die verplichting
door de verhoging van de AOW-leeftijd
niet meer volledig kunnen waarmaken
dreigt reputatieschade en verlies aan
wervingskracht (al vinden we het erger
oplinie
februari 2014
05
werk en inkomen
“
veel militairen komen
niet in aanmerking voor
overbruggingsregeling’
dat onze leden financieel pijn lijden)
en wordt de onderhandelingspositie
geschaad.
Hoezo, overbrugging?
De rechter kon nog tegenwerpen dat de
AFMP zich, met de andere FNV- en CNVbonden, heeft gecommitteerd aan het
sociaal akkoord waarin afspraken zijn
gemaakt over een overbruggingsregeling en dat het eigen belang daarmee al
is gediend. Maar niets is minder waar.
Binnenkort gaat een wetvoorstel naar
de Tweede Kamer waardoor mensen
nóg sneller te maken gaan krijgen met
de ophoging van de AOW leeftijd. In het
regeerakkoord is immers afgesproken
deze verhoging vanaf 2016 te versnellen. De AOW-leeftijd zal hierdoor 67 jaar
zijn in 2021 (in plaats van in 2023). Snels:
“En dat alles zónder fatsoenlijke aanvullende maatregelen voor diegene die
fors in de financiële problemen komen.
Militair personeel komt niet of nauwelijks
in aanmerking voor de overbruggingsregeling omdat hun pensioen net iets te
hoog is of ze simpelweg niet meer voor
de regeling in aanmerking komen. Die
loopt immers na 2018 af, veel militairen
zijn dan nog geen 65 jaar. Daarom
hebben we ook binnen de FNV steeds
aangegeven dat de AFMP hoogst
ontevreden over de overbruggingsregeling was. En ook de FNV heeft hiertegen
geageerd; die was niet betrokken bij de
uitwerking ervan. Nu blijkt dat slechts
een zeer beperkte groep in aanmerking
komt.
Onderuitgehaald
De opkomst op de
zitting was groot;
veel mensen waren
daarom al vroeg
aanwezig.
Er lag in 2011 een pensioenakkoord,
gesloten tussen sociale partners en
CDA-VVD-PvdA,” zo sprak Snels tijdens
de zitting in de rechtszaak tegen het
verhogen van de AOW_leeftijd. “En dat
akkoord kon op grote steun binnen
de FNV, het CNV en de MHP rekenen.
Daarin was sprake van een geleidelijke
ophoging van de AOW leeftijd, maar
er was tevens sprake van aanvullende
maatregelen voor mensen die noodgedwongen eerder moeten stoppen met
werken, zoals bijvoorbeeld militair personeel, om te voorkomen dat zij een fors
inkomensgat kregen.”
Dat pensioenakkoord is echter
onderuitgehaald door de zogenaamde
Kunduzcoalitie. Snels: “Deze coalitie
heeft besloten dat én de AOW leeftijd
sneller moest stijgen, én aanvullende
maatregelen waardoor mensen verantwoord eerder konden stoppen werden
afgeschaft. Daardoor ontstaat er een
fors inkomensgat voor grote groepen
mensen die al gestopt zijn met werken
of die daar vlak voor zitten.”
Fors verzet
Snels gaf verder nog aan dat de AFMP
zich altijd fors heeft verzet tegen de versnelde invoering van de ophoging van
de AOW, de forse inkomensproblemen
die daardoor ontstaan en het ontbreken van aanvullende maatregelen om
dat probleem op te lossen. Bovendien
heeft het Kabinet de overheidssectoren
al enige jaren op de nullijn gezet. Dan
valt er aan de onderhandelingstafel
weinig te repareren aan het AOW-gat.
Ook heeft de AFMP in het overleg met
Defensie, samen met de andere bonden, veelvuldig het AOW-gat probleem
aan de orde gesteld. Tot nu toe helaas
zonder resultaat.
Foto: Jeannette Schols Fotografie
laat uw stem
horen in ABP
H FNV Veiligheid vindt een
goed pensioen erg belangrijk,
voor iedereen. Daar moeten we
met zorg mee omgaan. Defensie
heeft te maken met afwijkende
regelingen. Zo hebben militairen
nog de eindloonregeling. Goede
medezeggenschap is voor onze
sector dus van groot belang. Het
ABP Verantwoordingsorgaan
speelt daarin een belangrijke rol.
Stem van 11 t/m 28 maart 2014
op een vertegenwoordiger van
FNV Veiligheid. Zie www.afmp.
nl voor de verkiezingslijst AFMP/
MARVER/NPB.
06
oplinie
februari 2014
werk en inkomen
Tekst alex groothedde
Pensioenakkoord
dupeert vooral
jongeren
»
De AFMP is kritisch over het pensioenakkoord dat woensdag 18
december door het kabinet met vijf politieke partijen (PvdA, VVD, D66, ChristenUnie
en SGP) is gesloten. Wat het akkoord voor
de militaire pensioenen gaat betekenen
is op dit moment nog niet helemaal duidelijk.Het ziet er echter wel naar uit dat
eindloonregelingen, als die van het militair
personeel, onevenredig zwaar getroffen
worden. Voor de burgermedewerkers bij
Defensie heeft dit akkoord in ieder geval
dezelfde gevolgen als voor de rest van de
Nederlandse werknemers.
Het akkoord pakt nog steeds slecht uit
voor jongeren. Het wordt vooral voor
hen lastiger om voldoende pensioen
op te bouwen. Bij een verlaging van het
opbouwpercentage naar 1,75 procent,
zoals het kabinet oorspronkelijk van plan
was, zouden jongeren maar liefst 16 procentpunt minder pensioen opbouwen.
Zelfs als ze de komende 40 jaar een baan
zouden hebben.
Iets meer lucht
De 1,87 procent opbouwpercentage die nu
is afgesproken geeft iets meer lucht omdat
jongeren langer kunnen doorwerken. Als
ze echter langere tijd werkloos zijn of aangewezen op flexibele arbeidscontracten, is
het lastig om gaten in de pensioenopbouw
te dichten. Een situatie waarmee in ieder
geval ook een deel van onze jonge militairen te maken krijgen. Het gaat om degenen
die door de werking van het flexibel personeelssysteem niet in aanmerking komen
voor een fase drie contract bij Defensie en
overgaan naar een burgerfunctie.
De AFMP is niet akkoord met het ‘pensioenakkoord’ en zal hier, ook in FNV
verband, op reageren. Ook los daarvan
gaat AFMP extra aandacht besteden aan
de gevolgen voor onze jonge leden. Dat
gebeurt in elk geval tijdens de discussies
die komend jaar in het overleg over de
pensioenregeling bij Defensie gevoerd
moeten gaan worden.
Geen nadeel herplaatsers
door opschorten overleg
Het opschorten van het overleg (van 21 december 2012
tot 6 maart 2013) heeft voor degenen die toen al in een
reorganisatietraject zaten of terechtkwamen geen nadelige
gevolgen. Dat is afgesproken in het georganiseerd overleg.
H
erplaatsers hadden
behoorlijk wat last
kunnen hebben
van het opschorten
van het overleg. De
klok tikte immers
twee maanden door en er gebeurde
in die periode feitelijk niets. Zo werden
er in die periode vanuit de stilstaande
reorganisaties geen nieuwe vacatures
vrijgegeven. Dat had bijvoorbeeld tot
een (onvrijwillige) externe herplaatsing
kunnen leiden. De AFMP heeft dit punt
vorig jaar ingebracht in het overleg,
mede in het kader van het geschonden vertrouwen van de bonden in de
werkgever, die verschillende afspraken
niet was nagekomen. Bij de hervatting
van het overleg werd er dan ook met de
minister afgesproken dat de negatieve
gevolgen van het opschorten van het
overleg voor de gedupeerden ongedaan gemaakt zouden worden.
ker alleen de periode van 6 februari
tot 6 maart (datum hervatting overleg)
gecompenseerd diende te worden.
Door deze ‘naar rato’ kreeg de medewerker er dus slechts 28 dagen bij.
Onbevredigend
»
Uit de bijlagen bij de uitvoeringsnota
‘Maatregelen vertraging reorganisaties’)
bleek echter dat Defensie de gedupeerden slechts een ‘naar rato’ compensatie
toekende, een compensatie die vaak
onbevredigend uitpakte. Stel dat een
medewerker bijvoorbeeld op 6 februari
2013 van de eerste interne herplaatsfase naar de tweede interne/externe
herplaatsingsfase zou gaan. Defensie
was van mening dat bij deze medewer-
Niet belemmerd
Wij zijn echter van mening dat deze
medewerker niet alleen de laatste 28
dagen van de opschorting nadeel heeft
ondervonden, maar ook de periode
daarvoor. Hij of zij heeft immers minder
interne kansen gehad, omdat er gedurende de opschorting van de reorganisaties vrijwel geen vacatures werden
opengesteld en/of gevuld.
De bonden hebben dit punt onlangs
opnieuw onder de aandacht gebracht
van de werkgever. Defensie heeft inmiddels toegezegd dat de gedupeerden
voor de gehele periode van de opschorting zullen worden gecompenseerd en
dat in die zin dus geen enkele medewerker er nadeel van zal ondervinden.
Iedereen die van mening is
nadeel te hebben ondervonden
van de opschorting van het overleg
of van de ‘naar rato”-compensatie kan
alsnog met terugwerkende kracht
een verzoek tot volledige compensatie indienen. Mocht dit bij u het
geval zijn, neem dan voor nadere
informatie of ondersteuning contact
op met onze afdeling Individuele
Belangenbehartiging, [email protected].
oplinie
februari 2014
07
hawk-radar
Tekst Fred Lardenoye
Oud-luchtmachtofficier stelt Defensie aansprakelijk
Met hulp van advocaat Henk van der Meijden stelt een 45-jarige oudluitenant van de luchtmacht het ministerie van Defensie aansprakelijk
voor de hersentumor die bij hem in 2011 is geconstateerd. Oorzaak is
volgens hem stralingsschade door het werken met de radarapparatuur
van het Hawk-luchtafweerysteem op Blomberg en de Peel.
‘Hersentumor
door radarstraling’
08
oplinie
februari 2014
‘I
k kreeg last van
hoofdpijn, begon
steeds waziger te
zien. Zo kwam ik bij
een neuroloog, die
wel aangaf dat er
iets zat, maar dat ik
me daar geen zorgen over hoefde te
maken”, aldus oud–
luchtmacht militair
Peter, die om privéredenen alleen met
zijn voornaam genoemd wil worden. De
oud-luitenant van de luchtmacht was
er niet gerust op. “De klachten bleven
aanhouden. In 2011 kwam ik uiteindelijk
in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den
Bosch terecht bij een zeer deskundige
neurochirurg. Hij stelde voor het eerst
een heldere diagnose: een hersentumor op een dusdanige plek dat het te
gevaarlijk was om te opereren.”
Blomberg
Peter kwam na zijn officiersopleiding aan de toenmalige KMA, nu
Defensieacademie, in 1993 als Tactical
Control Officer en Fire Control Officer
terecht bij 3 Groep Geleide Wapens
(GGW) op de toenmalige luchtmachtbasis in het Duitse Blomberg. “Ik ben het
type officier dat zelf overal bij wil zijn en
gewoon op de werkvloer actief is. Weten
wat je mensen doen en er zelf bijblijven.” Daardoor was hij vaak op korte
afstand van de destijds gebruikte Hawk
luchtafweersystemen actief. “Als leidinggevende moet je ook gewoon bovenop
het spul staan en ook de smerige klusjes
meemaken. Dus waren we met groot
onderhoud die apparatuur bijvoorbeeld
ook gewoon schoon aan het maken
met het kankerverwekkende Freon, zonder enige bescherming. Wist jij veel van
wat voor gevaren daar zaten, je komt
jong en redelijk naïef van de KMA.”
Dat veiligheidsregels in de praktijk niet
veel voorstelden (zie kader) kan ook
Peter bevestigen. “Er waren kennelijk
wel manuals door de Amerikanen
geleverd, hoorde ik achteraf, maar ik
heb ze nooit gezien. De Nederlandse
handleidingen weken daarvan af, met
name op het gebied van de afstanden
die bewaard moesten worden bij een
draaiende radar.”
Ook na zijn overplaatsing naar vliegbasis
De Peel in 1994 werkte Peter met de
Hawk en na een omscholing met de
opvolger, de Patriot. “De onveilige
afstanden werden in die periode weer
groter, dat kan ik me wel herinneren. Als
je daar dan naar vroeg, werd er gezegd:
wat maakt die paar meter nou uit!”
Onverzekerbaar
Peter verliet in 1998 de dienst en werkte
na die tijd bij verschillende bedrijven als
bedrijfskundige op het terrein van business intelligence en business process
management.
Zijn ziekteklachten kwamen op een wel
heel ongelukkig moment. “Ik had net
besloten om voor mezelf te beginnen
“
de ziekteklachten van
Peter kwamen op een wel
heel ongelukkig moment
Advocaat Henk van der Meijden
“Dat gegevens ontbreken,
schept verantwoordelijkheid!”
Het Nederlandse ministerie van Defensie moet net als in Duitsland aansprakelijkheid voor stralingsschade erkennen, vindt advocaat Henk van der Meijden. Los
van nieuwe feiten met betrekking tot niet afdoende veiligheidsmaatregelen en
hogere stralingsdoses dan in eerdere onderzoeken zijn aangenomen, zou dat in
de zaak van de 45-jarige oud-luchtmachtmilitair voorop moeten staan.
»
“Nu gaat het om het toekennen
van een percentage invaliditeitspensioen, maar als Peter komt te
overlijden aan de hersentumor dan
maakt zijn vrouw aanspraak op een
nabestaandenpensioen van Defensie
en dan is het van belang of een doodsoorzaak gerelateerd is aan de uitoefening van de dienst. Want dan krijg je
een verhoogde uitkering, een bijzonder
pensioen zoals het nu heet,” legt mr.
Henk van der Meijden uit.
Voltages van
Hawkapparatuur liepen op
tot 12.000 volt.
oplinie
februari 2014
09
hawk-radar
Advocaat Henk van der
Meijden en oud-luchtmachtmilitair Peter.
Foto: Birgit de Roij
en dan moet je zelf alle verzekeringen
gaan regelen. Tussen de eerste en
tweede diagnose had ik een overlijdensrisico kunnen afsluiten. Ik heb ergens in
mijn achterhoofd het idee dat die eerste
arts bewust geen heldere diagnose
stelde omdat hij wist waar ik mee bezig
was. Hij kende natuurlijk de consequenties.” Die werden ook Peter in volle
omvang duidelijk na de diagnose van
de neurochirurg in 2011. “Dan stort je
wereld in, want geen verzekeraar kijkt
je nog aan. Je weet niet meer waar je
het zoeken moet. Ik sprak een medisch
adviseur over een arbeidsongeschikt-
De advocaat heeft in een vuistdik dossier de zaak toegelicht. “Waar het om
gaat, is dat het ABP zegt dat er geen
verband is aangetoond tussen het
uitoefenen van de dienst en de tumor
in het centrale zenuwstelsel. En dat dat
ook nooit zal kunnen omdat exacte
gegevens ontbreken. Maar juist het ontbreken van meetgegevens is belangrijk
voor de aansprakelijkheid en schept
juist een nadrukkelijke verantwoordelijkheid voor Defensie. Om die reden is
de minister van Defensie nadrukkelijk
aansprakelijk gesteld en wordt bij het
ABP om een militair invaliditeitspensioen verzocht.”
Nieuwe feiten
In het dossier gaat Van der Meijden
uitvoerig in op nieuwe feiten die aantonen dat de beschermingsmaatregelen
10
oplinie
februari 2014
heidsverzekering en zei: welk risico loop
je nou, want als die tumor doorgroeit,
kom ik te overlijden. Het gaat mij erom
dat ik mijn gezin kan onderhouden als
ik bijvoorbeeld met skiën tegen een
boom bots en arbeidsongeschikt raak.”
Hoewel er eerder de nodige ophef was
over een mogelijk verband tussen het
werken met de Hawk-radar en vormen
van kanker, legde Peter zelf pas de relatie na een consult met een osteopaat
in 2011. “Na die eerste diagnose bleef ik
doorzoeken en zo kwam ik daar terecht,
terwijl ik nooit zoveel waarde hechtte
aan gedoe met energiebanen. Maar
hij zei na één behandeling, wijzend op
mijn hoofd: ‘Er zit daar iets wat er niet
thuishoort en dat komt óf door elektromagnetische straling óf blootstelling aan
hoge voltages.’ Toen ben ik eerst nog
aan mijn moeder gaan vragen of ik als
kind misschien ooit een grote elektrische schok heb gehad.” Maar al snel
kwam zijn arbeidsverleden bij Defensie
in gedachten. “Ik schrok me rot toen ik
daarop ging zoeken. Wat ik toen vond
aan oud-collega’s die inmiddels aan kan-
“
het zendvermogen
heeft na alle modificaties
veel hogere waarden
bereikt’
tegen zowel ionische (röntgen-) als nietionische (elektromagnetische) straling
bij gebruik van de Hawk-radar onvoldoende waren. “Ik geef aan dat bepaalde modificaties niet geïmplementeerd
zijn, waardoor de door de fabrikant
geïntroduceerde veiligheidsschilden
ontbraken. En wat ook nieuw is, is het
zendvermogen. Men ging in eerdere
onderzoeken altijd uit van 350 watt dat
maximaal bereikt zou worden. Maar
er zijn na alle modificaties veel hogere
waarden bereikt. Er is een meting waar
Foto: Birgit de Roij
Advocaat Henk van
der Meijden.
ker overleden zijn en gezinnen die daardoor in de problemen zijn geraakt. En
ook gigantisch veel oud-collega’s die nu
kanker hebben. Een beeld dat gestaafd
wordt door de feiten. Een door de KLu
zelf ingesteld meldpunt in september
1998 registreerde toen al ruim 160 militairen met ziekteklachten,waarvan het
merendeel vormen van kanker betrof.”
Verantwoordelijkheid
Peter begon zich te verdiepen in de
materie en sprak met oud-collega’s als
Dolf Borgmeijer die zich al jaren bezighoudt met de gebrekkige veiligheidsvoorschriften en mogelijke gevolgen
van radarstraling van radarapparatuur.
“Hij wees ook op de shields die de
Amerikaanse Hawk producent heeft ontwikkeld ter bescherming als je op korte
afstand van de radar werkt. We hebben
lopen zoeken, maar ze zijn in Nederland
nooit gebruikt” (zie kader p. 11).
Een recent bezoek aan het museum op
de voormalige vliegbasis De Peel, nu
Luitenant-generaal Bestkazerne, riep
bij de daar tentoongestelde Hawk-
Borgmeijer bij is geweest waar zo’n
950 watt gehaald is.”
Datzelfde geldt volgens Van der
Meijden voor de voltages. “Bekend is
dat boven de 5.000 volt de vrijkomende ioniserende straling een zodanige
intensiteit heeft dat dit, als je daaraan
wordt blootgesteld, gezondheidsrisico’s oplevert. Er is nu hard bewijs dat
die voltages wel opliepen tot 12.000
volt.”
Voorts wijst de advocaat op het terugbrengen van de onveilige afstanden.
“Peter heeft frequent gewerkt bij opstellingsplaatsen waar zelfs nog kortere
afstanden werden gehanteerd.” Ook
ontdekte Van der Meijden dat er bij
onderhoudswerkzaamheden van de
Hawk gebruik werd gemaakt van het
kankerverwekkende schoonmaakmiddel Freon. “Het nieuwe in deze zaak is
apparatuur meer voorbeelden
op. “We moesten ook testdraaien waarbij het radardeel
volop aanstond. De radar zet je
dan omhoog, maar Borgmeijer
wijst erop dat je dan ook te
maken hebt met zogeheten
backloops, een soort zijstraling. Daar krijg je dan op korte
afstand ook mee te maken.”
Zoals ook uit eerdere publicaties in OpLinie is gebleken,
werden volgens Peter de
luchtafweersystemen vaak
bij oefeningen in glooiend en met
bomen begroeid terrein ingezet waarbij
door weerkaatsing de in Nederland
gehanteerde veiligheidsvoorschriften
‘volstrekt onvoldoende waren’.
Peter benadrukt dat de door hem aangespannen juridische procedure tegen
Defensie (zie pagina 10, onderaan) tot
doel heeft om Defensie zijn verantwoordelijkheid te laten erkennen en dat alle
financiële nadelen worden gecompenseerd. “Stel je voor dat ik morgen kom te
overlijden, dan is zelfs die overlijdensrisi-
verder dat er geen blootstellingdossier
is. Er is dus niet gekeken naar de werkzaamheden die uitgevoerd werden, de
plaatsen waar dat gebeurde en de daarbij opgelopen straling.”
Duitsland als voorbeeld
Zoals eerder gemeld in OpLinie wordt
in Duitsland via een speciaal daarvoor
opgerichte stichting ruimhartig omgegaan met oud-militairen die claimen
dat zij door het werken met radarapparatuur gezondheidsschade hebben
opgelopen. Volgens Van der Meijden
zou het ministerie van Defensie daar
een voorbeeld aan moeten nemen.
“Als je iemand blootstelt aan situaties
waarbij je het risico loopt dat je een
stralingsziekte oploopt, dan moet je
ook de verantwoordelijkheid daarvoor
nemen als het risico zich vervolgens
‘Geen toezicht
op veiligheidsvoorschriften’
H Al in 1998 publiceerde Oplinie
coverzekering niet dekkend, want
de verzekeringsmaatschappij zal alle
registers opentrekken om aan te tonen
dat die tumor al eerder geconstateerd
moet zijn. Mijn echtgenote kan het dan
echt niet opbrengen om daar tegen te
vechten, daar kan ik haar ook niet mee
opzadelen. Dus ik moet het nu regelen,
voordat ik dood ben.”
»
De AFMP blijft dit dossier nauwlettend volgen en houdt u op de
hoogte van de voortgang.
ook verwezenlijkt. Dat is de kern. De
Duitse overheid erkent dat en ook dat
van individuele militairen een blootstellingsregistratie bijgehouden had
moeten worden en dat het ontbreken
daarvan voor rekening van de overheid komt. Dat het zich nu openbaart
bij Peter, klopt ook met de criteria die
in Duitsland gehanteerd worden, want
het manifesteert zich pas vanaf vijf jaar
na blootstelling.” Ook volgens andere
criteria in het Duitse onderzoek dat de
grondslag vormt voor de beoordelingen van de stichting zou aansprakelijkheid voor het geval van Peter erkend
moeten worden. “Men kan dus lering
trekken uit het dossier in Duitsland.
De gevolgen zijn natuurlijk groot, want
als het wordt geaccepteerd, zullen ook
andere militairen met stralingsschade
zich melden.”
Op de Amerikaanse handleiding zijn de onveilige afstanden
aangepast.
dat er door de KLu geknoeid was
met de Amerikaanse handleidingen, waardoor de onveilige
afstanden ten opzichte van de
Hawk-radar werden teruggebracht
van 36 naar 35 meter en van 74
meter tot 45 meter (zie afbeelding).
Sindsdien is er alleen maar meer
bewijs gekomen voor de stelling
dat de veiligheidsvoorschriften
rondom de inzet van luchtafweersystemen nauwelijks serieus werden genomen. De nu 71-jarige oudluchtmachtmilitair Dolf Borgmeijer
bevestigde in 2010 in Oplinie
nogmaals dat er van alles mis was
met het naleven van de veiligheidsvoorschriften. Borgmeijer werkte
al vanaf 1963 met de Hawk-radar
en noemt het bepalen van de
veiligheidsmarges in Nederland
‘nattevingerwerk’. Zijn opvatting
werd in dat artikel gedeeld door
oud-luchtmachtmilitair Jan Zondag
die van 1972 tot 1982 samen met
Borgmeijer techneuten moest
instrueren op vliegbasis Twenthe:
“Veiligheidsvoorschriften rond de
radarapparatuur werden sowieso
nauwelijks nageleefd en daar werd
ook niet op toegezien.”
Meer recent is duidelijk geworden
dat ook de beschermingsschilden
die door het Amerikaanse leger wel
werden ontwikkeld bij de Product
Improvement Program Phase III
(PIP III), een aangepaste versie
van de Hawk-radar, in Nederland
nooit zijn aangeschaft, laat staan
gebruikt. Deze shields werden door
de fabrikant speciaal ontwikkeld
om de gevaren van stralingsschade
bij het werken op korte afstand
van de apparatuur te voorkomen.
Volgens Borgmeijer kwam het
bovendien voor dat bij een ronddraaiende Hawk-radar de buizen
regelmatig loszaten.
oplinie
februari 2014
11
werk en inkomen
Wanneer is er recht op
Uitkering
bij overlijden
Wanneer is recht op een
uitkering bij overlijden
(UBO)? De meest voorkomende mogelijkheden
hebben we op een rij gezet.
V
oor de nabestaande
van een actief dienende
militair, een niet-actieve
militair (UGM’er) of van
een gepensioneerde
ex-militair zijn één of meer soorten van
uitkeringen bij overlijden van toepassing. Deze worden uitgekeerd door het
Ministerie van Defensie (MinDef), het
Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds
(ABP) en/of de Sociale Verzekeringsbank
(SVB).
ABP/MinDef
De partner van de overledene maakt
onder de volgende voorwaarden
aanspraak op een UBO van het MinDef
en het ABP:
»Het ABP beschouwt iemand als uw
partner als u voor uw 65ste levensjaar
bent gehuwd of een geregistreerd
partnerschap bent aangegaan. Deze
gegevens zijn via de gemeente automatisch bij het ABP bekend, maar het
is raadzaam dat u dit via MIJNABP of
uw pensioenoverzicht controleert.
12
oplinie
februari 2014
»Woont u samen, maar bent u niet
Sociale Verzekeringsbank
getrouwd? En heeft u geen geregistreerd partnerschap? Dan kunt u uw
partner aanmelden bij ABP. Door uw
partner aan te melden bij ABP regelt
u dat uw partner nabestaandenpensioen ontvangt als u overlijdt. U moet
dan wel voldoen aan de volgende
voorwaarden:
•U bent jonger dan 65 jaar;
•U hebt een samenlevingscontract
dat vóór uw 65ste is opgesteld door
een notaris (zie kader);
•Uit het samenlevingscontract blijkt
dat u en uw partner in elkaars
levensonderhoud voorzien;
•U en uw partner zijn allebei
ongehuwd;
•U en uw partner wonen op één
adres en zijn beiden op dit adres
ingeschreven bij de gemeente;
•Uw partner is ouder dan 18 jaar.
Bent u familie van elkaar? En is uw
relatie: ouder en kind, grootouder en
kleinkind of schoonouder en schoondochter/schoonzoon? Dan kunt u uw
partner niet aanmelden. Met andere
familieleden is dit wel mogelijk. Is er
geen partner; dan komen de minderjarige natuurlijke, wettige of pleegkinderen
in aanmerking. Als deze er ook niet is/
zijn, dan degene voor wie de overledene
kostwinner was en met wie hij of zij in
gezinsverband leefde.
Nabestaanden voor het krijgen van een
UBO van de SVB zijn:
»de overblijvende partner of;
»als deze er niet is, de kinderen jonger
dan 18 jaar of;
» als deze er niet is/zijn, de persoon die
tot de dag van het overlijden met de
overledene in één huis woonde.
Bij overlijden van een (ex-)militair wordt
door de gemeentelijke basisadministratie (GBA), die in de toekomst de
Basisregistratie Personen (BRP) zal gaan
heten, na ontvangst van de melding
van overlijden direct een melding
gedaan bij het ABP en de SVB. Normaal
gesproken wordt de uitkering dan zo
spoedig mogelijk verstrekt aan de
nabestaande(n).
Eén van de navolgende soorten van uitkeringen bij overlijden is van toepassing:
1 actief dienende militair of
2 niet-actieve militair (UGM’er) of
3 gepensioneerde ex-militair
1Uitkering bij het overlijden van
een actief dienende militair.
Deze uitkering wordt uitgekeerd door
het Ministerie van Defensie. De uitkering
is gelijk aan driemaal het bedrag van
de bezoldiging waarop de militair op
werk en inkomen
Onderzoek
naar grieven:
doe mee!
Voordelig
samenlevingscontract
H Via de bond heeft u de
keuze uit verschillende samenlevingscontracten. Een basiscontract voor € 108,90 of een uitgebreid contract voor € 199,65.
Met het basiscontract regelt u
alleen een gemeenschappelijke
huishouding. Dit is in sommige
gevallen voldoende, bijvoorbeeld als u aanspraak wilt
maken op vergoedingen binnen
Defensie waarop ook gehuwden
recht hebben. Denk aan een
hogere tegemoetkoming in de
kosten voor woon-werkverkeer.
Het uitgebreide contract regelt
ook de onderlinge aanspraken
op het partnerpensioen. Het
zogenoemde verblijvingsbeding
in het contract zorgt ervoor
dat bij onverhoopt overlijden
de gezamenlijke bezittingen
worden geërfd door de overblijvende partner.
» Zie voor meer informatie
onze website onder het kopje
Ledenservice
de dag van zijn overlijden aanspraak
had, vermeerderd met het bedrag per
maand van de andere inkomsten en/
of toelagen die in aanmerking worden genomen bij de vaststelling van
de pensioengrondslag, ongeacht of
hij daarover pensioenbijdrage was
verschuldigd.
2Uitkering bij overlijden van
de niet-actief dienende militair
(UGM’ers):
Eenmalig een extra uitkering van ABP.
Deze uitkering bedraagt driemaal het
»
bedrag van de laatstgenoten bezoldiging op de dag van overlijden. Het bruto
bedrag wordt door het ABP nagenoeg
netto uitbetaald. Op een deel wordt
loonheffing toegepast.
3Uitkering bij overlijden van de
gepensioneerde ex-militair:
Deze uitkering voor de nabestaande
bestaat uit twee gedeelten en wordt
uitgekeerd door:
• het Algemeen Burgerlijk
Pensioenfonds (ABP):
De uitkering bedraagt tweemaal het
pensioen van de gepensioneerde op
de dag van zijn overlijden.
De UBO komt te vervallen indien de
partner de gepensioneerde opzettelijk of met zijn medeplichtigheid
van het leven heeft beroofd. Dit
geldt ook voor de aanspraak op het
nabestaandenpensioen.
• de Sociale Verzekeringsbank (SVB):
Dit bedraagt eenmalig het bedrag
van één maand bruto AOW-pensioen.
Omdat de partner bij de SVB bekend
is, wordt de overlijdensuitkering meteen uitbetaald.
Heeft de overledene te veel AOW
ontvangen, dan trekt de SVB dit af
van de vakantie-uitkering en/of de
overlijdensuitkering.
» Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met uw sectorhoofd.
Nog steeds kunt u meedoen aan het meerjarige VU-onderzoek over zorgen, irritaties en
problemen die het werken bij de krijgsmacht met
zich meebrengt. Dat kan door een vragenlijst in
te vullen. Om te beginnen wordt u gevraagd naar
de soorten problemen op het gebied van werk en
inkomen waar u in de praktijk mee te maken krijgt.
Vervolgens is de vraag: hoe gaat u daarmee om? Tot
slot: wat is het effect van de grieven op het gebied
van werk en inkomen op uw bereidheid om offers
te brengen?
Inmiddels heeft een groot aantal militairen gereageerd, maar hoe meer militairen meedoen aan dit
onderzoek, hoe beter. Heeft u nog niet gereageerd?
Uw bijdrage is zeer welkom. De vragenlijst vindt u
op www.onderzoekmilitairen.nl.
Het onderzoek wordt uitgevoerd door de afdeling
Sociologie van de Vrije Universiteit Amsterdam in
samenwerking met de vakbonden AFMP, MARVER
en ACOM.
Eind 2015 verwacht drs. Igor Petrovic vervolgens
de uitkomsten van zijn promotie-onderzoek te kunnen presenteren in een verslag. Voor vragen over
het onderzoek zelf kunt u contact opnemen met
de onderzoeker. Stuur een e-mail naar i.petrovic@
vu.nl.
oplinie
februari 2014
13
blikopener
Tekst Alex Groothedde
PTSS
een stap voor zijn
Wat is PTSS
»
PTSS is een angststoornis
die zich kan ontwikkelen
nadat iemand aan een psychotraumatische ervaring blootgesteld is
geweest waarin hij met de dood
of ernstig letsel is bedreigd of
waarin zijn lichamelijke integriteit
is bedreigd. Er wordt van PTSS
gesproken als er ook sprake is van
herbelevingen van het psychotrauma, bijvoorbeeld in de vorm van
terugkerende, beangstigende dromen of herinneringen; als iemand
stimuli vermijdt die in verband
staan met het psychotrauma; en als
er sprake is van een verdoving van
de algemene responsiviteit.
(Overgenomen van de Samenvattingskaart posttraumatische
stressstoornis, Trimbos Instituut)
14
oplinie
februari 2014
Ook een ervaren militair die niet aan direct gevaar blootgesteld staat, kan door
een missie mentaal in de knoei raken. Dat kan worden voorkomen als de stress
en de emoties die er toen speelden worden onderkend en verwerkt. Je ervan
bewust zijn hoe je de missie hebt ervaren is daarbij cruciaal. Anders kunnen
missiegerelateerde problemen of zelfs een posttraumatische stressstoornis
(PTTS) je leven ernstig ontwrichten.
M
ajoor Koos
Stauthamer
is een gepokt
en gemazelde
militair die al
een aantal
missies op
zijn naam heeft staan. Hij is hoofdbestuurder van de AFMP en lid van de
werkgroep FNV Veteranen. Een stevige
vent die middenin het leven staat, die
met humor veel kan relativeren en niet
gauw van zijn stuk is te brengen. Samen
rijden we naar de KMA in Breda, waar
we met zijn geestelijk verzorger majoor
Albert Ringer gaan spreken over het
mentaal verwerken van een missie.
Aanknopingspunt is de recente missie
van Stauthamer naar Afghanistan.
Vanuit Defensie heeft de geestelijk
verzorger in dat verwerkingsproces
een belangrijke rol. De richtlijn is dat
er vóór vertrek een gesprek is tussen
militair en geestelijk verzorger, zodat
deze kan registreren hoe de militair er
op dat moment geestelijk aan toe is. Een
zogenoemde nulmeting. Het gesprek na
terugkeer is bedoeld om waar te nemen
wat er is veranderd.
Onrustig
Er was wel degelijk verschil waar te
nemen, zo blijkt uit één van de eerste
opmerkingen van Ringer tijdens onze
Aan de bel
trekken
H Als je PTSS een stap voor
ontmoeting. “Koos, ik vond jou na
terugkomst uit Afghanistan onrustig
vergeleken met het gesprek dat we hadden vóór je vertrek. Ik kreeg de indruk
dat jij enthousiast was en de missie als
zinvol hebt ervaren. Maar dat wil nog
niet zeggen dat je bij terugkomst geen
hoger adrenalineniveau had.” Klopt, zegt
Stauthamer. “Ondanks dat de uitzending
positief verliep was dat inderdaad het
geval. Dat besefte ik pas toen jij me er
op wees.” Dat was een teleurstelling
voor Stauthamer.
En echt rimpelloos blijkt de aanloopperiode van de missie niet te zijn geweest.
“In de week dat ik hoorde dat ik op
uitzending ging, kreeg mijn zoon een
zwaar ongeluk Tijdens een BMX wedstrijd.” Live contact met het thuisfront
via een video chat app op de iPad was
voor hem een steun. “Vanaf het terras
bij het Nederlands National Support
Element (NSE) kon ik mijn zoon weer
zien fietsen. Perfect. Hierdoor had ik
tijdens deze missie niet het idee echt
ver weg te zijn. Maar er was wel een
praktisch probleem met het thuisfront:
zij moesten zich instellen op mijn contactmomenten en het tijdverschil. En
ik moest er rekening mee houden dat
thuis het leven gewoon doordraaide.”
Eenzaam
De reactie van Albert Ringer: “Op
bepaalde momenten tijdens een
uitzending voel je je eenzaam. Zo’n
gesprek doorbreekt dat.” “Ja,” zegt
Stauthamer, “het zou een probleem zijn
geweest als dat niet driemaal per week
kon gebeuren.” Ringer: “En je wilt toch
ook je stem laten horen, want anders
beslist het thuisfront over iets en jij valt
daar dan buiten.” Stauthamer: “Onze
kat was doodgereden en er moest een
nieuwe komen. Ik zei: wacht er mee tot
ik terug ben. Maar nee, er moest toch
meteen een nieuwe kat komen. En dan
komt de naam. Ik stelde een Afghaanse
naam voor. Maar nee, dat kon niet. Op
zo’n moment besef je dat je dan even
niet meer volledig deel uitmaakt van
het huishouden.” Ook al waren dat niet
wilt zijn kun je naar, bijvoorbeeld, een geestelijk verzorger
stappen. Defensie heeft een
uitgebreid preventieprogramma. Vóór uitzending verzorgt
de MGGZ lessen over stresspreventie en traumaverwerking.
Tijdens de uitzending is, afhankelijk van o.a. de missie een psycholoog aanwezig. Deze werkt
samen met een arts, maatschappelijk werker (bmw’er) en een
geestelijke verzorger (gv’er)
in een Sociaal Medisch Team.
Je kunt daar je verhaal kwijt
tijdens de uitzending, maar ook
tijdens de debriefing op Kreta
waar groepsgesprekken en/of
individuele gesprekken worden
gehouden met een team van
hulpverleners. Bij terugkeer
is er een gesprek met een
psycholoog. Na terugkeer op
het onderdeel, volgt een terugkeergesprek met een bmw’er
of gv’er. Ongeveer 6 maanden
na terugkeer krijgen militairen
en hun gezinnen een nazorgvragenlijst toegezonden.
Stauthamer’s grootste zorgen, hij moest
er toch maar mee dealen. Dan is het
goed dat er frequent contact is met het
thuisfront. Meedenken helpt op zo’n
moment in het verwerkingsproces, is
Stauthamer zijn mening.
Goede band
Onderweg naar Breda had Stauthamer
al heel open gesproken over zijn missie
in Afghanistan en een eerdere uitzending naar Israël, waar hij geïnteresseerd
raakte in het Joodse geloof. Vanuit
die interesse kwam hij in contact met
Albert Ringer. Zijn gesprekspartner is
naast geestelijk verzorger bij Defensie
ook Rabbijn van de Liberaal Joodse
gemeente in Rotterdam. Een professioneel expert op het gebied van PTSS
is Ringer niet, zo laat hij aan het begin
van ons gesprek weten. “Maar in de
Tweede Wereldoorlog zijn mijn ouders
door de kampen gegaan. En wat ze
eerst het kampsyndroom noemden is
hetzelfde als PTSS-verschijnselen.” Maar
het belangrijkste is: Stauthamer en hij
hebben een goede band. Belangrijk,
omdat het voor een militair nogal wat
is om te praten over hoe hij (of zij) een
missie heeft ervaren. Ringer: “Bij dat
ervaren gaat het er niet zozeer om wat
er feitelijk is gebeurd, maar om hoe hij
het heeft beleefd.” PTSS heeft niet op
de eerste plaats te maken met wat je
hebt meegemaakt. Het gaat er om of je
langdurig dreiging hebt ervaren in een
situatie waarin je je machteloos voelt.
“
het was een gezellige
dag en - o ja - er was ook
nog een aanslag’
Sidderende kok
Bijvoorbeeld een kok die objectief
gezien veilig in Kamp Holland zit, maar
die ’s nachts sidderend in zijn bed ligt,
beducht voor een raketaanval. Hij gaat
met PTSS-verschijnselen naar huis. Dit
in tegenstelling tot menig commando
die richting het gevaar wordt gestuurd.
Ringer verklaart: “Voor zo’n rol wordt op
de eerste plaats iemand geselecteerd
die niet snel bang wordt, maar hij is ook
getraind om een gevaarlijke situatie aan
te gaan en hij is goed bewapend. Als je
dan in een stressvolle situatie komt heb
je het idee het aan te kunnen, in plaats
van dat je in een betonnen bunker zit
en maar moet hopen dat het beton het
houdt bij een raketaanval.”
Stauthamer: “Toch kan het risico voor
jou als persoon hetzelfde zijn als van de
commando. Bijvoorbeeld bij een rit door
Kabul. Het verschil is alleen: je zoekt
het gevaar niet op. En ondanks dat alle
seinen op groen staan maak je toch een
aanslag mee. Dat geeft stress. Maar je
bagatelliseert het dan, praat er niet over.
Later is het: het was een gezellige dag,
de zon scheen en - o ja - er was ook een
aanslag.”
oplinie
februari 2014
15
blikopener
Koos Stauthamer (l)
tegen geestelijk verzorger Albert Ringer:
“Je hebt me terug op
aarde gebracht.”
Vrijuit
praten
H Koos Stauthamer vond het
prettig om met zijn geestelijk
verzorger te praten, en niet
alleen omdat er een ‘klik’ is.
Ook omdat hij er vrijuit mee
kon spreken. Een geestelijk
verzorger heeft een geheimhoudingsplicht. “Als je vertelt over
je zwakheden,” legt Stauthamer
uit, “wordt dat niet meegenomen in de defensielijn.” Het
beroepsgeheim geldt ook voor
artsen, psychologen en bedrijfsmaatschappelijk werkers.
Maar die ervaring blijft op fysiek niveau
toch hangen, legt Ringer uit. “Wanneer
je angst ervaart stelt je lichaam zich
in op twee mogelijkheden: vechten of
vluchten. De hartslag wordt hoger, moet
naar de wc en je lichaam maakt stresshormonen aan. Maar als je niet kunt
vechten of vluchten, blijft je lichaam in
die stand staan. Stel je bent weer terug
in Nederland en in de Albert Heijn tikt
een vrouwtje van een meter vijftig op
je schouders. Je draait je om en grijpt
vanuit een reflex naar je wapen – dat je
dan hopelijk niet bij je hebt.”
Terug op aarde
Ringer: “Een sterk punt van Nederland
is dat we uitzendingen niet eindeloos
rekken. Een periode van zes maanden
kan nog, maar als je een jaar op missie
bent geweest, ben je thuis niet meer in
staat om tot rust te komen. De kans is
dan groot dat je in een A-Team achtige
situatie terecht komt.”
Stauthamer geeft hoog op van het
Holland House en het Nederlandse
National Support Element. “Dat is een
sterk punt; een Nederlandse huiskamer
op missie. Er draait altijd een film, er
is altijd iets sociaals. Altijd zijn er wel
frikadellen of een bitterbal tijdens de
filmavond. Thuis geef ik er niet zoveel
om, maar er is niets lekkerder dan dat
wanneer je op uitzending bent. Op
16
oplinie
februari 2014
Koninginnedag was er zoute haring,
dat was als kaviaar.” Ringer: “Het is de
binding met thuis. Die heb je ook nodig
om je rust te vinden.”
Stauthamer: “Wat jij hebt gedaan, Albert,
is dat je me door de terugkoppeling in
het tweede gesprek terug op aarde hebt
gebracht. Dat was heel belangrijk.” Toch
kan erover praten soms heel moeilijk
zijn, ook al realiseert een militair zich dat
zoiets belangrijk is. Neem de kok, die
objectief gezien weinig te duchten had,
maar die toch het gevoel had dat ieder
moment een bom kon vallen. Ringer:
“Dan vertel je thuis echt niet dat je op
bed lag en het in je broek deed van
angst. Gevolg is dat je helemaal niets
vertelt.”
“Dan dreigt een zwart scenario waarin
men zich angstig kan voelen, slecht
slaapt en aan zelfmedicatie doet om
van de spanning in je lijf af te komen.
Of je gaat bijvoorbeeld overdreven veel
aan sport doen, of alcohol of drugs
gebruiken. Ook is er een kans dat je in
de criminaliteit terechtkomt, omdat het
prettiger is om in spanning te leven dan
dat je alleen de spanning in je lijf vasthoudt.” Er kan makkelijk een paradox
ontstaan, want aan de ene kant wil je tot
rust komen, aan de andere kant wil je je
energie kwijt. Je moet ook weer wennen
aan het ritme van alledag. Dat er weer
een agenda is.”
Over de drempel
Hoe kun je het beste over je missie
praten met het thuisfront? “Door je allereerst te realiseren dat het niet zozeer
gaat om het delen van ervaringen,” zegt
Ringer, “maar om je te realiseren wat
er met jezelf is gebeurd. Stauthamer:
“Ik moest over een drempel heen: hoe
vertel ik mijn vrouw dat ik stress voelde,
terwijl ik objectief gezien niet iets had
meegemaakt dat die stress naar mijn
idee zou rechtvaardigen. Ik voelde
angst en schroom om het mijn vrouw
te vertellen. Ik zei haar: als ik uit mijn slof
schiet, dan spijt me dat. Daardoor was
ik er vanaf. Zij is er heel objectief mee
omgegaan, heeft me in mijn waarde
gelaten.”
Wat Stauthamer zijn vrouw vertelde
was een belangrijk signaal, aldus Ringer.
“Want als je zoiets niet vertelt kan dat
negatieve reacties bij de partner geven:
Wat is er dan gebeurd? Waarom vertelt
hij niets? Houdt hij niet meer van me?
Als je dat laat voortbestaan wordt het
alleen maar erger.”
»
Voor contactinformatie over de
Militaire Geestelijke Gezondheidszorg (MGGZ) zie www.defensie.nl
onder de menuknop Organisatie,
Commando Dienstencentra.
werk en inkomen
Rechtspositie
burgerpersoneel behouden
Het kabinet Rutte-II heeft op donderdag 23 januari in de Tweede Kamer zijn
steun uitgesproken voor het wetsvoorstel van D66 en CDA om de meeste
Nederlandse ambtenaren voortaan dezelfde rechtspositie te geven als
werknemers in het bedrijfsleven. Wel adviseerde minister van Binnenlandse
Zaken Ronald Plasterk de Kamer met klem om alle defensiemedewerkers tot
de uitzonderingen te laten behoren – dus ook het burgerpersoneel. Daarmee
lijkt een politieke meerderheid voor deze aanpassing van het voorstel een feit.
H
et wetsvoorstel werd
in 2011 ingediend
door de Kamerleden
Eddy van Hijum (CDA)
en Fatma Koser Kaya
(D66). De laatste heeft
inmiddels de politiek verlaten en is als
pleitbezorger van het voorstel opgevolgd door haar partijgenoot Steven van
Weyenberg.
Kort samengevat komt het voorstel erop
neer dat de Nederlandse ambtenaren
voortaan gaan vallen onder het burgerlijk arbeidsrecht. Met andere woorden: ze
krijgen net als ‘gewone’ werknemers een
arbeidscontract in plaats van een ambtelijke aanstelling en krijgen met hetzelfde
ontslagrecht te maken.
januari 2014 (defensie) geactualiseerde
versies ingediend.
Minister Plasterk liet de Tweede Kamer
op donderdag 23 januari weten dat
het kabinet Rutte-II goed kon leven
met het initiatiefvoorstel van CDA en
D66. Onderdeel van het VVD/PvdAregeerakkoord is ‘het in overeenstemming brengen van het ontslagrecht van
ambtenaren met het ontslagrecht van
werknemers buiten de overheid.’ Ook
liet hij weten dat het kabinet het verstandig vond om de ‘normalisering’ in principe voor de gehele ambtenarensector
te willen doorvoeren, met uitzondering
»
Kijk voor de
uitslag van
de stemming over
de initiatiefwet op
www.afmp.nl.
van een paar logische uitzonderingen:
de rechterlijke macht, het defensiepersoneel en het politiepersoneel.
Onverstandig
Plasterk: “Na intern beraad en in overleg
met de portefeuille houdende collega’s
is het standpunt van de regering dat het
onverstandig zou zijn om binnen deze
sectoren een grens te trekken tussen
wel en niet uniform dragend personeel.
Het advies van de regering is dan ook
om de sector Defensie inclusief het burgerpersoneel, de sector politie integraal,
en de rechterlijke macht inclusief het
Openbaar Ministerie uit te sluiten van de
normalisering.”
“Daarmee lijkt een politieke meerderheid voor de ingediende amendementen een feit,” aldus AFMP-voorzitter
Anne-Marie Snels. “Zekerheid daarover
hebben we natuurlijk pas na de stemming, maar het ziet er ook voor het
burgerpersoneel goed uit, daar zijn we
natuurlijk blij mee.”
Lobby AFMP
In het oorspronkelijke wetsvoorstel
werden drie soorten ambtenaren van de
beoogde ‘normalisering’ uitgezonderd:
de leden van de rechterlijke macht en
de geüniformeerde politie- en defensiemedewerkers. Mede door een intensieve politieke lobby van FNV Veiligheid
– de AFMP, de Marechausseevereniging
en de NPB– werden eind 2011 door
andere fracties (CU/PvdA) amendementen op het wetsvoorstel ingediend.
Daarin werd erop aangedrongen ook de
ondersteunende politiemedewerkers en
het burgerpersoneel binnen Defensie
hun ambtelijke rechtspositie te laten
behouden. Van deze wijzigingsvoorstellen zijn op 15 januari 2014 (politie) en 17
oplinie
februari 2014
17
werk en inkomen
Het is voor Defensiemedewerkers nagenoeg
onmogelijk om zelf actief aan
hun loopbaan te bouwen,
aangezien de werkgever
onvoldoende begeleiding en
studiefaciliteiten beschikbaar
stelt. Ook de verplichte
functiewisseling na drie jaar
zorgt vooral voor onrust en
belemmert het vergaren
van voldoende ervaring en
expertise. Dat concludeert
de AFMP op basis van
een onderzoek van onze
collegabond MARVER. Voor
andere sectoren dan de KMar
ligt dat mogelijk anders. Nader
onderzoek zal dat moeten
uitwijzen.
Vragen over
loopbaanbeleid
18
oplinie
februari 2014
H
et onderzoek
is gehouden
onder 150
marechaussees
die betrokken
waren bij een
pilot waarbij
medewerkers
zelf de regie over de loopbaan moesten
krijgen. Aangezien de AFMP ook een
sector Marechaussee heeft, waren we
van meet af aan natuurlijk zeer geïnteresseerd in dit onderzoek. Te meer
daar de resultaten ook voor andere
krijgsmachtsonderdelen kunnen gelden.
Voor wat betreft de KMar sluiten we ons
aan bij de conclusie die de MARVER ook
trekt: de uitvoering van de huidige FPSinstrumenten binnen Defensie moet
aanzienlijk worden verbeterd. Zo niet,
dan heeft het geen nut om de proef
met het nieuwe loopbaanbeleid uit te
breiden.
De kern van het beoogde nieuwe loopbaanbeleid is het loslaten van het vaste
loopbaanpatroon (‘de strippenkaart’). In
plaats daarvan zouden medewerkers
voortaan uit eigen beweging kunnen
solliciteren op functies naar keuze. Om
“
deze aanpak uit te proberen ging in
2010 een pilot van start in de onderbouw van de Marechaussee. In 2012
verscheen een evaluatierapport. Dat
maakte volgens de MARVER onvoldoende duidelijk of de medewerkers ook
echt het gevoel hadden dat ze zelf de
regie over hun eigen loopbaan in handen hadden gekregen. Besloten werd
een eigen enquête te houden onder de
betrokkenen.
De uitkomsten van die enquête en
de vervolgens gevoerde persoonlijke
gesprekken met KMar-medewerkers
maken duidelijk dat van de beoogde
eigen regie over de loopbaan weinig
terecht is gekomen. Dat lijkt niet te
komen door te weinig kennis over de
beschikbare voorzieningen, of door
onwil bij de medewerkers om de regie
over hun loopbaan wat meer in eigen
hand te nemen. Het overgrote merendeel zou het prima vinden om meer
invloed te kunnen uitoefenen op zijn of
haar ontwikkeling. In de praktijk blijkt dat
echter ondoenlijk, doordat drie met de
werkgever afgesproken loopbaanvoorzieningen niet functioneren.
Gebrek aan begeleiding
De gemiddelde Defensiemedewerker is
voor de ontwikkeling van zijn loopbaan
afhankelijk van de begeleiding van
met name zijn leidinggevende en de
loopbaanbegeleider. Wat de leidinggevenden betreft: een ruime meerderheid
van de ondervraagden wist niet welke
steun ze vanuit die hoek konden verwachten. Zeker in deze reorganisatietijd
is de focus van leidinggevenden vrijwel
volledig gericht op het organisatiebelang. Functioneringsgesprekken worden
zelden jaarlijks gehouden en draaien
dan vrijwel alleen om het huidige functioneren. De ontwikkeling van competenties komt zelden van de grond en voor
stage- of opleidingswensen ontbreekt
het de leidinggevende aan budget.
De ervaringen van de (weinige) medewerkers die contact hebben gehad
met een loopbaanbegeleider verschillen sterk. Sommigen hebben een zeer
we vragen
ons af of
het FPS wel
een geschikt
instrument
is voor het
loopbaanbeleid’
gedegen begeleiding gehad, maar velen
kregen het gevoel dat de loopbaanbegeleider alleen zaken vastlegde die
binnen het organisatiebelang pasten.
Andere opleidingen of toekomstige
functies werden ontraden, omdat daarvoor toch geen plaats of budget zou
zijn. Er werd niet gezocht naar alternatieven en evenmin werd gekeken naar
de persoonlijke ontwikkeling van de
medewerker, bijvoorbeeld ten behoeve
van een eventueel noodzakelijke carrière buiten Defensie.
Onvoldoende
opleidinqen/stages
Door de vele reorganisaties en bezuinigingen hebben veel medewerkers
het gevoel dat het opstellen van een
Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP)
geen nut heeft. Van de ondervraagden
bleek slechts een kwart over een POP
te beschikken. Dat minimaliseert de
mogelijkheden om op basis van artikel
16 en 16a van het Algemeen Militair
Ambtenarenreglement (AMAR) studiefaciliteiten toegekend te krijgen, want dat
kan alleen op basis van een POP. Maar
ook van de overige opleidingsmogelijkheden komt door de bezuinigingen
weinig terecht. De werkgever lijkt alleen
de medewerkers op te leiden die ze ook
in een volgende functie wensen te zien
en gebruiken de opleidingsaanvragen
als een oneigenlijke voorselectie voor
vervolgfuncties. Hetzelfde geldt voor
het toekennen van stageplaatsen.
Te korte functieduur
De huidige functieduur van drie jaar
wordt vrijwel unaniem te kort geacht. Als
iemand na een of twee jaar is ingewerkt
blijft er nauwelijks tijd over om ervaring
op te bouwen en zich verder in het werk
te verdiepen. Dan moet er namelijk
alweer energie gestoken gaan worden
in (het vinden van) een nieuwe functie.
Door het uitgebreide sollicitatieproces
zijn de medewerkers (maar ook hun
collega’s en leidinggevenden) daar veel
kostbare tijd en energie aan kwijt. Dat
zorgt voor onrust op de werkvloer en
een gebrekkige opbouw van ervaring
en expertise. Bovendien heeft een
leidinggevende daardoor niet de tijd
om de medewerkers te leren kennen en
adequaat te kunnen begeleiden bij hun
loopbaan.
Uit balans
De MARVER heeft haar bevindingen
en standpunten verwoord in een brief
aan de werkgever, die op maandag
23 december is verstuurd. Daarin stelt
onze collega-bond onder andere: ‘Wij
kunnen niet anders dan concluderen
dat de balans in de uitvoering van het
FPS (Flexibel Personeelssysteem) te
veel is doorgeslagen naar het organisatiebelang ten koste van het belang
van de medewerkers. Om die balans te
herstellen stellen wij voor de komende
tijd te gebruiken om FPS-instrumenten
(= huidige loopbaanvoorzieningen) eerst
grondig te evalueren en waar nodig te
verbeteren alvorens het loopbaanbeleid
vanuit de pilot naar andere defensieonderdelen uit te breiden.’
»
Maar defensiebrede twijfels over
het FPS hadden we zelf al eerder.
Ook de Vaste Kamercommissie heeft
op 23 januari jl. tijdens het overleg met
de minister kritische vragen over het
personeelsbeleid van Defensie gesteld,
waarbij aan de minister indringend
verzocht is om met een samenhangende strategische visie op het personeelsbeleid te komen met aandacht voor
onder andere FPS, Numerus Fixus,
loopbaanbeleid, werving in een aantrekkende arbeidsmarkt en diversiteit.
Vanzelfsprekend zullen wij u van het
vervolg op de hoogte houden.
oplinie
februari 2014
19
werk en inkomen
Tekst alex groothedde
Voorkomen dat het water aan je lippen staat
Schuldproblematiek
Wie schulden heeft is kwetsbaar. Zo kwetsbaar dat zijn of haar baan bij
Defensie aan een zijden draadje kan komen te hangen. Gelukkig is er in veel
gevallen een mouw aan te passen. Mits men tijdig aan de bel trekt.
20
oplinie
februari 2014
W
ie in financiële problemen terecht komt,
ziet zijn wereld steeds kleiner worden.
Een oplossing lijkt steeds verder weg.
Niets doen is echter geen optie. Het kan
zelfs het begin van het einde van de
baan bij Defensie zijn, want wie financieel kwetsbaar is kan zijn Verklaring
van Geen Bezwaar (VGB) kwijtraken
(zie kader). Hoe dan ook is het reuze
belangrijk om financiele ’problemen
tijdig te melden. Dat kan onder andere
, bij BNMO, Maatschappelijk Werk
De Basis, het Veteraneninstituut, een
geestelijk verzorger of bedrijfsmaatschappelijk werker van Defensie of bij de
AFMP . Vaak valt er wel een oplossing te
bedenken, zolang er geen verwijtbaar
gedrag aan het probleem ten grondslag
ligt zoals een gokverslaving. In veel
gevallen gaat het echter om pure pech.
Je hebt net een huis gekocht, je partner
gaat ervandoor en je raakt tot overmaat
van ramp ook je toelagen nog eens
kwijt. Of je partner wordt ziek en de
vergoedingen van de ziektekosten vallen bitter tegen. Of neem de militair die
jaren terug als bijrijder betrokken was
bij een verkeersongeval, en op wie jaren
later de schade werd verhaald omdat hij
de enige was met vermogen (namelijk
een inkomen). Of iemand gaat op uitzending en zijn familie of partner plukt
de rekening kaal. Dat soort meldingen
komt bij Defensie regelmatig voor. Dit
is bijvoorbeeld het geval met Kpl1 Attila
(gefingeerde naam, red.), wiens relaas
een goed voorbeeld is van hoe je met
schulden kunt omgaan.
Bestolen
Na terugkomst van drie maanden
uitzending in Afghanistan vertelde zijn
familie Attilla dat ze voor een groot deel
zijn uitzendtoelagen hadden gebruikt,
hij was in een klap 13 duizend euro
armer . Dit kon gebeuren omdat zijn
familie de beschikking had over zijn
bankpas en zijn financiële zaken deed.
Attilla: “Mijn ex-vriendin en ik waren
boos, want mijn familie had me min
of meer bestolen. Ik besloot samen
met mijn ex-vriendin mijn financiën te
controleren, toen kwamen we achter
een hele hoop zaken die niet klopten
en verzwegen waren.” In 2007 had
Attilla een lening van 8000 euro bij de
bank afgesloten om de schulden van
zijn familie te betalen. Ze hadden hem
altijd verteld bezig te zijn met terugbetalen, maar dit was niet het geval. “Ik was
geschrokken en doordat zij mij het geld
niet meer konden terug betalen besloot
ik om per direct weer zo snel mogelijk
naar Afghanistan te gaan om mijn
schuld in één keer te kunnen afbetalen.
Maar daar ging het niet goed met mij en
ik werd na twee weken gerepatrieerd.
Ik kwam bij de bedrijfsmaatschappelijk
werker en bij de psycholoog terecht .
Ik ging aan de slag met de bmw’er om
mijn financiële zaken weer op orde
te krijgen, want het was één grote
puinhoop.”
Tips en tools
De Bmw’er gaf Attilla tips en tool
plus opdrachten die hij moest
uitvoeren. “ Zo moest ik ook
alle bonnetjes bewaren.
Alles moest ik in de gaten
houden, waar mijn
geld naar toe ging en
waar ik het zelf aan
uit gaf. Alles moest
gestructureerd worden om
inzicht en overzicht te krijgen van
mijn financiële situatie. De schuld die ik
bij de bank had, had een veel te hoge
rente. Hierdoor kon ik niks afbetalen. De
Bmw’er vertelde mij over een fonds,dat
als ik mijn financiële zaken en alles wat
ik aan opdrachten moest doen goed
regelde en ook gemotiveerd was, er
Verklaring
van Geen Bezwaar
H De Verklaring van Geen Bezwaar (VGB)
kan worden ingetrokken als iemand chantabel is doordat hij financiële problemen
heeft. Maar alleen het hebben van een
schuld is nog geen aanleiding. Wel kan bij
een buitenlandplaatsing van een defensiemedewerker tijdens de psychosociale
screening naar voren komen dat hij een
schuld heeft. De bedrijfsmaatschappelijk
werker kan dan aanbevelen hem niet in het
buitenland te laten plaatsen. Het is aan de
commandant om dat advies al dan niet op te
volgen. En een goede commandant zal, als
hij hem het gebied in laat gaan, vragen om
begeleiding van Bedrijfsmaatschappelijk
werk.
Minder hulpvragen
bij fondsen
»
In de vorige OpLinie vroegen wij onze leden
wie te kampen heeft met schuldproblematiek, om er defensiebreed zicht op te krijgen. Er
kwamen niet veel reacties. in deze economisch
zware tijden zou je toch verwachten dat het aantal
schuldenaren dat aanklopt bij zo’n fonds toeneemt.
Maar nee. Integendeel zelfs: het aantal aanvragen bij de 25 fondsen daalt juist
over de hele linie, zo blijkt uit
de jaarverslagen over 2012.
Majoor Hendrik-Jan van
Tilburg van BMW heeft een
plausibele verklaring. “Veel
mensen zijn tegenwoordig al
bezig met het aflossen van hun
schulden.” De drempel naar de
(schuld)hulpverlening is vanaf
halverwege de jaren ’90 aanzienlijk
verlaagd, zegt Van Tilburg. “Dat heeft
onder andere te maken met missies,
waar met de mensen wordt besproken
dat wij er niet alleen zijn voor de voorbereiding op
de uitzending, maar ook voor materiële problematiek. De oudere generatie was nog van ‘mannen
huilen niet’ en ‘je lost je problemen zelf op’. Maar de
nieuwe generatie wil niet lang met een probleem
blijven zitten en zoekt zelf actief hulp.
oplinie
februari 2014
21
werk en inkomen
“
wij maken niet de klassieke
fout van de hulpverlening;
cliËNT MOET ZELF AAN DE SLAG’
een fondsaanvraag gedaan kon worden.
Door een renteloze lening van Fonds
Koninklijke Landmacht 1940 heb ik de
openstaande schulden en dure bankleningen kunnen wegwerken en ik los
de lening van Fonds KL 1940 nu af met
een behapbaar maandelijks bedrag dat
wordt ingehouden op mijn salaris. Na
2,5 jaar ben ik weer schuldenvrij en zijn
mijn financiën dus weer op orde.”
Schoenendoos
Het verhaal van Attilla is illustratief voor de benadering van
Bedijfsmaatschappelijk Werk (DC
BMW). Majoor Hendrik-Jan van Tilburg,
van het Cluster Dienstverlating /
Beleidsondersteuning veteranen van
BMW is namens de dienst ook sociaal
adviseur van het Fonds KL 1940. Hij
haalt het voorbeeld aan van de welbekende schoenendoos die uitpuilt met
rekeningen en ongeopende brieven van
schuldeisers. Deze doos wordt tijdens
het eerste gesprek van de militair of burger soms letterlijk naar de bedrijfsmaatschappelijk werker geschoven met een
kreet om hulp. Van Tilburg: “DCBMW
maakt niet de klassieke fout van de hulpverlening door zelf met die doos aan de
slag te gaan en voor de cliënt de brieven
te openen. Wij schuiven die doos terug.”
De cliënt moet zelf actie ondernemen
door de brieven te openen en te beantwoorden, maar wordt daarbij wel actief
ondersteund door BMW.
Protocol
De dienst gaat bij schuldproblematiek
altijd uit van het Protocol psychosociale
begeleiding bij materiële problematiek.
Deze hulpverlening is met name gericht
op gedragsverandering bij de militair
of burger in kwestie om te voorkomen
dat hij terugvalt in zijn oude leef- en
uitgavenpatroon. “Bij een schuld heb je
twee zaken: je hebt een bedrag en je
22
oplinie
februari 2014
hebt te maken met gedrag. Het gedrag
leidt tot het bedrag van de schuld; het
is nooit andersom.” Vandaar ook dat
de ondersteuning niet vrijblijvend is; de
cliënt moet volgens het protocol een
overeenkomst tekenen met wederzijdse afspraken. Van Tilburg: “Kom je je
afspraken na, dan kunnen wij door met
de hulpverlening. BMW maakt pas een
adviesaanvraag voor een fonds als die
afsprakenlijst klaar is.” Er zijn 25 fondsen
waar militairen en burgerpersoneel met
schuldproblematiek een beroep op
kunnen doen, tenzij de schuld zo groot
is dat ze alleen via de Wet Gemeentelijke
Schuldsanering geholpen kunnen worden. Voor iedere ‘bloedgroep’ binnen elk
krijgsmachtonderdeel is er een fonds,
waarvan in de besturen doorgaans militairen (actieve of postactieve) zitten.
Verwijtbaar gedrag
Nu is een fonds beslist niet de enige
aanvliegroute. De aanpak van DCBMW
reikt veel verder. De dienst kijkt eerst
naar het ontstaan van de schuld, of er
bijvoorbeeld verwijtbaar gedrag is. Een
gokverslaving of de aankoop van een
veel te dure, benzineslurpende auto
vallen al snel in die categorie. Ook wordt
nagegaan of er daarnaast misschien
nog meer problemen aan de hand zijn.
In het geval van bijvoorbeeld PTSS is
dat overigens de taak van de Militaire
Geestelijke Gezondheidszorg (MGGZ).
Verder bekijkt de DCBMW of er een
zogenoemde sociale noodzaak is.
Vervolgens komt de vraag aan de orde
hoe er een structurele oplossing kan
worden geboden, door welke instantie,
en welke begeleiding nodig is.
Voor het bepalen van de gewenste
oplossing gaat DCBMW allereerst na of
de gemeente waar de defensiemedewerker woont soelaas kan bieden.
Mogelijk kan een beroep worden
gedaan op de Wet Gemeentelijke
Tijdig
signaleren
is halszaak
H Veel mensen weten schulden goed
verborgen te houden. Geen wonder, want
schulden gaan vaak gepaard met schaamte.
En in deze ik-maatschappij denken veel
mensen dat ze het alleen moeten oplossen.
Tot aan de rand van verzuipen vullen ze
het ene gat met het andere. Toch is er een
manier om er als buitenstaander doorheen
te prikken. Wat bijvoorbeeld kan opvallen is
dat iemand zich sociaal terugtrekt. Hij (of zij)
doet minder vaak of hemaal niet meer mee
met sociale activiteiten. Tegelijkertijd vermoedt de hele kring eromheen dat er iets is,
maar niemand kan er de vinger op leggen.
Vaak hebben mensen met schulden deze in
combinatie met ander gedrag, bijvoorbeeld
een (gok)verslaving. Daarmee houden zij
in eerste instantie zichzelf voor dat ze het
allemaal wel redden. Daarna houden ze hun
omgeving voor de gek. Die misleiding kan
duren totdat de bom barst. Maar dan is het
al te laat. Tijdig signaleren is dus belangrijk.
Maar hoe zie je dat? Het gaat vaak om de
volgende gedragingen:
» mijden van sociale verplichtingen (in aanwezigheid, met cadeautjes of deelname
aan het geven van een rondje)
» plots een baantje erbij nemen
» niet naar het werk komen (vanwege de
kosten, of uitval van de auto); hij of zij
meldt zich zogenaamd ziek (schaamte)
» zich inlaten met louche zaken (diefstal van
goederen op het werk, clandestiene handel of ander ongeoorloofd gedrag)
» het laten versloffen van de uiterlijke verzorging (oude en of versleten kleding/
schoeisel)
» veel klagen over hoe duur alles is
» kleine bedragen lenen van collega’s
“
het gaat om de vraag:
hoe blijft iemand
uit de schulden’
Schuldhulpverlening (WGS). De
gemeente besteedt de invulling hiervan
doorgaans uit aan een civiel bureau, dat
de schuldsanering organiseert met de
bijbehorende begeleiding.
en een sociaal fonds geen uitkomst
bieden, dan klopt BMW weer bij de
gemeente aan; de Wet Gemeentelijke
Schuldhulpverlening is dan het laatste
vangnet.
Structurele oplossing
Nazorg
BMW komt in veel gevallen voor de beste oplossing uit op een fonds. De keuze
voor een fonds wordt deels bepaald
door de vraag welk fonds voor welke
argument vatbaar is, maar vooral door
de structurele oplossing die het fonds
kan bieden. Dit kan bijvoorbeeld een
renteloze lening zijn. Of er kan met een
kleine gift de nood worden gelenigd, bijvoorbeeld als er in huis iets essentieels
stukgaat waarvoor op redelijke termijn
binnen de familie geen geld te vinden
is. BMW maakt voor de aanvraag bij een
fonds een financieel overzicht en bekijkt
via een rekenmodule wat de uitgaven
en inkomsten zijn, en wat er onderaan
de streep overblijft om de schulden te
kunnen aflossen. Doorgaans moet dat
binnen drie jaar gebeurd zijn.
BMW dient de sociale adviesrapportage in bij het uitgekozen fonds. “Bij
de aanvraag geven we aan met welke
interventie we die structurele oplossing
kunnen bieden, want het gaat om de
vraag: hoe blijft die persoon vervolgens
uit de schulden blijft. Het kan zijn dat
zo iemand ook geestelijke verzorging
nodig heeft.” In sommige gevallen is
verandering van gedrag noodzakelijk.
Overigens is BMW de enige dienst bij
Defensie die de aanvragen indient; de
dienst geestelijke verzorging draagt
dit over aan BMW. Je kunt als individu
weliswaar rechtstreeks een aanvraag
bij een van de fondsen indienen,
maar het fonds zal je voor de sociale
adviesrapportage doorverwijzen naar
BMW. Voor veteranen verloopt de
aanvraag via Maatschappelijk Werk van
De Basis. Mocht het traject bij BMW
De begeleiding gaat nog even door
nadat de schuld is afbetaald. “Opeens
zijn de maandelijkse afbetalingen
voorbij, heeft men weer zeggenschap
over het eigen inkomen en wordt snel
vermogen opgebouwd omdat men de
afgelopen drie jaar heeft geleerd op een
houtje te bijten. Dan moeten we ze in de
begeleiding niet meteen loslaten, maar
houden we het nog een paar maanden
in de gaten." Bij de grotere fondsen zijn
sociaal adviseurs toegevoegd aan het
bestuur. Zij geven de bestuurders overwegend inhoudelijk advies, Van Tilburg:
“Hij moet ook over een gezonde dosis
argwaan beschikken.” Want reken maar
dat mensen met verwijtbaar gedrag
als een gokverslaving een dergelijke
ontstaansgeschiedenis van de schuld
behendig proberen te maskeren.
Geen exacte aantallen
Exacte aantallen defensiemedewerkers
met schuldproblematiek die met hun
probleem bij DCBMW aankloppen kan
deze dienst niet geven. Een reden is dat
behalve bedrijfsmaatschappelijk werkers
ook geestelijk verzorgers en psychologen ermee te maken krijgen en er soms
meerdere problemen tegelijk spelen, de
zogenoemde multiproblematiek. Dan
is er naast een schuld ook een ander
probleem, zoals bijvoorbeeld een gokverslaving of een familie die geld inpikt.
Majoor Hendrik-Jan van Tilburg: “Ik heb
een paar jaar geleden de percentages
laten meten in ons registratiesysteem en
toen bleek dat er bij DCBMW twee mensen fulltime met materiële problematiek
bezig zouden kunnen zijn.”
Check je financiële
gezondheid
»
Gezond financieel gedrag bestaat uit drie
onderdelen die vrijwel los van elkaar staan:
management van geld, financieel plannen en het
bewust kiezen van financiële producten. Goed, het
vergelijken van financiële producten is nog redelijk
overzichtelijk dankzij de vele vergelijkingssites.
Maar hoe weet je of je management op orde is? En
hoe plan je je financiële toekomst? Dat valt niet zo
1-2-3 te vertellen, maar kijk voor de aardigheid eens
op www.wijzeringeldzaken.nl. Neem bijvoorbeeld
de menuknop Per onderwerp. Hier zijn diverse
checklists te vinden over omgaan met geld, sparen,
pensioenen en nog veel meer.
Check je recht op toeslagen!
Ook kan het erg handig zijn om na te gaan of er recht
is op een van de volgende toeslagen:
» Huurtoeslag
» Zorgtoeslag
» Kinderbijslag
» Kindgebonden budget
» Kinderopvangtoeslag
» TOG Gehandicapte kinderen
» Tegemoetkoming lesgeld
» Scholieren 18 -30 jaar
» Heffingskortingen
» Bijzondere bijstand (langdurigheidstoeslag. Individuele bijzondere bijstand)
Reken zelf uit waar je recht op hebt: www.nibud.nl/
berekenuwrecht
»
Meer weten? Kijk op www.nibud.nl en/of op
www.wijzeringeldzaken.nl
oplinie
februari 2014
23
AFMP/FNV
UITZENDCERTIFICAAT
Zeker op uitzending
U bent lid van de AFMP/FNV en wordt uitgezonden?
•
•
•
€ 2.500 bij overlijden als gevolg van een ongeval;
€ 5.000 bij algeheel blijvende invaliditeit als gevolg
van een ongeval;
In geval van gedeeltelijke blijvende invaliditeit door
een ongeval een evenredig percentage van € 5.000.
Waar vraagt u uw certificaat aan?
• Surf naar www.afmp.nl en klik op Uitzendcertificaat;
• Mail naar [email protected] o.v.v. Ik word uitgezonden.
Geef hierin uw persoonsgegevens, naam uitzending,
vertrek- en terugkeerdatum van uw uitzending;
• Bel met 040 20 73 100 (kies 4).
Ook voor plaatsing in de West, mits korter dan een jaar,
kunt u het uitzendcertificaat aanvragen!
DFD stuurt u het bewijs van dekking en
zal u verder informeren.
24
oplinie
februari 2014
Foto: AVDD
Vraag uw uitzendcertificaat aan. Hiermee heeft u gratis
de volgende dekking voor de duur van uw uitzending:
werk en inkomen
OpLinie nu ook op
iPad!
H Vanaf 21 december is OpLinie ook te
lezen op jouw iPad! En nog een paar dagen
eerder dan dat het papieren blad op de mat
valt! De AFMP heeft een app ontwikkeld voor
de App Store waarmee het verenigingsblad
makkelijk te lezen is. Met deze OpLinie-app
heb je altijd toegang tot de laatste editie en
veel eerdere nummers. Blijf op de hoogte
op het gebied van werk en inkomen, jouw
rechtspositie, belangenbehartiging, ledenvoordelen en uiteraard de vereniging. De App
is nu gratis te downloaden, voorlopig alleen
in de App Store , onder de naam ‘OpLinie’.
De OpLinie-app is uitsluitend bestemd voor
leden en relaties van de AFMP/FNV. Met
uw lidnummer kunt u makkelijk eenmalig
inloggen. Uw lidnummer kunt u vinden op
uw ledenpas of op de verpakking van het
verenigingsblad dat in papieren vorm bij u op
de mat valt. Bent u een zakelijke relatie van
de AFMP/FNV, neem dan contact op met de
redactie voor uw eigen inlogcode.
Discriminatie:
Minister op het matje
»
De minister van Defensie moet
op het matje komen bij minister
Plasterk van Binnenlandse Zaken
en Koninkrijksrelaties. Werkgever
Defensie zal in dat gesprek worden
gemaand een uitspraak van het College
voor de Rechten van de Mens na te
komen. Aanleiding is een door de
AFMP aangespannen zaak wegens
discriminatie bij de uitvoering van het
Verplaatsingskostenbesluit.
Het College voor de Rechten van de
Mens oordeelde op 13 november 2012
dat de minister van Defensie verboden
onderscheid op grond van burgerlijke
staat heeft gemaakt bij de uitvoering
van het Verplaatsingskostenbesluit
(VKBM). Het AFMP-lid om wie de zaak
draait woont bij zijn vader. Omdat hij
geen eigen huishouding voert moet hij
betalen voor de legering en heeft hij
geen recht op een tegemoetkoming in
de kosten van de maaltijden. Verder
ontvangt hij maar tweemaal per 4
weken een tegemoetkoming in de
reiskosten. De AFMP legde de zaak met
succes voor aan het College voor de
Rechten van de Mens.
Op 18 december 2012 liet de minister
van Defensie naar aanleiding van het
oordeel van het College weten met
de centrales te overleggen over het
VKBM. Op 30 mei berichtte Defensie
het College het bezwaar van de militair
ongegrond te hebben verklaard (op 9
januari 2013). Maar volgens het College
is er ook na aanpassing van het VKBM
geen sprake van structurele opvolging
van het oordeel. Er hadden structurele
maatregelen moeten worden getroffen waardoor de regeling niet langer
verboden onderscheid op grond van
burgerlijke staat maakt.
Minister Plasterk is de aangewezen
bewindsman om het corrigerende
gesprek te voeren aangezien zijn ministerie een ‘beheersministerie’ is.
Een brief van het College voor de
Rechten van de Mens aan minister
Plasterk staat op www.afmp.nl
Tinnitus:
Deel je ervaringen!
»
De AFMP en de Nederlandse Vereniging voor Slechthorenden
(NVVS) werken samen om gehoorschade te voorkomen en beleid te
maken om militairen met tinnitus (oorsuizen) zo goed mogelijk te ondersteunen. De NVVS zoekt militairen met tinnitus voor ervaringssessies.
De NVVS verzamelt in het project Ervarings-kennis de ervaringen en tips
van (en voor) mensen met een hooraandoening. We willen alle hooraandoeningen en vele thema’s gedurende het project aan bod laten komen.
Daarom staat er nu een Ervaringssessie voor de groep militairen, waaronder veteranen en oud-militairen, op de agenda.
Wat houdt de sessie in?
In een kleinschalige sessie van maximaal 8 deelnemers wordt gesproken
over uw eigen ervaringen, oplossingen, tips & tricks. Hiermee kunnen we
anderen weer verder helpen. De sessie wordt professioneel begeleid, uw
reiskosten (ov 2e klasse/ 0,19 ct per km) worden vergoed, er is ringleiding
en er is een schrijftolk. Heeft u gehoorschade en/of tinnitus opgelopen tijdens uw werk bij Defensie, meld u dan aan. Voor aanmeldingen of vragen
kunt u terecht bij Lara Laurens, [email protected].
De ervaringssessie tinnitus voor militairen vindt plaats op:
datum vrijdag 28 maart
tijdstip 10.30 tot 13.00 uur
locatie De Randhoeve 221, 3995 GA Houten
Meer lezen over dit waardevolle project?
Zie www.nvvs.nl/ervaringskennis
oplinie
februari 2014
25
veteranenberichten
Tekst Linde van Deth, Fred Lardenoye
en Janke Rozemuller
Generaal
Spoor.
Foto: NIMH
Veteraan met
Ereschulduitkering
behoudt
bijstand
H Veteranen die een
Ereschulduitkering krijgen,
worden niet gekort op hun
bijstandsuitkering. Dat heeft
staatssecretaris van Sociale Zaken
Jetta Klijnsma toegezegd in een
brief aan de Nationale ombudsman Alex Brenninkmeijer. Zij zal
daarvoor de regeling van de
Wet werk en bijstand aanpassen.
Veteranen die te veel vermogen
hebben door het ontvangen van
een Ereschulduitkering kunnen
zo toch hun bijstandsuitkering
behouden. De maatregel geldt
met terugwerkende kracht.
De ombudsman had aangedrongen op aanpassing van de regels
nadat hij een klacht had ontvangen van een Libanonveteraan.
Die had via de regeling Ereschuld
eenmalig 25.000 euro gekregen als compensatie voor zijn
chronische psychische problemen. Hierdoor kwam zijn eigen
vermogen ineens boven de grens
van 5.795 euro uit, waardoor hij
geen recht meer had op een
bijstandsuitkering. De gemeente
Arnhem had hierop zijn uitkering
JR
stopgezet.
‘Beeld generaal
Spoor bijstellen’
»
Uit een eind vorig jaar opgedoken nota van
het ministerie van Buitenlandse zaken blijkt
dat generaal Simon Spoor een eigen verborgen
oorlog tegen de Indonesische republiek voerde. Dat
beweert historicus Fredrik Willems. Hij werkt aan
een biografie over Raymond Westerling en vond de
nota tijdens zijn onderzoek. Volgens hem moet het
beeld van de opperbevelhebber van de Nederlandse
troepen in Nederlands-Indië bijgesteld worden
omdat de generaal grenzen heeft overschreden.
Spoor sloot tijdens de politionele acties een verbond
met de islamitische verzetsbeweging Darul Islam
en de communistische strijdgroep Bambu Runcing.
Hij voorzag de bewegingen van wapens en geld
op voorwaarde dat zij mee zouden vechten tegen
het republikeinse leger. Hij deed dit zonder dat de
Nederlandse regering en zijn eigen staf daarvan af
LvD
wisten.
Veteranenstatus voor
inzet bij ‘De Punt’
H Militairen die betrokken
waren bij de beëindiging van
de treinkaping bij De Punt en
de gijzeling van een school in
Bovensmilde in het voorjaar
van1977 krijgen de veteranenstatus. Dat heeft minister Hennis
van Defensie aan de Tweede
Kamer toegezegd. Eerder was
een speciaal draaginsigne aangekondigd, maar dat stuitte op
veel weerstand. Onduidelijk is
nog welke militairen voor de
veteranenstatus in aanmerking
komen en of de inzet bij andere
Zuid-Molukse acties ook op deze
wijze gehonoreerd wordt. De
minister gaat in een brief aan de
Tweede Kamer de zaak toelichFL
ten.
Generaal b.d. Govert
Huijser overleden
26
oplinie
februari 2014
Generaal b.d. Govert Huijser is op zondag 5 januari overleden. De oud-voorzitter van de Stichting
Dienstverlening Veteranen (SDV), de voorganger van het
Veteraneninstituut, is 82 jaar geworden. Huijser werd geboren
in Soerabaja in toenmalig Nederlands-Indië en bracht tijdens
de Tweede Wereldoorlog enkele jaren van zijn jeugd door in
een jappenkamp. Hij begon zijn militaire loopbaan in 1949 aan
de Koninklijke Militaire Academie. Na diverse bevorderingen
werd hij in 1983 benoemd tot chef Defensiestaf, waarbij hij
verantwoordelijk was voor de militaire operaties in het buitenland. Na zijn functioneel leeftijdsontslag bleef hij actief in
diverse bestuursfuncties waarin hij zich met name voor veteranen heeft ingezet. Huijser was zelf drager van onder meer
JR
het Nieuw-Guinea Herinneringskruis met gesp 1962.
Foto: Martin Roemers
De Nationale ombudsman, tevens
Veteranenombudsman, Alex
Brenninkmeijer.
Foto: Jacqueline de Haas
»
Generaal b.d. Govert Huijser
bij de opening van het Veteraneninstituut, 10 mei 2000.
‘Veteranengeneraal’
krijgt borstbeeld
Tijdens de eindejaarsbijeenkomst van
het Veteranen Platform in Doorn op 13
december werd een borstbeeld onthuld
van luitenant-generaal b.d. Ted Meines.
De inmiddels hoogbejaarde oud-generaal
was zelf aanwezig en kreeg dit eerbetoon
vanwege zijn inzet voor veteranen.
Koning Willem-Alexander liet een brief
met zijn felicitaties voorlezen.
»
Hoewel de onthulling van de
bronzen buste op de eindejaarbijeenkomst van het Veteranen Platform
(VP) geen verrassing was voor luitenantgeneraal b.d. Ted Meines, toonde hij zich
wel ontroerd. De inmiddels 92-jarige
erevoorzitter van het VP was met familie
bij de onthulling aanwezig. Hij kreeg het
eerbetoon vanwege zijn verdiensten
voor het verbeteren van het maatschappelijk draagvlak en de voorzieningen
voor veteranen. Het borstbeeld werd
onthuld in het bijzijn van tal van autoriteiten, onder wie de Inspecteur-Generaal
der Krijgsmacht, generaal Ton van Ede,
en directeur Frank Marcus van het
Veteraneninstituut. De zichtbaar emotionele Meines werd ook nog verrast door
een brief van koning Willem-Alexander,
die hem persoonlijk dank wilde zeggen.
‘Met mijn grootvader prins Bernhard
heeft u een warme band onderhouden
en als kleinzoon voel ik diezelfde warme
band en verbondenheid. Uw inzet voor
vrede en veiligheid en voor het welzijn
van onze veteranen verdient een blijvende blijk van waardering.’
ranenmagazine Checkpoint werd particulier geld van veteranen ingezameld
waarmee de kosten voor dit eerbetoon
aan Meines zijn bekostigd.
De carrière van de oud-generaal laat
zich nauwelijks in een paar woorden
samenvatten. Hij was actief in het verzet
en werd voor zijn hulp aan joodse
vluchtelingen in 1992 geëerd met de
Israëlische Yad Vashem-onderscheiding.
Meines meldde zich na de oorlog aan
als oorlogsvrijwilliger en werd uitgezonden naar Nederlands-Indië. In 1950
was hij met steun van prins Bernhard
oprichter van het Veteranen Legioen
Nederland dat later zou opgaan in de
Bond van Wapenbroeders. Meines was
ook een van de initiatiefnemers van het
VP en was negen jaar lang voorzitter
daarvan. Ondanks zijn hoge leeftijd is hij
nog steeds actief in de veteranenwereld.
Vrijwilligers voor veteranen
Op dezelfde bijeenkomst in Doorn
kreeg Gerrit Vink (83) van het
Veteraneninstituut de Ted Meines Prijs
omdat hij zich als vrijwilliger al zo’n twin-
tig jaar onvermoeibaar inzet voor veteranen. De prijs wordt één keer in de twee
jaar uitgereikt en bestaat uit een bedrag
van duizend euro. Op de bijbehorende
oorkonde staat vermeld: ‘Wegens
zijn uitzonderlijk voorbeeld voor alle
Nederlandse veteranen, zijn nimmer
aflatende inzet ondanks zijn hoge leeftijd, zijn dossierkennis waardoor voor
alle veteranen belangenbehartiging is
gegarandeerd en zijn inzet gericht op de
nazorg van de uitgezonden veteraan.’
Een dag later kwamen in Doorn maar
liefst 140 zogeheten nuldelijnsvrijwilligers bijeen die zich inzetten voor
veteranen. Zij maken deel uit van een
landelijk netwerk van veteranenhelpers
dat wordt opgezet door het VP met
steun van het vfonds. Eind 2015 moet
het netwerk volwassen zijn met zo’n
vijfhonderd gecertificeerde veteranenhelpers. Zij moeten in staat zijn om op
een verantwoorde en laagdrempelige
wijze veteranen met een hulpvraag op
te vangen en zo nodig de weg te wijzen
naar het Landelijk Zorgsysteem voor
FL
Veteranen.
Particulier initiatief
Het initiatief voor het borstbeeld was
afkomstig van de Bond van Wapenbroeders en werd onmiddellijk omarmd
door het VP en het Veteraneninstituut.
Via onder meer een brief bij het veteoplinie
februari 2014
27
computerhoek
Tekst wim van den burg
Creatieve
fotocollage
H Veel mensen zetten hun digitale
fotocollectie op een cd, en halen die
alleen nog maar uit de kast om de
foto’s af en toe te bekijken. Er zijn
echter ook mensen die het leuk vinden om creatief met hun foto’s aan
de slag te gaan. Een leuk programma
daarvoor is Shape Collage. Met dit
gratis programma kan een kind de
was doen. En razendsnel bovendien:
binnen een minuut kun je met een
paar muisklikken al een mooie collage maken.
Je geeft het aantal foto’s aan dat
je wilt gebruiken (en eventueel
welke), de grootte van deze foto’s
en de ruimte tussen de verschillende afbeeldingen. Het programma
gaat dan voor je aan de slag. De
achtergrond en de kleur van de
achtergrond van de collage kun je
naderhand nog aanpassen. Als je
tevreden bent kun je het resultaat
opslaan als één afbeelding en in
verschillende formaten. Eventueel
kun je het daarna nog in een fotobewerkingsprogramma aanpassen. Het
is zelfs mogelijk om je collage in een
bepaalde getekende vorm te gieten,
zoals bijvoorbeeld een smiley.
Shape Collage is geheel gratis te
downloaden voor Windows, Mac
en Linux en daarnaast is er ook een
versie voor de iPad (dan kost het
€ 1,79, via de App store).
Downloaden: www.shapecollage.com/
download
Snelle
virusscan
»
Bescherm je computer met het
Antivirus programma Panda
Cloud. Dit is een gratis virusscanner
die zijn analyse voor een groot deel
via internet uitvoert. Dat heeft grote
voordelen. Zo belast de virusscan je
computer veel minder dan andere scanners. Doordat veel van het rekenwerk
door de servers van Panda wordt uitgevoerd, kan de systeembelasting wel 50
procent lager liggen. Dat betekent dat
je goed kunt doorwerken terwijl er een
scan plaatsvindt, en dat Panda Cloud
Antivirus ook goed op trage computers
draait.
Een ander voordeel is dat je als gebruiker altijd gebruik maakt van de laatste
virusgegevens. Deze staan immers op
internet en hoeven niet eerst op je computer geïnstalleerd te worden. Panda
Cloud Antivirus haalt zijn virusinformatie van internet af, maar verwar het programma niet met een online virusscan.
Het is serieuze antivirus software die
als programma op je computer gestart
wordt en continu je pc beschermt
tegen virussen en andere narigheid. Dit
gebeurt zonder dat je er iets van merkt.
Filmpjes
downloaden
H Er komen steeds meer gratis programma’s om filmpjes van video-sites te plukken
en op je eigen computer te bewaren. xVideoServiceThief is weer zo’n programma, maar
wel een hele goede. Ten eerste werkt het op
alle belangrijke videosites. Dus niet alleen
op YouTube, maar er is ook een enorme lijst
van andere internationale archieven met
filmpjes.
Met het programma kun je de filmpjes van
al die sites downloaden en in het gewenste
formaat op je computer opslaan. Dat kan in
het FLV-formaat (oftewel Flash Video, het
formaat waarop ze ook op de meeste sites
staan), maar ook als AVI, WMV, MPEG, 3GP
(mobiele telefoon) of MP4 (iPod). Vervolgens
Downloaden www.cloudantivirus.com/
en/#!/free-antivirus-download
kun je die video’s ook zonder internetverbinding bekijken op je computer, mediaspeler
of telefoon.
Downloads kunnen gepauzeerd worden en
je kunt ze op een bepaalde tijd automatisch
laten starten, dus op momenten dat andere
applicaties er geen last van hebben. Ook
niet onbelangrijk is dat het programma open
source software is. Met andere woorden:
het is gegarandeerd gratis en vrij van reclame. Het programma is beschikbaar voor
Windows, Linux en Mac.
Downloaden http://xviservicethief.sourceforge.net
28
oplinie
februari 2014
verenigingsnieuws
PA-bijeenkomsten
datum plaats 13 mrt Dordrecht
17 mrtLijnden
20 mrt Den Helder
25 mrt Harderwijk
25 mrtUden
26 mrtRijen
26 mrtBreda
31 mrt Weert
31 mrtEindhoven
2 aprilBlomberg
2 april Schaarsbergen
3 april Heerlen
7 april Steenwijk
7 aprilNijmegen
9 april Wezep
10 aprilZeven-Brauel
10 april Voorburg
10 aprilRosmalen
10 april Tilburg
PA-groep Rijnmond
Kennemerland
Noord-Holland-Noord
NO-Veluwe
Brabant Noord-Oost
Rijen
De Baronie
Poort van Limburg
De Kempen
Blomberg
ZO-Veluwe
Zuid-Limburg
Steenwijk
Rijk van Nijmegen
IJsselland
Seedorf
Haaglanden
De Meijerij
Hart van Brabant
aanvang locatie adres 13.30 u Cultureel Centrum ‘Sterrenburg’
Dalmeyerplein 10
13.30 u Dorpshuis De Vluchthaven
Schipholweg 649
14.00 u de MOOC
Spoorstraat 56
14.00 uZalencentrum ‘De Kiekemure’
Tesselschadelaan 1
14.00 u Café Moeke Oude Udenseweg 10
10:30 u Café ’t de Heeren van Rijen
Stationstraat 1
13.30 u Café ‘De Toerist’
Teteringsedijk 145
10.00 u Dienstencentrum ‘De Roos’Beekstraat 29
13.30 uZalencentrum ‘Ambassadeur’L.Napoleonplein 21
11.00 u Café ‘Bei Heini’Neue Torstrasse 38
13.30 uPMT ‘De Landing’ Schaarsbergen Deelenseweg 28
13.30 u Café d’r KlingePancratiusweg 47
14.00 u Verenigingsgebouw ‘De Klincke’
Kerkstraat 16
13.30 u Wijkcentrum Dukenburg zaal 003 Meijhorst 7039
14.00 u DorpshuisZuiderzeestraatweg 500B
11.00 u Gasthof ‘Zur Linde’
Wallweg 2
14.00 u Hotel ‘Mövenpick’
Stationsplein 8
10.00 uPerron 3, zaal Spoorboom
Hoff van Hollantlaan 1
13.30 uPostelse Hoeve
Dr. Deelenlaan 10
telefoon sectorhoofd PA
078-6171778Peter Verwoerd
023-5551692Peter Verwoerd
0223-612896Peter Verwoerd
0341-434749 Gerard Dillerop
0413 262102Bert Weeren
0161-226850Bert Weeren
076-5215473Bert Weeren
0495-520580Bert Weeren
040-2520673Bert Weeren
05235-6070 Gerard Dillerop
026-4430487Bert Weeren
045-5741441Bert Weeren
0521-513429 Gerard Dillerop
024-3448963Bert Weeren
038-372716
Gerard Dillerop
04281-3913
Gerard Dillerop
070-3373737Peter Verwoerd
073-8507550Bert Weeren
013-4636335Bert Weeren
Overleden
Dhr. J.L. van de Voren
Begoniastraat 31
5241 AT Rosmalen
2 oktober 2013 (79)
Dhr. B.J. Oudendijk
Moerikestrasse 21
26789 Leer
3 december 2013 (65)
Dhr. G. Jongsma
Jelle van Dijkstrjitte 2 - A
8857 BV Wijnaldum
18 december 2013 (64)
Dhr. P. Cornelissen
Capellerhof 60 - K110
5408 BK Volkel
3 januari 2014 (88)
Dhr. M.P. Vlottes Visser
Van Brakellaan 184
6981 JN Doesburg
12 oktober 2013 (80)
Dhr. J. de Bruin
Citroenberg 103
4707 DA Roosendaal
7 december 2013 (97)
Mevr. G. Muller-Koning
Monnickskamp 238
1273 JX Huizen
25 december 2013 (83)
Dhr. W. Spijker
Aria 5
8265 RP Kampen
3 januari 2014 (86)
Dhr. J. Ros
Van Maanenstraat 8
5652 RG Eindhoven
30 oktober 2013 (72)
Dhr. B. Platjouw
Chopinplein 51
4102 CV Culemborg
9 december 2013 (86)
Dhr. J. Bootsma
Dekemastraat 34 - 008
8804 RA Tzum
28 december 2013 (97)
Dhr. J.J.H. Levering
Meidoornlaan 20
1829 EA Oudorp NH
4 januari 2014 (74)
Dhr. M. van Luijk
Nieuwe Onnastraat 124
8331 MC Steenwijk
27 november 2013 (82)
Dhr. M. Broere
Doniastrjitte 35
9044 NE Bitgum
10 december 2013 (84)
Dhr. S. Vogel
Gebroeders
Gootjesstraat 2 - 1-11
9953 PW Baflo
30 december 2013 (86)
Dhr. H.J. van Maaren
Anna van den
Vondelstr 30
1054 GZ Amsterdam
7 januari 2014 (99)
Dhr. A.G.M. Gunsing
Zaaren 180
5122 GD Rijen
30 november 2013 (80)
Dhr. W.M.A. Füchten
Nazarethstraat 52
5683 AP Best
15 december 2013 (80)
Mevr. J. de Graaf-Otter
Radboudlaan 1 - 604
7415 VA Deventer
1 januari 2014 (84)
Dhr. W.D. Thoen
Schoolstraat 59
4661 JK Halsteren
8 januari 2014 (81)
Dhr. J. Cornelisse
Koeweide 4
6931 WE Westervoort
16 december 2013 (66)
Gratis
belastingservice:
de AFMP komt
naar u toe
H Ook dit jaar kunt u weer
gratis uw belastingopgave laten
invullen door één van onze
belastingdeskundigen. Dat kan
in Nederland via de belastingservice van de FNV. In Bronbeek
kan dat op 27 maart. In het
buitenland kunt u terecht op de
volgende locaties en dagen:
De West: 3 t/m 11 maart
Münster: 11 en 12 maart
Ramstein: 11 maart
Op de locatie zelf wordt aangekondigd waar u zich kunt
aanmelden of opgeven. Voor
Ramstein kunt u contact opnemen met sectorhoofd Ron
Segers, 06 – 53 52 60 83.
oplinie
februari 2014
29
30
oplinie
februari 2014
oplinie
februari 2014
31
column
De bankzitter
Sneu gedoe
»
Best mogelijk dat ik mensen met
wat nu volgt op het hart trap. Wat
moet, dat moet. Zo zijn mijn wetten. Ik
lees zelden overlijdensannonces. Je
moet het lot niet tarten. Maar pasgeleden kreeg ik toch een schok. Ik las
dat Kees Vellekoop het tijdelijke voor
het eeuwige heeft verwisseld. Niet zo
oud geworden. In ’52 geboren, op 4
december 2013 overleden. Wat mij trof
was de enige kwalificatie die Kees in
de annonce heeft meegekregen. Ik zou
elke specifieke eigenschap, persoonskenmerk, kwalificatie of beroep kunnen
verzinnen. Het moet bij de nabestaanden echter heel diep hebben gezeten,
om Kees Vellekoop aan te duiden als
politiek dienstweigeraar. Meer niet. Als
je niet beter wist, zou dit wel een erg
armzalige omschrijving zijn waarmee
Kees het heel zijn leven heeft moeten
doen. Ik had liever gezien dat men in de
annonce heel simpel Google had aanbevolen om zo iets meer van het leven
en werken van Kees te weten te komen.
200 jaar Landmacht
9 januari 2014. Journaal, acht uur.
Onze Koning neemt een defilé af van
een aantal nog niet wegbezuinigde
Landmachteenheden. De Koninklijke
Landmacht bestaat precies 200 jaar.
Deze parade vormt de start van de viering 200 jaar KL. Nog niet zo lang geleden telde de KL zo’n 67.000 mensen.
Nu, begin januari 2014, nog ongeveer
17.000 personeelsleden. Het kan snel
gaan. Het defilé duurde iets meer dan
een uur. Ik dacht, terwijl ik toekeek: zeg
Willem Alexander, schiet nou op. In dat
uur zou de KL wel weer mensen moeten
ontslaan. Je houdt bitter weinig over!
Generaal de Kruif, de ceremoniemeester
in een terzijde interviewtje over de sterkte: ‘de bodem is wel bereikt. We kunnen
nog wel meedoen, maar dan heb je het
wel gehad’ of woorden van gelijke strekking. Waar heb ik dat meer gehoord? Zelf
zie ik nu al enkele decennia generaals
voorbij komen. En ze beweren allemaal,
zonder uitzondering en in het volle
bewustzijn van hun functie dat de rek
eruit is, de bodem bereikt, internationaal
niet meer voor vol aangezien, enzovoorts. Wat een sneu gedoe toch.
Ook voor onafhankelijk hypotheekadvies
kunt u bij ons terecht! Jazeker!
DFD is al 20 jaar de specialist op het gebied van verzekeringen voor (ex) militairen en hun
gezinsleden. Om u nog beter van dienst te zijn, werkt DFD samen met De Hypotheker, de grootste
onafhankelijke hypotheekadviesketen van Nederland met zo’n 160 vestigingen. De Hypotheker
adviseerde inmiddels één miljoen Nederlanders succesvol bij de grootste en leukste aankoop
van hun leven: hun huis.
Onze samenwerking biedt u zorgeloos woongenot en voordeel door:
• De expertise en zorg van twee specialisten;
• Ook hypotheken aan te bieden voor militairen met een FPS fase-1 of fase-2 contract;
• Echt onafhankelijk en persoonlijk advies;
• Maximale zekerheid, ook voor de toekomst;
• Duidelijkheid en transparantie, u weet hoeveel en waarvoor u betaalt;
• De optimale hypotheek met de scherpste tarieven;
• Gezamenlijk alles voor u te regelen.
Interesse in onze gezamenlijke dienstverlening op het gebied van hypotheekadvies?
Bezoek onze site www.dfd.nl of bel met (040) 20 73 100.
Uw hypotheek onze zorg!
32
oplinie
februari 2014
Verzekeren • Hypotheken • Sparen
Tel: (040) 20 73 100 • E-mail: [email protected] • www.dfd.nl
puzzel
door dirry koomans
1
1 2 3 4 5 6 7 8 910 11 12 13 14 1516
2
3
4
5
6
7
Boncadeau!
8
Stuur uw oplossing
van de puzzel vóór
24.02.2014 naar:
Redactie Oplinie
Postbus 157
3440 AD Woerden
of stuur een e-mail naar:
[email protected]
9
10
11
12
13
14
15
16
De letters in de gekleurde vlakken vormen achter elkaar geplaatst de oplossing van deze doorloper.
Horizontaal
1 deel van de week - hoofddeksel
2 belevenis- en anderen - gelooide huid- voorzetsel
3 een paard besturen - klimaatsoort - scheepsstuur
4 meer in Amerika - eren - deel v.e. Franse ontkenning oude lengtemaat - windrichting
5 listig - begrijpen - theaterrang
6 viering - muziekterm - muzieknoot - bijbeldeel
7 gemeen - talud - trekdier
8 voortreffelijk - bevloeïng
9 hijswerktuig - zoete stof - sloom - telwoord
10 kluns - bittere stof - biljartstok - deel van een camera
11 oorlogsgod - monnikskleed - verlaagde toon - ter herinnering titel - halfbloed
12 plaats in Utrecht - ontevredenheid - ondernemingsraad
13 mannelijk rund - bloembed - steeg - indien
14 vordering - deuntje - steel
15 cijfer - schande - (ex) Russische volksvertegenwoordiging
16 insect - glansverf
Vergeet niet uw adres te
vermelden, want onder
de juiste inzendingen
verloten wij een
Boncadeau t.w.v. 25
euro! Uit de oplossingen
van de puzzel uit het
vorige nummer trokken
wij dhr. S. Reuzenaar uit
Stiens.
Verticaal
1 rijwiel - afwezig
2 samenspraak - eiland in de Indische oceaan
3. meetinstrument - metaal - begrip
4 dyne - natuurkundige - vogel - pers. vnw.
5 gast - kerkboek - stimulerend middel - oeverplant
6 stormloop - dommerik - gemeenschappelijk bouwlandstreep - tapijt
7 slachtoffer - stroomspanning - drukte
8 geur - land in Azië - adviesorgaan - een zekere
9 geleerd - riskant - vreemde munt
10 job - veel - schaaldier
11 deel van een tekst - bloem - nobel - drie (in samenstellingen)
12 schaden - postuur - juiste
13 vogel - drager van erfelijkheid - gulden- boom- ook
14 med. specialist - deel v.d. voet
15 destijds - werpen - bananenmerk - familielid
16 huidvlekje - voeler - weekdier
oplinie
februari 2014
33
contactpagina
Algemene adresgegevens
bezoekadres
postadres
telefoon
fax
e-mail
internet
rekeningnr
openingstijden
Steinhagenseweg 2-C
3446 GP Woerden
Postbus 157
3440 AD Woerden
0348 – 487 050
0348 – 707 411
[email protected]
www.afmp.nl
1933098
maandag t/m vrijdag
van 8.30 tot 17.00 uur
Afdeling Individuele
Belangenbehartiging (IB)
telefoon
fax
e-mail
0348 – 707 433
0348 – 487 056
[email protected]
Ledenadministratie
telefoon
0348 – 707 432
e-mail
ledenadministratie@
afmp.nl
Opzegging van het lidmaatschap
kan geschieden door middel van een
brief gericht aan AFMP/FNV, t.a.v.
Ledenadministratie, Postbus 157, 3440
AD Woerden, of per e-mail: info@afmp.
nl. Houd rekening met de opzegtermijn
van 2 volle kalendermaanden.
Voorbeeld: u zegt 15 januari op, het
lidmaatschap wordt dan beëindigd per
1 april.
Adreswijzigingen kunnen door­
gegeven worden via onze website
www.afmp.nl of gezonden aan:
AFMP/FNV
t.a.v. Ledenadministratie
Postbus 157
3440 AD Woerden
Bureau Ledenservice *
telefoon
e-mail
0348 – 487 058
[email protected]
* Voor het doorgeven van
ambtsjubilea, leeftijdontslag, opname
in ziekenhuis, uitzendingen etc. Ook
voor vragen over het lidmaatschap,
ledenbenefits en verzekeringen.
Sectorhoofden
Landmacht
Elze Mulder
mobiel
e-mail
Uitgave van FNV Veiligheid
onder verantwoordelijkheid
van de Algemene Federatie
van Militair Personeel
06 - 23 89 55 07
[email protected]
aangesloten bij
•Algemene Centrale van
Overheidspersoneel (ACOP)
•Federatie Nederlandse
Vakbeweging (FNV)
•EUROMIL (Europese
organisatie van militaire
belangenverenigingen)
Marine
Lizet Wolters
mobiel
e-mail
Luchtmacht
Ron Segers
mobiel
e-mail
06 – 53 52 60 83
[email protected]
Postactief regio Noord/Oost
Gerard Dillerop
mobiel
06 – 41 55 85 54
e-mail
[email protected]
Postactief regio West
Peter Verwoerd
mobiel
06 – 53 52 60 84
e-mail
[email protected]
Postactief regio Zuid
Bert Weeren
mobiel
e-mail
Colofon
06 – 53 51 00 73
[email protected]
06 – 53 52 60 79
[email protected]
Kantoor Den Helder
Wiebe Herweijer van de afdeling
Individuele Belangenbehartiging
bemant het kantoor.
adres
Kerkgracht 3
1782 GJ Den Helder
telefoon
0223 – 693 522
fax
0223 – 693 515
(b.g.g. 0348 – 487 050)
Sluitingsdatum kopij
Oplinie 02 - 2014 sluit op 24.02.2014 en
verschijnt 20.03.2014.
redactie
Alex Groothedde, Dick
Harte, Fred Lardenoye, Jos
van Nieuwenhuizen, René
Schilperoort, Anne-Marie Snels
redactieadres
Postbus 157
3440 AD Woerden
telefoon
0348 707 434
e-mail
[email protected]
ontwerp & vormgeving
MW
Margo Witte
De inhoud van Oplinie valt onder
de verantwoordelijkheid van het
AFMP/FNV Algemeen Bestuur,
behoudens artikelen op naam en
de inhoud van de opgenomen
advertenties.
De redactie behoudt zich het recht
voor om ingezonden artikelen te
weigeren of te redigeren. Niets
uit deze uitgave mag worden over­
genomen zonder vooraf­gaan­de
toestemming van de redactie.
oplage
20.700
internet
www.afmp.nl
email
[email protected]
druk
Senefelder Misset
34
oplinie
februari 2014
Schulden
Tekst: Johan de Rooij
Tekeningen: Erwin Suvaal
oplinie
februari 2014
35
DFD-abonnement
Helder, zeker en gemakkelijk
Als militaire professional wilt u zekerheid en duidelijkheid over al uw militaire- en
privérisico’s. DFD biedt dit. Zoals u als militair wereldwijd onze veiligheid garandeert,
zo biedt het DFD-abonnement in combinatie met het DFD MaatwerkPakket de
zekerheid dat uw verzekeringen en overige financiële zaken altijd en overal in orde zijn.
Alles onder één dak!
Het DFD-abonnement biedt u de zekerheid van:
• Onafhankelijk persoonlijk advies
• Advies bij u thuis, ook ‘s avonds en in het weekend
• Eén aanspreekpunt, 24/7 bereikbaar
• Maatwerk oplossingen voor uw beroeps- en privérisico’s
• Schadeverzekeringen zonder provisie
• Geen verrassingen. U weet precies hoeveel en waarvoor u betaalt
• Een vlotte schadeafwikkeling
• Gemak. U en uw thuisfront hebben er geen omkijken naar.
Uw voordeel ...
Samenwonende militair zonder kinderen met huurwoning
Schadeverzekering en overige
kosten
verzekerde som en
bijzonderheden
dit betaalt u nu
per jaar
dit betaalt u bij
een abonnement
verzekeringen
Huurders- of eigenarenbelang
€ 7.500
€ 7,44
€ 6,24
Inboedel
€ 50.000
Aansprakelijkheid
€ 1.250.000
€ 153,00
€ 114,72
€ 50,04
€ 37,56
Rechtsbijstand
twee modules
€ 175,80
€ 140,64
Ongevallen overlijden en invaliditeit
€ 100.000
€ 339,96
€ 288,96
Doorlopende reis
inclusief annulering
€ 96,90
€ 72,48
Autoverzekering
gemiddeld
€ 600,00
€ 480,00
€ 1,423,14
€ 1.140,60
Totale verzekeringspremie
overige kosten
DFD-servicevergoeding 2014
€ 100,32
DFD-abonnement
€ 313,56
Totaal per jaar
€ 1.523,16
€ 1.454,16
premies, DFD-servicevergoeding en DFD-abonnement zijn inclusief assurantiebelasting
DFD is klaar voor uw toekomst!
36
oplinie
februari 2014
Verzekeren • Hypotheken • Sparen
Tel: (040) 20 73 100 • E-mail: [email protected] • www.dfd.nl

“Als veteraan en als kamerlid voor de VVD heb

"Kamerbrief over erkenning UNIFIL-veteranen

Ministerie van Defensie

Bekijk uitnodiging

A z u rtra in in g e n .n l

Defensie en Sociale Zaken samen in actie

Brief minDef - Cie Steenhoven

20141110 Brief minister van Defensie

Aan het begin van elk jaar ontvangt het

"Infographic Valkenburg NSS 2014" PDF document | 1 pagina