Lesbrief Vlinderkids

Lesbrief Vlinderkids
Doelgroep: Groep 5 t/m 8
Lesduur: ± 30 minuten
Leerstofgebied: Wereldoriëntatie, Kunstzinnige oriëntatie
Werkvorm: Tweetallen
Doel van de opdracht:
• Het kennismaken met een aantal vlindersoorten in de eigen omgeving
• Het ontdekken welke rupsen bij deze vlinders horen
• Het goed kijken naar vormen en kleuren van vlinders en rupsen
• Het begrijpen wat de functies zijn van kleuren en vormen van rupsen
• Het leren wat mimicry is
• Het kennismaken met de leefomgeving en de levenswijze van vlinders
Vereiste voorkennis: Geen
Materiaal:
• Kleurpotloden
• Scharen
• Lijm
• A3 papier
• Smartboard
• Downloads: Werkblad, Knipblad Vlinders, Knipblad Rupsen, PowerPoint
• Websites: www.hetklokhuis.nl
Les in het kort
Rupsen worden ooit vlinders. Maar tot die tijd is het overleven geblazen! Hoe doen die kleine, trage
beestjes dat? Leerlingen ontdekken de verschillende manieren waarop rupsen zich beschermen. Ze
leren over waardplanten, schutkleuren en mimicry. En zien leerlingen welke rups bij welke vlinder
hoort?
Voorbereiding les
• Print voor elke leerling een Werkblad uit.
• Print voor elk tweetal leerlingen een Knipblad Vlinders en een Knipblad Rupsen uit.
• Zorg voor voldoende materialen. Per tweetal: schaar, lijm, kleurpotloden, een vel A3
papier.
• Verdeel de klas in tweetallen.
Introductie
Bekijk samen de aflevering ‘Vlinders’ (14:48 min) van Het Klokhuis. Een vrolijke aflevering over
vlinders met onderwerpen als: soorten rupsen, poppen, eitjes, waardplanten, camouflage,
vindplaats, metamorfose, voedsel, beschutting. Zeg erbij dat ze goed opletten op de rupsen en de
namen. Ze kunnen er straks bij de opdracht baat bij hebben.
Vragen om na het filmpje te stellen:
• Waar leggen vlinders hun eitjes en waarom? (Aan de onderkant van bladeren. Dan zien
roofdieren ze niet snel en zijn ze beschut tegen regen.)
• Welke plant kiezen vlinders uit om hun eitjes te leggen? (Een plant die de rups lekker vindt
om te eten. Vaak eten rupsen maar één soort plant. Dat noem je de ‘waardplant’.)
• Welke vlinders/rupsen zijn vernoemd naar hun waardplant? (Rups van het koolwitje eet
kool, rups van de Sint-jacobsvlinder eet jakobskruiskruid, rups van het hooibeestje graast
graag door het gras, rups distelvlinder eet distels, rups eikenprocessievlinder eet
eikenbladeren, rups sleedoornpage eet sleedoorn.)
• Dus waar kan je het beste zoeken als je een bepaalde vlinder wilt zien? (Op de waardplant.)
• Waarom hebben vlinders bloemen, struiken en bomen nodig? (Om te eten, eitjes te leggen
en zich te verschuilen of beschut te zijn tegen het weer.)
Opdracht
Leerlingen maken het Werkblad Vlinders en rupsen. Antwoorden staan in de Bijlagen van deze
lesbrief. Begeleiding is heel belangrijk bij de eerste opdracht. Suggesties vindt u hieronder.
‘Opdracht’
In de eerste opdracht knippen de leerlingen alle rupsen en vlinders uit. Ze zoeken bij elke vlinder
een rups. Leerlingen werken in tweetallen en overleggen met elkaar.
•
•
Laat leerlingen eerst zelf puzzelen en bespreek het direct na. Deze opdracht is heel moeilijk.
Stel de klas gerust. Het gaat om het kijken. Vertel dat het al heel bijzonder is als ze één setje
goed hebben! Een aantal rupsen is aan bod gekomen in het Klokhuisfilmpje. Geef na afloop
de juiste oplossing (zie Bijlagen).
Conclusie: Rupsen lijken niet op de volwassen vlinders.
Laat leerlingen alle vlinders bij de goede rups plakken op een A3 papier! De reden daarvoor
is dat ze niets meer kwijt kunnen raken en dat ze de namen van de rupsen vanaf nu weten.
Eventueel kunnen ze het later versieren.
‘Vragen’
Daarna beantwoorden leerlingen zelfstandig alle vragen op het werkblad.
Afsluiting
Gebruik de PowerPoint voor de nabespreking. Bespreek de laatste vraag goed na. Welke rups
zouden de kinderen zelf willen zijn? Dit zegt iets over het kind, maar ook over of ze het goed
begrepen hebben.
Patty: “Ik zou graag een kleine groene rups willen zijn. Liever geen opvallende giftige rups. Want stel
je voor dat een vogel nog niet weet dat ik giftig ben, dan wordt ik toch opgegeten.”
Martijn: “Ik zou graag een grote harige rups willen zijn met veel kleuren. Ik schrik mijn vijanden
graag af.”
Bijlagen
Antwoorden Werkblad
Opdracht
Hieronder staan alle vlindernamen met het nummer van de bijbehorende rups.
Groot avondrood
8
Groot koolwitje
2
Grote beer
7
Dagpauwoog
4
Koninginnenpage
3
Atalanta
9
Hagedoornvlinder
5
Sint-jacobsvlinder
1
Pauwoogpijlstaart
10
Bont zandoogje
6
De conclusie is dat de rupsen in het geheel niet op de volwassen vlinders lijken. Dat komt
omdat rupsen voordat ze vlinder worden, eerst een pop worden. In de pop gebeurt iets
heel bijzonders. De meeste organen van de rups lossen op tot een soort jam! De
overgebleven vloeistoffen en stoffen in de pop hergroeperen zich tot een volwassen
vlinder. Deze vlinder is als het ware opnieuw gevormd en kan er totaal anders uit zien. Dit
proces noem je metamorfose. Een echte gedaantewisseling dus.
Vragen
Gebruik de PowerPoint bij het bespreken van de vragen op het werkblad. Tekst bij de
PowerPoint.
1. Welke rups zou je niet op willen pakken?
• Rupsen met haren. Sommige rupsen hebben zelfs brandharen. Die kun je beter niet
oppakken. Deze haren irriteren onze huid. Er zijn ook onschadelijke harige rupsen,
zoals de grote beer.
• Rupsen met stekels.
2. Welke rups vind je er giftig uitzien?
• Rupsen met felle afschrikkleuren. Opvallende kleuren kunnen dienen als
waarschuwing. Rood en zwart-geel zijn waarschuwingskleuren. Roofdieren leren
giftige of oneetbare prooien met deze kleuren te vermijden.
3. Welke rups valt niet op in zijn omgeving?
•
•
Rupsen met een schutkleur of camouflagekleur. Vaak zijn ze groen of bruin, maar
andere kleuren kunnen ook.
Rupsen die op een takje of een blaadje lijken. Dit wordt ook zowel ‘camouflage’ als
‘mimicry’ genoemd. Wat mimicry is wordt later uitgelegd in de PowerPoint.
4. Welke rups kan een vogel moeilijk doorslikken?
• Rupsen met haren en stekels zijn lastig door te slikken.
5. Welke rups doet alsof hij een ander dier of plant(deel) is?
• Rupsen die een takje of blaadje nadoen. Mimicry is nabootsing. Een dier lijkt op een
andere soort of een deel van een andere soort waardoor het zich beschermt tegen
vijanden of een prooi beter kan benaderen. Het verschil met camouflage is, dat
camouflage altijd is bedoeld om niet op te vallen.
• ‘Ogen’ op het lichaam is ook een vorm van mimicry. Dat zie je ook vaak bij vlinders.
• De zwart met gele rups doet ook aan mimicry. De kleuren doen denken aan een
wesp.
De andere voorbeelden van mimicry in de PowerPoint zijn respectievelijk:
Zweefvlieg
Doet of hij een gevaarlijke wesp is.
Grote beer
Lijkt op rups met brandharen zoals de eikenprocessierups.
Hermelijnrups
Doet of hij een grote mond heeft.
Harlekijnrups
Doet of er op gepoept is en ook vogels lusten geen poep!
Geelbuikkever
Doet of zijn hoofd op zijn billen zit.
Spin
Doet of hij een ongevaarlijke mier is.
Zelf vlinders kijken
Vlinders kijken doe je met mooi weer. Als er niet te harde wind staat, het lekker warm is en het
zonnetje een beetje schijnt. In maart zie je al soorten die als vlinder hebben overwinterd zoals
dagpauwoog, citroenvlinder, gehakkelde aurelia en kleine vos. Juni is meestal een slechte
vlindermaand omdat de meeste soorten dan eitje, rups of pop zijn. In juli en augustus vliegen er
juist heel veel verschillende soorten. In september en oktober zijn er al soorten uitgevlogen maar
op zonnige herfstdagen zijn de 'laatvliegers' zoals de atalanta vaak in grote aantallen te zien. Alles
bij elkaar heb je de grootste kans om veel vlinders te zien in de perioden half mei tot eind mei en
van begin juli tot half september.
Bron: www.vlinderskijken.nl
Aansluiting kerndoelen
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Natuur en techniek
40 Leerlingen leren in de omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en
benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving.
41 Leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie
van hun onderdelen.
Kunstzinnige oriëntatie
54 De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken, om er gevoelens
en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren.
55 De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren.
Links naar interessante websites
www.dierenzoeker.nl
www.vlinderstichting.nl
www.vlindernet.nl
www.nachtvlindernacht.nl
www.hetklokhuis.nl
www.vlinderskijken.nl

Download Report