wonen etc. - Vereniging Eigen Huis

wonenetc.
16 eigen huis magazine mei 2014
eigen huis magazine mei 2014 17
Veertig jaar geleden werd Vereniging Eigen Huis opgericht, opdat de
woningkoper niet meer alleen zou staan tegenover grote marktpartijen.
Bouwers, makelaars, notarissen vonden dat meteen ‘weinig sympathiek.’
TEKST SANDER VAN DER PLOEG EN GONNIE OUSSOREN OPENINGSBEELD RON DE GRUIJL PORTRETFOTO'S ED VAN RIJSWIJK
H
et was met twaalf graden
vrij koud voor de tijd van
het jaar, toen in Nieuwspoort in Den Haag op 11
juni 1974 de eerste persconferentie van Vereniging Eigen Huis
werd belegd. Glazen met sigaretten
en sigaren stonden klaar voor de aanwezige journalisten. Aan een lange
tafel zat het zeskoppige bestuur van
de vereniging, die statutair al een
maand eerder werd opgericht. Maar
waarom? Op dat antwoord zaten de
journalisten te wachten.
‘De vereniging moet u zien als een
combinatie van de Consumentenbond
en de ANWB’, zei oprichter Henny
van Herwijnen. ‘Zowel een consumen-
tenorganisatie als service-instituut.’
Dat was hard nodig, vond hij. ‘Iedereen op de woningmarkt is georganiseerd: makelaars, bouwers, notarissen,
architecten, noem maar op. Daar te-
‘Onze bouwkundigen werden
in de begindagen
van het terrein
verjaagd’
genover staat die ene persoon, de
consument, op het moment van wellicht de duurste aankoop van zijn
leven; zijn huis. Het is een bij voorbaat
verloren wedstrijd – als Feyenoord 1
tegen een ploeg uit de derde klasse
zaterdagamateurs.’
De kranten reageerden vrij lauw.
‘Aan de al gigantische woudreus van
het Nederlandse verenigingsleven, zit
een nieuwe loot die zal opkomen voor
de consumentenbelangen van bewoners van een eigen huis’, schreef De
Telegraaf. Het Vrije Volk was nog kritischer: ‘Het initiatief is gekomen van
Bouwfonds. (...) Toch pretendeert de
vereniging onafhankelijk te zijn.’
Het klopt dat het initiatief uitging
1974
1975
1977
1979
Oprichting Vereniging
Eigen Huis.
Vereniging Eigen Huis
schrijft tienduizendste lid in.
Koopgekte op de
huizenmarkt. Prijzen
exploderen.
Economie belandt in een
recessie door de tweede
oliecrisis. Huizenprijzen gaan
onderuit.
18 eigen huis magazine mei 2014
Rinus Bernaerts ( 62) werd in 2013 lid vanwege de Collectieve Inkoop Energie
‘Ik geloof in solidariteit’
‘Mijn zoon wees mij op de Collectieve Inkoop Energie, hij deed er zelf ook
aan mee. Ik stimuleerde al mijn drie kinderen om een eigen huis te kopen.
Het is de makkelijkste manier van kapitaalopbouw en je houdt grip op de
kosten. Als je huurt, ben je aan de goden overgeleverd.
Ik heb nu twee keer meegedaan met de collectieve inkoop en behalve een
aantrekkelijk energieaanbod heeft dat mij ook een lidmaatschap op Vereniging Eigen Huis opgeleverd. Stom hè, ik raadde mijn kinderen wel aan een
eigen huis te kopen, maar niet om lid te worden van de vereniging. In beide
gevallen bleek de winnaar van de collectieve inkoop energie onze huidige
energieleverancier te zijn. Hij moest nu zijn aanbod aan ons verlagen.
Wat ik vooral mooi vind aan de collectieve inkoop is de solidariteitsgedachte. Daar geloof ik in. Nederland laat dat in rap tempo los en daar worden we
niet beter van. Samen met wijkbewoners hebben we ook gezamenlijk
bezwaar ingediend tegen de onroerendezaakbelasting. Of dat iets opgeleverd heeft? Eh, nee, dat niet. Of eigenlijk wel: het goede gevoel dat we er
samen voor zijn gegaan.’
van het Bouwfonds Nederlandse Gemeenten – destijds een semi-overheidsinstelling die verantwoordelijk
was voor de bouw van goedkope
koopwoningen. Het Bouwfonds verstrekte het startkapitaal in de vorm
van een renteloze lening van 1,5 miljoen gulden. Bovendien kwam Van
Herwijnen er vandaan. Hij was districtsdirecteur van het Bouwfonds.
‘Het fonds had destijds niet zo’n
slechte naam als het later kreeg’, zegt
Van Herwijnen nu. ‘Mijn toenmalige
werkgever was vooral geïnteresseerd
in bouwen, niet zozeer in geld.’
Van Herwijnens verleden bij de
bouwer was juist een voordeel voor
de vereniging, denkt hij. Vanwege zijn
functie kende hij de mores van alle
partijen op de woningmarkt. ‘Zij verleenden uitsluitend diensten aan
zichzelf. Kopers werden op alle denkbare manieren uitgeknepen.’
De vereniging kon ook kritisch zijn
op de aanvankelijke geldschieter. ‘De
vereniging heeft geen enkele binding
met het Bouwfonds’, aldus het toenmalig bestuur in het Nieuwsblad van
het Noorden in 1980. ‘Wij dagen iedereen uit om in het openbaar te tonen
dat wij, behalve de lening, banden
onderhouden met het Bouwfonds. Wij
hebben het Bouwfonds zelfs enkele
malen moeten afkraken als er iets niet
deugde bij de oplevering van koopwoningen.’ Een van de eerste zaken
die de vereniging oppakte, was een
technische keuring van nieuwbouwhuizen. ‘Nieuwbouwkopers waren
aan de grillen van bouwers overgeleverd’, zegt Van Herwijnen. ‘Bij opleveringsgebreken was het credo betalen en niet zeuren.’ Veel bouwers
waren dan ook niet blij met de bemoeienis van de vereniging. ‘Onze
bouwkundigen werden in de begindagen van het bouwterrein verjaagd’,
zegt Van Herwijnen. ‘Bij één bouwer
moesten we zelfs de toegang tot de
bouwplaats bij de rechter afdwingen.’
De keuringen bleken in een behoefte te voorzien. In 1976 beschikte de
vereniging nog over een bouwkundige die halve dagen werkte, twee jaar
1982
1983
1984
Akkoord van Wassenaar – politiek,
werkgevers en werknemers maken
afspraken over loonmatiging.
De dubbele courtage van makelaars
wordt afgeschaft.
Het beroep op de Gemeentegarantieregeling, voorloper van de NHG, bereikt
met 2.500 schadeclaims een triest
record. Huizenbezitters die kampen met
werkloosheid en arbeidsongeschiktheid
vormen speerpunt voor de vereniging.
eigen huis magazine mei 2014 19
Dennis Hartlooper (52) werd in 2012 lid vanwege Hypotheekservice
‘Het gaat niet alleen om de prijs’
‘Ik had al een gesprek gehad met een hypotheekverstrekker. Dat was prima
hoor, maar ik dacht: een second opinion kan geen kwaad.
Bij de hypotheekadviseur van Eigen Huis Hypotheekservice had ik een nóg
beter gevoel. Hij nam de tijd, informeerde naar het huis en vroeg ook naar
persoonlijke zaken in relatie tot het huis. Zo ging ik op hetzelfde moment
een geregistreerd partnerschap aan en had ik ook nog een woning die
moest worden verkocht. De adviseur heeft daar goed met me over gepraat
en alle mitsen en maren besproken om me voor problemen te behoeden.
Natuurlijk is het mooi dat je geen provisiekosten hoeft te betalen. Een
adviseur mag er heus wel wat aan verdienen. Hij doet tenslotte iets voor
je. Maar het is goed dat er kritisch wordt gekeken of een prijs reëel is. Bij
een advies gaat het overigens niet alleen om de beste prijs, maar ook om
het nakomen van beloftes. Daar hou ik van. En bij Eigen Huis Hypotheekservice kon ik daar van op aan. Ik werk zelf als sales- en productmanager
en weet hoe belangrijk dat is.’
later waren dat er 22 die op jaarbasis
bijna zesduizend keuringen verrichtten. Nu wordt ruim zestig procent van
alle nieuwbouwwoningen door de
vereniging gekeurd. Dat blijkt noodzakelijk. Vanaf halverwege de jaren
tachtig doet de vereniging geregeld
onderzoek naar opleveringsgebreken.
Gemiddeld werden er twintig geconstateerd per woning en dat aantal is
in de loop der jaren opmerkelijk stabiel gebleven.
Ook, en misschien wel vooral, de
makelaars ontkwamen niet aan kritiek
van de vereniging. En ook in deze
beroepsgroep viel het gedrag van de
vereniging niet goed. ‘De eerste uitingen van de nieuwe vereniging wekken weinig sympathie’, schreef het
toenmalige vakblad voor makelaars.
‘De vereniging lijkt zich nog veel ster-
ker te bezondigen aan overdrijving,
versluiering en misleiding dan degenen aan wie de vereniging deze feiten
met zoveel klem verwijt.’
Vereniging Eigen Huis vond de makelaars op haar pad omdat die destijds
bij de verkoop van een huis voor zowel de koper als de verkoper konden
werken. Zo streek de makelaar van
beide partijen courtage op. Wiens
belang hij nu verdedigde, was zo onmogelijk na te gaan. ‘We verzetten ons
vanaf dag één tegen deze dubbele
courtage’, zegt Van Herwijnen. ‘Dat
ging er fel aan toe. We zijn zelfs door
de makelaars voor de rechter gedaagd
wegens smaad. We noemden de dubbele courtage een vorm van oplichting.
Dat pikten de makelaars niet.’
De vereniging verloor de zaak, maar
de toon was gezet. In het jaar 1977
bracht de vereniging het boekje Zelf
je huis (ver)kopen uit, bedoeld om
consumenten wegwijs te maken bij
de aan- en verkoop van een woning
om zo de makelaar te kunnen passeren. ‘Dat boekje ging meer dan 75
duizend keer over de toonbank’, zegt
Van Herwijnen. ‘Als je een misstand
niet meteen door pressie kan oplossen,
moet je een alternatief bieden.’
Deze actie bleef niet onopgemerkt
in de pers. Het doorgaans kritische,
socialistische dagblad Het Vrije Volk
schreef in een redactioneel commentaar uit 1979 dat ‘we de stellige indruk
hebben dat Vereniging Eigen Huis een
flink stuk eer kan opeisen voor wat
betreft het stimuleren van zelf-onderzoek in de makelaarswereld.’ De krant
erkende dat de vereniging consequent
hamerde op de dubbele courtage. ‘Met
1985
1986
1988
1989
Vereniging Eigen Huis
komt in het verweer tegen de
hoge, vaste notaristarieven.
Huizenprijzen stijgen voor
het eerst sinds jaren.
Vereniging Eigen Huis telt
200 duizend leden.
Vereniging Eigen Huis
raadt de spaarhypotheek als
veilig en voordelig alternatief
aan. Een oversluitgolf volgt.
Uit onderzoek van de
vereniging blijkt dat notarissen bij een op de vier akten
steken laten vallen.
eigen huis magazine mei 2014 21
Henk Ronner (69) is lid sinds 1974 vanwege de advisering
‘We hadden geen zak met geld’
‘Begin jaren zeventig hadden mijn vrouw en ik een doorsnee rijtjeshuis
met een kleine voor- en achtertuin op het oog. Prima voor starters als wij.
We hadden alleen geen zak met oud geld achter de hand en de woning
kostte 75.000 gulden. Er was dus geen geld beschikbaar voor ook nog eens
dubbele courtage voor de makelaar, wat in die tijd normaal was.
In het te koop staande huis woonde een medewerker van een kinderkledingbedrijf. De woning stond op naam van de directeur van het bedrijf. Ik
besloot rechtstreeks contact met de bewoner te zoeken in de hoop een
deal te kunnen sluiten buiten de makelaar om. Zo konden we allebei veel
kosten besparen.
Via de bewoner kwam ik bij de directeur terecht en uiteindelijk mochten
we het huis onderhands kopen. Toen moesten we nog een hypotheek
regelen. We hebben drie banken benaderd. Geen wilde een lening verstrekken, omdat mijn vrouw en ik te weinig verdienden. Ik zocht contact met
Vereniging Eigen Huis. Daar werd me geadviseerd toch met een makelaar
in zee te gaan om zo de boel financieel rond te krijgen. Dat behoorde toen
ook tot zijn takenpakket. We vonden een makelaar die een hypotheek voor
ons kon regelen. Onze beide ouders moesten wel garant staan. En over zijn
courtage hebben we scherp onderhandeld.’
name de Nederlandse Makelaars Bond
(voorloper van de huidige NVM, red.)
is er veel aan gelegen om de kritiek
van de vereniging voor te zijn, of op
z’n minst terechte kritiek te laten
volgen door daden.’ Toch zou het nog
drie jaar duren voordat de dubbele
courtage door het kabinet Lubbers I
in 1983 werd afgeschaft.
Van Herwijnen is niet verbaasd over
de media-aandacht voor de vereniging
in die tijd. ‘We kaartten zaken aan die
voorheen nooit aandacht kregen. Media smulden daarvan omdat ze geen
idee hadden over wat de makelaars
flikten, de krankzinnige tarieven van
notarissen, de ondoorzichtige hypo-
theekmarkt of de falende bouwkwaliteit in dit land.’
Nu, veertig jaar later, richt de vereniging nog steeds haar pijlen op
dezelfde marktpartijen om vaak dezelfde problemen. Is in al die tijd dan
‘De financiële
sector bleef doof.
We zijn het zelf
gaan doen’
niets verbeterd voor de huizenkopers
en -bezitters? ‘Natuurlijk wel’, zegt
algemeen directeur Marlies Pernot.
Zij nam in 2000 de taken van Van
Herwijnen over. ‘Maar gewone mensen begeven zich op de woningmarkt
nog steeds in een mijnenveld. Ook
mondige en hoogopgeleide mensen,
het maakt niet uit hoe slim je bent. Je
hebt geen idee hoe het spel wordt
gespeeld tussen aannemers, installateurs en architecten – ze spelen
onder één hoedje.’ Pernot ontdekte
het toen ze zelf een huis kocht en
grondig liet verbouwen.
Neem hypotheken. De meeste kopers vinden het leuk uitgebreid te
1991
1993
1994
1995
De vereniging doorbreekt
de barrière van 300 duizend
leden.
Vereniging Eigen Huis
verhuist naar een nieuw,
eigen pand aan de Displayweg in Amersfoort.
Huizenprijzen stijgen met
9 procent. Het eerste Paarse
kabinet treedt aan. De vaste
tarieven van makelaars
worden afgeschaft.
Vereniging Eigen Huis richt
samen met het Kadaster
Koophuisnet op, een
voorloper van Funda.
eigen huis magazine mei 2014 23
Loes Dekkers (62) werd in 1978 lid vanwege de opleveringskeuring
‘Zijn aannemers nu eigenlijk nog zo brutaal?’
‘In 1978 kochten mijn man en ik een nieuwbouwwoning en we wilden
zekerheid over wat we hadden gekocht. Vandaar de opleveringskeuring.
Als leek laat je je toch gemakkelijk door een aannemer met een kluitje in
het riet sturen.
In het opleveringsrapport werden de gebreken genoteerd die de bouwkundige signaleerde. De aannemer moest die binnen zes weken herstellen. Zo
wisten beide partijen waar ze aan toe waren.
Wat ons vooral is bijgebleven, is dat de bouwkundige met zijn wijsvinger
tegen een ruitje tikte, een ander geluid hoorde en constateerde dat er een
barst in het glas zat. Ook opvallend was dat er toentertijd meerdere huizen
werden opgeleverd en dat onze gebrekenlijst drie keer zo lang was als die
van diegenen die geen ondersteuning hadden bij de oplevering.
Ik weet trouwens niet of de aannemers van nu nog net zo brutaal zijn als
aannemers toen waren. Er zat een barst in ons fonteintje in het toilet.
Vroeg de aannemer aan mij of ik de sleutel had van het huis van de buren.
Hij wilde het fonteintje gaan omwisselen met die van hen. Daar heb ik een
stokje voor gestoken. Uiteindelijk heb ik een nieuw fonteintje gekregen.’
zoeken naar een passende woning.
Maar aan het regelen van de financiering beleven de meeste kopers een
stuk minder plezier. Zeker voor de
uitbraak van de crisis in 2008 was de
Nederlandse hypotheekmarkt verre
van doorzichtig met talloze hypotheekvormen. Zie dan maar eens de
goede te kiezen tegen betaalbare
maandlasten.
Die opgave was voor veel kopers
ondoenlijk. Geen wonder dat het hypotheekadvies wordt uitbesteed. In
vroeger dagen aan de makelaar, vanaf begin jaren negentig aan de hypotheekadviseur. Maar wie het ook was,
de koper had nooit de zekerheid dat
het advies echt objectief was. Makelaars en adviseurs raadden jarenlang
de hypotheken aan van geldverstrekkers die hen de beste provisie boden.
Het belang van de klant deed er nauwelijks toe.
Ook deze misstand werd door de
vereniging vanaf de begindagen aangekaart. Het zou een van de meest
langslepende dossiers in haar bestaan
blijken. In 1988 pleitte de vereniging
nog voor een uniform beloningssysteem voor iedere geldverstrekker en
voor elke hypotheekvorm. ‘Als een
bemiddelaar voor elke hypotheek
eenzelfde beloning ontvangt, zal hij
niet meer voor de keuze komen te
1996
1997
1999
Vereniging Eigen Huis dient een klacht
in bij de Europese Commissie over de
hoge notaristarieven. De Wet Onroerende
Zaakbelasting (WOZ) wordt ingevoerd. De
vereniging waarschuwt huizenkopers voor
risicovolle beleggingshypotheken.
Nieuwe gekte op de huizenmarkt,
zeker nu het tweede inkomen volledig
mag meetellen voor de hypotheek.
Premier Kok waarschuwt voor een
oververhitte huizenmarkt. De huizenprijzen stijgen met bijna 20 procent.
staan tussen het eigenbelang en dat
van de consument’, schreef de vereniging in De Woonconsument, zoals
dit magazine destijds heette.
De politiek en de financiële sector
bleven doof voor het pleidooi. ‘Er was
te veel onwil om er echt wat aan te
doen’, zegt directeur Strategie & Belangenbehartiging Rob Mulder. Een
brochure uitbrengen om kopers wegwijs te maken op de hypotheekmarkt
om ze daarmee provisiegedreven
adviseurs te laten omzeilen, was gezien de complexe materie een te groot
risico. ‘Dan moesten we het maar zelf
doen’, zegt Mulder. ‘Dat was het begin
van Eigen Huis Hypotheekservice –
eigen huis magazine mei 2014 25
een echt onafhankelijk hypotheekadvies, los van provisie.’
Achter de schermen ging de strijd
gewoon door. Waar de vereniging eerst
nog pleitte voor een uniforme beloning, verschoof het pleidooi naar een
algeheel provisieverbod. In 2013, 39
jaar na de oprichting van de vereniging, was het zover. Meerdere onderzoeken van de overheid en een aantal
affaires zoals de zogenoemde Woekerpoliskwestie, maakten duidelijk
dat financieel advies ‘perverse prikkels’ bevatten – iets dat de vereniging
ook altijd heeft beweerd. ‘We zaten
aan de onderhandelingstafel met de
banken en verzekeraars over het ver-
bod, we hebben het niet helemaal zelf
voor elkaar gekregen’, zegt Mulder.
‘Maar het bewijst wel ons gelijk en
toont aan welke invloed een krachtige vereniging kan uitoefenen.’
De vereniging besloot de afgelopen
jaren haar invloed te laten gelden op
‘Klanten die nooit
zijn overgestapt
noemen ze captives, gevangenen’
een vrij nieuw terrein: de energiemarkt. Vanaf begin jaren negentig nam
de aandacht voor energiebesparende
maatregelen toe, maar de invloed van
de energiemaatschappijen bleef lang
buiten beschouwing. Tot de markt in
2004 werd opengebroken en consumenten niet langer afhankelijk waren
van hun regionale energieboer en
konden overstappen naar een goedkopere concurrent. Maar voor een
goed functionerende energiemarkt
was grover geschut nodig. Veel consumenten deinsden terug voor een
overstap, al dan niet ingegeven door
spookverhalen van hun energieleverancier.
2000
2001
2003
2006
Oprichter en hoofddirecteur Henny van
Herwijnen gaat met
pensioen. Hij wordt opgevolgd door Marlies Pernot.
De makelaarstitel wordt
afgeschaft. Iedereen mag zich
nu makelaar noemen.
De tarieven van notarissen
worden vrijgegeven met
meer concurrentie tot gevolg.
Aanpak van de woekerpolissen wordt een belangrijk
strijdpunt van de vereniging.
26 eigen huis magazine mei 2014
Wieger Apperloo (56) is lid sinds 1980 vanwege de doelstelling
‘Omdat er iemand aan uw kant moet staan’
‘Ik sta achter de doelstelling van Vereniging Eigen Huis: omdat er iemand
aan uw kant moet staan. Ze ondersteunt mensen met een eigen huis.
Ik kocht mijn eerste huis eind jaren zeventig en wilde objectief advies over
hypotheken en informatie over de aankoop van een huis. Ik liet een
opleveringskeuring doen en maakte gebruik van de juridische dienstverlening, vanwege een geschil over de grond bij mijn woning. De vereniging
heeft mij in alles goed bijgestaan.
Nu maak ik gebruik van de kortingen op de verzekeringen van FBTO en ben
ik blij dat de vereniging opkomt voor onze belangen in Den Haag. Denk
bijvoorbeeld aan de discussie over de hypotheekrenteaftrek.
Ik moet eerlijk zeggen dat ik wel eens heb overwogen mijn lidmaatschap
op te zeggen. Er verschenen opeens advertenties in het maandblad. Als
onafhankelijk instituut moet je je daar niet aan wagen, vind ik. Ook al is
het niet zo, mensen kunnen denken dat de vereniging haar naam verbindt
aan de adverteerders en hun producten. Dat werkt verwarrend. Ik zou dan
eerder de contributie hebben verhoogd. Toch ben ik lid gebleven voor de
algemene ondersteuning en de informatieve artikelen. Zo blijf ik goed op
de hoogte. En dat aspect weegt toch zwaarder.’
‘Weet je hoe energiemaatschappijen klanten noemen die nog nooit
zijn overgestapt? Captives, gevangenen’, zegt Pernot. De vereniging
zette in 2009 de Collectieve Inkoop
Energie op, waarmee zij potentiële
klanten levert voor de beste aanbieder.
‘Meer dan 280 duizend huishoudens
betalen hierdoor maandelijks minder
voor hun energie’, zegt Pernot, ‘maar
overstappen stimuleren alleen is niet
genoeg.’
Vanaf 2012 publiceerde de vereniging in dit blad geregeld over misstanden in de energiesector. Want de
concurrentie op de markt leverde de
consument wel geld op, maar toch
blijft de rekening te hoog. Meer dan
de helft van de rekening bestaat uit
btw en netbeheerkosten waar de
markt geen grip op heeft. De overheid
en nutsbedrijven blijven zich verrijken
aan elementaire behoeften van woningbezitters. De zaak is daarom nog
niet gesloten.
Het energiedossier toont volgens
Pernot aan dat de vereniging constant
zoekt naar nieuwe, relevante strijdpunten. ‘Dat betekent dat je je constant moet aanpassen, je uitgangspunten moeten actueel blijven.’ Ook de
komende jaren is nog voldoende te
doen. Ruim een miljoen huishoudens
staan onder water: hun hypotheek is
hoger dan de waarde van hun huis.
Minimaal negentigduizend woningbezitters kampen door de crisis met
acute betalingsproblemen met hun
hypotheek. Ondanks een flexibele
arbeidsmarkt, komen mensen met een
tijdelijk arbeidscontract of zzp’ers nog
moeilijk aan een hypotheek. En nog
dagelijks ontdekken bouwkundigen
van de vereniging gebreken aan
nieuwbouwhuizen.
‘Pas als de positie van de eigenwoningbezitter riant is, kunnen we onszelf opheffen’, zegt Pernot. ‘Ik ben
alleen bang dat dit moment nooit aanbreekt. Er is nog zoveel te doen.’
2008
2009
2014
De Bankspaarhypotheek wordt
ingevoerd. Verenging Eigen Huis heeft
hiervoor gepleit. De economische crisis
begint.
Vereniging Eigen Huis organiseert
voor de eerste keer de Collectieve
Inkoop Energie.
1,4 miljoen huishoudens staan ‘onder
water’. Ruim 92 duizend huishoudens
hebben een serieuze betalingsachterstand op de hypotheek. Betalingsproblematiek en aanpak van restschuld zijn
speerpunten voor de vereniging.
eigen huis magazine mei 2014 27