Examenvragen over voeding missen context

bionieuws
Thema
24 mei 2014 | jaargang 24
Voeding & gezondheid
15
ONDERWIJS
Examenvragen over voeding missen context
EXAMENS
Door Bas Leenknegt
Het biologie-examen van vmbo kader bevatte dit jaar
als enige vragen over voeding. Twee voedingsexperts
vonden deze opgaven van goede kwaliteit, echter de
relevantie liet soms te wensen over.
Deze vraag begint met de mededeling dat ‘te veel eten kan leiden tot
overgewicht.’ Hierna luidt de vraag
wat de schadelijke gevolgen van overgewicht zijn. Kok: ‘Gebruik de inleiding meer om de problematiek van te
veel eten en overgewicht te bespreken. Zonder enige moeite geef je zo
meer aandacht aan dit probleem.’
hol schadelijk is op jonge leeftijd. En
bij de vraag over vezels in de schijf
van vijf: voeg daaraan toe dat veel
mensen te weinig vezels eten en dat
ze daar constipatie van krijgen.’
Kok vult Roodenburg aan: ‘Zelf had
ik een ander voorbeeld dan granen
‘Het lijstje met mogelijke
antwoorden in het
antwoordmodel had
veel langer gemogen’
genomen. Bij de eerste granenvraag
moet je bijvoorbeeld bepalen wat het
verschil in energie-inname is tussen
maïs en gerst. Maar dat verschil is
heel klein, minder dan 20 kilojoule.
Om het belang van energie-inname
te laten zien, hadden de makers beter de Big Mac en frisdrank genomen, versus enkele gezonde producten. Dan valt de relevantie van energie-inhoud meer op en haal je meer
uit zo’n vraag.’
Ten slotte laat Kok als hoogleraar
voeding en gezondheid niet onvermeld dat voeding bij meerdere vakken behandeld zou moeten worden:
‘Het examen biologie kun je natuurlijk gebruiken om het fysiologische
gedeelte van voeding te behandelen.
Maar ook vakken als economie of
bedrijfskunde zijn heel geschikt om
leerlingen bijvoorbeeld te laten zien
hoe duur voeding is. Gezond eten is
namelijk helemaal niet zo duur,
goedkoper zelfs dan ongezond eten.’
Graansoorten
Roodenburg vervolgt: ‘Het is belangrijk bewustzijn te kweken voor overgewicht. De inleiding en vraag hadden daarom anders gemoeten. Overgewicht komt niet enkel voort uit te
veel eten. Het is een probleem dat altijd bestaat uit twee factoren: te veel
eten én te weinig bewegen.’
‘De daaropvolgende vragen over verschillende granensoorten zijn beter’,
zegt Roodenburg. Bij deze vragen
moeten de scholieren een voedingstabel uitlezen. Ten eerste wordt ze
gevraagd uit te zoeken wat het verschil in energie is tussen 100 gram
gerst en maïs. Roodenburg: ‘Het is
goed dat ze zo’n tabel leren begrijpen. Daarmee kunnen ze hun voordeel doen in de supermarkt.’ Kok vult
aan: ‘In het chips-schap ziet een leerling bijvoorbeeld allemaal chipszakken met verschillende soorten vetten. En welke zou hij of zij dan moeten kiezen?’
De daaropvolgende graanvraag laat
scholieren in de tabel het beste graan
uitzoeken om bier mee te brouwen.
‘Deze vraag sluit goed aan op de doelgroep’, zegt Kok, ‘dan weten ze vanaf
nu waarom gerst gebruikt wordt om
bier te maken.’ Gerst bevat namelijk
per 100 gram als enige 11,0 gram eiwit, benodigd ‘voor een goede kwaliteit bier’, aldus het examen.
Zowel Kok als Roodenburg hebben
weinig aan te merken op de antwoordmodellen. Kok: ‘Het wetenschappelijke gehalte van de antwoorden, daar is niets mis mee.’ Maar de
foto ImageSelect
De biologie-examens zijn weer voorbij voor het vwo en vmbo. De populaire middelbare scholierenwebsite
scholieren.com meldt dat veel van
examencorrespondenten vonden dat
het biologie-examen een eitje was.
Een van de correspondenten werd er
zelfs ‘suuuuppeeerrrrr blijjjj’ van.
Vragen over voeding waren dit jaar
schaars gezaaid in zowel het vwo- als
het vmbo-TL-examen. In het vmboKB-examen speelde voeding daarentegen wel een belangrijke rol.
‘Het is een gemiste kans dat de examens van het vwo en vmbo-TL geen
vragen over voeding bevatten’, zegt
Frans Kok, hoogleraar voeding en gezondheid aan Wageningen Universiteit. ‘Voeding en gezondheid zijn
onderwerpen die meer aandacht
verdienen tijdens een examen.’
Annet Roodenburg, lector voeding
en gezondheid aan HAS hogeschool,
vult aan: ‘Het examen moet een redelijke weerspiegeling van het geleerde
zijn. Logischerwijs had ik meer vragen over voeding verwacht in de
examens.’
Roodenburg en Kok zijn beiden zeer
te spreken over de diversiteit aan onderwerpen van de voedingsvragen in
het biologie-examen vmbo-kader.
Roodenburg noemt als voorbeeld de
examenvraag over de schijf van vijf.
Hierbij moeten de leerlingen invullen welke schijven de meeste voedingsvezels bevatten. ‘De schijf van
vijf is een mooi onderwerp om op
zo’n examen nog eens op terug te
komen’, aldus Roodenburg.
Ook Kok noemt het een belangrijke
vraag. ‘Maar de inleiding hadden de
makers kunnen gebruiken om uitgebreider te bespreken waarom voedingsvezels belangrijk zijn: dat
vezels constipatie, diabetes en harten vaatziektes helpen voorkomen.’
Ook de examenvraag over overgewicht is maar magertjes ingeleid,
vinden zowel Kok als Roodenburg.
vragen zijn dan ook niet bijzonder
complex, voegt hij daaraan toe. Als
enige punt van kritiek op het antwoordmodel noemt Roodenburg de
overgewichtsvraag. Hierbij moeten
leerlingen een schadelijk gevolg van
overgewicht noemen. ‘Het lijstje met
mogelijke antwoorden in het antwoordmodel had veel langer gemogen. Diabetes mist bijvoorbeeld in
het lijstje. En door overgewicht kun
je ook verschillende types kanker
krijgen. Hopelijk keurt een docent
ook die antwoorden goed.’
Zowel Kok als Roodenburg benadrukken dat de context bij de vragen
soms anders had gemoeten. Roodenburg: ‘Neem de vraag over granen en
bier bijvoorbeeld. Leg daarbij in de
inleiding meteen uit waarom alco-
Een vmbo-KB-examenvraag had een duidelijke context: bier brouwen met gerst.
LESIDEE
Je bent wat je
eet
De mens is letterlijk wat hij eet. Niet
alleen vormen koolstofatomen of
aminozuren uit voeding de bouwstenen van lichaamscellen, het dieet
bewerkstelligt ook epigenetische veranderingen in het genoom. Die kunnen verband houden met ziekten als
obesitas en kanker. Nederlanders die
de hongerwinter vanuit de baarmoeder meemaakten hebben op latere
leeftijd bijvoorbeeld meer chronische kwalen als hart- en vaatziekten,
obesitas en diabetes. Dat blijkt uit
een studie die de hongerwinterbaby’s
vergelijkt met een even oude controlegroep, van wie de moeders in de
hongerwinter wel goed te eten hadden. De eerste maanden van de zwangerschap blijken cruciaal. Welke epigenetische veranderingen aan deze
verschijnselen teweegbrachten, is
nog niet geheel duidelijk.
Laat leerlingen het Engelstalige artikel lezen uit Science in School en laat ze
na afloop bijbehorende vragen beantwoorden, zoals: ‘beschrijf de mechanismen achter genregulatie’.
Deze les is geschikt voor de bovenbouw van het vwo.
www.scienceinschool.org/2014/issue28/
epigenetics
www.hongerwinter.nl
Speel met de klas het
darmstelsel na
De spijsvertering is doorgaans droge
kost. De vele enzymen en organen
doen de hoofden van leerlingen duizelen. Doe het daarom eens anders
en speel met de klas de spijsvertering
na. Hiervoor zijn nodig een doorzichtige plastic tas, wat water en gekleurde duplo-blokken. Deel vooraf
kaartjes uit met daarop de organen
van het spijsverteringskanaal, zoals
de slokdarm, maag, dikke darm en
tenslotte de anus. Leerlingen met dezelfde kaartjes bestuderen in hun
theorieboek welke verteringssappen
er in dit deel van het darmkanaal bijkomen en welke organen hiervoor
zorgen. Groepjes als de maag en
mond krijgen een bekertje water: dit
stelt het bijbehorende verteringssap
voor. Dan is het tijd om de vertering
van mond tot anus te volgen. Leerlingen vormen nu een levensgroot
darmkanaal beginnend bij de mond
en eindigend bij de anus. De plastic
zak bevat duploblokken voor verschillende voedingstoffen. Laat leerlingen steeds de duploblokken afbreken en er in het juiste orgaan het bijbehorende sapje gooien. Deze les heet
Duplo-brokken door de klassendarm
en is gemaakt door Gee van Duin en
uitgebracht door De Praktijk.
www.praktijk.nu

Download Report