NEDERLANDSE KOSTUUMVERENIGING
SEPTEMBER 2014
inhoud
t
Het kledingstuk van… Nienke van Dee
4
Nieuwe leden stellen zich voor… Mieke van den Berg
5
Oproep Jaarboek
6
Van Onderaf Bekeken achteraf bekeken
7
Roze of blauwe muisjes
8
Leden van het eerste uur
9
Streekdrachten op het podium
10
Promotie Maaike Feitsma: Nederlandse mode?
11
Het Wilde Oog
12
Tentoonstellingen 14
Uitnodiging Najaarsdag
16
Verslag van de zomerdag 18
Activiteiten
20
Oproep
21
Excursies
22
Publicaties
26
Tentoonstellingsagenda 28
Verenigingsagenda
Dagen
Zaterdag 1 novemberNajaarsdag Gemeentemuseum
Den Haag
Excursies
Zaterdag 20 septemberHorst, Kantfabriek
Traditie ontmoet de toekomst. Van
streekdracht naar intelligente textiel
Vrijdag 3 oktoberStaphorst, Museum Staphorst
Kleurrijk Gedrukt. De veelzijdigheid
van Staphorster stipwerk
Woensdag 15 oktober Amsterdam Tassenmuseum
Hendrikje
Forever Vintage & VII by Cecile de
Jaegher
2
Zaterdag 24 januari
Zaterdag 7 maart
Winterdag Utrecht
ALV & ATM Maarn
Zaterdag 15 novemberAntwerpen, HeadquARTers,
Katoen Natie
3500 jaar textielkunst
Dinsdag 25 novemberUtrecht, Centraal Museum
Mode, de musical. Piet Paris kiest
uit de collectie
Zaterdag 13 decemberAntwerpen, MoMu
MoMuNu, hedendaagse Mode uit
de eigen collectie
Donderdag 8 januariRotterdam, Boymans
van Beuningen
The future of fashion is now
Bulletin | september 2014
w
Van het Bestuur
28 Juni, een zonnige Zomerdag in het hoge
noorden van Nederland, was gewijd aan
gebreide visserstruien en ander breiwerk.
In het museum in Dokkum is deze zomer
de aantrekkelijke expositie Wollig Dokkum,
visserstruien en antiek breiwerk te zien. Diverse
leden hebben in de voorafgaande excursie
op vrijdag het Fiskershúske in Peasens Moddergat en het Visserijmuseum in Zoutkamp
bezocht; voor nog meer visserstruien van
het project van Stella Ruhe. Ook de feestelijke Parade van het Nationale Concours Hippique, dat die zaterdag toevallig in Dokkum
werd verreden, droeg bij aan een geslaagde
Zomerdag. Bijna 100 leden en introducés
konden genieten van interessante lezingen
over diverse aspecten van de geschiedenis
en de cultuur van breiwerk.
Afbeelding omslag: Vivienne Westwood, Ensemble, lente/zomer 2014.
Mannenoutfit, herfst/winter 2013.
Foto: Koen Hauser
De Commissie Dagen verdient hiervoor een
groot compliment. Als u ook een actieve
rol in de vereniging wilt spelen, geef uw
belangstelling dan door aan het bestuur. In
een levende vereniging als de onze zijn er
regelmatig vacatures in de diverse commissies. De commissie ‘Jaarboek Kostuum’ is nu
bijvoorbeeld op zoek naar een enthousiast
redactielid, liefst met ervaring in het corrigeren van artikelen en vooral bereid om
de puntjes op de i te zetten. En is er iemand
met verstand van Kant, die als redacteur of
adviseur wil aanschuiven bij deze commissie?
Voor het bestuur van Stidoc, Stichting Textiel Informatie en Documentatie Centrum,
zoeken we iemand die over enige tijd het
bestuur van de Kostuumvereniging wil re-
presenteren. Stidoc houdt zich vooral bezig
met de organisatie van het Textielfestival in
mei 2015 in Leiden. De actieve beoefenaars
van textiele technieken zoals wevers, borduurders en kantklossers binnen het Stidoc
doen mee met het festival, wij zijn op dit
moment alleen op de achtergrond actief.
Elders in dit Bulletin leest u over een oproep
van de redactie van Kostuum. Het jaarboek
staat in 2015 in het teken van breien. We
nodigen u graag uit uw bijdrage te leveren.
Het aanstaande themanummer van het
Vlaams-Nederlandse wetenschappelijke
tijdschrift Volkskunde zal helemaal in het
teken staan van kleding en kleedgedrag in
de Lage Landen. Bestuurslid Johan de Bruijn
is één van de redacteuren. Losse nummers
zijn te bestellen via [email protected], de
prijs ligt rond de 10 euro.
Komende Najaarsdag vindt plaats in Den
Haag ter gelegenheid van de grote tentoonstelling over de 19de-eeuwse mode
Mr. Darcy meets Eline Vere. Deze dag is in
samenwerking met het Gemeentemuseum
georganiseerd en is ook voor niet-leden
toegankelijk. De kosten voor deze dag zijn
iets hoger dan u gewend bent. Hoewel we
altijd onze uiterste best doen om die om
die zo laag mogelijk te houden, heeft de
bijzondere ambiance zijn prijs. De inhoud
van de dag is echter buitengewoon aantrekkelijk dus ik hoop u met uw introducés
in groten getale te mogen begroeten.
Namens het bestuur,
Gieneke Arnolli, voorzitter
E-mailadressen gevraagd
Is uw e-mailadres al bekend bij de Nederlandse Kostuumvereniging?
Wij stellen het op prijs als u dat wilt doorgeven aan Alie Klap van de
ledenadministratie: [email protected] (en natuurlijk ook eventuele
wijzigingen melden!) Het is handig en economisch als het bestuur
langs deze weg belangrijke mededelingen aan de leden kan doen.
Bulletin | september 2014
3
het kledingstuk van …
A
4
Nienke van Dee
Sommigen zagen Nienke van Dee
al als spreker tijdens de afgelopen
winterdag. Nu, inmiddels hoog
zomer, leek het een mooi moment
haar voor het bulletin te vragen
naar haar favoriete kledingstuk.
Het zou geen goede ontwerpster
zijn als hier niet een ontwerp van
haar eigen hand voor het ‘voetlicht’
verschijnt. Maar voor degenen
die de winterdag hebben gemist
een korte introductie van Nienke
van Dee: Nienke is 24 jaar oud en
heeft aan de AtrEZ hogeschool in
Arnhem product design gestudeerd
en Shoe craft and Design aan de
DHTA te Utrecht. Inmiddels afgestudeerd noemt ze zich schoen- en
accessoire ontwerper.
Haar keuze betreft de schoen ‘Heh
Ku’ die ze heeft ontworpen met de
net afgestudeerde Sanne Steijger.
Sanne als art director had een visie
dat rituelen en religie binnen deze
moderne en dynamische samenleving langzaam aan het verdwijnen zijn en niet meer binnen deze
manier van leven passen. Ze wilde
rituelen ontwerpen die een nieuwe
samenhorigheid creëren door middel van emoties, de elementen en
levenslessen.
Bij een van deze rituelen genaamd
‘Heh Ku’ worden schoenen gebruikt. De schoen staat voor het
element aarde, het materiele in de
wereld. Door rituele verbranding
van de schoen ontstaat er een
verbinding tussen materie die wij
kunnen waarnemen en het spirituele, alles wat wij niet kunnen
waarnemen maar wel ervaren. Met
dit idee moest Nienke als ontwerper de schoenen ontwerpen en
maken. Uiteindelijk heeft Nienke
geëxperimenteerd met manieren
van fakkels bouwen en vanuit daar
een link gelegd naar schoenen.
Zo kwam ze uit bij een klassieke
opbouw hak, die zo gemaakt is dat
er brandbaar materiaal omheen
gebonden kan worden. Voor dat
laatste hebben de dames verschillende proeven gedaan. Een van de
leukste onderdelen van het totale
proces dat ongeveer vier maanden
heeft geduurd aldus Van Dee.
De schoen is gemaakt van naturel
gelooid tuigleer in combinatie met
blank hout en ongebleekt katoen
tijdens het ritueel. Ze zijn ongeveer
25 centimeter hoog, waarvan 20
centimeter hak. Over de winkelwaarde grapt Nienke dat de prijs op
aanvraag is, maar de schoen is in
principe niet ontworpen om te dragen of te verkopen en zal vooral te
zien zijn op exposities en in fotoshoots. Door het ontwerpproces, de
ideeën en gevoel voor schoonheid
die Nienke er vanuit zichzelf inlegt,
heeft deze schoen voor haar wel
een emotionele waarde gekregen.
Als ontwerpster is Nienke vooral bezig met het ontwerpen van
tassen en schoenen, maar privé
spaart Nienke zonnebrillen. Daar
wordt ze erg blij van. Ze spaart ze al
sinds dat ze een kind was. Inmiddels heeft ze een redelijke collectie
van hele goedkope tot exclusievere
brillen. Deze koopt ze altijd in winkeltjes, boetiekjes of marktjes maar
gaat er niet specifiek naar opzoek
en laat het liever aan het toeval
over. ●
Bulletin | september 2014
Wat doet u in het dagelijks leven?
Ik ben vertaler en tekstschrijver Duits en Nederlands.
Hoe bent u met de Kostuumvereniging in
aanraking gekomen?
Via de vereniging De Zaanse Kaper, daar ben ik lid van
sinds 2011.
Heeft u een achtergrond of opleiding op het gebied
van kostuum, kant, mode of streekdracht?
Alleen vier jaar handwerkles op school. Ik heb geleerd
om zelf empirejaponnen te maken door de empirejaponnen van andere leden van de Zaanse Kaper (met
patronen van Dicky Snijders) te bestuderen en door
veel te kijken in kostuumboeken, met name dat van
Nancy Bradfield. Voor mij is een empirejapon eigenlijk
nooit af, ik wil er altijd weer iets aan veranderen voordat ik hem opnieuw ga dragen. Mijn Zaans kostuum
ga ik nu maken onder leiding van textieldocente en
kostuumkenner Inge Bosman, ook bij de Zaanse Kaper. Wat wakkerde uw interesse in textiel aan?
Hoe bent u ermee in aanraking gekomen?
Mijn moeder heeft mij van jongs af aan leren handwerken, en maakte altijd leuke kleding voor mij en
mijn zusjes. Mijn oma had een enorme hoeveelheid
verkleedkleren op zolder, waar de kleinkinderen altijd
Bulletin | september 2014
mee mochten spelen. Daarnaast door de verfilmingen van de boeken van Jane Austen. De film Sense &
Sensibility van Ang Lee (met Emma Thomson en Kate
Winslet) is mijn favoriet vanwege de fraaie kostuums,
en ook vanwege de subtiele humor, die zo kenmerkend
is voor Jane Austens boeken.
Bent u nu actief op het gebied van kostuum, kant,
mode of streekdracht? Zo ja, waar houdt u zich mee
bezig?
Bij de Zaanse Kaper ben ik bezig een Zaans kostuum
te maken. Verder maak en draag ik bij de Jane Austen
Society Nederland empirejaponnen.
Heeft u een eigen verzameling?
Ik heb geen verzameling. Maar als ik iets zou gaan
verzamelen dan zouden dat handgemaakte knopen en
gespen van voor 1940 zijn.
Wat is uw favoriete object of textielstuk?
Het boek Costume in detail 1730-1930 van Nancy Bradfield. De kledingstukken zijn heel duidelijk getekend,
als in een anatomieboek, met toelichtingen erbij, zodat
je goed kunt zien hoe de constructie van elk kledingstuk is. Dat vind ik bijzonder leerzaam en inspirerend
bij het zelf maken. ●
nieuwe leden stellen zich voor
Mieke van den Berg,
lid sinds eind 2013
b
5
oproep
m
Themajaarboek Kostuum
2015: breien in Nederland
´Heel Holland bakt´ heet een populair televisie­
programma. Met hetzelfde gemak zou een
programma gemaakt kunnen worden met de titel
´Heel Holland breit´. Breien is in Nederland een
hot issue, en niet alleen binnen de Nederlandse
Kostuumvereniging. Stella Ruhe werd landelijk
bekend met haar boek over de gebreide visserstruien, en ook boeken van de breiende Noren
Arne en Carlos vonden hier hun weg naar een
groot publiek. Jonge modeontwerpers zoals Elsien Gringhuis en Nanna van Blaaderen verwerken knitwear in hun creaties. Thuis en onderweg
wordt ook weer volop gebreid, en niet alleen door
vrouwen op leeftijd. Breiende mannen, honderd
jaar geleden op veel plaatsen nog te vinden, zijn
echter een zeldzaamheid. Wie het breien nog niet
(goed) onder de knie heeft, kan terecht bij allerlei
cursussen, workshops en breicafés.
De redactie van Kostuum overweegt jaarboek 2015
als thema breien mee te geven. Gieneke Arnolli,
die bezig is met de voorbereidingen van een breitentoonstelling in het Fries Museum, haakt aan
als gastredacteur. Breien is een breed onderwerp
en dat wil de redactie graag in het jaarboek laten
terugkomen. De onderwerpen tijdens de zomer-
dag in Dokkum (historisch breigerei, visserstruien, breiwerk in archeologische vondsten en
breien in de Gracieuse) lieten er al iets van zien.
Vanuit de streekdrachten kan gedacht worden
aan artikelen over het gebreide Staphorster vest,
de Gelderse mutsen, de Grolsche wanten en de
gebreide kralentasjes. Fries kantbreiwerk werd
verwerkt in de floddermutsen. Denk daarnaast
aan de invloed van Scandinavisch breiwerk (de
Noorse trui) op het Nederlandse kleedgedrag,
de mode van tricot en de invloed van sport op
kleding.
De redactie nodigt auteurs binnen én buiten de
vereniging uit om een bijdrage te leveren aan dit
boeiende themajaarboek. Opdat de inhoud evenwichtig wordt, wil de redactie graag eerst een
korte opzet ontvangen (max. 1 A4). Deze opzet
kan naar de coördinator van de redactie worden
gestuurd, bij voorkeur voor 1 november (zie de
colofonpagina voor de adresgegevens). Daarna
besluit de redactie of er voldoende artikelen
komen om het themajaarboek te laten doorgaan.
Neem bij vragen contact op met één van de
redacteuren. De redactie hoopt op grote belangstelling!
●
“Een aorig koppelsjen deeres en allegaor druk an ’t wark”
6
Bulletin | september 2014
Inge Specht
Vitrine met schoenen
ger jaren uit de collectie van Maryline
van Wely. Vooral de pop met de streekdracht zorgde voor het nodige vertier
aangezien ondergetekende zich de
eerste weken iedere dag opnieuw een
ongeluk schrok van die onverwachte
gestalte in de vitrine!
Vlak voor de zomer van 2014 ontstond
het idee om in samenwerking met de
Kostuumvereniging een tentoonstelling te organiseren met schoenen uit
de verzamelingen van verenigingsleden. Een idee dat veel ‘voeten in de
aarde’ bleek te hebben, maar minstens zoveel spin-off!
Uit vrijwel alle provincies, maar ook uit
België en Duitsland, stuurden verenigingsleden foto’s van het schoeisel
in hun verzamelingen. Gegevens die
trouw verzameld werden door Sytske
Wille en vervolgens naar Waalwijk
werden doorgestuurd. Het aangeboden
schoeisel was van een enorme diversiteit én herkomst, wat het niet eenvoudig maakte er een samenhangend
geheel van te maken. Uiteindelijk werd
er voor een opzet gekozen met acht
verschillende invalshoeken: miniatuurschoentjes, werkschoenen, etnografica,
oorlogsschoenen, klompen, historisch modeschoeisel, streekdracht en
hedendaagse modeschoeisel. Naast al
het voetenwerk werd de tentoonstelling aangevuld met een Noord-Veluws
kostuum uit de verzameling van Rein
Lotterman en een rokje uit de zeventi-
Bulletin | september 2014
Behalve de gewenste aanloop gedurende de tentoonstelling én de winterdag
in januari, die de aanleiding voor de
expositie vormde, had ‘Van Onderaf
Bekeken’ ook nog andere, soms onverwachte effecten. Zo bracht Dr. Carol
van Driel ons een verzameling zeer
bijzondere Romeinse schoenen uit
de nauw dateerbare periode van
142-154 AD onder de aandacht. Carol
bestudeerde en beschreef samen
met haar studenten deze fantastische
vondst en zorgde ervoor dat het
artikel
Van Onderaf Bekeken achteraf
bekeken: een meer dan geslaagde
samenwerking
Y
Schoenen Museum ook deze buitengewone schoenen mocht exposeren.
Het prettige contact met de exposerende leden, van wie ik de meeste tot dat
moment slechts van naam kende of
in het geheel niet, zorgde in een flink
aantal gevallen voor nieuwe kennis. Zo
leerde ik van Martin Blom de benaming ‘Plimsels’ voor sportschoenen uit
het Britse leger, verdiepte ik me dankzij Mirja Wark in Venezolaanse alpargata’s en via een stempel in roze zijden
avondschoenen uit de verzameling van
Wielent Harms, in een eigenaar van
een Brits warenhuis!
De collectie van het Schoenen Museum
voer ook wel bij de samenwerking
met de Kostuumvereniging: dankzij
Aaf Steur en Berthi Smith kon deze
uitgebreid worden met een paar authentieke Volendamse muilen en een
aantal objecten uit Berthi’s zeer goed
gedocumenteerde verzameling Chinese
gin lien (het inbinden van vrouwenvoeten). Het meest in het oog springt
hierbij een pedicuresetje dat gebruikt
werd om de gebonden voetjes goed te
verzorgen. Een dergelijk setje was nog
niet in onze verzameling aanwezig.
Tot besluit wil ik nogmaals alle deelnemers aan de tentoonstelling hartelijk
danken voor hun bijdrage, de uitgebreide uitleg bij sommige voorwerpen,
het thuisblijven op de transportdagen,
de koffie, thee en verse aardbeien die
onderweg verstrekt werden, het begrip
als de email traag kwam en vooral
voor alle leuke, speciale verhalen die
ik van u te horen kreeg. Het was in alle
opzichten geslaagd! ●
Vitrine met schoenminiaturen van Gieneke Arnolli
en Syts Wille
7
artikel
Y
Roze of blauwe muisjes
Judith van Amelsvoort
Voor moderne babykleding en
accessoires lijkt het aanbod vooral
te bestaan uit roze of blauwe
kleertjes, met hier en daar een
verdwaald ecrukleurig boxpakje.
Hoe ging dat in vroegere tijden?
Pasgeboren baby’s werden in de
middeleeuwen stevig ingebakerd
met doeken en zwachtels. Men
dacht dat het kindje zo warm en
rustig bleef omdat het zich nauwelijks kon bewegen. In de 17de eeuw
werden ook de hoofdjes vaak strak
ingepakt om ervoor te zorgen dat
de kinderen vlakke slapen en platte
oren kregen. Babyjurken kwamen
rond het midden van de 18de eeuw
in gebruik, toen de gewoonte
van baby’s in te bakeren begon te
verdwijnen. In welgestelde families
kwam het model, het materiaal
en de decoratieve motieven voor
babyjurken overeen met die van
de heersende vrouwenmode. Deze
doorgaans witte jurken kenmerkten zich door de hoge taille en
lange rok, het gebruik van luxe
materialen en rijke versieringen
van onder andere kant en borduursels. De babyjurk werd als doopjurk
maar ook als toonjurk gebruikt, die
de baby droeg als er kraamvisite
kwam.
Tot en met hun zesde levensjaar
was het in de 17de eeuw
gebruikelijk dat jongens
een jurk of een rok
droegen. Vanaf dan
moest het spelen
afgelopen zijn en
werd het kind als
een jong volwassene gezien die
serieus moest
gaan leren voor
Nicolaes Maes, Jongetje met een vink
aan een lint en opspringende spaniël
8
zijn toekomst. Dit
werd weerspiegeld in
de kleding, waarbij
de jongen vanaf dat
moment ‘de broek
aankrijgt’. Hij is nu
kind-af en krijgt er
bewegingsvrijheid
voor terug. Meisjes
moesten daar langer
op wachten en gingen pas aan het einde
van de 18de eeuw
broeken onder hun
Rembrandt van Rijn, Detail van Vrouw met een huilend kind dat
rokken dragen. Hierdoor konden ze net als bang is voor een hond, ca. 1635
jongens gemakkelijker
maakt of met banden om het lijfje
springen, rennen en spelen.
gesloten. Een ander hulpmiddel
Jonge kinderen, die net konden
kennen wij nog steeds vandaag de
lopen, droegen in de 17de en 18de
dag: het looprekje, waarin het kind
eeuw vaak een valhoedje. Deze
leerde lopen zonder te kunnen
hoedjes zorgden ervoor dat de
vallen.
peuter bij een val niet gelijk op zijn
In de 17de eeuw werden kinderen
of haar hoofd terecht kwam. De
uit voorname families vaak afgevalhoedjes hadden een binnenwerk
beeld in historische kostuums gevan leer en waren soms versterkt
ïnspireerd op de klassieke oudheid.
met baleinen of hadden een rieten
Een mooi voorbeeld hiervan is het
constructie. Ze waren opgevuld
jongetje met een vink aan een lint,
met paardenhaar, kapok of watafgebeeld op het schilderij van
ten. De buitenkant was dikwijls
Nicolaes Maes. Hij draagt een Rovoorzien van een mooie stof zoals
meins fantasiekostuum in roze en
zijde, afhankelijk van de heersende
rood. Anders dan wij tegenwoordig
mode. Begin 19de eeuw verdween
gewend zijn werden roze en rood
de valhoed bij welgestelde families
gezien als jongenskleuren. Het
aangezien kindermeisjes of gouwaren sterke kleuren die geassocivernantes continue op de kinderen
eerd werden met mannelijkheid.
letten. Bij de lagere klassen
Blauw werd gezien als een zachte
bleef de valhoed langer
liefelijke en vrouwelijke kleur die
in gebruik. Daarnaast
beter bij meisjes paste. Pas vanaf
werd er in de 17de
1940 werd het gebruikelijk om
eeuw ook gebruik
jongens in blauw en meisjes in
gemaakt van leiroze te kleden. De redenen waarom
banden, waaraan
dit gebruik dan in zwang komt
de moeder het
zijn onduidelijk. De geschiedenis
kind kon vasthouwijst dus uit dat ons contemporaiden. Deze banden
ne beeld van babykleding, blauw
werden op de rug
versus roze, redelijk recent is. ●
bij de schouders aan
de kleding vastge-
Bulletin | september 2014
Jacoba de Jonge
Een vereniging verjongt zich;
dat is goed en nodig. Maar op
het moment van een ontvangen
overlijdensbericht realiseer je je
met schrik, hoe langzamerhand
de eerste leden vrijwel ongemerkt
verdwijnen. Nieuwere leden zullen
het echtpaar Zwartjes – van Spanje niet meer kennen. Alle reden om
nu aandacht aan hen te schenken,
want zij waren zeer actieve en
enthousiaste leden.
Op 27 juni jl. overleed Bettie na
moeilijke laatste jaren. Bovendien
miste zij René, die al overleed in
2012. Zij waren beiden opgeleid in
beeldende vorming en beiden zeer
kunstzinnig en creatief. Daarbij
waren zij ook kunstlievend en
hartstochtelijke verzamelaars, o.a.
op diverse gebieden binnen de kostuumgeschiedenis. Zij stonden dan
ook in de beginperiode onvoorwaardelijk achter alle pogingen van
het bestuur om de Vereniging vorm
te geven. Zij steunden met raad en
daad en kwamen altijd samen op
alle dagen, opgewekt en enthousiast; zij kenden iedereen!
vator ooit kan doen. Hij had een
geweldige en zeer gedetailleerde
kennis en documentatie over de
sieraden, de edelsmeden en de
methoden van vervaardigen. Bettie
maakte prachtige modefiguren, die
zo uit de modeprent leken weggelopen. Zij had bovendien vele verzamelingen, van modeprenten tot
hoedenspelden, van parfumflesjes
tot minaudières. Dat klinkt als een
rommeltje, maar het waren zeer
gespecialiseerde collecties en haar
voorwerpen waren steeds van de
hoogste kwaliteit. Ook zij verdiepte
zich grondig in haar onderwerpen
en deelde haar kennis graag met
andere leden. Beiden schreven
diverse artikelen in Kostuum.
artikel
Leden van het eerste uur,
René en Bettie Zwartjes – van Spanje
Y
werpen, die haar verzamelingen
vertegenwoordigden. Het prachtige
kistje met vele laatjes was door
haar zelf ontworpen en gemaakt,
geïnspireerd op een Renaissance
kunstkabinetje, maar gedecoreerd
in Japanse lakstijl. René had een
grote liefde voor Japanse kunst en
voor Haiku’s, korte Japanse gedichten. Hij heeft zelf 5 schitterend
geïllustreerde boekjes met Haiku’s
gemaakt. Het was een bijzonder
echtpaar, dat bij velen zeer dierbaar
in de herinnering zal blijven.
●
De laatste actieve bijdrage van Bettie aan de Vereniging was in 2006
voor de Lustrum tentoonstelling,
die in het Westfries Museum in
Hoorn werd ingericht met lievelingsstukken van leden. Zij zond
een “schatkist” in met diverse voor-
René had een grote verzameling
Zeeuwse sieraden. Op één van
de vroege Kostuumdagen heeft
hij daar een zeer boeiende lezing
over gegeven, die goed duidelijk
maakte, dat een bevlogen verzamelaar veel dieper in zijn onderwerp
duikt, dan menig museum conser-
Het schatkistje, gemaakt door Bettie Zwartjes –
van Spanje
Bulletin | september 2014
9
artikel
Y
Streekdrachten op het podium
Leontine Kuijvenhoven-Groeneweg
Op het zonovergoten marktplein
van Schagen, dansen kinderen
in een kring. Ze dragen klompen
maar het is te zien dat ze gympen
gewend zijn. Af en toe glijdt er
een uit. De spijkerbroekjes zijn
vervangen door lange gekleurde
rokken met een schort. Dat is niet
de echte outfit van Ot en Sien,
maar het oogt vrolijk.
Voor de historisch juiste kleding moeten we bij hun ouders
en grootouders zijn. Die dansen
ook, in Westfries kostuum. Het is
performance in het kader van de
nostalgie, maar ook een vorm van
geschiedenisonderwijs. s ‘Ochtends
trekt de optocht van de klederdrachtgroepen door het stadje,
met paarden en sjesen. Mannen
meestal in het zwart, met vest en
hoed. Vrouwen in lange japonnen,
die zelfs bij een maatje meer mooi
staan en tegen wie de in camping
kleren gestoken toeschouwers
schril af steken. De West-Friese
japonnen zijn mooi gemaakte replica’s, gecombineerd met onderrokken van zeker 100 jaar oud, en
mutsen met familiesieraden, vertelt Hans Verberne, als de groep op
het podium verschijnt. De dames
tillen de rokken één voor één op,
totdat de witte lange onderbroek
zichtbaar is, hetgeen rond 1900
niet gebruikelijk is voor een nette
vrouw! Make-up dragen ze niet.
Dat hoeft ook niet, want de sieraden blinken in het zonlicht: kapspelden met edelstenen, filigrein
werk, glinsterende diamanten op
de voorhoofdsnaald… Zouden toeristen denken dat de Nederlanders
in die tijd allemaal rijk waren? Bij
iedere groep die eigen streekdracht
toont, is alles verantwoord, meestal gaat het om de mooiste kleding
en sieraden. Ook de visserlui zien
er tiptop uit. Realistisch is Jeanne de Weert over de kleding van
Wieringen: de weduwe, die met een
mand koopwaar langs de deuren
gaat, sieraden als belegging voor
slechte tijden omdat er geen verzekeringen zijn. We zien de huik,
een zwart kledingstuk dat vanaf het
hoofd tot de voeten valt en gezicht
en kleding bedekt: een mantel uit
de 16de en 17de eeuw die met de
Spaanse mode uit Noord Afrika
overgewaaid is. Oorspronkelijk als
gewone mode, daarna als rouwkleding. Niet alleen op Wieringen,
ook in Limburg. Behalve overeenkomst, is er veel verscheidenheid,
vooral bij de vrouwendracht. De
stralend witte hul uit Volendam,
het gekleurde lijfje uit Marken, de
sitsen Hindeloper jas (de wentke),
de donkere Veluwse japonnen,
de grote kraplappen uit Spakenburg, en de dertien variaties in de
Zeeuwse dracht. Kleding waarin we
16de- en 17de-eeuwse elementen
herkennen, 18de-eeuwse mantels
en jakken en 19de-eeuwse modejaponnen. Levende drachten die in
de loop van der tijd veranderd zijn,
afgewisseld met “stadse mode” van
de upper ten.
Streekdracht op het podium
10
Bulletin | september 2014
Toen het Nederlandse Verlichtingsdenken na 1750 een Eenheidstaat voorbereidde, kwam daar protest tegen.
Iedere provincie had een eigen bestuur
en een eigen culturele traditie, die men
niet wilde verliezen. We onderscheiden Unitaristen en Separatisten. De
laatsten gingen de regionale identiteit
benadrukken door volkskunst en klederdracht. Modeverschijnselen werden
aangepast, behouden of getransformeerd. Waar in de stad, de patriot of
“unitarist” de lange broek ging dragen,
bleef de man in de regio de kniebroek
lang trouw. Maar de Eenheidstaat
kwam er. Hoe de eenheid van zo’n
staat vorm te geven? Door de verscheidenheid tot eigenheid te verklaren.
De 19de eeuw staat bekend om het
nationalisme in Europa. Bij tentoonstellingen en Oranjefeesten worden
klederdrachtgroepen opgetrommeld.
Er komt aandacht voor behoud van
cultuur. Tot in de 20ste eeuw draagt
men de streekdracht; werkende
mannen leggen die om praktische
redenen af, vrouwen nog niet. Zij zijn
nog buiten de maatschappelijke orde
geplaatst, wat tot marginalisering van
de dracht leidde.
In de jaren dertig van de vorige eeuw
emancipeert de vrouw, de Verzuiling
gaat de regionale verschillen overschaduwen en de NSB misbruikt de
volkskunst voor zijn propaganda. In
de decennia na de Tweede Wereldoorlog is Nationalisme een groot taboe.
Klederdracht en klompendans worden
als achterlijk beschouwd.
De meeste streekdrachtkleding wordt
slechts bij feesten uit de kast gehaald.
Toch blijven oudheidkundige verenigingen zich bezighouden met uitingen
van volkscultuur. Het Meertens Instituut doet op dit gebied verantwoord
onderzoek. Reeds in 1953 blaast men
de Schagermarkt nieuw leven in. Zeker de laatste tijd heeft men weer oog
voor de streekdrachten.
Is er wederom angst het eigene te verliezen, nu de Europese Unie er is? ●
Bulletin | september 2014
Promotie
Maaike Feitsma:
Nederlandse mode?
Klaarke Schuiringa
Op dinsdag 27 mei jl. vond in de
aula van de Radbouduniversiteit in
Nijmegen de promotie plaats van
verenigingslid Maaike Feitsma.
Ten overstaan van een zestal
hoogleraren verdedigde zij haar
proefschrift: Nederlandse mode?
Een verkenning van mythevorming
en betekenissen.
Jawel, op mode kun je tegenwoordig ook promoveren! Dit om verbaasde bedenkingen maar even de
wind uit de zeilen te nemen.
In haar – door ontwerpster Nouchka Huijg prachtig vormgegeven
– proefschrift onderzocht Maaike
wat nu eigenlijk het ‘Nederlandse’
aan Nederlandse mode is. Sinds
enkele decennia doen de Nederlandse ontwerpers het internationaal gezien goed. Maar wat is nu
de eigenheid ervan? Modetrends
verspreiden zich door de mondialisering gemakkelijk over de
hele wereld, tegelijkertijd vraagt
men zich steeds meer af wat nu
een specifieke lokale of nationale
identiteit geeft aan kleding. Vanuit
de historische hoek heeft Maaike
de samenhang tussen nationale
identiteit en mode bekeken. Hiervoor onderzocht ze onder andere de mode zoals die in Avenue,
Elegance en Margriet vanaf de jaren
’60 wordt geëtaleerd. Hoewel er wel
een beeld ontstaat van een typisch
Nederlandse houding ten opzichte
van mode: sober, zuinig, matig,
praktisch en functioneel, heeft ze
niet één typische mode-identiteit
kunnen vinden, wel een aantal
naast elkaar bestaande zelfbeelden: de soberheid met nadruk
op functionaliteit en constructie
(zoals bij Alexander van Slobbe,
Y
artikel
Het ontstaan van
klederdrachtgroepen
Viktor en Rolf met hun Dutch Modernism-stijl) waar tegenover de
kleurige mode van Oilily, Mac en
Maggie en later Cora Kemperman
staat die teruggrijpen op bonte
streekdrachten van een aantal eeuwen geleden. Daarnaast is er nog
de jeanslook: iedereen heeft wel een
of meer spijkerbroeken in de kast
– ook functioneel en passend bij
de min of meer egalitaire samenleving. Amsterdam beschouwt zich
als denim capital of the world – uiteraard ook een goede marketing voor
de stad.
Toch is het Maaike opgevallen dat
het ‘waarom’ van het dragen of
creëren van kleding vaak belangrijker is dan ‘hoe’ de mode eruit ziet.
Misschien is dat het kenmerkende
van de Nederlandse mode? De
toekomst zal dat wellicht eens uitwijzen, en dan kan er in plaats van
een vraagteken ook een uitroepteken worden geplaatst in de titel
van het proefschrift.
Het proefschrift maakt deel uit van
een grootschalig onderzoeksproject: Dutch Fashion Identity in a Globalised World. Het werd grotendeels
gefinancierd door de Nederlandse
Organisatie voor Wetenschappelijk
Onderzoek (NWO) in het kader van
het programma Culturele Dynamiek. Drie collega’s belichtten dit
onderwerp vanuit de sociologische,
geografische en culturele achtergrond. Fashion Studies is een heel
nieuw vakgebied; internationaal
is er veel aandacht en onderzoek
naar de samenhang tussen nationale identiteit en mode. Voor de
Kostuumvereniging weer een goed
vooruitzicht voor haar bestaansrecht!
●
11
artikel
Y
Het Wilde Oog
Hans Lemmerman
De kracht van klederdracht en
haar draagsters in de 21ste eeuw
De betekenis van klederdracht
ontstaat in de context van de
maatschappij waarin ze wordt
gedragen. Tijd en plaats spelen
een rol in die betekenis. Bijvoorbeeld klederdrachtdraagsters in
1956 of in 2015 of vrouwen op de
zaterdagmarkt in Spakenburg of
voor Eye in Amsterdam. Hans
Lemmerman en Inge van Run
(kunstenaarsduo Het Wilde Oog)
halen al 14 jaar lang de vrouwen in
dracht uit hun geboorteplaats, uit
hun samenhang, uit de nostalgie
en uit de anekdotiek. We hebben
foto- en filmreeksen gemaakt met
vrouwen in Spakenburg, Staphorst,
Urk en Arnemuiden. Door de
vrouwen te plaatsen in de wereld
van de kunsten worden zij óók
onderdeel van het kunst-discours.
Ook door de consequentie van het
‘Kijk Wild & Denk Lenig’onderzoek.
Eén waarbij de bijna uitgestorven
levende traditie (als levensstijl)
én de scheppende kunst elkaar
raken. Het bijna nulpunt van de
actieve dracht in Nederland en de
foto- en filmreeksen van Het Wilde
Oog zorgt voor de betekenis van de
klederdracht(draagsters) in de Nederlandse kunstgeschiedenis. Door
de duur van het project (14 jaar)
wordt die betekenis ook versterkt.
Met het energetische project
bevraagt Het Wilde Oog de maatschappelijke realiteit door juist
klederdrachtvrouwen in te zetten
in de kunstcontext. Het Wilde Oog
als Duurzaam Dutch Design. Een
context die varieert van klassiek
modern tot uiterst actueel. Eén die
betrekking heeft op architectuur en
Vlissingen, Herman Bisschop, De Bruid (1984).
Zeemeermin: Theatergroep Kwatta. Het Wilde
Oog. Foto: Frank Auperlé
12
op beeldende kunst. Van Dudok in
Hilversum tot Hans van Heeswijk
in Amsterdam. En van de beeldentuin in Kröller Müller tot de überhippe exposities in Kunsthal Kade
Amersfoort. Met swingende titels
als ShadowDance (2010) en Now
Japan! (2013) gaan de Spakenburgse
Diva’s (de (schoon)zussen Koelewijn en Kuis) in visuele dialoog. De
laatste paar jaar positioneert Het
Wilde Oog de vrouwen ook ten opzichte van de kracht van de natuur.
Het polderlandschap van Flevoland
met windmolens, de Waal en de
Lek met scheepvaart, het strand
van Vlissingen met vuurtoren.
Maakproces vanuit dramaturgisch
opzicht
Na (kunst)historisch bronnenonderzoek en bezoek aan een stad
kiest Het Wilde Oog voor de fotoshoot voor vijf locaties/landmarks
per dag in die stad. Daarna volgt
de fase van creatieve ideeën laten
opborrelen. Samenhangend met
de geschiedenis, met het gedachtegoed van een kunstenaar of stijl
van een kunstwerk. Uitmondend in
onder andere esthetische toevoegingen. Een foto met de Spakenburgse (schoon)zussen Koelewijn
voor het Rietveld- Schröderhuis in
Utrecht had in onze ogen een oranje accent nodig. Een hedendaags
object én een speelse zitplaats voor
de vrouwen die hun meest antieke jack droegen. Op die manier
kwamen we uit bij de Zzzidt (2000)
van Richard Hutten. Het is ook de
fase waarin we ideeën verzamelen
die de locatie versterken via een
handeling. Op de boulevard in
Vlissingen staat een kunstwerk van
Marte Röling (Levensboom, 2006).
Een cortenstalen boom met appels
van bladgoud. Het was Röling opgevallen dat op de lange boulevard
bomen ontbraken. Het Wilde Oog
koopt tientallen ‘ballenbakballen’,
spuit deze goud en vraagt aan een
Zeeuwse vrouw in dracht om de
ballen in haar schort te plaatsen en
deze staand zo hoog mogelijk op te
gooien. Deze mentale ontwerpfase
vraagt zowel analytische als inventieve kwaliteiten ten aanzien van
de te voeren regie. Variërend van de
tijdgeest betrappen tot de zwaarte
van een gekozen beeldhouwwerk
voorzien van humor of sprookjeskwaliteiten en van theatrale
dynamiek.
Rekwisieten en kostuums worden
bezield
Het Wilde Oog integreert sinds vier
jaar veronachtzame (cultuurhistorische) voorwerpen en stoffen in
haar foto’s en filmpjes. We bezoeken opslagplaatsen van professionele (jeugd)theatergezelschappen:
welke objecten/kostuum-elementen uit de opslag van Kwatta, de
Reisopera of het RO Theater bezitten kwaliteiten die op een volgende
fotoshoot een significante betekenis kunnen krijgen? Zo leenden
we van Toneelgroep Amsterdam
enkele sabels en zwaarden, een
giga papier maché hoofd, een Wim
T. Schippers achtige stenen hond
en majestueuze engelenvleugels,
gedragen in de productie Klaagliederen (1994). De goudkleurige jurk
die actrice Chris Nietvelt droeg
in Phaedra (ontwerp W. Dziedzic,
2010) belandt in de Wilde Oog regie op de gekozen hotelkamer van
Hotel Lloyd. Een kamer waar veel
geschiedenis in doorklinkt. In de
witte tegels zijn nog kogelgaten te
vinden. Dit theaterkostuum komt
in één beeld tesamen met Corrie
Koelewijn, 88 jaar, Spakenburgse
diva, gehuld in wattenstroken van
het Kruidvat.
Een andere Spakenburgse Diva,
Wijmpje Koelewijn, is ooit tot Miss
Spakenburg gekozen. Ze werd in de
eerste verkiezing door een vakjury
tot de best geklede vrouw in dracht
uitgeroepen. Op de Wilde Oog foto
draagt Wijmpje een echte Fong
Leng. Vorig jaar zomer gingen we
voor een fotoshoot naar Middelburg en bezochten de Vleeshal,
indrukwekkende ruimte waarin
internationale kunst wordt gepresenteerd. Van te voren hadden we
contact opgenomen met Zeelandia,
het professionele theatergezelschap. De acteur Louis van Beek
maakte in 2010 een voorstelling,
Mathilde, bij Zeelandia. De ondertitel luidde: Hoe een Zeeuws meisje
een levend kunstwerk werd. Mathilde
Willink was een fenomeen. Een
vrouw die in een sprookjesuniversum leefde van illusies en extravaganza. Fong Leng maakte op
bestelling gewaden, rijk bestikte
kledingstukken van zijde en leer.
De creaties kunnen gezien worden
als in stof vertelde sprookjes. Theatraal, uitbundig. In de foto grijpen
meerdere niveaus in elkaar: De
Zeeuwse diva Mathilde Willink, het
jetseticoon Fong Leng, de acteur
Louis van Beek en de Spakenburgse
Diva Wijmpje Koelewijn.
Van Kniertjes tot Diva’s, een innovatieve benadering
In feite zijn de 14 jarige activiteiten
van Het Wilde Oog met de vrouwen
in klederdracht één grote ontmoeting met Nederland via de cultuurgeschiedenis van plaatsen (van
Dordrecht, Dalfsen, Deventer en
Delden) en met de iconen van de
Nederlandse kunst en architectuur.
Het zijn ook ontmoetingen van
de laatste vrouwen in dracht met
de geschiedenis van toneel-rekwisieten en kostuum-elementen die
wachten op bevrijding om hernieuwd en in getransformeerde
setting ingezet te worden. Hoe
interdisciplinair wilt u het hebben?
Het Wilde Oog bevraagt bestaande
perspectieven op klederdrachtdraagsters bij erfgoedliefhebbers,
beleidsmakers, curatoren en kunstcritici. Het kunstenaarsduo nodigt
uit om nieuwe samenhangen te
vinden, heeft een 14 jaar lange
zoektocht afgelegd naar waar de
laatste vrouwen in dracht en kunst
elkaar versterken, een meerwaarde
krijgen. Soms oogt die klederdracht verbazingwekkend nieuwerwets. Het is de context die máákt of
de vrouwen als oubollig of als super
shiny worden gezien. Als folkore of
als levend kunstwerk.
●
13
tentoonstellingen
Mode en oorlog
Eva Geene
Dit jaar wordt op veel plaatsen
aandacht besteed aan het herdenken van de Eerste Wereldoorlog.
In 2014 precies honderd jaar
geleden begonnen, is de herinnering eraan nog steeds zichtbaar in
vele plaatsen. Zeker in Frankrijk
waar ze de eerste wereldoorlog de
Grand Guerre noemen. In Musee
du Costume reden om aandacht te
besteden aan dit thema.
Goed om te weten is dat Musee du
Costume in Avallon niet een museum is zoals we die in Nederland kennen. Bij dit museum in de Morvan
kun je om vijf uur aanbellen terwijl
het museum om half zes gaat sluiten
en wordt je hartelijk ontvangen door
een van de zussen (geschatte leeftijd
vijfenzestig jaar) “betalen, dat komt
straks wel, sluit maar gauw aan bij
de rondleiding, we waren al even
bezig, maar ik laat jullie straks het
begin nog wel zien”. Een computer
hebben ze pas dit jaar aangeschaft.
Het museum is gevestigd in een
statig herenhuis uit de 17de eeuw
met een aantal 18de- eeuwse aanpassingen. Hier zijn talloze kamers
van boven tot onder gevuld met
aangeklede paspoppen, schilderijen,
prenten, meubelstukken en ander
huisraad. Echte stijlkamers.
Tijdens deze tentoonstelling wordt
de impact van de oorlog op de
mode getoond aldus de handgeschreven en daarna gekopieerde
flyer. De oorlog gooit de bestaande
regels overboord en beïnvloed het
begrip van de mode van de vrouw.
De expositie is verder aangekleed
met enkele herenkostuums, kinderkleding, documenten uit de tijd
en mode accessoires. Door de tijd
waarin de oorlog plaatsvindt, zien
we tevens de omslag van een meer
art nouveau gerichte decoratiestijl,
naar een meer door art deco beïnvloedde stijl.
In de kapel van het huis, dat lang
in gebruik is geweest als jongensschool, zijn verschillende bruidsjaponnen gepresenteerd uit de periode
1910-1920. Er is een kamer waar
een ziekenkamer in scene is gezet,
inclusief kostuum van het rode
kruis. Een borduurwerk aan de wand
verwijst door middel van de gebruikte bloemen naar de gevoelens
die hoog opspelen in oorlogstijd:
viooltjes (pensees in het Frans) als
een “denk aan mij” en rozen voor “ik
hou van jou”, veel gebruikt in mode
en decoratie tijdens de oorlog zijn
de kleuren van de Franse driekleur:
rood, wit en blauw.
Een aantal veranderingen die de
oorlogstijd met zich meebrengt
voor de mode zijn het minder nauw
sluitende korset en (dus) minder
nauwsluitende kleding, de nog
steeds uitstaande rok die wat korter
wordt en die ze ‘Crinoline de Guerre’
noemen en het gebruik (met name
na de oorlog) van veren, kralen en
parels. In de expositie is een mooi
ontwerp van de Callot Soers opgenomen, een bekend ontwerpersduo
dat in deze tijd zeer geroemd werd
om hun exotisch getinte ontwerpen met veel gebruik van zilver en
goud lamé. Leuk detail is een aantal
modeprenten dat op de gang hangt.
Dames met overdreven grote hoeden
in de vorm van een vogel waarvan de
veren veelvuldig worden gebruik in
de mode van deze tijd als kritiek op
de extravagantie ervan.
De rondleidster wijst op de typische
kleuren van de vroege oorlogstijd.
Diep paars, warm oranje en fuchsia.
Heel vrolijke kleuren voor een
tijd waarbij je wat gematigdheid
zou verwachten. In de zomer van
1914 werd ‘gewoon’ een zomersale
gehouden alsof er niet elders in het
land bloed vergoten werd. De kinderen kregen kostuums in de vorm
van soldaat of officier alsof het de
vrolijkste zaak van de wereld was.
Het idee heerste namelijk dat de
oorlog snel voorbij zou zijn. De moraal was nog hoog maar daar zou
snel verandering in komen. Verder
wordt gewezen op de invloed die de
uniformen hebben op de mode. De
rechtere lijnen, maar ook bijvoorbeeld de schoenen van de dames
die na de oorlog de vorm van een
soort rijglaarzen krijgen, maar dan
een stuk eleganter.
Op mijn vraag welke expositie we
volgend jaar kunnen verwachten
haalt Madame haar schouders op.
Maar eigenlijk maakt dat ook niet
uit. Ik zou het iedereen aanraden
zich te laten verrassen door de
gastvrijheid van de zussen en de
bijzondere collectie (met ontwerpen
van onder meer Worth, Chanel en
Poiret), sfeer en presentatie.
●
Een vakantie bezoek aan
Musee du Costume in Avallon
Sytske Wille
Ondertussen kregen we bij de redactie van het Bulletin
ook onderstaand stukje binnen over Avallon, dat we u
niet willen onthouden:
In een XVII en XVIII eeuws huis, eigendom van de
familie de Condé, is in Avallon (Morvan, departement
Yonne, Bourgondië), het Musee du Costume gevestigd,
een privécollectie, van waaruit men elk jaar een speciaal thema toont. De tentoonstelling Mode en guerre laat
de inpact zien die de oorlog op de vroeg 20ste-eeuwse
Opstelling in Musée du costume. Foto: Syts Wille
14
Bulletin | september 2014
Yohji Yamamoto, Ensemble, herfst/winter 2014.
Foto: Koen Hauser
Madelief Hohé
Ruisende zijde, adembenemende borduursels, ruches en grote
crinolines. Wollen maatkleding
voor dandy’s en chique baljurken
voor ladies. Dit najaar sprankelen
de kostuums uit de tijd van Jane
Eyre, Eline Vere, Jane Austen’s
Pride and Prejudice en Downton
De 19de eeuw was een opwindende
en dynamische tijd vol maatschappelijke veranderingen. De welgestelde adel en regenten waren niet
langer de enigen die zich volgens
de nieuwe modetrends konden
kleden. Mode was hoogst belangrijk om je mee te onderscheiden in
de society. Hoe kleedde het ‘nieuwe
geld’ zich? En op welke manier kon
mode heeft gehad. Twaalf zalen en gangen met het karakter
van een oudheidskamer, zijn vol gezet en gehangen met de
prachtigste voorwerpen. Daardoor vergeef je de etalagepoppen en ook bepaalde combinaties…
Tot en met het huwelijk in de huiskapel wordt getoond,
kasten met accessoires van kostuum, speelgoed, naaigerei,
gangen met schilderijen, merklappen, modecartoons en
spotprenten. De rondleidsters lijken allemaal 80+.
Bij binnenkomst in de hal vroegen we of onze hond aan
het hek mocht worden vastgebonden in de voortuin. Maar
nee, als onze hond goed gemanierd was, kon hij wel mee
naar binnen komen om de tentoonstelling te bezien. Aldus
gebeurde, tot aller plezier. We hebben nu een in de cultuur
en textiel opgevoede en geïnteresseerde schapendoes!
●
Bulletin | september 2014
tentoonstellingen
Romantische mode: Mr
Darcy meets Eline Vere
Abbey in volle glorie in een grote
tentoonstelling over mode in de
19de eeuw in het Gemeentemuseum Den Haag. Naast complete
kostuums is er aandacht voor
schitterende accessoires, strakke
korsetten en originele modeprenten en foto’s. Veel stukken zijn
speciaal voor deze tentoonstelling
gerestaureerd en worden voor het
eerst aan het publiek getoond. Hoe
actueel de 19de eeuw nog steeds is,
blijkt uit hedendaagse creaties die
in de tentoonstelling zijn opgenomen. Modeontwerpers laten zich
vandaag de dag inspireren door
vormen, silhouetten of technieken
uit de 19de eeuw: het schitterende
borduurwerk van de ontwerper Jan
Taminiau, het dandyisme van Vivienne Westwood en de (donkere)
romantiek van Jean Paul Gaultier
en Edwin Oudshoorn. Ook worden
enkele originele filmkostuums
getoond uit de tv-series Downton
Abbey en uit Pride and Prejudice (BBC
1995). ‘Mr Darcy’ en ‘Lady Edith’
komen écht naar Den Haag!
de oude adel zich met hun kledij
onderscheiden aan het hof? Het
modenieuws werd in de 19de eeuw
steeds sneller en sneller verspreid
door de opkomst en steeds grotere
invloed van de modetijdschriften.
Het silhouet van de modieuze
vrouw veranderde voortdurend,
de mannenkleding emancipeerde
en er kwam voor het eerst speciale
kinderkleding op de markt. Nieuwe
verfstoffen zorgden voor japonnen
in sprankelende kleuren, waarbij
aan het verfproces soms zelfs arsenicum te pas kwam. Alles om maar
mooi voor de dag te komen!
Aan de hand van de mode- en
kostuumcollectie van het Gemeentemuseum Den Haag worden in
de tentoonstelling en catalogus
verschillende thema’s belicht die
actueel waren in de 19de eeuw, van
hygiëne & gezondheid, kleuren &
materialen tot etiquette & status
en modewereld & couturiers. Ook
de kleine persoonlijke verhalen
komen aan bod, die de mensen uit
de 19de eeuw even heel dichtbij
brengen. Dat alles in een prachtige enscenering door vormgevers
Maarten Spruyt en Tsur Reshef
waardoor de personages uit de
literatuur, films en televisieseries
tot leven komen: van Mr Darcy, de
familie Kegge uit de Camera Obscura
tot la Dame aux Camélias en Eline Vere.
De restauratie van deze tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt
dankzij de bijdrage uit het door
het Prins Bernard Cultuurfonds
beheerde Barbas – van der Klaauw
Fonds. Het Fonds van de Kostuumvereniging heeft een bijdrage
geleverd aan de totstandkoming
van de catalogus.
Op zaterdag 1 november vindt de
Najaarsdag van de Kostuumvereniging plaats in het Gemeentemuseum Den Haag. Dan vertellen we
graag meer over de achtergronden
van de tentoonstelling, de restauratie van de kostuums en laten
tijdens een speciale ‘tafelsessie’
we ook een aantal kostuums van
dichtbij en van binnen zien! ●
15
najaarsdag
+
tentoonstellingen
16
Schaamte en verleiding
Najaarsdag 1 november in Den Haag
Birthe Weijkamp
Hierbij nodigen wij u uit voor onze Najaarsdag op zaterdag 1
november 2014 in het Gemeentemuseum in Den Haag. Hier
is de tentoonstelling Mr Darcy meets Eline Vere over romantische mode te zien. Aan de hand van de mode- en kostuumcollectie worden verschillende actuele thema’s uit de
19de eeuw belicht. De Kostuumvereniging organiseert naar
aanleiding hiervan in samenwerking met het Gemeentemuseum op 1 november een symposium. Deze dag zal dus,
in tegenstelling tot andere Kostuumverenigingsdagen waar
alleen leden met hun introducés welkom zijn, ook bezocht
worden door belangstellenden van buiten de vereniging.
In het Duitse stadje Bocholt (net over de grens
bij Aalten) was de textielindustrie lange tijd erg
belangrijk. Eén van de oude fabrieken is daarom
omgebouwd tot textielmuseum, dat deel uitmaakt van een verband van acht ‘industriemusea’ in Westfalen. Naast oude machines die voor
bezoek nog deels in werking worden gezet, is
in de ‘Spinnerei’ ruimte voor tijdelijke tentoonstellingen. De rauwe industriële ruimtes lenen
zich hier bijzonder goed voor. In samenwerking
met andere Duitse industriemusea is de huidige
tentoonstelling Reiz und Scham samengesteld. De
tentoonstelling laat een intiem stukje kostuumgeschiedenis zien: namelijk het ondergoed.
Aan het begin van de tentoonstelling is een
vitrine geplaatst met fijn geborduurd en geplisseerd batisten ondergoed van rond 1910. Alles is
voorzien van hetzelfde monogram met daarboven
een kroontje. De naam van de eigenaresse van
deze uitzet, uit particulier bezit, wordt echter niet
genoemd en mocht ook bij navraag niet worden
prijsgegeven. Misschien is dit al wel een eerste
voorbeeld van hoe ‘reiz’ en ‘scham’ beide onlosmakelijk verbonden zijn met ondergoed.
De expositie bestaat uit twee delen, die als afzonderlijke exposities te zien waren in een ander musea. De bruiklenen zijn aangevuld met kledingstukken uit de eigen collectie van het museum
in Bocholt. Hoewel de focus ligt op de lingerie,
worden in het eerste gedeelte ook de wisselende
silhouetten van de mode tussen ca. 1860 en 1990
getoond. De mode bepaalde immers ook mede
de vorm van het ondergoed en andersom. In de
opstelling is de relatie tussen beide echter niet
altijd even duidelijk. Het eerste gedeelte van de
tentoonstelling lijkt daarom soms meer op een
chronologisch overzicht van de mode waarin
alleen in kleine (rood geverfde) kabinetjes aandacht is voor ondeugend ondergoed en bijbehorende accessoires en plaatjes.
Een tweede gedeelte is wel uitsluitend gericht op
ondergoed en laat zeer uiteenlopende voorbeelden zien. De gebruiksgeschiedenis van het ondergoed en aanverwante zaken staat bij dit gedeelte
van de expositie voorop. Vandaar dat er bijvoorbeeld ook aandacht is voor de geschiedenis van
het maandverband. Van wasbare lapjes en tuigjes
waaraan deze worden bevestigd, tot de eerste
soorten wegwerpmaanverband en tampons.
Bij het ondergoed is niet alleen gekozen voor
luxe varianten. Degelijk katoen, soms meerdere
malen versteld, komt eveneens aan bod. Hierdoor
ontstaat een interessante mix van ongeveer 200
objecten die zowel de glamour als de praktische
kant van ondergoed laten zien.
●
Op het programma staan vier lezingen: Madelief Hohé,
conservator van het Gemeentemuseum en samensteller
van de tentoonstelling zal een algemene inleiding houden.
Restaurator Cesar Rodriguez Salinas, vertelt (in het Engels)
over de restauratie voor deze tentoonstelling. We streven er
naar om een Nederlandstalige samenvatting van deze lezing
te maken. Ileen Montijn, historica en medeauteur van de catalogus zal de romantische mode in een historische context
plaatsen. Als laatste spreker zal Joost Mertens vertellen over
het gebruik van arsenicum in kleding.
In de middag krijgen we de gelegenheid onze ogen goed
de kost te geven. In de nieuwe tuinzaal van het museum
mogen we verschillende 19de eeuwse kledingstukken uit de
collectie van het museum van ‘binnen en buiten’ bekijken.
En uiteraard valt er in de tentoonstelling veel te zien.
Japon (gedragen als trouwjapon), Nederland 1835, wollen mousseline met zijde.
Gemeentemuseum Den Haag
Bulletin | september 2014
Programma
10.00-10.45Ontvangst met koffie/thee in Gember
10.45-11.00Vertrek van Gember naar de Aula
11.00-11.15Opening en mededelingen door dagvoorzitter, Gieneke Arnolli
11.15-11.45Madelief Hohé, Romantische mode
(1800-1914)
11.45-12.15Cesar Rodriguez, The value and the
figure of the restorer in the museums
12.15-12.45 Ileen Montijn ,Romantisch ongerief –
mensen en kleding in de 19de eeuw
12.45-14.00 Lunch in Gember
14.00-14.30 Joost Mertens, Arseengroen tarlatan:
oogverblindend schijnschoon en de geneeskundige politie
14.30-15.30 Kledingstukken van ‘binnen en buiten’ bekijken
Vanaf 15.30 Bezoek tentoonstelling & thee in
museumrestaurant
Locatie en bereikbaarheid
Gemeentemuseum: Stadhouderslaan 41, 2517 HV Den
Haag.
Café Gember: Stadhouderslaan 43, 2517 HV Den Haag.
Het museum en café Gember zijn goed te bereiken per
openbaar vervoer:
Vanaf Den Haag Centraal Station: bus 24 richting ‘Kijkduin’, halte ‘Groot Hertoginnelaan’. Of tram 17 richting
‘Statenkwartier’. Uitstappen bij halte ‘Gemeentemuseum/Museon’. Tram 17 vertrekt tevens vanaf Station
Hollands Spoor.
Met de auto is het museum bereikbaar via de Utrechtsebaan, richting Kijkduin, volg de borden ‘Gemeentemuseum’. Voor het Gemeentemuseum is gelegenheid
om gratis te parkeren!
Mochten er onverhoopt geen
parkeerplaatsen meer vrij zijn, dan kunt u parkeren
in de parkeergarage van het World Forum op het
Churchillplein 10 te Den Haag.
N.B. indien u later dan 10:45 uur aankomt vragen we
u om direct naar het museum te komen, daar wordt u
dan ontvangen.
Het bedrag dient u voor 25 oktober over te maken naar
bankrekening NL98 INGB 0004 444 542 t.n.v. Ned. Ver.
v. Kostuum, Kant, Mode en Streekdracht te Voorschoten. De bank accepteert geen andere afkorting dan
voornoemde.
Als het inschrijfgeld niet voor 25 oktober binnen is,
verzoeken we u aan de zaal te betalen. Om administratieve redenen zijn wij in dat geval genoodzaakt € 2,50
extra te berekenen.
De betaling alleen geldt niet als opgave; u dient ook de
bon in te sturen via post of mail.
Belangrijke mededeling over de lunch: belangstellenden die zich niet van te voren hebben aangemeld, betalen wel de dagprijs met toeslag, maar kunnen helaas
geen aanspraak maken op de lunch. U kunt op de bon
uw voorkeur voor een vegetarische lunch aangeven.
Afzeggen kan uiterlijk tot 25 oktober. Na die datum
verplicht opgave tot betalen.
NB. Vergeet niet uw Museumkaart mee te nemen.
Bon of kopie daarvan gaarne sturen naar Willeke
Tijssen, Kastanjelaan 58, 1185 KC Amstelveen (tel. 0206451581, bij voorkeur tussen 20:00 en 22:00 uur), of
mail de gegevens naar [email protected]
Bedrag overmaken naar bankrekening NL98 INGB
0004 444 542 t.n.v. Ned. Ver. v. Kostuum, Kant, Mode
en Streekdracht te Voorschoten. De bank accepteert
geen andere afkorting dan voornoemde.
●
bon
Inschrijving voor de Najaarsdag op 1 november te Den Haag
Ik maak gebruik van de uitnodiging op 1 november de
Najaarsdag bij te wonen.
❑Ik neem wel ….. (aantal)/ geen introducés mee
(a.u.b. ook invullen).
❑Ik wil graag ….. (aantal) vegetarische lunch(es)
(a.u.b. ook voor uw introducé aangeven)
Graag aankruisen wat van toepassing is.
Aanmelden
Wilt u deze dag bijwonen, vul dan onderstaande bon in
en stuur deze (of een kopie ervan) voor 25 oktober naar
Willeke Tijssen, Kastanjelaan 58, 1185 KC Amstelveen
(tel. 020-6451581, bij voorkeur tussen 20-22 uur), of
stuur een e-mail met de gevraagde gegevens naar nkv.
[email protected]. De aanmelding gaat op volgorde
van binnenkomst.
Naam
De entree voor de najaarsdag is € 25,- voor leden en €
30,- voor introducés.
Handtekening
Bulletin | september 2014
najaarsdag
We ontvangen u graag in café Gember, naast het
Gemeentemuseum, waar we ook de lunch gebruiken.
De lezingen vinden plaats in de aula van het Gemeentemuseum.
Adres
Postcode
Plaats
E-mail
Telefoon
17
verslag zomerdag
Zomerdag 2014
in Dokkum
18
De bezoekers van de Zomerdag
die vrijdag al in Dokkum waren
konden deze keer deelnemen
aan een excursie naar Museum
’t Fiskershúske te Paesens-Moddergat en het Visserijmuseum te
Zoutkamp. Men ging met eigen
auto en kreeg een rondleiding en
ontvangst met koffie bij ‘t Fiskershúske. Het bleek een prima
opmaat voor de volgende dag!
het ‘gereedschap’ dat hiervoor zoal
is gebruikt. Tegenwoordig wordt
breien gezien als een handwerktechniek voor vrouwen. Het is nog
steeds typisch iets dat je vroeger
als meisje op school leerde. Kwam
je na een lange dag thuis dan
moest je eerst tien naadjes breien
voor je mocht gaan spelen, als dat
al kon natuurlijk met al het werk
dat nog gedaan moest worden. Nog
denkt men dat breistertjes altijd
arme meisjes waren, maar Dragt
vertelt ons dat het aanvankelijk
toch echt een vak voor mannen
was.
Een Zomerdag die deze keer in
het hoge noorden van het land
plaatsvond. Ver weg voor bijna
iedereen, behalve natuurlijk voor
de noordelijke leden en voor onze
voorzitter, die zoals gebruikelijk
de dag opende. ‘Breien’ was deze
keer het thema. De eerste spreker
Ihno Dragt gaf een overzicht van
de geschiedenis van het breien en
In de dertiende eeuw ontstaat er
al een breigilde in Parijs en ook in
Engeland, waar ze de ‘capknitters’
heten. Beide zijn overigens niet
toegankelijk voor vrouwen. Om
te breien zijn natuurlijk garens en
pennen nodig. Die zijn aanvankelijk van hout, been en koper en
de gebruikte garens zijn wol en
zijde en later ook katoen. De eerste
Punt Colenbrander
ijzeren pennen werden in de vroege zeventiende eeuw in Tintern
(Wales) en Neurenberg (Duitsland) gemaakt omdat daar draad
getrokken kon worden. Door de
industriële revolutie verbeterde dat
productieproces. Er kunnen dan fijne stalen naalden gemaakt worden,
Een minder bekend hulpmiddel
om te breien zijn de breischedes
en breidoppen. De spreker legde
het nut van breischedes uit en liet
vervolgens ook een paar interessante voorbeelden zien. Er werd
destijds veel staand gebreid en voor
professionele breiers waren grote
stukken breiwerk een belasting
voor de handen en armen. Om dit
gewicht op te vangen gebruikt men
breischedes. Ook breidoppen hebben deze functie, die hangen aan
een kettinkje om de hals en zijn
dus wel wat minder geschikt voor
zwaarder breiwerk.
In de negentiende eeuw neemt
breien een hoge vlucht en echte
truien zoals we die nu kennen zijn
pas na ongeveer 1850 ontstaan.
De tweede spreker Stella Ruhe
vertelde ons over deze tijd en in
het bijzonder over haar speurtocht
naar Nederlandse visserstruien. Zij
werkte destijds mee aan de uitgave
van het boek Nederlandse visserstruien van mevrouw Henriëtte van der
Klift-Tellegen uit 1983 dat helaas
niet meer leverbaar is. Ruhe besloot
een vernieuwde versie te maken en
ging vervolgens uitgebreid op zoek
naar wat er nog meer te vinden was
over dit onderwerp. Het resulteerde in een geheel nieuw boek met
maar liefst zestig truien uit veertig
plaatsen en er was zóveel materiaal
dat er in september 2015 zelfs een
tweede deel zal verschijnen. Nederlandse vissers voeren altijd al vanuit meerdere plaatsen op haring,
maar met de opkomst van de grote
loggers kon men veel verder uitvaren, tot ver voorbij Schotland zelfs,
en maakte zodoende kennis met
de al langer in Engeland gedragen
gebreide werkkleding. Dat waren
veelal truien, die praktischer bleken dan de traditionele visserskleding. Op foto’s van voor 1925 zijn
Bulletin | september 2014
Een heel andere categorie breiwerk
zijn de archeologische vondsten.
Textiel is relatief zeldzaam bij
opgravingen en het was dan ook
uniek dat er in een oude zestiende
eeuwse vestinggracht van Groningen, de zogenaamde ‘Gracht van
Alva’, een enorme hoeveelheid
textielfragmenten werd gevonden,
voornamelijk van wol en zijde,
waaronder ook breiwerk. Wat de
gracht zo bijzonder maakt is dat
het volgens duidelijke bronnen
slechts een korte periode ook
daadwerkelijk een gracht was, om
precies te zijn van 1570 tot 1577,
waardoor het gevonden textiel
zeer nauwkeurig is te dateren. De
vondsten zijn door Hanna Zimmerman beschreven in haar boek
Textiel in Context uit 2007 en waren
het onderwerp van de derde lezing
deze Zomerdag. Het werd een
nauwgezette uiteenzetting over een
zoektocht die met ijzeren vasthoudendheid werd ondernomen.
Uit de laatste opgraving kwamen uiteindelijk vijftien stukken
gebreide textiel in opmerkelijke
staat tevoorschijn. Ze blijken een
enorme bron van informatie te zijn
over de wijze van breien; opzetten,
afkanten, meerderen, minderen en
Bulletin | september 2014
de richting van breien. Sporen van
slijtage kunnen iets zeggen over
het gebruik, zoals bij een gebreid
kinderjasje met slijtplekken onder
de armpjes. De enig mogelijke
verklaring is dat het gedragen zou
zijn in een looprek. Na uitvoerig
onderzoek heeft Zimmerman alle
stukken nagebreid om te kijken
of de conclusies klopten en als
het niet lukte probeerde ze het
opnieuw. Een baret maar liefst
zes keer! Al de nagewerkte voorbeelden waren voor de lezing
meegenomen en konden worden
bewonderd. Hanna Zimmerman
gaf een kort maar boeiend verslag
van een spannende zoektocht die
veel informatie opleverde over het
gebruik van gebreide kleding in de
zestiende eeuw.
Meer archeologisch breiwerk kwam
aan bod in de lezing van Sandra
Comis. Zij heeft de textielvondsten
van Spitsbergen bestudeerd en beschreven. Het gaat hier om kleding
die gevonden is op de plek waar
Smeerenburg ooit was, de nederzetting van de Hollandse walvisvaarders vanaf het begin van de zeventiende eeuw tot eind achttiende
eeuw. Het leven daar was bijzonder
hard en de vondsten getuigen
daarvan. Het gaat hier om graven
waarin ook resten van kleding zijn
gevonden. Het is werkkleding en
dat is in de hele kostuumgeschiedenis erg zeldzaam. Daags gedragen textiel werd namelijk gewoonlijk tot op de draad opgebruikt. Het
gaat voornamelijk om wol; kousen,
wanten en veel mutsen. Het textiel
was door het archeologisch ‘gunstige’ klimaat - de graven lagen in
het ijs - niet alleen goed bewaard,
maar ook de kleur was nog goed
te zien. Iets wat bijvoorbeeld de
vorige spreekster helaas niet kon
zeggen van haar textielvondsten,
die waren allen modderig bruin uit
de gracht gekomen.
In veel graven werden skeletten gevonden met alleen een wollen muts
op. Niet dat ze naakt werden begraven, maar het linnen hemd waarin
ze waren afgelegd was vergaan,
de wol daarentegen niet. Mutsen
werden gedragen omdat hoeden
niet handig zijn in een winderig
klimaat, een hoed met rand waait
al gauw af. Dat er zoveel mutsen
zijn gevonden - die dus niet zijn
hergebruikt na de dood van de eigenaar - heeft tot een theorie geleid
over de functie. Het is goed mogelijk dat het kleurpatroon ook een
rol heeft gespeeld, vooral omdat ze
overduidelijk allemaal anders zijn.
In het barre klimaat waar iedereen
dik was aangekleed kan die muts
het enige punt van herkenning zijn
geweest, ieder zou dan zijn eigen
patroon hebben gehad. Het model
van een muts was altijd eenvoudig,
vanuit de kruin meerderen en dan
de hoogte, soms als een dubbele
vorm die in elkaar werd geschoven
en soms met aangebreide oorflapjes. Ook zijn er vondsten van vlakgebreide en dan in elkaar genaaide
exemplaren.
verslag zomerdag
mannen in truien dan ook meestal
vissers. Tussen 1875 en 1950 werd
er volop gebreid in de Nederlandse vissersplaatsen. Het garen dat
daarvoor gebruikt werd was sajet,
een wat harde en gladde wollen
draad met een effen kleur - over het
algemeen blauw - maar voor rouw
natuurlijk zwart. Het gebruikte
patroon was nauwsluitend met iets
te korte mouwen zodat de handen
vrij bleven. De gebruikte motieven
zijn overal te vinden en het is de
lokale smaak die uiteindelijk de
combinatie bepaalt en de truien
per plaats herkenbaar maakt. Hier
kon te alle tijden zonder probleem
van worden afgeweken door kleine
veranderingen aan te brengen.
Meestal werden de truien door
professionele breisters op bestelling gemaakt. Ze zijn echter nooit
een onderdeel van de streekdracht
geworden. De enige uitzondering
daarop is Volendam.
Als laatste onderhield Sietske Wille
ons met een heel geestig overzicht
van de ‘strijd’ tussen de populariteit van brei- en haakwerk in het
damesblad De Gracieuse uit het
laatste kwart van de negentiende
eeuw. Breien viel toen onder de
nuttige handwerken, maar met haken werden eenvoudigweg mooie
dingen gemaakt. Tot 1895 laten de
afbeeldingen alleen dames zien die
rustig zitten te keuvelen, maar na
1897 worden ze duidelijk iets actiever. Vanaf dan bevat het blad steeds
meer patronen. Alles was te breien,
een luiermand om te vullen, patronen voor onderrokken versierd met
kruissteken, een korset of poetshandschoenen. Ook de mannen
worden niet vergeten, borst- en
rugwarmers, bretels en wandel- en
zwemkleding. De nijvere dame
vindt er voor ieder wat. Zelfs een
broek voor een poedel behoorde
tot de mogelijkheden. Een geestige afsluiting van een interessante
Zomerdag!
●
19
activiteiten
Cursus over textiel
13 t/m 17 oktober
Van maandag 13 t/m vrijdag 17 oktober 2014, organiseert het TRC voor
de negende maal de populaire vijfdaagse cursus
over textiel en alles wat
daarmee te maken
heeft. Meer informatie:
[email protected]
●
Textielcommissie symposium
13 november: Interieurtextiel in het Interbellum in
Nederland en België
Op 13 november 2014 staat het symposium van de Textielcommissie.nl in het
teken van interieurtextiel in Nederland
en België in de periode 1918-1940. In
die tijd had de toegepaste kunst verschillende gezichten: van het expressionisme van de Amsterdamse School
tot de geometrische vormentaal van
het modernisme. Grenzen waren soms
moeilijk te trekken en menig ontwerper werkte in verschillende stijlen.
Het veelzijdige onderwerp wordt
ingeleid door Mienke Simon Thomas,
Het bal van Revérence op
8 november: Hortense de
Beauharnais heet je welkom
Stichting Revérence organiseert ook
dit jaar weer een gekostumeerd bal. Dit
jaar kunt u voor het bal genieten van
een historisch diner in de prachtige
stijlkamers van het neoclassicistische
Hodshon huis. Beleef het verleden een
diner in de stijl van tweehonderd jaar
geleden. Zoals gebruikelijk in deze tijd
dineert u met ‘service à la française’
waarbij een grote keus aan gerechten
tegelijk op tafel wordt geserveerd.
Dames, haal uw mooiste baljurk uit de
kast. Heren, zet uw ‘cravatten’ in het
stijfsel. Het is tijd om te dansen! Op
deze dag zal het Hodson Huis in Haarlem het decor zijn van een vorstelijk bal
senior conservator bij Museum Boijmans Van Beuningen. Vervolgens komt
Ingeborg de Roode, conservator bij
het Stedelijk Museum in Amsterdam,
aan het woord over Amsterdamse
Schooltextiel. Werner Adriaenssens,
conservator bij de Koninklijke Musea
voor Kunst en Geschiedenis te Brussel
en hoogleraar aan de Vrije Universiteit
aldaar, belicht de textielontwerpen
van architect Henry van de Velde.
Sadegh Memarian, textielrestaurator
bij ICAT Textielrestauratie in Cruquius (Noord-Holland), spreekt over de
conservering van een reeks wandtapijten naar ontwerp van Chris de Moor
in Paviljoen Welgelegen in Haarlem,
het provinciehuis van Noord-Holland.
20 November Klederdrachtshow
in Nunspeet
Op donderdag 20 november a.s. geeft de werkgroep Folklore
en Klederdracht van de Heemkundige Vereniging Nuwenspete uit Nunspeet, in samenwerking met de klederdrachtgroep Veluws Schoon uit Oldebroek, een grootse, in deze
opzet nog nooit vertoonde, klederdrachtshow. Er zullen een
veertigtal kostuums van de Noord Veluwe getoond worden
uit de periode 1850-2014. Deze unieke show zal visueel
20
met keizerlijke klasse; een majestueuze
dansavond met een vleugje Hollandse
bescheidenheid en een snufje Franse
grandeur.
Het diner en bal staan in het teken van
Hortense de Beauharnais, koningin van
Holland.
Locatie: Hodshon Huis, Spaarne 17,
Haarlem, 8 november 2014. Start diner:
17.30 uur. Start bal: 19.30 uur. Kosten:
€ 64,50 (alleen bal) / € 129 (diner + bal)
Alle drankjes en hapjes zijn inclusief.
Dresscode: empire / regency
Voor meer informatie en tickets zie
www.stichtingreverence.nl/
historisch-bal-2014
●
Een film over dit restauratieproces zal
tijdens de lunchpauze te zien zijn. Na
de lunch houdt Caroline Boot, conservator Kunst & Vormgeving bij het TextielMuseum in Tilburg, een lezing over
Bauhaustextiel in Nederland. Textielrestaurator Emmy de Groot zal daarna
vertellen over haar onderzoek naar de
stalenboeken van de firma Metz & Co.
De dag zal worden afgesloten door textielontwerpster Christie van der Haak,
die verantwoordelijk was voor de
‘reconstructie’ van het interieurtextiel
van Theo Nieuwenhuis in het Scheepvaarthuis in Amsterdam.
Voor meer info en aanmelding:
www.textielcommissie.nl
●
ondersteund worden door detailbeelden van onderdelen
van de drachten en bijbehorende accessoires zoals sieraden
enz. Ook zullen bij elk kostuum parallelle beelden uit Veluws
verleden getoond worden.
Deze show vindt plaats in de grote- of Rabozaal van het
MFA de Veluvine, F.A. Molijnlaan 186, 8071AK Nunspeet. De
avond begint om 20.00 uur en de toegang is gratis (er wordt
aan het eind een collecte gehouden).
●
Bulletin | september 2014
Een bericht uit de regio
Noord Holland
Het Edams Museum wordt momenteel geheel gerestaureerd.
Naar verwachting wordt het in het
voorjaar van 2015 weer geopend.
In het huis, nu Museum, heeft ooit
een lakenkoopman gewoond. Wij
willen in het voorhuis een stoffenwinkel maken met oude stoffen in
de kasten (niet voor de verkoop).
We denken aan stoffen als sits,
baai, saai en laken. Het gaat niet
om meters stof maar om een mooie
aanblik.
Bulletin | september 2014
oproep
Conservator Peter Sluisman en
Ada Hooiberg, Ada van Poelgeest,
medewerkster Edams Museum
m
Kan iemand ons helpen aan de
stoffen, of adressen waar ze mogelijk nog te verkrijgen zijn?
Verder kleden we twee poppen aan.
We hebben hier gedeeltelijk zelf
kleding voor, zoals een blauw wollen damasten vrouwenrok met een
groot bloemdessin, losse rokken en
bovenlijfjes die echter geen geheel
vormen. Voor de man zijn er hemdrokken. Het gaat om 18de eeuws
goed. We missen ondergoed voor
man en vrouw, een herenbroek bij
de jasjes, en een jak bij de vrouwenrok. Wie heeft deze spullen voor ons
in langdurig bruikleen?
Voor contact: rpsluisman@planet.
nl of [email protected] ●
Stuk uit het Edams museum
21
excursies
Naar Horst, Limburg
zaterdag 20 september
Bezocht wordt in Museum de Kantfabriek de tentoonstelling Traditie ontmoet de toekomst. Van
streekdracht naar intelligente
textiel. Het vertrekpunt is de verzameling van Harry Linskens. Deze
bestaat uit Noord Limburgse kanten
mutsen en kledingstukken 18501890. Deze streekdrachten gaven
informatie over de gemeenschap
waartoe men behoorde, de mate
van welstand en de rouwgebruiken.
Vakmanschap, ambachtelijkheid en
duurzaamheid waren vanzelfsprekend.
In intelligent textiel wordt moderne technologie verwerkt zodat
textiel interactief wordt en zich
kan aanpassen aan de wensen
van de gebruiker. Vooruitstrevende modeontwerpers gebruiken
innovatieve ontwikkelingen in hun
kledingontwerpen. Duurzaamheid
en ambachtelijkheid spelen vaak
een grote rol.
De tentoonstelling bestaat uit drie
verbonden delen: traditie, transformatie en toekomst. Het eerste deel
toont een unieke collectie van de
Naar Staphorst,
vrijdag 3 oktober 2014
Bezocht wordt in Museum Staphorst de
tentoonstelling Kleurrijk Gedrukt. Het
stipwerk wordt soms ten onrechte toegeschreven als een vinding van Staphorst. Na
de introductie ervan aan het begin van de
twintigste eeuw, maakte het daar vervolgens
wel een geheel eigen ontwikkeling door.
Deze ontwikkeling wordt in de tentoonstelling getoond aan de hand van originele
kledingstukken, stoffen en gereedschappen.
Voor draagsters van de Staphorster streekdracht spreekt het stipwerk nog een taal, die
echter door steeds minder mensen wordt
verstaan.
22
traditionele toer. Het tweede deel
deconstrueert de toer in zijn onderdelen en speelt met vorm, valling,
ornament, plaatsing, nieuwe
functies en nieuwe materialen. Het
derde deel is een unieke selectie
van high-tech kledingstukken van
vooraanstaande experimentele ont-
Programma
13.15 uurOntvangst in de hal van het
museum
13.30 uurInleiding door Jacco Hooikammer, vrijwilliger bij Museum
Staphorst
13.45 uurRondleiding of op eigen gelegenheid de tentoonstelling bezoeken
ond theetijd is er thee/ koffie met een
R
Staphorster rol.
Plaats
Gemeenteweg 67. 7951 CE Staphorst, tel.
0522-462526.
Museum Staphorst is geheel toegankelijk
voor rolstoelen (max. 89 cm breed).
De kosten voor de entree, rondleiding en
koffie/thee kunnen ter plaatse bij Sytske
Wille worden voldaan: € 10,- voor leden,
12,- voor introducées.
Schriftelijke opgave via de inschrijvingsbon
tot 29 september. Afmelden eveneens tot 29
september.
●
Bulletin | september 2014
Museum de Kantfabriek
Rond theetijd is er thee/koffie
met vlaai
Plaats
Museum de Kantfabriek, Americaanseweg 8, 5961 GP Horst, tel.
077-3981650.
Er kunnen maximaal 20 deelnemers mee. U dient zelf bij de
museumbalie een entreekaart
te kopen of te ontvangen (MK).
De kosten voor de rondleiding
en thee kunnen ter plaatse aan
Sytske Wille worden voldaan:
€ 10,- voor leden; introducés
€ 12,-. Gaarne gepast betalen.
werpers die hier bijeengebracht
zijn en een unieke vooruitblik op
de toekomst geven
Schriftelijke opgave via de
inschrijvingsbon. Afmelden tot
18 september. Bij later afmelden
ontvangt u alsnog een nota. Om
administratieve redenen zijn wij
dan genoodzaakt € 2,- extra te
berekenen.
●
Bezocht wordt in het Tassenmuseum
Hendrikje de tentoonstellingen
Forever Vintage & VII by Cecile
de Jaegher. Vintagetassen van 1920
tot 1994 en retro-tassen, die geïnspireerd zijn op de vorm, kleur- en materiaalgebruik van deze klassiekers.
Elke twintig jaar komen succesvolle
mode-uitingen weer terug en in de
tentoonstelling ziet u echte, vintage
en retro klassiekers, die nooit uit de
mode raken. Clutches en avondtassen in grappige en mooie vormen,
zoals vogels, vlinders en exotisch
fruit. Ambachtelijk en in België
gemaakt.
excursies
Programma
13.15 uurOntvangst in de hal
van het museum
13.30 uurRondleiding
Naar Amsterdam,
woensdag 15 oktober
2014
Programma
13.15 uurOntvangst in de hal van
het Tassenmuseum
13.30 uurRondleiding door Sigrid
Ivo, conservator
Plaats
Tassenmuseum Hendrikje, Herengracht 573 (tussen Utrechtsestraat
en Thorbeckeplein, direct achter het
Rembrandtplein), tel. 020-5246452.
Tramlijnen 4 en 9 halte Rembrandtplein; Metro 51, 53,
54 halte Waterlooplein;
parkeergarage Waterlooplein.
Maximale groepsgrootte 12 personen.
U dient zelf bij de
museumbalie een
entreekaart te kopen of te ontvangen
(MK). De kosten
voor de rondleiding
kunnen ter plaatse
aan Sytske Wille worden
voldaan. € 11,- voor leden, €13,50
voor introducés (graag gepast
betalen). Schriftelijke opgave via
de inschrijvingsbon tot 12 oktober.
Afmelden tot 10 oktober. Bij later
afmelden ontvangt u alsnog een
nota. Om administratieve redenen
zijn wij dan genoodzaakt € 2,- extra
te berekenen.
●
Bulletin | september 2014
23
excursies
D
Naar Antwerpen,
zaterdag 15 november
2014
Bezocht wordt in HeadquARTers,
waar één van ’s werelds belangrijkste collectie weefsels en kunstvoorwerpen uit Egypte en Centraal Azie
bewaard wordt, de opstelling 3500
jaar textielkunst. HeadquARTers
is het commandocentrum van de
Katoen Natie, een internationaal
logistiek concern dat vanuit Vlaanderen opereert. In Er bevinden zich
onder meer tunica’s, kledingaccessoires, wandtapijten, mummies,
fragmenten van een dodenboek en
een gedetailleerde kaart van Egypte
ten tijde van de expeditie van Napoleon in 1748.
Programma
13.45 uurOntvangst in de hal van
het museum
14.00 uurRondleiding
Plaats
HeadquARTers, van Aerdtstraat
33, 2060 Antwerpen, tel
+32(0)32216811.
Er kunnen maximaal 15 deelnemers mee. De kosten (entree en
rondleiding) kunnen ter plaatse
worden voldaan: € 18,- voor leden,
€ 20,- voor introducés (graag gepast betalen). Schriftelijke opgave
via de inschrijvingsbon tot 1 november. Afmelden tot 8 november.
Bij later afmelden ontvangt u alsnog een nota. Om administratieve
redenen zijn wij dan genoodzaakt
€ 2,- extra te berekenen.
●
Naar Utrecht, dinsdag
25 november 2014
kunst speelt hij met de hang naar
massacultuur en vervlakking.
Bezocht wordt in het Centraal
Museum de tentoonstelling Mode,
de musical. Piet Paris kiest uit
de collectie.
Programma
13.45 uurOntvangst in de hal van
het museum
14.00 uurRondleiding door Ninke
Bloemberg, conservator
Mode en Kostuum
Uit de collectie van het Centraal
Museum kiest mode-illustrator
Piet Paris meer dan 150 voorwerpen en presenteert ze in een
verrassende vorm: als scènes van
een musical. Mode niet geïsoleerd,
maar in de context; gecombineerd
met voorwerpen in gebruik: tikkende klokken, met bloemen gevulde
vazen en brandende lampen. De
anonimiteit van de paspop doorbreekt hij door ze van top tot teen
aan te kleden en van een gezicht te
voorzien dat hij zelf illustreert. De
tentoonstelling is karakteristiek
voor Piet Paris: speels en sierlijk,
met veel oog voor detail. Toegankelijk en met humor getint, maar
met een serieuze ondertoon: door
amusement te combineren met
24
Plaats
Nicolaaskerkhof 10, Utrecht, tel.
030-2362362.
Vanaf CS bus museumlijn 2 (ringlijn Museumkwartier) stopt vlak
voor het Centraal Museum. Naast
het museum is een beperkte mogelijkheid tot (betaald) parkeren.
Groepsgrootte maximaal 20 personen. De kosten voor de rondleiding
kunnen ter plaatse worden voldaan: € 10,50 voor leden, introducés €12,50 (graag gepast betalen).
Men dient zelf bij de museumbalie
een entreekaartje te kopen: Schriftelijke opgave via de inschrijvingsbon tot 18 november. Afmelden
eveneens tot 18 november. ●
Bulletin | september 2014
van het collectiebeleid komen duidelijk naar
voor in MoMu Nu.
Bezocht wordt in het Momu- modemuseum
de tentoonstelling MoMu Nu, hedendaagse
Mode uit de eigen collectie.
Programma
13.45 uurOntvangst in de hal van het
museum
14.00 uurRondleiding
Een selectie topstukken uit de nieuwe aanwinsten van hedendaagse silhouetten uit de
MoMu collectie. De MoMu collectie bestaat
uit zo’n 25000 objecten, voornamelijk kleding
en accessoires, waarvan de laatste vijf jaren
zo’n 7000 items zijn bijgekomen naar aanleiding van aankopen, schenkingen en langdurige bruiklenen. Het MoMu verzamelbeleid
focust naast historische kleding voornamelijk
op hedendaagse Belgische ontwerpers, en
koopt van hen silhouetten aan die staaltjes
zijn van rigoureus vakmanschap, gedurfde
concepten en avant-garde vormentaal. Tevens
zijn er ook schenkingen bijgekomen van internationale modehuizen. Al deze elementen
Ik neem geen/ wel (aantal
) introducés mee. (Bij deelname aan meerdere
excursies duidelijk doorgeven naar welke
tentoonstelling men een intro meeneemt)
MK ja/ nee Bulletin | september 2014
intro MK ja/ nee
Naam:
Adres:
Postcode/Plaats:
bon
Algemene inschrijvingsbon excursies
❑Zaterdag 20 september Horst,
Museum de Kantfabriek
❑Vrijdag 3 oktober Staphorst,
Museum Staphorst
❑Woensdag 15 oktober Amsterdam,
Tassenmuseum Hendrikje
❑Zaterdag 15 november Antwerpen,
HeadquARTers
❑Dinsdag 25 november Utrecht,
Centraal Museum
❑Zaterdag 13 december Antwerpen,
MoMu-ModeMuseum
Plaats
MoMu-Modemuseum, Nationalestraat 28,
Antwerpen, tel +32(0)34702770. Er kunnen
maximaal 20 deelnemers mee. De kosten
(entree en rondleiding) kunnen ter plaatse
worden voldaan: € 18,- voor leden, introducés €20,- (graag gepast betalen). Schriftelijke
opgave via de inschrijvingsbon tot 6 december. Afmelden eveneens tot
6 december. Bij later afmelden ontvangt u
alsnog een nota. Om administratieve redenen zijn wij dan genoodzaakt € 2,- extra te
berekenen.
●
D
excursies
Naar Antwerpen, zaterdag
13 december 2014
Telefoon:
E-mail:
Datum inschrijving:
Handtekening:
De gewenste excursie omcirkelen of duidelijk aankruisen en
de bon opsturen naar: S.I.E.Wille-Engelsma, Struikheide
15, 8445 SG Heerenveen (tel. 0513-681681 bij voorkeur
tussen 18-21 uur). Bij opgeven via de mail de bon scannen of
de gehele tekst overnemen en sturen naar nkv.excursies@
gmail.com. Indien u zich afmeldt later dan de bij de tentoonstellingstekst genoemde datum, ontvangt u alsnog een
nota. Om administratieve redenen zijn wij dan genoodzaakt
€ 2,- extra te berekenen.
25
publicaties
D
Archaelogical Footwear
Geeske Kruseman
een lijst van gevonden voorbeelden
mét litteratuurreferenties. Voor
vakmensen is dit boek fantastisch
gereedschap, voor de liefhebber een
goudmijn van inzichten en mooie
dingen.
Marquita Volken heeft het vervolg
geschreven op het legendarische
magnum opus van Olaf Goubitz,
Stepping through time. Volken’s boek
is de weerslag van een zeldzame
combinatie van praktische ambachtelijke kennis en wetenschappelijk onderzoek, beide op het
hoogste niveau – daarbij leest het
als een roman.
Marquita Volken: Archaelogical
Footwear – Development of shoe
patterns and styles from Prehistory till the 1600’s. Spa uitgevers
(Zwolle), ISBN 978-90-8932-117-6.
€ 59.50 in de webshop van de uitgever www.spa-uitgevers.nl. www.
shoemuseum.ch (de werkplaats
van Marquita Volken in Lausanne,
Zwitserland).
●
Development of shoe patterns and styles
from Prehistory till the 1600’s door
Marquite Volken
Het hart van haar werk is de typologie van de snijpatronen voor
leren schoeisel, vanaf de oudst
bekende prehistorische schoenen,
via de eigenzinnige Romeinse
modellen, naar de Middeleeuwen
en de Nieuwe tijd. Ze toont aan dat
zelfs de oudste patronen een meetkundige logica kennen waarvan de
evolutie door de eeuwen heen te
volgen is. Ze laat de beschrijving
van deze logica volgen door een
uitgebreid en rijk geïllustreerd
chronologisch overzicht van de
opeenvolgende schoentypes – de
een al mooier dan de ander.
Dit kerngedeelte wordt voorafgegaan door een uitgebreide inleiding,
inclusief geschiedenis van de calceologie (schoenkunde) en methodologische discussie, en gevolgd
door een technisch gedeelte over het
documenteren van archeologisch
schoenmateriaal en over de technieken, naaisteken, gereedschappen
van schoenmakers vóór 1700. Het
boek eindigt met een chronologische catalogus van de meer dan
500 schoentypes, elk voorzien van
26
Met Pelerine en Toer
Klederdracht in Noord- en Midden-Limburg door Harry Linskens
Punt Colenbrander
Nederlandse streekdrachten zijn
langzamerhand voor bijna alle delen
van het land uitgebreid beschreven,
maar er was toch nog een gebied
waar zo goed als niets over te vinden
was. Tot dit voorjaar, toen deze
leemte werd opgevuld door een
publicatie van de hand van Harry
Linskens. Deze bundelde zijn kennis
en ervaring omtrent de Limburgse
streekdracht in een boek, uitgegeven door Museum de Kantfabriek
te Horst. De heer Linskens is al
sinds 1971 bezig met onderzoek en
documentatie van de streekdracht
in Limburg en hij wordt algemeen
beschouwd als een autoriteit op dit
gebied. Het is dan ook een aanwinst
dat er een zo zorgvuldig uitgegeven
boek over dit onderwerp is verschenen.
Bulletin | september 2014
Gebonden, 208 blz., veel illustraties
in kleur. Het boek is uitgegeven
door Museum de Kantfabriek te
Horst en daar te koop. Prijs, exclusief eventuele verzendkosten, €
19,75 tel. 077-3981650. De uitgave is
mede mogelijk gemaakt door Het
Fonds van de Nederlandse Kostuumvereniging.
●
Bulletin | september 2014
Tasbeugels en
beurzen van Kamper
zilversmeden
door Wielent Harms
Punt Colenbrander
Handen uit de mouwen
150 jaar verpleegkundig uniform in
Nederland
Dit rijk geïllustreerde boek laat
zien hoe nauw de kleding van
verplegers en verpleegsters is
verbonden met ontwikkelingen in
beroepsleven en maatschappij. Alle
uniformen passeren de revue: van
kloosterhabijt tot een recent ontworpen huislijk verpleegstersjasje,
maar ook de uniformen van de
verpleegkundigen van de Geneeskundige Dienst van de Koninklijke
Landmacht.
Redactie: Cecile aan de Stegge, Catharina Th. Bakker, Kitty de Leeuw,
Amersfoort: SHVB, 144 blz., ingenaaid, geïllustreerd (deels kleur),
ISBN 978-90-8704-452-7, €19,95.
Distributie Uitgeverij Verloren te
Hilversum. De uitgave is mede
mogelijk gemaakt door Het Fonds
van de Nederlandse Kostuumvereniging.
●
Onlangs werd in de Kamper Almanak 2014 een artikel van Wielent
Harms gepubliceerd. Het geeft een
uitgebreid overzicht van een speurtocht naar de makers van Kamper
tasbeugels en beurzen te beginnen
in de vroege 18’eeuw met Anthonie
van Laer die in 1710 in Kampen
werd ingeschreven. De vroegst
bekende beugel uit het gebied rond
Kampen is door hem gemaakt.
Er volgen nog meer namen van
zilversmeden met bijbehorende
afbeeldingen van tasbeugels, waar
mogelijk met verhalen en foto’s
van de laatst draagsters. Het is een
interessant onderzoek naar een
sieraad dat in de streekdracht in
heel Nederland in aanzien stond en
staat. Het artikel ziet Wielent Harms
als voorproefje, het maakt namelijk
deel uit van een grote studie naar
tasbeugels en zal hopelijk in boekvorm verschijnen.
publicaties
Met Pelerine en Toer geeft een goed gestructureerd overzicht van de mannen-, vrouwen- en kinderkleding in
deze streek en beschrijft nauwkeurig
de mutsen en toeren. Zoals Brabant
de poffer heeft zo hebben Noord- en
Midden-Limburg de toer. Beiden
worden over de muts gedragen en
- zoals in alle streekdrachten - zijn
er mutsen en toeren voor verschillende graden van rouw en hoogtij.
En natuurlijk verschillen de uiteindelijke vormen per dorp weer een
beetje van elkaar. Maar ook al lijkt
de toer in eerste instantie misschien
wat op de poffer, toch heeft deze wel
degelijk heel eigen kenmerken. In de
verschillende hoofdstukken wordt
dan ook veel aandacht besteed aan
de muts, het gebruikte kant, de
onderdelen en de manier om alles
samen te voegen tot deze opvallende
en unieke hoofdtooi. Opmaken is
een nauwkeurig en intensief werk
dat traditioneel gedaan werd door
mutsenmaaksters die de lokale
eisen en hun klanten goed kenden.
Ze hadden dan ook een belangrijke
positie in de samenleving van hun
gebied. Dit boek is al met al een degelijke en informatieve studie over
de streekdracht in het zuiden van
ons land. Niet in de laatste plaats
omdat de tekst zo goed is geïllustreerd met foto’s en tekeningen.
De almanak is niet in de
vrije verkoop te krijgen maar
voor belangstellenden is het
artikel bij de uitgever op de site
www.walkatearchief.nl te lezen
en af te drukken.
●
27
tentoonstellingsagenda
De commissie Bulletin besteedt veel zorg aan de agenda. Toch is het mogelijk dat er een wijziging is in
openingstijden of -data. Het is verstandig de informatie te controleren voor u op reis gaat; daartoe zijn
waar mogelijk het telefoonnummer en de website opgenomen.
Dieteren (gemeente
Kampereiland
Leiden
Susteren)
t/m 1 november
tot eind 2015
Amsterdam
tot 1 december geopend
Mutsen uit de collectie
Zeven eeuwen Leids laken
t/m 1 december
Merklappenmuseum
van Dick Woertman
Museum De Lakenhal
Bruidsjaponnen
Kerkstraat 61
Heultjesweg 31
Oude Singel 32
Rijksmuseum
tel. 046-4492901
tel. 038-3388122
tel. 071-5165360
Museumstraat 1
www.merklappenmuseum.nl
www.erf29.nl
www.lakenhal,nl
tel. 020-6747000
voor bezichtiging graag contact
di t/m za 11-17 uur
di t/m vr 10-17 uur
www.rijksmuseum.nl
opnemen
BINNENLAND
za, zo en feestdagen 12-17 uur
Leeuwarden
dagelijks 9-17 uur
Goes
t/m 30 maart 2015
t/m 25 september
6 september t/m 1 maart
t/m 2 november
Handwerkverhalen
Het Weven van de Wereld
2015
Zeeland zet KANT in Beeld,
lessen in nuttige en fraaie
TRC Gallery
Dining with the Tsars.
expositie van kantwerken
handwerken door de eeuwen
Hogewoerd 164
Breekbare schoonheid uit de
in samenwerking met het
heen
tel. 071-5134144
Hermitage
LOKK
Museum Pakhuis Koophandel
www.trc-leiden.nl
Hermitage Amsterdam
Handwerken met een knipoog
Oostersingel 8
toegang gratis
Amstel 51
naar kant
tel. 058-2151664
tel. 020-5308755
Kant en borduurwerk op
www.museumpakhuiskoop-
Loosdrecht
www.hermitage.nl
stoplap en
handel.nl
t/m 26 oktober 2014
dagelijks 9-17 uur
Zeeuwse boeren hemden.
wo, do en zo 14-17 uur
Kant op stand
Historisch Museum De
Kasteel-Museum Sypesteyn
15 september t/m 1 februari
Bevelanden
Nieuw Loosdrechtsedijk 150
2015
Singelstraat 13
tel. 035-5823208
Forever Vintage
tel. 0113-228883
www.sypesteyn.nl
Tassenmuseum Hendrikje
www.hmdb.nl
di t/m zo elk uur rondleidingen
Herengracht 573
ma t/m vr 11-17 uur
vanaf 11.30 uur
tel. 020-5246452
za en zo 12-16 uur
www.tassenmuseum.nl
dagelijks 10-17 uur
Groningen
t/m 23 november
Apeldoorn
Marga Weimans
t/m 26 oktober
solotentoonstelling
Grace Kelly
een overzicht van zowel vroeg,
Prinses en stijlicoon
recent als nieuw werk
Paleis Het Loo
Groninger Museum
Koninklijk Park 1
Museumeiland 1
tel. 055-5772400
www.groningermuseum.nl
www.paleishetloo.nl
tel. 050-3666555
di t/m zo 10-17 uur
di t/m vr en zo 10-18 uur
za 9-17 uur
Bunschoten (zie Spakenburg)
Horst
Den Haag
t/m 28 september
11 oktober t/m 22 maart 2015
Traditie ontmoet Toekomst
Mr Darcy meets Eline Vere
Van streekdracht naar intelli-
Mode uit de 19de eeuw
gent textiel
aangevuld met ontwerpen
Museum de Kantfabriek
van hedendaagse ontwerpers
Americaanseweg 8
Gemeentemuseum
tel. 077-3981650
Stadhouderslaan 41
www.museumdekantfabriek.nl
tel. 070-3381111
di t/m zo 14-17 uur
www.gemeentemuseum.nl
di t/m zo 11-17 uur
28
The Future of Fashion is Now, Museum Boijmans Van Beuningen
Bulletin | september 2014
Nieuwvliet
t/m 31 oktober
nieuwe opstelling
Dorpsstraat 55
tel. 0117-452850
www.cadzandsedracht.nl
wo en za 13-17 uur
juli en augustus dagelijks 13-17
uur
groepen op afspraak
Noordwijk
t/m 14 september
Zo vader, zo zoon
Speelgoed en kleding
1920- 960
Museum Noordwijk
Jan Kroonsplein 4
tel. 071-3617884
Mode, de musical, Piet Paris kiest uit de collectie, Centraal Museum Utrecht
www.museumnoordwijk.nl
di t/m za 11-17 uur
Staphorst
Veere
Brussel
zo 14-17 uur
t/m 15 oktober
t/m 1 november
t/m 31 januari 2015
Kleurrijk gedrukt,
Zeeland zet kant in beeld
30’s Fashion Expo
Oldebroek
Staphorster stipwerk
Veerse collectie in kant
De mode van de jaren dertig
t/m 31 oktober
Museum Staphorst
Museum de Schotse Huizen
Museum voor het Kostuum en
Boerderijmuseum
Gemeenteweg 67
Kaai 25-27
de Kant
“De Bovenstreek”
tel. 0522-462526
tel. 0118-501744
Violetstraat 12
Bovenstraatweg 10-1
www.museumstaphorst.nl
ww.schotsehuizen.nl
tel. +31-2-2134450
tel. 0525-631457
ma t/m za 10-17 uur
dagelijks 13-17 uur
www.musea.brussel.be
Tilburg
Winterswijk
dagelijks 10-17 uur
www.museumoldebroek.nl
ma t/m za 10-17 uur
woensdag gesloten
t/m 15 maart 2015
t/m 1 november
Rotterdam
Body Jewels
Van Schaarste naar Overvloed
Hasselt
11 oktober t/m 18 januari
Nederlandse, moderne siera-
Mode voor grote en kleine
t/m 14 september
2015
den
dames
Collectie 02(5)
The Future of Fashion is Now
uit de eigen collectie
Museum Het Kunst-Ende
25 jaar Modemuseum Hasselt
Museum Boijmans
TextielMuseum
Misterstraat 94
Modemuseum Hasselt
Van Beuningen
Goirkestraat 96
tel. 0543-533533
Gasthuisstraat 11
Museumpark 18-20
tel. 013-5494564
www.vereniginghetmuseum.nl
tel. +32-11-239621
tel. 010-4419400
www.textielmuseum.nl
wo, do, vr 13.30-16.30 uur
www.modemuseumhasselt.be
www.boijmans.nl
di t/m vr 10-17 uur
za 10.30-16.30 uur
di t/m zo 10-17 uur
di-zo 11-17 uur
za en zo 12-17 uur
BUITENLAND
Duitsland
Spakenburg
Utrecht
t/m 30 september
t/m 30 november
België
Bocholt
Bunschoter en Spakenburger
Mode, de musical
klederdracht opstelling
Piet Paris kiest uit de collectie
Antwerpen
Reiz und Scham
Klederdracht en Visserij­
Centraal Museum
25 september t/m 4 januari
LWL Industriemuseum
museum
Nicolaaskerkhof 10
2015
Textilwerk Bocholt,
Kerkstraat 20
tel. 030-2362362
Hedendaagse Mode
Industriestraße 5
tel. 033-2984634
www.centraalmuseum.nl
uit de eigen collectie
www.lwl.org
www.kenvmuseum.nl
di t/m zo 11-17 uur
Momu
di t/m zo 10-18 uur
ma t/m za 10-17 uur
tentoonstellingsagenda
Cadzandse dracht,
t/m 1 november
Nationalestraat 28
tel. +32-3-4702770
www.momu.be
di t/m zo 10-18 uur
Bulletin | september 2014
29
Krefeld
Manchester
t/m 12 oktober
t/m 14 december
t/m 15 maart 2015
Promenade Parisienne
Das Föhr Reef und andere,
Something Blue:
In samenwerking met le Conservatoire de
gehäkelte Naturphänomene.
Wedding fashions 1914-2014
la Maison Hermès
Een door 700 personen gehaakt ’koraalrif’
Gallery of Costume
en het Musée privé Emile Hermès
Deutsches Textilmuseum
Platt Hall, Rusholme
Musée de l’Impression sur Étoffes
Andrasmarkt 8
www.manchestergalleries.org.uk
14, rue Jean-Jaques Henner
tel. +49(0)2151-9469450
ma t/m vr 13-17 uur
www.musee-impression.com
www.krefeld.de/textilmuseum
za en zo 10-17 uur
di t/m zo 10-12 en 14-18 uur
Frankrijk
Parijs
di t/m zo 11-18 uur
t/m 2 november
Engeland
Avallon
Dries Van Noten
Bath
t/m 1 november
Les Arts Décoratifs - Mode et Textile
tot 1 januari 2015
1914-1918 Guerre et mode
107 Rue de Rivoli
The Georgians,
Musee du costume
www.lesartsdecoratifs.fr
18th century dress for polite society
6, rue Belgrand
di t/m zo 11-18 uur
Avallon, Bourgondië
do 11-21 uur
tot 1 januari 2015
dagelijks 10.30-12.30 en 13.30 -17.30 uur
David Sassoon
geopend t/m 1 november
t/m 1 november
La mode en France, 1947-1957
A Life in Fashion,
Bellville Sassoon Lorcan Mullany
Mulhouse
Musée Galliera
Fashion Museum
t/m 12 oktober
10, avenue Pierre Ier de Serbie
Bennetstreet
Folie textile
www.palaisgalliera.paris.fr
www.museumofcostume.co.uk
Mode et décoration sous
ma t/m zo 10–18 uur
dagelijks 10.30-17 uur
le Second Empire (1852-1870)
do 10- 21 uur
in samenwerking met het Palais de ComLonden
piègne
t/m 4 januari 2015
Horst,
Photogapher of style
t/m 15 maart 2015
Wedding dresses 1775-2014
De geschiedenis en ontwikkeling
van de modieuze witte trouwjurk
Victoria &Albert Museum South Kensington
Cromwell Road
www.vam.ac.uk
dagelijks 10-17.45 uur
vr 10-22 uur
19 september t/m 18 januari 2015
Knitwear,
Chanel to Westwood
The Fashion and Textile Museum
83 Bermondsey Street
www.ftmlondon.org.uk
di t/m za 11-18 uur
29 oktober t/m 26 april 2015
Women Fashion Power
Hoe kleden vrouwen in topposities zich?
Design Museum
28 Shad Thames
www.designmuseum.org
dagelijks 10-17.45 uur
30
Wollen pandjes jas en pantalon, ontworpen door Mr. Fish, Londen, 1967. Gedragen door
Charles Evelyn Penn Lucas tijdens zijn bruiloft met Antoinette von Westenholz. Victoria &
Albert Museum
Bulletin | september 2014
Nederlandse Kostuumvereniging
Bestellingen jaaruitgaven Kostuum,
bulletins en Kostuumverenigingfolder
De leden van de Nederlandse Kostuumvereniging zijn de beste ambassadeurs
van de vereniging.
Bij Alie Klap-van Dijk is de Kostuumvereniging-folder te verkrijgen, die u kunt
geven aan geïnteresseerde personen en/
of organisaties, die (nog) geen lid zijn.
De jaaruitgaven van Kostuum 2009 t/m
2012 zijn ook hier te bestellen. Prijs:
Kostuum 2013 kost € 12,50. De overige
€ 5,- per stuk. De uitgaven 2001 t/m 2008
zijn uitverkocht.
Nederlandse Kostuumvereniging
Inleverdata kopij
decembernummer: 1 november 2014
februarinummer: 1 januari 2015
meinummer: 1 april 2015
septembernummer: 1 augustus 2015
Aan dit Bulletin werkten mee:
Madelief Hohé, conservator mode &
kostuumafdeling Gemeentemuseum Den
Haag
Jacoba de Jonge, kostuumhistorica
Hans Lemmerman, Het Wilde Oog
Leontine Kuijvenhoven-Groeneweg,
kostuumhistorica
Klaarke Schuiringa, freelance redacteur
Inge Specht, conservator Nederlands
Leder en Schoenenmuseum
Birthe Weijkamp, conservator kostuum
in opleiding
Commissie Bulletin
Judith van Amelsvoort
Adriana Buurman-Brunsting
Punt Colenbrander
Eva Geene
Catherine Wolfs
Leonie Sterenborg, coördinator & bestuur
Zoutkeetsgracht 48
1013 LC Amsterdam
tel. 020-6234710
[email protected]
Bestuur
Gieneke Arnolli, voorzitter
Johan de Bruijn, redactie Kostuum
Sandra Comis, penningmeester
Lisa Hardon, algemeen bestuurslid
Rosalie Sloof, ondersteunend secretaris
Leonie Sterenborg, bestuurslid Bulletin
Hilde Cammel, secretaris
Oostenburgergracht 34
1018 NB Amsterdam
tel. 020-4202115
[email protected]
De algemene bankrekening is NL98
INGB 0004 444 542 t.n.v. Ned. Ver. voor
Kostuum, Kant, Mode en Streekdracht
te Voorschoten. Bij betalingen uit het
buitenland moet ook vermeld worden:
IBAN: NL98 INGB 0004444542 en
BIC: INGBNL2A
Ledenadministratie
Alie Klap-van Dijk
Crailoseweg 44
1272 EW Huizen
tel. 035-5240113
[email protected]
Bestellingen ledenlijst 2014
Alleen leden kunnen de ledenlijst bestellen. Maak € 7,50 over op de rekening
vermeld onder Lidmaatschap.
Commissie Dagen
Loes Bruintjes
Sandra Comis, bestuur
Jacco Hooikammer
Eugenie Kips
Sytske Wille
Willeke Tijssen, coördinator
Kastanjelaan 58
1185 KC Amstelveen
tel. 020-6451581 (20-22 uur)
[email protected]
Commissie jaarboek Kostuum
Adriana Buurman-Brunsting
Maaike Feitsma
Ingrid Grunnill
Klaarke Schuiringa
Rosalie Sloof
Ivanka Sonderman
Johan de Bruijn, coördinator & bestuur
Oude Rijksweg 92
7951 DL Staphorst
tel. 0522-465299
[email protected]
Commissie Publiciteit & Marketing
Ineke Tirion, externe promotiestand &
STIDOC
Joost van Wijmen, webmaster
[email protected]
Commissie Het Fonds
Els de Baan
Sandra Comis, bestuur
Saskia Kuus
Willemien Reinking-Jonxis, coördinator
Pr. Frederikplein 12
8019 XB Zwolle
tel. 038-4226667
[email protected]
Kascommissie
Sylvie Hoyinck
An Moonen
Punt Colenbrander (reserve)
Wickey Geertsme (reserve)
Ereleden
Wielent Harms
Jacoba de Jonge-de Meijere
Alie Klap-van Dijk
Hannie Kuppens
Dorine Stijkel
Ineke H. Tirion-Beijerinck
Sytske I.E.Wille-Engelsma
Gastvrouwen
Betty Aardewerk
Joke Gladdines-van Egten
Dorien Hagedoorn-Cool
Truus de Kanter
colofon
Het Bulletin is een uitgave van de
Nederlandse Kostuumvereniging,
opgericht op 8 februari 2001.
ISSN: 1569-3007
Advertentietarieven
hele pagina € 300,halve pagina € 155,kwart pagina € 90,achtste pagina € 45,inleggen van flyer of 1 A-4 € 200,Lidmaatschap
Bij het lidmaatschap van de vereniging
ontvangt men in ruil voor de jaarcontributie van € 36,- (gewone leden), €
26,- (studenten en leden onder 25 jaar),
€ 52,- (twee personen woonachtig op
één adres): 4 x het informatieve Bulletin
(in de 2e week van de maanden februari, mei, september, december). Vóór de
decemberfeestdagen heeft men ook het
periodiek jaarboek Kostuum in huis.
Tevens kan er worden deelgenomen aan
de Dagen en de Excursies georganiseerd
door de Vereniging.
De jaarcontributie bedraagt € 36,-, voor
paren € 52,-, voor studenten en jongeren
tot 25 jaar € 26,-. De jaarcontributie in
het buitenland is € 41,50. U dient het bedrag over te maken op de bankrekening
NL73 INGB 0008159704 t.n.v. Ned. Ver.
voor Kostuum, Kant, Mode en Streekdracht te Huizen.
Bij betalingen uit het buitenland moet
ook vermeld worden: IBAN: NL73 INGB
0008159704 en BIC: INGBNL2A.
Opzeggingen dienen voor 1 december
van het lopende kalenderjaar schriftelijk
te geschieden bij de ledenadministratie.
Opzeggingen worden altijd schriftelijk
bevestigd.
Druk
www.polyprint.nl
Online
www.kostuumvereniging.nl
twitter.com/NLKostuum
facebook: Nederlandse Kostuumvereniging
Afbeelding achterzijde: Kunsthal Kade Amersfoort
Expositie Now Japan (2013). Kei Takemura
They’re still alive in both cities (2012). Kostuum
Rien Bekkers. Het Wilde Oog. Foto: Frank Auperlé

19 november 2014 pagina 19

Agenda Cultuur W esthoek

download pdf - Design museum Gent

Feestelijke opening J.J. Cremerplein

Het museum en de collectie in meervoud When I close a

Functieprofiel medewerker registratie

flyer - De Vriendschap

Algemeen document ANBI gege