aansprakelijkheid bij meningococcensepsis

Kritieke urgentiegeneeskunde
en intensieve zorgengeneeskunde
tijdens de nacht in een opleidingscentrum:
aansprakelijkheid bij meningococcensepsis
René Heylen, MD LLM MPH PhD
ZOL Genk
2014/02/01
1. Drie casussen
2. Medische beoordeling
3. Civielrechtelijk: de aansprakelijkheid voor
assistenten in opleiding
4. Conclusies
2014/02/01
Corr. Tongeren, 10 september 1998
• Foudroyant verlopende meningococcensepsis met purpura fulminans
zonder klinische tekens van meningitis met negatief
lumbaalvochtonderzoek.
• Assistant neurologie verwijst naar wacht algemene inwendige.
• Staflid inwendige verwijst patiënt onmiddellijk naar cardiologie/CCU.
• Vijfdejaars assistant cardiologie begaat volgens deskundige meerdere
fouten:
• patiënt werd veel te laat geïntubeerd
• te laat opgelijnd
• therapie onaangepast en achternahollend
Corr. Tongeren, 10 september 1998, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 1998-1999, 232-235
2014/02/01
Corr. Tongeren, 10 september 1998
Assistent in opleiding: de door de assistent ingestelde behandeling
was inadequaat en getuigde van een gebrek aan ervaring en
medisch vooruitzicht in de toestand waarin de patiënt verkeerde.
Dit gebrek aan ervaring kan hem als assistent in opleiding niet
worden verweten. Wel dient hem verweten te worden dat hij de
grenzen van zijn competentie niet kende en dat hij niet de
noodzakelijke hulp en assistentie heeft ingeroepen.
Corr. Tongeren, 10 september 1998, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 1998-1999, 232-235
2014/02/01
Corr. Tongeren, 10 september 1998
• Uitspraak rechtbank:
• assistent in opleiding cardiologie strafrechtelijk
veroordeeld
• supervisor van wacht cardiologie strafrechtelijk
veroordeeld: hij had zelf ter plaatse moeten komen
• internist van wacht vrijgesproken: hij heeft onmiddellijk
de patiënt doorverwezen naar een collega
Corr. Tongeren, 10 september 1998, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 1998-1999, 232-235
2014/02/01
Corr. Tongeren, 10 september 1998
• Het ziekenhuis moet er zorg voor dragen dat de dienst
intensieve zorgen efficiënt georganiseerd is en bemand is met
de nodige van expertise voorziene specialisten.
• De internist-cardioloog, tweede van wacht en
verantwoordelijke van de Coronair Care Unit, maakt zich
schuldig aan hulpverzuim (art. 422bis Strafwetboek) door
voor een patiënt die in groot gevaar verkeert (lijdend aan
meningococcen sepsis met het Waterhouse-Friederichsensyndroom) niet naar het ziekenhuis te komen en enkel zijn
assistant liet oproepen zonder contact met hem op te nemen.
Corr. Tongeren, 10 september 1998, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 1998-1999, 232-235
2014/02/01
Corr. Tongeren, 10 september 1998
• De vijfdejaars assistant internist-cardioloog is eveneens aansprakelijk wegens schuldig
hulpverzuim (art. 422bis Strafwetboek) door in een toestand van urgentie de grenzen
van zijn bekwaamheid te overschrijden en niet de noodzakelijke hulp van zijn
supervisor heeft ingeroepen.
• Noch de supervisor, noch de assistant hebben zich schuldig gemaakt aan het misdrijf
van onopzettelijke doding nu het niet bewezen is dat de onaangepaste behandeling de
dood van de patiënt heeft veroorzaakt, nu laatstgenoemde slechts 25%
overlevingskansen had.
• De internist-geriater van wacht kan geen fout worden verweten, nu hij als een
zorgvuldig arts heeft gehandeld, door zich onmiddellijk naar het ziekenhuis te
spoeden, de correcte diagnose te stellen, de juiste antibiotica toe te dienen en meteen de
supervisor van de dienst Coronair Care Unit te contacteren.
Corr. Tongeren, 10 september 1998, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 1998-1999, 232-235
2014/02/01
Corr. Tongeren, 10 september 1998
- Assistent in opleiding: de door de assistent ingestelde
behandeling was inadequaat en getuigde van een gebrek aan
ervaring en medisch vooruitzicht in de toestand waarin de
patiënt verkeerde.
Dit gebrek aan ervaring kan hem als assistent in opleiding
niet worden verweten. Wel dient hem verweten te worden dat
hij de grenzen van zijn competentie niet kende en dat hij niet
de noodzakelijke hulp en assistentie heeft ingeroepen.
Corr. Tongeren, 10 september 1998, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 1998-1999, 232-235
2014/02/01
Corr. Tongeren, 10 september 1998
- Een adequate intensieve verzorging vereist voortdurende
medische permanentie, aangehouden supervisie en de nodige
expertise voor behandeling van een acute septische shock
met aangepaste behandelingsstrategieën- en protocols:
kortom, een efficiënt georganiseerde dienst intensieve
zorgen, bemand met de nodige, van expertise voorziene,
specialisten (zowel internisten als anesthesiologen kunnen
deze expertise verwerven en dergelijke efficiënte organisatie
uitbouwen).
Corr. Tongeren, 10 september 1998, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 1998-1999, 232-235
2014/02/01
Wat betreft het ziekenhuis: de organen van het
ziekenhuis, de medische raad en de directies, dienen
het initiatief te nemen om aangepaste
organisatorische maatregelen te nemen, gezien uit
het strafonderzoek is gebleken dat er
organisatorische problemen waren in het ziekenhuis,
die de verantwoordelijken niet konden ontgaan en
waarvan zij de risico's dienen te kennen.
2014/02/01
Hof Gent, 14 mei 2009
• Verlies van een kans – assistent in opleiding – oorzakelijk
verband – supervisoren
• Arts interne geneeskunde/internist/pneumoloog
• Eerstejaars assistente inwendige geneeskunde begaat een
fout wanneer zij, ofschoon verschillende malen door de
verpleegkundigen verwittigd te zijn van de verslechterende
gezondheidstoestand van de patiënt, de patiënt niet laat
opnemen op de dienst intensieve zorgen en haar supervisor
niet tijdig en volledig informeert.
Hof Gent, 14 mei 2009, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2010-2011, nr. 1: 52-57
2014/02/01
Hof Gent, 14 mei 2009
• Supervisor eveneens aansprakelijk: een supervisor kan zich
niet verschuilen achter mogelijke onvolledige informatie
telefonisch verstrekt door een onervaren eerstejaars
assistente om niet meteen naar het ziekenhuis te komen om
een patiënt te verzorgen. De beslissing van de supervisor de
patiënt niet onmiddellijk persoonlijk te gaan zien is een
beslissing die volledig onder de verantwoordelijkheid van de
supervisor valt.
Hof Gent, 14 mei 2009, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2010-2011, nr. 1: 52-57
2014/02/01
Hof Gent, 14 mei 2009
• Acht uur tijdverlies inzake opname IZ en
correcte behandeling.
• Initieel behandeld voor longembolie.
• Assistent brengt supervisor laattijdig op de
hoogte van de verslechterende toestand.
Hof Gent, 14 mei 2009, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2010-2011, nr. 1: 52-57
2014/02/01
Hof Gent, 14 mei 2009
• Strafrechtelijke vrijspraak omdat het verlies van een
overlevingskans geen zekerheid inhoudt over het oorzakelijk
verband tussen de fouten en het overlijden.
• Civielrechtelijk werd de aansprakelijkheid weerhouden met
als schadevergoeding het verlies van een kans op overleving.
Hof Gent, 14 mei 2009, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2010-2011, nr. 1: 52-57
2014/02/01
Hof Brussel, 20 april 2012
•
•
•
•
UCL Saint-Luc
4de jaars nefrologie permanentie IZ voor 21 bedden
Supervisor van thuiswacht
Huisarts verwijst met als diagnose
meningococcenmeningitis
Hof Brussel, 20 april 2000, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2012-2013
2014/02/01
Hof Brussel, 20 april 2012
23:34 uur:
• Spoedgevallenarts bevestigt diagnose met petechiën
• Assistent neurologie bevestigt de diagnose
00:20 uur:
• Opname IZ
• Resultaten LP: geen WBC
• Geen antibiotica gegeven
Hof Brussel, 20 april 2000, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2012-2013
2014/02/01
Hof Brussel, 20 april 2012
02:30 uur:
• Contactname met supervisor
• Melding van petechiën, maar na vraagstelling geen
diagnose purpura
• Geen antibiotica
Hof Brussel, 20 april 2000, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2012-2013
2014/02/01
Hof Brussel, 20 april 2012
05:45 uur:
• Nieuw telefonisch contact supervisor
• Patiënte in septische shock
• Discussie over antibiotica?
07:00 uur:
• Nieuw telefonisch contact, hierna reanimatie en exitus
Hof Brussel, 20 april 2000, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2012-2013
2014/02/01
Hof Brussel, 20 april 2012
• Verdict: assistente schuldig aan het misdrijf van het niet
verlenen van hulp aan iemand die in ernstig gevaar verkeert
omdat zij wetens en willens verzuimd heeft hulp te verlenen
aan patiënte die was blootgesteld aan een ernstig gevaar.
• De assistente heeft niet zelf de antibioticatherapie ingesteld
nadat zij nochtans opnieuw contact heeft opgenomen met
haar supervisor, noch prompt zijn bevel met betrekking tot
de behandeling heeft opgevolgd terwijl de toestand van de
patiënte verslechterd was.
Hof Brussel, 20 april 2000, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2012-2013
2014/02/01
Hof Brussel, 20 april 2012
• Supervisor, professor H.
• Het Hof neemt kennis van de beschikking tot
buitenvervolgingstelling door de raadkamer
Hof Brussel, 20 april 2000, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2012-2013
2014/02/01
Hof Brussel, 20 april 2012
• Aanklacht voor onvrijwillige doodslag ten aanzien
van het UZ Saint-Luc:
• Aanklacht: geen uitgewerkte directieven of schema’s
inzake de opvang van een meningococcensepsis
• Het hof oordeelt dat dit misdrijf niet bewezen is
Hof Brussel, 20 april 2000, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2012-2013
2014/02/01
Hof van Cassatie, 7 november 2012
Het Hof herinnert eraan dat de wet met betrekking
tot dit misdrijf, de bewuste en opzettelijke
onverschilligheid en de egoïstische weigering hulp te
verlenen bestraft en niet het ondoeltreffende
karakter, de onhandigheid en de ontoereikendheid
van de hulp die werd verstrekt op basis van een
inschattings- of diagnosefout.
Cass, 7 november 2012, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2012-2013
2014/02/01
Hof van Cassatie, 7 november 2012
Het Hof oordeelt dat het bestreden arrest niet
vaststelt dat het gebrek aan het toepassen van
specifieke zorgen, het resultaat was van een
beslissing die werd genomen nadat de pathologie
correct was vastgesteld.
Cass, 7 november 2012, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2012-2013
2014/02/01
Hof van Cassatie, 7 november 2012
Het feit dat men de werkelijke aard van de infectie slechts
laattijdig heeft begrepen niettegenstaande de ontvangen
raadgevingen en de observaties die werden uitgevoerd of
hadden kunnen worden uitgevoerd, evenals het
ontoereikende karakter van de maatregelen veroorzaakt
door een onjuiste perceptie van de toestand van de patiënte,
kunnen in voorkomend geval een onverwacht gedrag
vormen vanwege een arts-assistent die van wacht is bij een
dienst intensieve zorgen.
Cass, 7 november 2012, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2012-2013
2014/02/01
Hof van Cassatie, 7 november 2012
Die feiten kunnen echter niet zo worden
geïnterpreteerd dat ze een strafbare
wetgeving tot het bieden van hulp
vormen.
Cass, 7 november 2012, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2012-2013
2014/02/01
1. Drie casussen
2. Medische beoordeling
3. Civielrechtelijk: de aansprakelijkheid voor
assistenten in opleiding
4. Conclusies
2014/02/01
2014/02/01
2014/02/01
2014/02/01
2014/02/01
A Prospective Survey of Anesthesiologist Mortality, 1967-1971.
Anesthesiology. V 41, N° 1:71-74, July 1974.
David L. Bruce, M.D.,* K. Arne Eide, M.S. F.S.A., † Norbert J. Smith, Ph.B.,╪
Frederic Seltzer, F.S.A., § Michael H.M. Dykes, M.D.¶
2014/02/01
A High-Risk Suicide Group:
The Anesthesiologist Involved in Litigation
Am J Psychiatry 1985;142:10:1225-1226
Patrick K. Birmingham, M.D., Richard J. Ward, M.D., M.ED.
2014/02/01
1. Drie casussen
2. Medische beoordeling
3. Civielrechtelijk: de aansprakelijkheid voor
assistenten in opleiding
4. Conclusies
2014/02/01
Buitencontractuele
aansprakelijkheid voor eigen daad
krachtens Art. 1382 en 1383 B.W.
2014/02/01
Aansprakelijkheid voor eigen fout
van assistenten in opleiding
2014/02/01
Aansprakelijkheid voor eigen
daad van de supervisor
2014/02/01
Aansprakelijkheid voor eigen
fout vanwege het diensthoofd
2014/02/01
Art. 9 van het Ministerieel Besluit van 30
augustus 1978 tot vaststelling van de algemene
criteria voor de erkenning van geneesherenspecialisten, stagemeesters en stagediensten
"Hij zal er zich op toeleggen zijn wetenschappelijke vorming te
ontwikkelen onder de leiding van zijn stagemeester en zal,
naarmate zijn opleiding vordert, een grotere persoonlijke
verantwoordelijkheid dragen."
B.S., 7 september 1978, blz. 10046
2014/02/01
Aansprakelijkheid voor
andermans daad vanwege
de supervisor, het diensthoofd,
de stagedienst of de uitsturende
universiteit
2014/02/01
Aansprakelijkheid voor andermans daad
krachtens Art. 1384, 3°: de aansprakelijkheid
van de aansteller voor fouten begaan door de
aangestelde.
Dit veronderstelt een ondergeschikt verband.
Het begrip ‘ondergeschikt verband’ vereist
leiding, gezag en toezicht, met andere woorden:
controlerecht.
2014/02/01
De aansprakelijkheid krachtens Art.
1384, 3°, veronderstelt geen eigen fout
of nalatigheid van de aansteller. De
eigen fout van de supervisor is dus
vereist voor de toepassing van dit
artikel.
2014/02/01
Vergissingen en complicaties ten gevolge
van vermoeidheid van de assistent in
opleiding veroorzaakt door een
deficiënte organisatie van de dienst door
de stagemeester-diensthoofd of de
supervisor.
2014/02/01
Hof Luik, 10 januari 1995
Een tweedejaars assistent anesthesie veroorzaakt een blijvend
nervus sciaticus letsel bij een voetblock bij een spoedoperatie
‘s nachts.
De rechtbank oordeelt dat er een fout begaan werd tijdens de
controle van het plaatsen van de naald, tijdens de
manipulaties van de naald en tijdens de injectie.
Patiënt had hevige pijnscheuten tijdens de injectie en werd
hier voorafgaandelijk niet over geïnstrueerd.
Geneesheer-assistent in opleiding in fout gesteld.
Hof Luik, 10 januari 1995, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 1995-1996, 1ste jaargang, nr. 3, 217-219, noot
2014/02/01
Hof Luik, 10 januari 1995
“De wet voor arbeidsovereenkomsten voor bedienden
is van toepassing.”
De assistent staat in band van ondergeschiktheid
t.a.v. de supervisor en via hem t.a.v. het ziekenhuis.
Uiteindelijk is het ziekenhuis aansprakelijk als
aansteller voor de door de arts-assistent veroorzaakte
schade.”
Hof Luik, 10 januari 1995, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 1995-1996, 1ste jaargang, nr. 3, 217-219, noot
2014/02/01
Hof Luik, 10 januari 1995
“Een assistent in opleiding anesthesiologie is een
werknemer die enkel en alleen maar persoonlijk
aansprakelijk kan gesteld worden voor zware fouten
of gewoonlijk voorkomende lichte fouten.”
“Het is wenselijk dat permanenties zo zijn
georganiseerd dat er steeds een geneesheer-specialist
aanwezig is in het ziekenhuis.”
Hof Luik, 10 januari 1995, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 1995-1996, 1ste jaargang, nr. 3, 217-219, noot
2014/02/01
Rb. Antwerpen, 12 november 2007
• Verwisselen van kant, verkeerde knie geopereerd.
• Resultaatsverbintenis: de verbintenis van een arts heeft het karakter
van een resultaatsverbintenis in zoverre overeengekomen werd dat een
behandeling en/of ingreep dient uitgevoerd te worden t.h.v. een
welbepaalde lidmaat.
• Gelet op het intuitu personae-karakter van de
behandelingsovereenkomst tussen patiënt en de geneesheer-specialist,
gebeurt de opdracht van de assistent onder de volledige
verantwoordelijkheid van de geneesheer-specialist en begaat de
geneesheer-specialist in geval van onzorgvuldigheden bij de ingreep
een wanprestatie.
2014/02/01
Rb. Antwerpen, 12 november 2007
• Ondergeschikt verband: de vraag of de arts in ondergeschikt verband
werkzaam is voor het ziekenhuis dient onderzocht te worden aan de
hand van het geheel van feitelijke elementen die bepalend zijn voor de
samenwerking van arts en ziekenhuis.
• In casu, aan de hand van de arbeidsvoorwaardenregeling die van
toepassing is, kan niet afgeleid worden dat het UZA aan deze artsen
een bepaalde doorgedreven werkorganisatie oplegt. Er is in de
arbeidsvoorwaarden geen vast uurschema opgelegd.
• Het UZA is dus niet de aansteller, noch van de geneesheer-specialist,
noch van de assistent.
2014/02/01
Hof Luik, 7 april 2000
• Onvoorziene intraneurale injectie bij een axillaire benadering van een
plexusblock.
• Attendu qu’il existe des indices de faute dans le chef du docteur S. qui
justifient le recours à une expertise.
• Eerstejaars assistent.
Hof Luik, 7 april 2000, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2001-2002, nr. 1: 42-51, noot Lutte I.
2014/02/01
Hof Luik, 7 april 2000
• Assistent in opleiding – anesthesie – plexus brachialisblock.
• Wanneer de geneesheer-specialist in opleiding (GSO) zich ertoe
verbonden heeft het intern reglement van de stage-instelling en in het
bijzonder de regels mbt de geneeskunde en de medische deontologie, na
te leven, dan bevindt hij zich onder het gezag van de stagemeester van
deze instelling die beslist over zijn prestaties, zijn vergoeding, de
wachten, en dit onder controle van de instelling waarvan de
stagemeester zelf afhangt.
• In die omstandigheden kan de universiteitsprofessor waaronder de GSO
ressorteert in feite gaan gezag uitoefenen op de GSO tijdens de stage.
Hof Luik, 7 april 2000, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2001-2002, nr. 1: 42-51, noot Lutte I.
2014/02/01
Hof Luik, 7 april 2000
• Wanneer bovendien de stage-instelling instaat voor de vergoeding van
de GSO, funderen deze elementen een band van ondergeschiktheid
tussen de GSO en de stage-instelling, via de stagemeester.
• Deze feitelijke elementen wijzen eveneens op het bestaan van een
arbeidsovereenkomst tussen de GSO en de stage-instelling, aldus is
deze instelling aansprakelijk voor de fouten van de GSO op grond van
Art. 1384, al. 3, B.W.
Hof Luik, 7 april 2000, T. Gez./Rev. Dr. Santé, 2001-2002, nr. 1: 42-51, noot Lutte I.
2014/02/01
1. Drie casussen
2. Medische beoordeling
3. Civielrechtelijk: de aansprakelijkheid voor
assistenten in opleiding
4. Conclusies
2014/02/01
Art. 5 Wet Patiëntenrechten:
“De patiënt heeft … recht op kwaliteitsvolle dienstverstrekking…”
2014/02/01

Download Report